Πληροφοριακά Στοιχεία

Κατηγορία: Ευεργέτες

Εμφανίσεις: 5000

H ανακοίνωση τής δωρεάς τού Αποστόλου Αρσάκη

Ο ενθουσιασμός των πρώτων ετών μετά την ίδρυση τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και η επιτυχής λειτουργία των Σχολείων της σύντομα κατέστησαν την Φ.Ε. βασικό φορέα για την εκπαίδευση των κοριτσιών. Το πρώτο Δ.Σ. με ζήλο επιδόθηκε στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της, εκμεταλλευόμενο στο έπακρο τις σχέσεις των μελών του και στο εσωτερικό τής Ελλάδας αλλά και στον Ελληνισμό τού εξωτερικού, o οποίος θαύμαζε τους Έλληνες και τους ηρωικούς τους αγώνες για την ελευθερία. Από παντού συγκεντρωνόταν στο ταμείο τής ΦΕ παντός είδους εισφορές όχι μόνο από τους ομογενείς αλλά και από τους Έλληνες εντός ή εκτός τού απελευθερωθέντος ελληνικού κράτους. Άλλωστε το μοναδικό εισόδημα τής Εταιρείας την εποχή εκείνη ήταν οι εισφορές των μελών και τα στοιχειώδη δίδακτρα που πλήρωναν οι μαθήτριες. Με τα χρήματα αυτά συντηρούσε το Αλληλοδιδακτικό σχολείο, το Διδασκαλείο, το Οικοτροφείο, πλήρωνε τα ενοίκια των σχολικών κτηρίων και κάλυπτε  τους μισθούς των Εκπαιδευτικών.

Με το πέρασμα τού χρόνου ο αριθμός των μαθητριών αυξήθηκε, οι ανάγκες τού Σχολείου μεγάλωναν και η εξεύρεση κατάλληλου κτηρίου ικανού για την στέγασή του γινόταν ολοένα δυσκολότερη. Έτσι το 1842 με τη μεσολάβηση τής βασίλισσας Αμαλίας η ΦΕ αγόρασε από τη Μονή Ζωοδόχου Πηγής, που βρισκόταν στο Γαύριο τής Άνδρου, ένα οικόπεδο 8.620 τετραγωνικών πήχεων, προς 2 δραχμές τον πήχη, στη γωνία των οδών Πανεπιστημίου (τότε ονομαζόταν Μεγάλο Βουλεβάρτο) και Πεσμαζόγλου (τότε ονομαζόταν Μενάνδρου). Με την παρέμβαση τού Όθωνα «η συγκατάθεσις τής αγοράς» έγινε «κατά την αίτησιν τής Εταιρείας». Αργότερα η Μονή προσέφερε δωρεάν στη Φ.Ε. το υπόλοιπο τμήμα τού οικοπέδου που τής ανήκε.

Έτσι η Εταιρεία συγκέντρωνε πλέον χρήματα για την οικοδόμηση ιδιόκτητου σχολικού κτηρίου. Στις 13 Νοεμβρίου 1846 ο Γενικός Γραμματέας Ευστάθιος Σίμος ανακοίνωσε στη Γενική Συνέλευση των εταίρων τής ΦΕ ότι «…Από τας τεχνικάς χείρας τού αρχιτέκτονος Λ. Καυταντζόγλου παρέλαβε το ΔΣ το σχέδιον τού κτηρίου τής Εταιρείας επεξειργασμένον και μεθ’ ώριμον σκέψιν και επίκρισιν επί τέλους παρεδέχθη και επεκύρωσεν». Γεμάτοι υπερηφάνεια στις 9 π.μ. τής 10ης Μαρτίου 1846 ο Πρόεδρος τής Φ.Ε. Ανδρέας Μεταξάς με τα μέλη τού Δ.Σ. τής Εταιρείας παρουσία τού Μητροπολίτη Αθηνών και πολλών επισήμων έθεσαν τον θεμέλιο λίθο για την οικοδόμηση τού πρώτου ιδιόκτητου Σχολείου τής Φ.Ε. Όλοι τους εύχονταν οι εργασίες να προχωρήσουν γρήγορα, ώστε να πραγματοποιηθεί ένα όνειρο 10 ετών. Στη θεμελίωση τού κτηρίου ήταν παρούσα η βασίλισσα Αμαλία ως επίτιμη πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, πολλοί επιφανείς σύμβουλοι, όπως ο Αλ. Μαυροκορδάτος, ο Ι. Κωλέττης, ο Δ. Ζαΐμης, αλλά και πολλοί από τους δοξασμένους στρατηγούς τού 1821.

Τα σχέδια τού Λύσανδρου Καυταντζόγλου για το Αρσάκειο   (Aρχείο Μουσείου Μπενάκη)                                                         

Οι εργασίες τής ανοικοδόμησης ξεκίνησαν και έφτασαν μέχρι το δάπεδο τού 2ου ορόφου με την οικονομική συνδρομή των ομογενών. Την εποχή εκείνη, βέβαια, η κατακευή μιας τόσο μεγάλης οικοδομής ήταν εγχείρημα δύσκολο και πολυδάπανο. «Άπαντα τα υλικά πλην των λίθων και τής ασβέστου έπρεπε να εισαχθώσι εκ τού εξωτερικού. Το Δ.Σ. παρήγγειλε την ξυλικήν, αξίας 15.000 δρχ., εις το Γαλάζιον τής Ρουμανίας», γράφει ο Στέφανος Γαλάτης στην ανέκδοτη Ιστορία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Τελικά την ξυλεία προσέφεραν οι Έλληνες τής Ρουμανίας και μάλιστα την απέστειλαν δύο φορές, γιατί το πλοίο που έκανε τη μεταφορά την πρώτη φορά βυθίστηκε. Τόσος ήταν ο ενθουσιασμός για την ανοικοδόμηση τού Παρθεναγωγείου, ώστε ακόμα και λίθους από την Ακρόπολη μετέφερε ο στρατός για να ολοκληρωθεί η οικοδομή. (Οι λίθοι αυτοί επεστράφησαν στο μνημείο κατά την αποκατάσταση τού Αρσακείου Μεγάρου από τη ΔΕΠΟΣ την δεκαετία τού 1980). Όμως, παρά τις μεγάλες συνεισφορές των ομογενών σε χρήματα και υλικά οικοδομών, ο προϋπολογισμός γρήγορα ξεπεράστηκε. Το χρέος τής Εταιρείας μεγάλωνε. «Έως τότε η οικοδομή έβλαπτεν αντί να ωφελήση, διότι ενέκρωνε τα δι’ αυτήν καταβαλλόμενα κεφάλαια, και ενώ τούτο εγίνετο, η Εταιρεία ευρίσκετο υπό το βάρος τής δαπάνης 8.000 δραχμών ετησίων ενοικίων». Ο φόβος τής οικονομικής καταστροφής τής Φ.Ε. ήταν πλέον ορατός. Η αγωνία των υπευθύνων μεγάλωνε. Ο Σίμος και τα μέλη τού Δ.Σ. βάσιζαν την πρόβλεψή τους για γρήγορη αποπεράτωση τής οικοδομής στην ελπίδα ότι η ροή εισφορών από τις κοινότητες τού εξωτερικού θα συνεχιζόταν. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη. Παράλληλα, το 1848 ήταν έτος αναταραχής για την καθεστηκυΐα τάξη σε ολόκληρη την Ευρώπη, με σειρά πολιτικών αναταραχών, που σε ορισμένες χώρες έγιναν γνωστές ως «Άνοιξη των Εθνών». Eπαναστατικά κινήματα  άρχισαν να ξεσπούν σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Γι’ αυτό, αλλά και λόγω ελλείψεως χρημάτων, οι εργασίες για την ανοικοδόμηση τού Σχολείου διακόπηκαν.

Ο Απόστολος Αρσάκης, πίνακας τού Κ. Δούκα (από την Πινακοθήκη τής ΦΕ)

Για να αντιμετωπιστεί το μεγάλο αυτό οικονομικό πρόβλημα, το Δ.Σ. τής Φ.Ε. συνέστησε επιτροπή, αποτελούμενη από τον συνταγματάρχη Λ. Λόντο, τον σεβάσμιο δάσκαλο Νεόφυτο Βάμβα, τον Γυμνασιάρχη Γεώργιο Γεννάδιο, τον Αρχιμανδρίτη Μισαήλ Αποστολίδη και τον Ανέστη Χατζόπουλο, με στόχο τη συγκέντρωση συνδρομών καθώς και δωρεών. «Ω! Κύριοι, ο χρόνος ήθελε μ’ επιλήψει διηγούμενον αν έμελλα να σας εκθέσω πόσας θύρας εκρούσαμεν, πόσας επιστολάς εγράψαμεν, πόσους λίθους προς τον σκοπόν εκινήσαμεν. Δεν έλειψαν να μάς κατηγορήσουν ως οχληρούς, ως προάγοντας εις το έπακρον την τέχνην τής επαιτείας, ως καταχρώμενους τής καλής προαιρέσεως των ομογενών μας», παραδέχθηκε ο Ε. Σίμος.

Πράγματι τα μέλη τής επιτροπής είχαν εξαντλήσει σχεδόν κάθε δυνατότητα εξεύρεσης πόρων. Το θέμα άρχισε να συζητείται ευρύτερα και πολλές αντιβασιλικές εφημερίδες σχολίαζαν αρνητικά και δηκτικά την οικοδομή η οποία παρέμενε ημιτελής. Ο Δαμιανός Γεωργίου και ο Ανέστης Χατζόπουλος, πατέρας τού Νικολάου, που ήταν τότε εγκατεστημένος στη Ρουμανία , αποφάσισαν να πλησιάσουν τον γιατρό Απόστολο Αρσάκη στο Βουκουρέστι και να τού μιλήσουν για τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και το έργο που επιτελούσε στην Ελλάδα για τη μόρφωση των κοριτσιών. Σε αυτό συνηγόρησε και ο Θεόκλητος Φαρμακίδης. Αρχικά απέβλεπαν σε μικρή αλλά ουσιαστική βοήθεια εκ μέρους τού Ηπειρώτη γιατρού. Οι αλλεπάλληλες ερωτήσεις όμως τού Αρσάκη σχετικά με το Σχολείο άρχισαν να τους δίνουν ελπίδες για κάτι καλύτερο. «Θα το σκεφθώ, κύριοι, και θα σας απαντήσω» ήταν η λιτή απάντηση τού Αρσάκη. Μετά από δύο περίπου μήνες, κατά τους οποίους ο Αρσάκης φρόντισε να πληροφορηθεί τα πάντα για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και αυτούς που τη διοικούσαν, κάλεσε τον Νικόλαο Χατζόπουλο και τού επέδωσε απαντητική επιστολή προς το Δ.Σ. τής Φ.Ε. αναγγέλλοντας τη δωρεά του. Την επιστολή θα μετέφερε στην Ελλάδα ο πατέρας τού Νικολάου  Χατζόπουλου, Ανέστης ,που ήταν μέλος τής Επιτροπής.       

Τον Δεκέμβριο τού 1850 το Δ.Σ. τής Φ.Ε. έμαθε τις καλές ειδήσεις. Τo μόνο που έμενε ήταν η έγκριση τής πρότασης τού Αρσάκη από τη Γενική Συνέλευση των εταίρων. Το νέο είχε διαρρεύσει, αλλά λίγοι γνώριζαν τις λεπτομέρειες. Γι’ αυτό και περίμεναν με ενδιαφέρον τη Γενική Συνέλευση τής Τρίτης 24 Δεκεμβρίου 1850.                                                                       

Όταν ο Γενικός Γραμματέας Ε. Σίμος ανέβηκε στο βήμα απόλυτη ησυχία επικράτησε στην αίθουσα. Με κομμένη την ανάσα οι εταίροι κοιτούσαν τον ομιλητή στα μάτια προσπαθώντας να εκμαιεύσουν τις ειδήσεις από το βλέμμα του. «Αλλ’ είναι τι, Κύριοι, μεταξύ πάντων, τού οποίου την εις άκρον χαροποιόν αναγγελίαν δεν δυνάμεθα ούτε στιγμή ν’ αναβάλωμεν• λέγομεν αγγελίαν επίσημον, διότι δεν είναι βεβαίως κανείς εξ υμών εις τού οποίου τας ακοάς δεν έφθασε το χαρμόσυνον άκουσμα. Εννοούμεν την μεγάλην και γενναίαν δωρεάν τού εν Βλαχία φιλογενεστάτου συμπολίτου μας κυρίου Αρσάκη.» [….] «Εις τον φιλογενή τούτον επεδαψίλευσεν ο Θεός τα δύο αγλαά και όχι πολύ συχνώς συναπαντώμενα δώρα, τής ευπορίας και τής παιδείας• τουτέστιν τον έβαλεν εις θέσιν και να διακρίνη και να πράξη, παντός άλλου ασφαλέστερον, το καλόν.» […] «Ιδών ότι το μέγιστον των προς το έθνος ευεργετημάτων είναι η εις το μέγιστον τού έθνους μέρος διάδοσις των αγαθών τής εις όλους εφικτής παιδείας, και ότι η πρώτη βάσις και το συντελεστικώτερον τούτου μέσον είναι η καλή αγωγή των γυναικών και των χρηστών μητέρων η μόρφωσις, διακρίνας οξυδερκώς και με ελληνικήν φιλοτιμίαν ότι εις το ευγενές τούτο στάδιον διακρίνεται ιδίως η ελευθέρα Ελλάς κατά την άμιλλαν τού πολιτισμού προς γείτονα δύναμιν σταθμήσας και παραδεχθείς εν γνώσει τας προτροπάς φίλων του, φίλων και μελών τής Εταιρείας, προς τους οποίους όλοι πρέπει να ευγνωμονώμεν, αλλά των οποίων δεν επαναλαμβάνω ενταύθα τα προσφιλή ονόματα φοβούμενος μη γίνω οχληρός εις την μετριοφροσύνην των, απεφάσισεν όχι μόνον ν’ αναλάβη ο ίδιος την ιδία δαπάνη τού Καταστήματός μας και τού εν αυτώ Ιερού Ναού αποπεράτωσιν, εντός τού ανωτάτου όρου προϋπολογισμού των διακοσίων πεντήκοντα χιλιάδων δραχμών, αλλά και ν’ αποζημιώση εντελώς την Εταιρείαν δι’ όσα μέχρι τούδε εις την οικοδομήν ταύτην εδαπάνησε και τα οποία υπερβαίνουν τας εκατόν χιλιάδας δραχμών.».               

Στη συνέχεια ο Ε. Σίμος διάβασε την αλληλογραφία τής Φ.Ε. με τον Απόστολο Αρσάκη, από την οποία προέκυπτε η επιθυμία του το Σχολείο τής Εταιρείας να φέρει το όνομα «Αρσάκειον» και να υπάρχουν πάντα 3 κορίτσια υπότροφα από την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ήπειρο. Οι συνεννοήσεις αυτές έγιναν τον Σεπτέμβριο τού 1850. Σε απαντητική επιστολή προς τον Αρσάκη το Δ.Σ. την 3η Οκτωβρίου 1850 δήλωσε ότι «παρεδέχθη ευγνωμόνως και ανεγνώρισεν τον ανωτέρω όρον, αλλ’ αποφάσισε προσέτι παμψηφεί, ως δείγμα διηνεκούς ευγνωμοσύνης, να ομολογήσει προς την Υμετέραν φιλογένειαν τα εξής:

Α. Το κατάστημα τούτο να φέρει την εις όλην την ελληνικήν φυλήν προσφιλή από τούδε επωνυμίαν Σας και αύτη να εγγραφή επί μαρμαρίνης πλακός επάνω τής μεγάλης αυτού Πύλης.

Β. Ο Ιερός Ναός να τιμηθή επ’ ονόματι τού Αγίου τον οποίον Υμείς θέλετε προσδιορίσει.

Γ. Να τελείται κατ’ έτος εν τω Ναώ τούτω δαπάνη τής Εταιρείας λειτουργία Αρχιερατική υπέρ σωτηρίας Υμών και των οικείων σας.

Δ. Να διατηρώνται διηνεκώς ως υπότροφοι τής Εταιρείας τρία κοράσια εκ τής ιδιαιτέρας Υμών πατρίδος, τής Ηπείρου. Επειδή δε διάφοροι ομογενείς συνεισέφεραν και δύνανται ακόμα να συνεισφέρωσι υπέρ τής οικοδομής ταύτης, τα βοηθήματά τούτων θέλουν αποτελέσει αποθεματικόν κεφάλαιον τής Εταιρείας, τα ονόματά τους θέλουν εγγραφεί επί μαρμαρίνης στήλης εγερθησομένης εντός τού καταστήματος.».

Το Αρσάκειο στην Πανεπιστημίου το 1886 (από το φωτογραφικό Αρχείο τής Φ.Ε.                                                                                                                                            

Η δωρεά τού Αρσάκη εντυπωσίασε τους Αθηναίους. ΟΙ περισσότεροι χαίρονταν για το νέο στολίδι που θα αποκτούσε η πόλη, άλλοι πάλι δυσανασχετούσαν λέγοντας ότι η επωνυμία «Αρσάκειο» θα επισκιάσει το όνομα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Η βασίλισσα Αμαλία, ως προστάτις τής Φ.Ε., εξ αρχής έδειξε την ευαρέσκεια της προς τον ευεργέτη. Εξουσιοδότησε το Δ.Σ. τής Φ.Ε. να του εκφράσει τον έπαινό της και να του αναγγείλει ότι αποφάσισε να τού απονείμει τον Σταυρόν των Ανωτέρων Ταξιαρχών τού Βασιλικού Τάγματος τού Σωτήρος. Φρόντισε μάλιστα να σταματήσει τις αντιρρήσεις όσων θεωρούσαν ότι θα χαθεί το όνομα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας αν τα Σχολεία πάρουν το όνομα τού ευεργέτη. Έτσι, όταν η Γενική Συνέλευση των εταίρων τής Φ.Ε. διαλύθηκε, αφού απεδέχθη με χαρά και ανακούφιση την πρόταση τού Αρσάκη, είχαν διαλυθεί και όλοι οι φόβοι για την αδυναμία ολοκλήρωσης τού Σχολείου. Χαρούμενα τα μέλη τής Φ.Ε. αποχώρησαν για να γιορτάσουν τις Άγιες Ημέρες ήσυχοι για το μέλλον και την πρόοδο τού «Σχολείου τής Εταιρείας», που μελλοντικά όλοι θα αποκαλούσαν «Αρσάκειο».

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός

• Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από τα Πρακτικά τού Δ.Σ. τής Φ.Ε., το Αρχείο τής Φ.Ε. και το βιβλίο τού Κ. Μαμμόπουλου «Ο Απόστολος Αρσάκης και η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία».

Πληροφοριακά Στοιχεία

Κατηγορία: Ευεργέτες

Εμφανίσεις: 4082

24 Ιανουαρίου. Η επέτειος τής ένωσης Μολδαβίας-Βλαχίας και τής δημιουργίας τής σύγχρονης Ρουμανίας

Την 24η Ιανουαρίου εορτάζεται η επέτειος τής δημιουργίας τής Ρουμανίας. Τον Ιανουάριο τού 1859, η Βλαχία και η Μολδαβία, οι γνωστές σε όλους Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, πέτυχαν την de facto ένωσή τους, παρά τις αντιρρήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων τής εποχής. Το γεγονός αποτυπώνεται στον πίνακα τού γνωστού Ρουμάνου ζωγράφου Τheodore Aman, που βρίσκεται στο Μουσείο Ιστορίας τής Ρουμανίας και αναπαριστά τη συνεδρίαση τού Κοινοβουλίου τής Βλαχίας κατά την οποία αποφασίστηκε η εκλογή τού Αλεξάνδρου Κούζα, ήδη εκλεγμένου ηγεμόνα τής Μολδαβίας. Έτσι οι δύο Ηγεμονίες ενώθηκαν στο πρόσωπο ενός ηγεμόνα.

Ο πίνακας τού Theodor Aman «Η γέννηση τής Ρουμανίας». Ο Απόστολος Αρσάκης απεικονίζεται στο κέντρο τού πίνακα (δεύτερος από δεξιά στην αριστερή ομάδα των βουλευτών). Παρά τον εκνευρισμό που φαίνεται ότι επικρατεί στην αίθουσα ο Αρσάκης είναι απόλυτα ήρεμος. O πίνακας εκτίθεται στο Μουσείο Ιστορίας  της Ρουμανίας, στο Βουκουρέστι

Λίγοι γνωρίζουν όμως ότι σε αυτό το σημαντικό ιστορικό γεγονός καθοριστικός ήταν ο ρόλος τού Αποστόλου Αρσάκη, τού μεγάλου ευεργέτη τής Φ.Ε., ο οποίος ήταν σημαντικό στέλεχος τής Συντηρητικής παράταξης τής Βλαχίας. Η πολιτική του δράση στη Ρουμανία δεν είναι ευρύτερα γνωστή στην Ελλάδα, αποτελεί όμως απόδειξη τής ευφυΐας και τής ευρύτητας πνεύματος τού Έλληνα ιατροφιλόσοφου. Η δραστηριότητά του αυτή αποτελεί την  μεγαλύτερη προσφορά τού Αρσάκη στον τόπο που έζησε και δημιούργησε, στη δεύτερη πατρίδα του, τη Ρουμανία.

Τον Αύγουστο τού 1857, οι μονάρχες τής τότε Ευρώπης είχαν συναντηθεί στο Όσμπορν, στην Αγγλία, για να συζητήσουν το μέλλον των χωρών που βρίσκονται βόρεια τού Δούναβη, κοντά στις ακτές τής Μαύρης Θάλασσας.

Στις χώρες αυτές κατοικούσε ο ίδιος λαός, οι κάτοικοι μιλούσαν την ίδια γλώσσα και είχαν αντιμετωπίσει στην ιστορία τους σχεδόν παρόμοια γεγονότα. Η επικρατούσα τάση την εποχή εκείνη ήταν τα κράτη που δημιουργούνται να έχουν εθνική ενότητα. Όμως τα δύο αυτά κρατίδια δεν ήταν εύκολο να ενωθούν σε ένα κράτος, γιατί αν και ήταν αυτόνομα και ελεύθερα ήταν υποτελή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Χάρτης των Ηγεμονιών τής Βλαχίας και τής Μολδαβίας τον 15ο αι. (Wikipedia)

Μπορεί λοιπόν ο Ναπολέων ο Γ΄ της Γαλλίας να επιθυμούσε την ένωσή τους, αλλά ούτε η Ρωσία ούτε η Τουρκία έβλεπαν θετικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η βασίλισσα Βικτωρία πάλι ήταν αντίθετη για να μη δυσανασχετήσει η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έτσι στη Διεθνή Διάσκεψη των Παρισίων το 1858 αποφασίστηκε οι δύο Ηγεμονίες να είναι ενωμένες, αλλά να έχουν χωριστή διοίκηση και σύμβολα. Το πρόβλημα που δημιούργησε η απόφαση ήταν δυσεπίλυτο. Η Ευρώπη είχε πάρει μια απόφαση που ευνοούσε τις Ηγεμονίες, αλλά ήταν ουσιαστικά ανεφάρμοστη. Με πολιτική τόλμη, θάρρος και ευφυΐα, οι πολιτικοί των Ηγεμονιών κατόρθωσαν να την ανατρέψουν de facto και σε αυτό σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε ο Απόστολος Αρσάκης.

Τον Ιανουάριο τού 1859 συνήλθε, στο Ιάσιο, η Συνέλευση από την οποία θα εκλεγόταν ο ηγεμόνας τής Μολδαβίας. Πολιτικά επικρατούσαν οι οπαδοί τής ένωσης με τη Βλαχία. Έτσι στις 5 Ιανουαρίου, με ομόφωνη απόφαση, εξελέγη "Ηγεμών της Μολδαβίας" ο συνταγματάρχης Αλέξανδρος-Ιωάννης Κούζα,[1] ο οποίος δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστός και γι’ αυτό η εκλογή του προξένησε έκπληξη. Είχε ζήσει στο Παρίσι και ήταν συμπαθής στους Γάλλους διπλωμάτες. Είχε λάβει μέρος στην επανάσταση του 1848 και γι’ αυτό αναγκάστηκε να φύγει για λίγο από την πατρίδα του. Ήταν φιλελεύθερος και μετριοπαθής.

Ο Αλέξανδρος-Ιωάννης Κούζα όπως παρουσιάζεται στην ουγγρική εφημερίδα Vasamapi Visag, η οποία σχολιάζει με συμπάθεια και σεβασμό τη διπλή εκλογή τού Κούζα σε Μολδαβία και Βλαχία. (Wikipedia)

Προς το τέλος Ιανουαρίου τού 1859 συνήλθε στο Βουκουρέστι η Συνέλευση τής Βλαχίας, προκειμένου να εκλέξει και αυτή ηγεμόνα. Στο Βουκουρέστι κυριαρχούσαν οι Φιλελεύθεροι, οι οποίοι ήθελαν την ένωση των Ηγεμονιών. Στην υπόλοιπη χώρα όμως επικρατούσαν οι Συντηρητικοί, που δεν έβλεπαν ευνοϊκά αυτό το ενδεχόμενο. Τότε η γαλλική διπλωματία και οι οπαδοί τής ένωσης ξεκίνησαν παρασκηνιακές συναντήσεις για να καταλήξουν στην καλύτερη λύση. Και αυτή δεν ήταν άλλη από το να εκλεγεί ηγεμόνας και στην Βλαχία ο Αλέξανδρος Κούζα. Το ζήτημα ήταν να πεισθεί και να συναινέσει η ηγεσία τής Συντηρητικής παράταξης, στην οποία συμμετείχε και ο Απόστολος Αρσάκης. Ο γνωστός Έλληνας γιατρός, γαιοκτήμονας και πολιτικός είχε κερδίσει μετά από εκλογές τη μία έδρα τής περιοχής τής Βλάσκας[2]. Ο αρχηγός τής Συντηρητικής παράταξης Μπάρμπου Καρτάγκιου[3] ήταν οπαδός τής ένωσης των Ηγεμονιών. Έπρεπε όμως να πεισθούν και οι υπόλοιποι. Οι Φιλελεύθεροι είχαν ξεσηκωθεί και υπήρχαν κινητοποιήσεις στους δρόμους τού Βουκουρεστίου.

Στη δύσκολη αυτή περίσταση ο ρόλος τού Αρσάκη ήταν καθοριστικός. Διέθετε μόρφωση και γνώση των ιδεών και των απόψεων που κυριαρχούσαν στην Ευρώπη, αφού επί σειρά ετών είχε υπηρετήσει στη Βλαχία ως «Ιδιωτικός Γραμματέας για τις Ξένες Γλώσσες» (1835), «Προσωρινός Γραμματέας τής Επικρατείας» και Ποστέλνικος (1837), δηλαδή τού είχε ανατεθεί το «Χαρτοφυλάκιο των Εξωτερικών». Έτσι, παρά το γεγονός ότι η προοπτική τής ένωσης των δύο Ηγεμονιών δεν τον συνέφερε προσωπικά και πολιτικά, αφού θα αυξανόταν η δύναμη των Φιλελευθέρων, ο Αρσάκης έβλεπε ότι ήταν η μόνη βιώσιμη προοπτική που θα οδηγούσε στην ανεξαρτησία τη δεύτερη πατρίδα του. Γι’ αυτό και την υποστήριξε. Και ίσως στην αίθουσα όπου γινόταν η Συνέλευση τής Βλαχίας, ο Αρσάκης να ήταν από τους ελάχιστους που γνώριζε ότι η ιστορική απόφαση που θα έπαιρναν οι Συντηρητικοί θα χρειαζόταν πολλές διπλωματικές διεργασίες για να γίνει αποδεκτή από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Το βράδυ τής 23ης Ιανουαρίου 1859 οι δύο αντίπαλες πολιτικές ομάδες συγκεντρώθηκαν σε διαφορετικούς χώρους για να γίνουν οι απαραίτητες συνεννοήσεις. Στην πραγματικότητα έπρεπε να πεισθούν να αποσύρουν τους μέχρι τότε υποψηφίους τους και να υποστηρίξουν από κοινού τον Κούζα. Η απόφαση ήταν δύσκολη κυρίως για τους Συντηρητικούς. Φαίνεται όμως ότι ο Αρσάκης και ο Β. Cartagiu κατόρθωσαν να τους πείσουν.

Στο πλαίσιο τού εορτασμού των 150 χρόνων από την ίδρυση τού ρουμανικού Υπουργείου Εξωτερικών, τα ρουμανικά Ταχυδρομεία κυκλοφόρησαν σειρά γραμματοσήμων ένα εκ των οποίων παρουσίαζε τον Απόστολο Αρσάκη καθισμένο στο γραφείο του στο Υπουργείο Εξωτερικών.(Ιστορικό Μουσείο, Βουκουρέστι)

Στις 11 το πρωί της 24ης Ιανουαρίου 1859  άρχισε η Συνέλευση. Ο Αρσάκης ήταν ένας από τους τέσσερεις γραμματείς και ο B. Cartagiu αντιπρόεδρος. Την πρόταση τής υπερψήφισης τού Κούζα έκανε ο Boerescu[4] με στόχο να επιτευχθεί συμφιλίωση. Μέσα σε ατμόσφαιρα αναστάτωσης, τον λόγο πήρε ο Απόστολος Αρσάκης ο οποίος δήλωσε με σθένος ότι υποστηρίζει την υποψηφιότητα του Κούζα. Ο μνημειώδης λόγος του, στηριγμένος στην τετράγωνη λογική του και σε αδιάσειστα επιχειρήματα, περιελάμβανε παραδείγματα από την Ιστορία, όπως το γεγονός ότι η Σουηδία και η Νορβηγία από το 1815 είχαν τον ίδιο βασιλιά. Έτσι, με το κύρος και την σοβαρότητά του έπεισε τους Συντηρητικούς τής Συνέλευσης να αποδεχθούν την υποψηφιότητα τού Κούζα, κάτι που είχε ως συνέπεια τη δημιουργία τής σύγχρονης Ρουμανίας.

Το αναμνηστικό νόμισμα των 10 λέι που τυπώθηκε και κυκλοφόρησε σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων το 2012, για τον εορτασμό τής συμπλήρωσης 150 χρόνων από την ίδρυση τού Υπουργείου Εξωτερικών τής Ρουμανίας. Το νόμισμα έφερε στη μία πλευρά τη μορφή τού Αλέξανδρου Κούζα, πρώτου ηγεμόνα τής ενωμένης Ρουμανίας, και τού Αποστόλου Αρσάκη, πρώτου υπουργού Εξωτερικών. Στην άλλη πλευρά τού νομίσματος υπήρχε το κτήριο τού ρουμανικού Υπουργείου Εξωτερικών. (Αρχείο Π. Μαυρόγιαννη)

Ο δρόμος προς την κατοχύρωση τής απόφασης σε διεθνές επίπεδο και την πλήρη αποδοχή τής απεξάρτησης των ενωμένων Ηγεμονιών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν μακρύς. Η Αυστρία και η Υψηλή Πύλη είχαν αντιρρήσεις, οι οποίες αποσύρθηκαν στις 11 Δεκεμβρίου 1861. Ύστατη προσπάθεια τού Σουλτάνου ήταν να αναγνωρίσει την ένωση μόνο εφόσον ηγεμών ήταν ο Κούζα. Όμως ο κύβος είχε ριφθεί. Στις 30 Απριλίου 1861, όταν έγινε πρωθυπουργός ο Β. Cartagiu, ο Αρσάκης ανέλαβε τη θέση τού υπουργού Εξωτερικών, από όπου αγωνίστηκε με επιτυχία για την διεθνή καθιέρωση και την αναγνώριση τού κράτους τής Ρουμανίας.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

• Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από το βιβλίο τού Δ. Μιχαλόπουλου «Αρσάκης», το άρθρο Filitti Georgeta-Penelea, “Apostol Arsaki- Un personaj uitat” Magazine istoric 1996, το βιβλίο «Aποστόλου Αρσάκη έργα», εκδ. Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, και το λεύκωμα «Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Αρσάκεια ‒ Τοσίτσεια Σχολεία, 160 χρόνια Παιδείας».

[1] Ο Αλέξανδρος-Ιωάννης Κούζα (20 Μαρτίου 1820 – 15 Μαΐου 1873) ήταν εξέχουσα μορφή τής επανάστασης τού 1848 στη Μολδαβία. Εισήγαγε σειρά μεταρρυθμίσεων που συνέβαλαν στον εκσυγχρονισμό τής ρουμανικής κοινωνίας και των κρατικών δομών. Ο Κούζα διακρίθηκε ως ομιλητής στις συζητήσεις και υποστήριξε ένθερμα την ένωση τής Μολδαβίας και τής Βλαχίας. Ελλείψει αλλοδαπού πρίγκιπα υποδείχθηκε ως υποψήφιος και για τα δύο πριγκιπάτα από το φιλοενωτικό Partida Naţională.

[2] Βλάσκα ονομαζόταν η περιοχή τής Νοτίου Βλαχίας όπου ευρίσκοντο τα κτήματα τού Αρσάκη.

[3] Ο Μπάρμπου Καρτάγκιου ήταν πολιτικός τής Συντηρητικής παράταξης. Ήταν οπαδός τής ένωσης των 2 Ηγεμονιών σε ένα κράτος. Μετά την κήρυξη τής Διοικητικής Ένωσης των Ηγεμονιών, το 1861, έγινε πρωθυπουργός και ο Απόστολος Αρσάκης υπουργός Εξωτερικών. Δολοφονήθηκε από πολιτικό του αντίπαλο. Τον αντικατέστησε προσωρινά στη θέση τού πρωθυπουργού ο Απόστολος Αρσάκης.

[4] O Bασίλι Μποερέσκου ήταν Ρουμάνος πολιτικός. Είχε λάβει μέρος στην επανάσταση των Βλάχων το 1848. Το 1857, αφού επέστρεψε στη Ρουμανία, προσελήφθη ως καθηγητής Εμπορικού Δικαίου στο Κολέγιο τού Αγίου Σάββα και το 1859 άρχισε να διδάσκει νομικά στο Βουκουρέστι. Τον Ιανουάριο τού 1859 εξελέγη βουλευτής στη Νομοθετική Συνέλευση τής Βλαχίας. Διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών το διάστημα 1873-1876 και 1879-1881.

Πληροφοριακά Στοιχεία

Κατηγορία: Ευεργέτες

Εμφανίσεις: 3717

H ανακοίνωση τής δωρεάς τού Αποστόλου Αρσάκη

Ο ενθουσιασμός των πρώτων ετών μετά την ίδρυση τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και η επιτυχής λειτουργία των Σχολείων της σύντομα κατέστησαν την Φ.Ε. βασικό φορέα για την εκπαίδευση των κοριτσιών. Το πρώτο Δ.Σ. με ζήλο επιδόθηκε στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της, εκμεταλλευόμενο στο έπακρο τις σχέσεις των μελών του και στο εσωτερικό τής Ελλάδας αλλά και στον Ελληνισμό τού εξωτερικού, o οποίος θαύμαζε τους Έλληνες και τους ηρωικούς τους αγώνες για την ελευθερία. Από παντού συγκεντρωνόταν στο ταμείο τής ΦΕ παντός είδους εισφορές όχι μόνο από τους ομογενείς αλλά και από τους Έλληνες εντός ή εκτός τού απελευθερωθέντος ελληνικού κράτους. Άλλωστε το μοναδικό εισόδημα τής Εταιρείας την εποχή εκείνη ήταν οι εισφορές των μελών και τα στοιχειώδη δίδακτρα που πλήρωναν οι μαθήτριες. Με τα χρήματα αυτά συντηρούσε το Αλληλοδιδακτικό σχολείο, το Διδασκαλείο, το Οικοτροφείο, πλήρωνε τα ενοίκια των σχολικών κτηρίων και κάλυπτε και τους μισθούς των Εκπαιδευτικών.

Με το πέρασμα τού χρόνου ο αριθμός των μαθητριών αυξήθηκε, οι ανάγκες τού Σχολείου μεγάλωναν και η εξεύρεση κατάλληλου κτηρίου ικανού για την στέγασή του γινόταν ολοένα δυσκολότερη. Έτσι το 1842 με τη μεσολάβηση τής βασίλισσας Αμαλίας η ΦΕ αγόρασε από τη Μονή Ζωοδόχου Πηγής, που βρισκόταν στο Γαύριο τής Άνδρου, ένα οικόπεδο 8.620 τετραγωνικών πήχεων, προς 2 δραχμές τον πήχη, στη γωνία των οδών Πανεπιστημίου (τότε ονομαζόταν Μεγάλο Βουλεβάρτο) και Πεσμαζόγλου (τότε ονομαζόταν Μενάνδρου). Με την παρέμβαση τού Όθωνα «η συγκατάθεσις τής αγοράς» έγινε «κατά την αίτησιν τής Εταιρείας». Αργότερα η Μονή προσέφερε δωρεάν στη Φ.Ε. το υπόλοιπο τμήμα τού οικοπέδου που τής ανήκε.

Έτσι η Εταιρεία συγκέντρωνε πλέον χρήματα για την οικοδόμηση ιδιόκτητου σχολικού κτηρίου. Στις 13 Νοεμβρίου 1846 ο Γενικός Γραμματέας Ευστάθιος Σίμος ανακοίνωσε στη Γενική Συνέλευση των εταίρων τής ΦΕ ότι «…Από τας τεχνικάς χείρας τού αρχιτέκτονος Λ. Καυταντζόγλου παρέλαβε το ΔΣ το σχέδιον τού κτηρίου τής Εταιρείας επεξειργασμένον και μεθ’ ώριμον σκέψιν και επίκρισιν επί τέλους παρεδέχθη και επεκύρωσεν». Γεμάτοι υπερηφάνεια στις 9 π.μ. τής 10ης Μαρτίου 1846 ο Πρόεδρος τής Φ.Ε. Ανδρέας Μεταξάς με τα μέλη τού Δ.Σ. τής Εταιρείας παρουσία τού Μητροπολίτη Αθηνών και πολλών επισήμων έθεσαν τον θεμέλιο λίθο για την οικοδόμηση τού πρώτου ιδιόκτητου Σχολείου τής Φ.Ε. Όλοι τους εύχονταν οι εργασίες να προχωρήσουν γρήγορα, ώστε να πραγματοποιηθεί ένα όνειρο 10 ετών. Στη θεμελίωση τού κτηρίου ήταν παρούσα η βασίλισσα Αμαλία ως επίτιμη πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, πολλοί επιφανείς σύμβουλοι, όπως ο Αλ. Μαυροκορδάτος, ο Ι. Κωλέττης, ο Δ. Ζαΐμης, αλλά και πολλοί από τους δοξασμένους στρατηγούς τού 1821.

Τα σχέδια τού Λύσανδρου Καυταντζόγλου για το Αρσάκειο                                                               

Οι εργασίες τής ανοικοδόμησης ξεκίνησαν και έφτασαν μέχρι το δάπεδο τού 2ου ορόφου με την οικονομική συνδρομή των ομογενών. Την εποχή εκείνη, βέβαια, η κατακευή μιας τόσο μεγάλης οικοδομής ήταν εγχείρημα δύσκολο και πολυδάπανο. «Άπαντα τα υλικά πλην των λίθων και τής ασβέστου έπρεπε να εισαχθώσι εκ τού εξωτερικού. Το Δ.Σ. παρήγγειλε την ξυλικήν, αξίας 15.000 δρχ., εις το Γαλάζιον τής Ρουμανίας», γράφει ο Στέφανος Γαλάτης στην ανέκδοτη Ιστορία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Τελικά την ξυλεία προσέφεραν οι Έλληνες τής Ρουμανίας και μάλιστα την απέστειλαν δύο φορές, γιατί το πλοίο που έκανε τη μεταφορά την πρώτη φορά βυθίστηκε. Τόσος ήταν ο ενθουσιασμός για την ανοικοδόμηση τού Παρθεναγωγείου, ώστε ακόμα και λίθους από την Ακρόπολη μετέφερε ο στρατός για να ολοκληρωθεί η οικοδομή. (Οι λίθοι αυτοί επεστράφησαν στο μνημείο κατά την αποκατάσταση τού Αρσακείου Μεγάρου από τη ΔΕΠΟΣ την δεκαετία τού 1980). Όμως, παρά τις μεγάλες συνεισφορές των ομογενών σε χρήματα και υλικά οικοδομών, ο προϋπολογισμός γρήγορα ξεπεράστηκε. Το χρέος τής Εταιρείας μεγάλωνε. «Έως τότε η οικοδομή έβλαπτεν αντί να ωφελήση, διότι ενέκρωνε τα δι’ αυτήν καταβαλλόμενα κεφάλαια, και ενώ τούτο εγίνετο, η Εταιρεία ευρίσκετο υπό το βάρος τής δαπάνης 8.000 δραχμών ετησίων ενοικίων». Ο φόβος τής οικονομικής καταστροφής τής Φ.Ε. ήταν πλέον ορατός. Η αγωνία των υπευθύνων μεγάλωνε. Ο Σίμος και τα μέλη τού Δ.Σ. βάσιζαν την πρόβλεψή τους για γρήγορη αποπεράτωση τής οικοδομής στην ελπίδα ότι η ροή εισφορών από τις κοινότητες τού εξωτερικού θα συνεχιζόταν. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη. Παράλληλα, το 1848 ήταν έτος αναταραχής για την καθεστηκυΐα τάξη σε ολόκληρη την Ευρώπη, με σειρά πολιτικών αναταραχών, που σε ορισμένες χώρες έγιναν γνωστές ως «Άνοιξη των Εθνών», και επαναστατικά κινήματα που άρχισαν να διαδίδονται στα ευρωπαϊκά κράτη. Γι’ αυτό, αλλά και λόγω ελλείψεως χρημάτων, οι εργασίες για την ανοικοδόμηση τού Σχολείου διακόπηκαν.

Ο Απόστολος Αρσάκης, πίνακας τού Κ. Δούκα (από την Πινακοθήκη τής ΦΕ)

Για να αντιμετωπιστεί το μεγάλο αυτό οικονομικό πρόβλημα, το Δ.Σ. τής Φ.Ε. συνέστησε επιτροπή, αποτελούμενη από τον συνταγματάρχη Λ. Λόντο, τον σεβάσμιο δάσκαλο Νεόφυτο Βάμβα, τον Γυμνασιάρχη Γεώργιο Γεννάδιο, τον Αρχιμανδρίτη Μισαήλ Αποστολίδη και τον Ανέστη Χατζόπουλο, με στόχο τη συγκέντρωση συνδρομών καθώς και δωρεών. «Ω! Κύριοι, ο χρόνος ήθελε μ’ επιλήψει διηγούμενον αν έμελλα να σας εκθέσω πόσας θύρας εκρούσαμεν, πόσας επιστολάς εγράψαμεν, πόσους λίθους προς τον σκοπόν εκινήσαμεν. Δεν έλειψαν να μάς κατηγορήσουν ως οχληρούς, ως προάγοντας εις το έπακρον την τέχνην τής επαιτείας, ως καταχρώμενους τής καλής προαιρέσεως των ομογενών μας», παραδέχθηκε ο Ε. Σίμος.

Πράγματι τα μέλη τής επιτροπής είχαν εξαντλήσει σχεδόν κάθε δυνατότητα εξεύρεσης πόρων. Το θέμα άρχισε να συζητείται ευρύτερα και πολλές αντιβασιλικές εφημερίδες σχολίαζαν αρνητικά και δηκτικά την οικοδομή η οποία παρέμενε ημιτελής. Ο Δαμιανός Γεωργίου και ο Ανέστης Χατζόπουλος, πατέρας τού Νικολάου, που ήταν τότε εγκατεστημένος στη Ρουμανία , αποφάσισαν να πλησιάσουν τον γιατρό Απόστολο Αρσάκη στο Βουκουρέστι και να τού μιλήσουν για τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και το έργο που επιτελούσε στην Ελλάδα για τη μόρφωση των κοριτσιών. Σε αυτό συνηγόρησε και ο Θεόκλητος Φαρμακίδης. Αρχικά απέβλεπαν σε μικρή αλλά ουσιαστική βοήθεια εκ μέρους τού Ηπειρώτη γιατρού. Οι αλλεπάλληλες ερωτήσεις όμως τού Αρσάκη σχετικά με το Σχολείο άρχισαν να τους δίνουν ελπίδες για κάτι καλύτερο. «Θα το σκεφθώ, κύριοι, και θα σας απαντήσω» ήταν η λιτή απάντηση τού Αρσάκη. Μετά από δύο περίπου μήνες, κατά τους οποίους ο Αρσάκης φρόντισε να πληροφορηθεί τα πάντα για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και αυτούς που τη διοικούσαν, κάλεσε τον Νικόλαο Χατζόπουλο και τού επέδωσε απαντητική επιστολή προς το Δ.Σ. τής Φ.Ε. αναγγέλλοντας τη δωρεά του. Την επιστολή θα μετέφερε στην Ελλάδα ο πατέρας τού Νικολάου Ανέστης Χατζόπουλος, που ήταν μέλος τής Επιτροπής.       

Τον Δεκέμβριο τού 1850 το Δ.Σ. τής Φ.Ε. έμαθε τις καλές ειδήσεις. Τo μόνο που έμενε ήταν η έγκριση τής πρότασης τού Αρσάκη από τη Γενική Συνέλευση των εταίρων. Το νέο είχε διαρρεύσει, αλλά λίγοι γνώριζαν τις λεπτομέρειες. Γι’ αυτό και περίμεναν με ενδιαφέρον τη Γενική Συνέλευση τής Τρίτης 24 Δεκεμβρίου 1850.                                                                        

Όταν ο Γενικός Γραμματέας Ε. Σίμος ανέβηκε στο βήμα απόλυτη ησυχία επικράτησε στην αίθουσα. Με κομμένη την ανάσα οι εταίροι κοιτούσαν τον ομιλητή στα μάτια προσπαθώντας να εκμαιεύσουν τις ειδήσεις από το βλέμμα του. «Αλλ’ είναι τι, Κύριοι, μεταξύ πάντων, τού οποίου την εις άκρον χαροποιόν αναγγελίαν δεν δυνάμεθα ούτε στιγμή ν’ αναβάλωμεν• λέγομεν αγγελίαν επίσημον, διότι δεν είναι βεβαίως κανείς εξ υμών εις τού οποίου τας ακοάς δεν έφθασε το χαρμόσυνον άκουσμα. Εννοούμεν την μεγάλην και γενναίαν δωρεάν τού εν Βλαχία φιλογενεστάτου συμπολίτου μας κυρίου Αρσάκη.» [….] «Εις τον φιλογενή τούτον επεδαψίλευσεν ο Θεός τα δύο αγλαά και όχι πολύ συχνώς συναπαντώμενα δώρα, τής ευπορίας και τής παιδείας• τουτέστιν τον έβαλεν εις θέσιν και να διακρίνη και να πράξη, παντός άλλου ασφαλέστερον, το καλόν.» […] «Ιδών ότι το μέγιστον των προς το έθνος ευεργετημάτων είναι η εις το μέγιστον τού έθνους μέρος διάδοσις των αγαθών τής εις όλους εφικτής παιδείας, και ότι η πρώτη βάσις και το συντελεστικώτερον τούτου μέσον είναι η καλή αγωγή των γυναικών και των χρηστών μητέρων η μόρφωσις, διακρίνας οξυδερκώς και με ελληνικήν φιλοτιμίαν ότι εις το ευγενές τούτο στάδιον διακρίνεται ιδίως η ελευθέρα Ελλάς κατά την άμιλλαν τού πολιτισμού προς γείτονα δύναμιν σταθμήσας και παραδεχθείς εν γνώσει τας προτροπάς φίλων του, φίλων και μελών τής Εταιρείας, προς τους οποίους όλοι πρέπει να ευγνωμονώμεν, αλλά των οποίων δεν επαναλαμβάνω ενταύθα τα προσφιλή ονόματα φοβούμενος μη γίνω οχληρός εις την μετριοφροσύνην των, απεφάσισεν όχι μόνον ν’ αναλάβη ο ίδιος την ιδία δαπάνη τού Καταστήματός μας και τού εν αυτώ Ιερού Ναού αποπεράτωσιν, εντός τού ανωτάτου όρου προϋπολογισμού των διακοσίων πεντήκοντα χιλιάδων δραχμών, αλλά και ν’ αποζημιώση εντελώς την Εταιρείαν δι’ όσα μέχρι τούδε εις την οικοδομήν ταύτην εδαπάνησε και τα οποία υπερβαίνουν τας εκατόν χιλιάδας δραχμών.».               

Στη συνέχεια ο Ε. Σίμος διάβασε την αλληλογραφία τής Φ.Ε. με τον Απόστολο Αρσάκη, από την οποία προέκυπτε η επιθυμία του το Σχολείο τής Εταιρείας να φέρει το όνομα «Αρσάκειον» και να υπάρχουν πάντα 3 κορίτσια υπότροφα από την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ήπειρο. Οι συνεννοήσεις αυτές έγιναν τον Σεπτέμβριο τού 1850. Σε απαντητική επιστολή προς τον Αρσάκη το Δ.Σ. την 3η Οκτωβρίου 1850 δήλωσε ότι «παρεδέχθη ευγνωμόνως και ανεγνώρισεν τον ανωτέρω όρον, αλλ’ αποφάσισε προσέτι παμψηφεί, ως δείγμα διηνεκούς ευγνωμοσύνης, να ομολογήσει προς την Υμετέραν φιλογένειαν τα εξής:

Α. Το κατάστημα τούτο να φέρει την εις όλην την ελληνικήν φυλήν προσφιλή από τούδε επωνυμίαν Σας και αύτη να εγγραφή επί μαρμαρίνης πλακός επάνω τής μεγάλης αυτού Πύλης.

Β. Ο Ιερός Ναός να τιμηθή επ’ ονόματι τού Αγίου τον οποίον Υμείς θέλετε προσδιορίσει.

Γ. Να τελείται κατ’ έτος εν τω Ναώ τούτω δαπάνη τής Εταιρείας λειτουργία Αρχιερατική υπέρ σωτηρίας Υμών και των οικείων σας.

Δ. Να διατηρώνται διηνεκώς ως υπότροφοι τής Εταιρείας τρία κοράσια εκ τής ιδιαιτέρας Υμών πατρίδος, τής Ηπείρου. Επειδή δε διάφοροι ομογενείς συνεισέφεραν και δύνανται ακόμα να συνεισφέρωσι υπέρ τής οικοδομής ταύτης, τα βοηθήματά τούτων θέλουν αποτελέσει αποθεματικόν κεφάλαιον τής Εταιρείας, τα ονόματά τους θέλουν εγγραφεί επί μαρμαρίνης στήλης εγερθησομένης εντός τού καταστήματος.».

Το Αρσάκειο στην Πανεπιστημίου το 1886 (από το φωτογραφικό Αρχείο τής Φ.Ε.                                                                                                                                            

Η δωρεά τού Αρσάκη εντυπωσίασε τους Αθηναίους. ΟΙ περισσότεροι χαίρονταν για το νέο στολίδι που θα αποκτούσε η πόλη, άλλοι πάλι δυσανασχετούσαν λέγοντας ότι η επωνυμία «Αρσάκειο» θα επισκιάσει το όνομα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Η βασίλισσα Αμαλία, ως προστάτις τής Φ.Ε., εξ αρχής έδειξε την ευαρέσκεια της προς τον ευεργέτη. Εξουσιοδότησε το Δ.Σ. τής Φ.Ε. να του εκφράσει τον έπαινό της και να του αναγγείλει ότι αποφάσισε να τού απονείμει τον Σταυρόν των Ανωτέρων Ταξιαρχών τού Βασιλικού Τάγματος τού Σωτήρος. Φρόντισε μάλιστα να σταματήσει τις αντιρρήσεις όσων θεωρούσαν ότι θα χαθεί το όνομα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας αν τα Σχολεία πάρουν το όνομα τού ευεργέτη. Έτσι, όταν η Γενική Συνέλευση των εταίρων τής Φ.Ε. διαλύθηκε, αφού απεδέχθη με χαρά και ανακούφιση την πρόταση τού Αρσάκη, είχαν διαλυθεί και όλοι οι φόβοι για την αδυναμία ολοκλήρωσης τού Σχολείου. Χαρούμενα τα μέλη τής Φ.Ε. αποχώρησαν για να γιορτάσουν τις Άγιες Ημέρες ήσυχοι για το μέλλον και την πρόοδο τού «Σχολείου τής Εταιρείας», που μελλοντικά όλοι θα αποκαλούσαν «Αρσάκειο».

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός

• Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από τα Πρακτικά τού Δ.Σ. τής Φ.Ε., το Αρχείο τής Φ.Ε. και το βιβλίο τού Κ. Μαμμόπουλου «Ο Απόστολος Αρσάκης και η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία».

Πληροφοριακά Στοιχεία

Κατηγορία: Ευεργέτες

Εμφανίσεις: 3948

Δύο τριαντάφυλλα ήταν… Η οικογενειακή τραγωδία που συγκλόνισε τον Αρσάκη

                                                                   «Δύο τριαντάφυλλα ήταν

                                                                     και η ζωή των τριαντάφυλλων

                                                                     ένα πρωινό μόνο»

Στο μικρό εκκλησάκι τού Αγίου Παντελεήμονα στην κοινότητα Vedea, κοντά στην πόλη τής Νότιας Ρουμανίας Giurgiu, κρύβεται μια τραγική ερωτική ιστορία που συγκλόνισε τον μεγάλο ευεργέτη Απόστολο Αρσάκη και σημάδεψε τη ζωή και τον χαρακτήρα του. Σύμφωνα με την Ελληνική επιγραφή που βρίσκεται στην είσοδο τού ναού: «Απόστολος Αρσάκης Ιατρός εν έτει 1845 τον Ναόν εκ Θεμελίων Ανήγειρεν εις Μνημόσυνον τού Υιού αυτού Γεωργίου Αποθανόντος εν Βιένῃ τη 24ῃ Ιανουαρίου 1834».

Η ελληνική επιγραφή στην είσοδο τού ναού τού Αγίου Παντελεήμονα στη Vedea

Από το 1819 ο Απόστολος Αρσάκης είχε αγοράσει από το μοναστήρι Ραδούλ Βόδα, μετόχι τής μονής Ιβήρων τού Αγίου Όρους, 3 μεγάλα κτήματα στη διοικητική περιφέρεια τής Βλάσκας, στην αριστερή όχθη τού Δούναβη, κοντά στο Giurgiu. Στη σημερινή Βεντέα, (τότε Παραϊπάνι), ο Αρσάκης είχε κτίσει το 1820 το αρχοντικό του. Ήταν πλούσιος πια, είχε πολλά κτήματα τα οποία τού απέφεραν περιουσία αλλά ενέπνευσαν και τον σεβασμό τής αριστοκρατίας τής Βλαχίας, η οποία αρχικά αντιμετώπιζε με επιφύλαξη τον βλαχικής καταγωγής Έλληνα γιατρό που προσπαθούσε να ενταχθεί στους κόλπους της.

Το σπίτι τού Αρσάκη στη Vedea

Λίγα χρόνια όμως μετά, η προσωπική και η οικογενειακή ζωή τού Αρσάκη άρχισε να δέχεται αλλεπάλληλα χτυπήματα. Το 1832 πέθανε η σύζυγός του Ελένη, το γένος Κωνσταντίνου Δάρβαρι, η οποία ετάφη στον περίβολο τής σκήτης Δάρβαρι στο Βουκουρέστι. Την εκκλησία είχε κτίσει ο αδελφός της Μιχαήλ και φαίνεται ότι είχε συνεισφέρει και η ίδια οικονομικά, γιατί η μορφή της, μαζί με τις 2 κόρες της Ελένη και Ολυμπία, βρίσκεται στον τοίχο των κτητόρων.

H Ελένη Αρσάκη μαζί με τις κόρες της Ελένη και Ολυμπία, όπως εικονίζονται στον τοίχο των κτητόρων τής σκήτης Δάρβαρι.

Ο γιος τού Αρσάκη Γεώργιος, που είχε γεννηθεί το 1815, βρισκόταν πλέον στη Βιέννη όπου σπούδαζε φιλοσοφία. Εκεί ερωτεύτηκε μια κοπέλα την οποία θέλησε να παντρευτεί. Η κοπέλα ήταν Εβραία. Ο Αρσάκης αρνήθηκε να τού επιτρέψει αυτό τον γάμο.

Η μορφή τού Γεωργίου Αρσάκη στον τοίχο των κτητόρων τού ναού τού Αγίου Παντελεήμονα στη Vedea μαζί με την κοπέλα που ήθελε να παντρευτεί.

Τι ήταν όμως αυτό που έκανε τον Αρσάκη να μην ευθυγραμμιστεί με τις απόψεις τού αγαπημένου του δασκάλου Νεόφυτου Δούκα, ο οποίος εκτιμούσε τους Ιουδαίους θεωρώντας τους εφάμιλλους των Ελλήνων;[1]

Στις αρχές τού 19ου αι., μεγάλος αριθμός Ιουδαίων είχε συγκεντρωθεί στις Ηγεμονίες, επειδή τις θεωρούσαν, όπως και πολλοί Έλληνες, ένα είδος «Γης τής Επαγγελίας», έναν τόπο γρήγορου πλουτισμού και ευημερίας. Γρήγορα απέκτησαν τον έλεγχο σημαντικών τομέων τού εμπορίου και τής οικονομίας και κυρίως άρχισαν να επεμβαίνουν στις σχέσεις μεταξύ βογιάρων και αγροτών. Αυτό ερχόταν σε αντίθεση με τα συμφέροντα τής άρχουσας τάξης, με συνέπεια να αυξάνεται συνεχώς η αντιπαλότητα μεταξύ τους. Την εποχή εκείνη ο Αρσάκης ήταν βαθύτατα επηρεασμένος από τους κύκλους των βογιάρων, στους οποίους είχε εισέλθει με τον γάμο του, και σκεφτόταν περισσότερο ως Ρουμάνος παρά ως μαθητής τού Νεόφυτου Δούκα.[2]

Ο ναός τού Αγίου Παντελεήμονα στη Vedea πριν από τις εργασίες συντήρησης

Ο δεσμός τού γιου του με μια νέα ιουδαϊκής καταγωγής σήμαινε γι’ αυτόν καταστροφή και ακύρωση των προσπαθειών του. Έχοντας πρόσφατα χάσει τη γυναίκα του και μητέρα των παιδιών του, έπρεπε να αποφασίσει μόνος του. Άνθρωπος αυτοδημιούργητος, είχε περάσει μέχρι τότε πολλές δυσκολίες και γνώριζε πολύ καλά τι θα επακολουθούσε ενός τέτοιου γάμου. Έτσι δεν συναίνεσε στην επιθυμία τού γιου του, χωρίς βέβαια να είναι σε θέση να προβλέψει τι θα ακολουθούσε. Ο Γεώργιος Αρσάκης και η αγαπημένη του προσπάθησαν μάταια να τού αλλάξουν γνώμη. Όταν είδαν ότι αυτό ήταν αδύνατο, επέστρεψαν στη Βιέννη όπου αυτοκτόνησαν στις 24 Ιανουαρίου 1834. Το γεγονός αυτό συγκλόνισε τον Απόστολο Αρσάκη. Κλείστηκε στον εαυτό του και έγινε περισσότερο εσωστρεφής. Ο θάνατος τού γιου του αποτέλεσε βασική καμπή στη ζωή και στη σκέψη του και καθόρισε τις μετέπειτα κινήσεις του.

Ο ναός τού Αγίου Παντελεήμονα στη Βεντέα κατά την διεξαγωγή των εργασιών συντήρησης

Στα κτήματά του στο Παραϊπάνι (σήμερα Vedea) έσπευσε να κτίσει έναν ναό τού Αγίου Παντελεήμωνος στη μνήμη τού γιου του. Στον ναό εκκλησιάζονταν οι χωρικοί που φρόντιζαν τα κτήματά του και οι οικογένειές τους. Η ανέγερσή του κράτησε 10 χρόνια (1835-1845). Οι πρώτες αγιογραφίες ήταν τού «Georghe Zugravul.[3] Από την αγιογράφηση αυτή σώζεται σήμερα μία εικόνα και 4 εικονίδια διαστάσεων 0,78x0,55 στο τέμπλο. Όμως λίγο πριν από τον θάνατό του ο Αρσάκης ανέθεσε στον γνωστό Ρουμάνο ζωγράφο και αγιογράφο Gheorghe Tattarescu[4] την εκ νέου αγιογράφηση τού ναού.

Ο πίνακας που παρίστανε τον Γεώργιο Αρσάκη και την αγαπημένη του μετά τη συντήρηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο τού προγράμματος «Η χριστιανική κληρονομιά κατά μήκος τού πολιτιστικού διαδρόμου Russe-Giurgiu».

Στον τοίχο των κτητόρων, απέναντι από το Ιερό, υπήρχαν δύο πίνακες, έργα και αυτοί τού Τατταρέσκου, τοποθετημένοι εκεί όσο ζούσε ο Αρσάκης. Στον έναν εικονίζεται ο γιος τού Αρσάκη Γεώργιος με την κοπέλα μαζί με την οποία αυτοκτόνησαν. Πίσω τους διακρίνεται ένας άγγελος φύλακας και πάνω από τις μορφές τους υπάρχει κάποια επιγραφή σε λατινική γραφή, δυσανάγνωστη μέσα στον χρόνο.

Ο πίνακας που παρίστανε τον Απόστολο Αρσάκη με τον άγγελο τής παρηγοριάς μετά τη συντήρηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο τού προγράμματος «Η χριστιανική κληρονομιά κατά μήκος τού πολιτιστικού διαδρόμου Russe-Giurgiu».

Στον δεύτερο πίνακα εικονίζεται ο Απόστολος Αρσάκης με τον άγγελο τής παρηγοριάς. Το χέρι τού ευεργέτη είναι προτεταμένο και δείχνει τον διπλανό πίνακα, ο οποίος απεικονίζει τον Γεώργιο με την αγαπημένη του, σαν να τους δίνει την ευχή του. Η λέξη CONCORDIA (Συμφιλίωση) διακρίνεται παρά την πατίνα τού χρόνου. Είναι η αίτηση συγγνώμης ενός πατέρα για το λάθος του και η προσπάθεια συμφιλίωσης με τον γιο του.

Ο χρόνος που πέρασε άφησε τα σημάδια του στο οικοδόμημα. Με κόπο και εκ των ενόντων οι σεβάσμιοι ιερείς τo διατήρησαν στα χρόνια που μεσολάβησαν από τον θάνατο τού Αρσάκη μέχρι το 2014. Η συντήρηση τού ναού αυτού εντάχθηκε στο πλαίσιο τού προγράμματος «Η χριστιανική κληρονομία κατά μήκος του πολιτιστικού διαδρόμου Russe-Giurgiu» το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ιnteprreg va Romania-Bulgaria 2014-2020). Τα ικανά χέρια των συντηρητών αποκάλυψαν στους δύο πίνακες τού τοίχου των κτητόρων, εκτός από τις μορφές των εικονιζόμενων και τη δυσανάγνωστη επιγραφή που βρισκόταν στον πίνακα των δύο αυτόχειρων.

Η λεπτομέρεια τής επιγραφής που αποκαλύφθηκε στον πίνακα τού Τατταρέσκου μετά τη συντήρηση.

Με συγκίνηση οι επισκέπτες τού ναού διαβάζουν πλέον τα συγκινητικά και τρυφερά λόγια που αφιέρωσε ένας συντετριμμένος πατέρας στον χαμένο του γιο: «Δύο τριαντάφυλλα ήταν και η ζωή των τριαντάφυλλων ένα πρωινό μόνο». Με τον τρόπο αυτό ο Απόστολος Αρσάκης λίγο πριν πεθάνει ζήτησε συγγνώμη από τον γιο του και την αγαπημένη του, αλλά και το έλεος τού Θεού για να αντιμετωπίσει τον πόνο του.

«Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα έλεός σου,

καὶ κατὰ τὸ πλήθος τῶν οἰκτιρμῶν σου

ἐξάλειψον τὸ ἀνόμημά μου».

                        Ψαλμοί Δαυίδ, 50

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

• Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Παύλο Μαυρόγιαννη, διευθυντή Αρσακείου Λυκείου Ιωαννίνων, για τις πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο των έργων στν ναό τού Αγίου Παντελεήμονα στη Βεντέα και τις φωτογραφίες που έθεσε στη διάθεσή μας.

[1] Σοφοκλή Λώλη «Αι θρησκευτικαί ιδέαι τού Νεόφυτου Δούκα», 1949.

[2] Δημήτρη Μιχαλόπουλου, «Αρσάκης», Κάκτος.

[3] Γνωστός Ρουμάνος ζωγράφος που είχε εικονογραφήσει πολλούς ναούς.

[4] O Γεώργιος Τατταρέσκου γεννήθηκε στη Φοσκάνη το 1818. Σπούδασε στη Σχολή Ζωγραφικής τού Μπουζάου, συμμετείχε στην επανάσταση τού 1848 στη Βλαχία. Ζωγράφισε πορτρέτα Ρουμάνων επαναστατων στην εξορία και αργότερα ζωγράφισε αλληγορικές συνθέσεις με επαναστατικά θέματα. Το 1864, μαζί με τον Τηεοδόρε Αμάν, ίδρυσε την Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών.

Πληροφοριακά Στοιχεία

Κατηγορία: Ευεργέτες

Εμφανίσεις: 1362

Αναζητώντας τον Απόστολο Αρσάκη στη σύγχρονη Ρουμανία

Η σύγχρονη Ρουμανία δεν είναι απλά μια χώρα με ωραία τοπία, γραφικά χωριά και ιδιαίτερη λαϊκή μουσική. Είναι μια μεγάλη χώρα με πληθώρα μεσαιωνικών πόλεων και οικισμών. Τα υπέροχα και καλοδιατηρημένα κάστρα αποδεικνύουν την ιστορία της και τα μεγάλα μοναστήρια της μαρτυρούν τη βαθιά πίστη των ανθρώπων.

Η παρουσία των Ελλήνων στη Ρουμανία ξεκίνησε 27 αιώνες πριν. Η Ίστρος (σημερινή Κωστάντζα) ήταν η πρώτη ελληνική πόλη που ιδρύθηκε στο σημερινό έδαφος της Ρουμανίας το 630 π.Χ. περίπου. Φαναριώτες έγιναν και ηγεμόνες τής περιοχής. Στα εδάφη τής ρωμαϊκής επαρχίας τής Δακίας, δημιουργήθηκε το 1859 η σύγχρονη Ρουμανία μετά την ένωση Μολδαβίας και Βλαχίας.

Μια σύγχρονη όψη τού Βουκουρεστίου

Το νέο κράτος ονομάσθηκε επίσημα Romania το 1866. Το να αναζητάς τα ίχνη ενός Έλληνα σε μια χώρα 238.391 τ. χλμ. και 19.524.000 κατοίκων μετά από τόσα χρόνια μπορεί να είναι δύσκολο αλλά σίγουρα δεν προκαλεί έκπληξη σε κανέναν. Εξάλλου ο Απόστολος Αρσάκης δεν είναι οποιοσδήποτε Έλληνας, αλλά ο άνθρωπος στον οποίο η σύγχρονη Ρουμανία οφείλει την ύπαρξή της μετά την ένωση τής Βλαχίας και τής Μολδαβίας.

To 2012 το ρουμανικό κράτος γιόρτασε τη συμπλήρωση 150 χρόνων από τη δημιουργία τού Υπουργείου Εξωτερικών. Για τον σκοπό αυτό κυκλοφόρησε σειρά γραμματοσήμων, ένα εκ των οποίων έφερε τη μορφή τού Αποστόλου Αρσάκη, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος υπουργός Εξωτερικών τού ρουμανικού κράτους. Τα γραμματόσημα κυκλοφόρησαν στις 25 Απριλίου 2012.

Το αναμνηστικό γραμματόσημο για τα 150 χρόνια τού Υπουργείου Εξωτερικών τής Ρουμανίας

Για τον ίδιο λόγο κυκλοφόρησε ασημένιο νόμισμα των 10 lei με τις μορφές τού Αλεξάνδρου Κούζα, τού πρώτου πρωθυπουργού τής χώρας, και τού Απόστολου Αρσάκη, που ήταν ο πρώτος υπουργός Εξωτερικών, από τη μία πλευρά και το κτήριο τού Υπουργείου Εξωτερικών από την άλλη. Το νόμισμα φέρει την επιγραφή «Ministrul Afacerilor Externe, Semper Fideliς Patriae, 150 ani.

Το αναμνηστικό νόμισμα των 10 λει που κυκλοφόρησε για τα 150 χρόνια τού Υπουργείου Εξωτερικών τής Ρουμανίας.

Η μνήμη τού μεγάλου αυτού Έλληνα τού 19ου αιώνα είναι ακόμα ζωντανή στη δεύτερη πατρίδα του, την ποία υπηρέτησε με πίστη και συνέπεια. Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να δούμε ποια σημεία στην σημερινή Ρουμανία θυμίζουν τον μεγάλο ευεργέτη, ξεκινώντας από την πρωτεύουσα τού κράτους, το Βουκουρέστι.

Ο Απόστολος Αρσάκης στο Βουκουρέστι

Γκραβούρα τού Βουκουρεστίου την εποχή τού Αρσάκη.

Το Χάνι Λουί Μανούκ το 1841

Το μεγαλύτερο μέρος τής ζωής του ο Αρσάκης έζησε στο Βουκουρέστι. Εκεί εργάστηκε για πρώτη φορά ως γιατρός, εκεί ξεκίνησε η πολιτική του καριέρα. Σίγουρα διέθετε κάποια κατοικία στην πόλη, όμως το πέρασμα τού χρόνου έχει απαλείψει κάθε μνήμη για το πού βρισκόταν. Ακόμα μέχρι σήμερα όμως υπάρχουν γωνίες στην πόλη τού Βουκουρεστίου όπου η προσωπικότητα τού Αρσάκη άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της.

Ακαδημία τού Βουκουρεστίου

Όταν ο Απόστολο Αρσάκης έφθασε στη Ρουμανία, μικρό παιδί, διδάχθηκε Ελληνικά για πρώτη φορά, είτε από οικοδιδάσκαλο, είτε στην υπάρχουσα εκεί «Ακαδημία».

Το 1679 είχε ιδρυθεί στο Βουκουρέστι ελληνικό σχολείο, το οποίο ονομαζόταν «Ακαδημία τού Αγίου Σάββα», «Λύκειο», «Αυθεντική ή Ηγεμονική Ακαδημία». Στην αρχή πνευματικός οδηγός τής σχολής υπήρξε ο Θεόφιλος Κορυδαλέας και οι πρώτοι δάσκαλοι τής σχολής ο Αντώνιος Σεβαστός Κυμινήτης και ο Χρύσανθος Νοταράς, που υπήρξαν μαθητές του. Το 1690 στη σχολή ιδρύθηκε τυπογραφείο.

Όλοι οι Φαναριώτες ηγεμόνες τής Βλαχίας συνέβαλαν με μεταρρυθμίσεις στην εύρυθμη λειτουργία και την άνθηση τής σχολής. Με το χρυσόβουλο τού 1776 δόθηκε νέα πνοή στην Ακαδημία. Δημιουργήθηκαν πέντε συνολικά τάξεις, κάθε μία των οποίων διαρκούσε τρία χρόνια. Ως έτος εγγραφής των μαθητών ορίστηκε το έβδομο έτος τής ηλικίας τους. Αυξήθηκε ο αριθμός των διδασκόντων και τα μαθήματα χωρίστηκαν σε τρεις κύκλους: τα γραμματικά, τα εγκύκλια και των ξένων γλωσσών. Δάσκαλοι τής Ακαδημίας υπήρξαν σημαντικοί λόγιοι τής εποχής. Δεν είναι βέβαιο αν ο Αρσάκης φοίτησε για λίγο στη σχολή αυτή. Οι περισσότερες πηγές μαρτυρούν ότι εκπαιδεύτηκε από δασκάλους κατ’ οίκον. Όμως η ύπαρξη τής Ακαδημίας δείχνει το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των Ελλήνων τού Βουκουρεστίου την εποχή εκείνη.

Άποψη τής Ακαδημίας τού Βουκουρεστίου και κάτοψη τού κτηρίου

Στις αρχές τού 19ου αι., με παροτρύνσεις τού Ιγνάτιου Ουγγροβλαχίας, θεσπίστηκε νέος κανονισμός με συγκεκριμένες οδηγίες-διατάξεις για την έναρξη σχολικού έτους, τους δασκάλους, τον τρόπο διδασκαλίας, τη διδακτέα ύλη, τους μαθητές, τις εξετάσεις, τη διάρκεια τού σχολικού έτους. Τα μαθήματα χωρίζονταν σε τρεις ομάδες: τις Επιστήμες, τη Φιλολογία και τις ξένες γλώσσες. Αγοράστηκαν από το εξωτερικό τεχνικός εξοπλισμός και όργανα για την καλύτερη εκμάθηση τής Φυσικής και τής Χημείας. Στις ξένες γλώσσες διατηρήθηκε η παράδοση τής σχολής. Καινοτομία αποτέλεσε ότι οι εξετάσεις διεξάγονταν ενώπιον κοινού.

Το νοσοκομείο Κολτέα

Το νοσοκομείο Κολτέα άνοιξε το 1704, με σκοπό να παρέχει περίθαλψη και εκπαίδευση. Είναι το παλαιότερο νοσοκομείο τού Βουκουρεστίου. Το υπέροχο αρχιτεκτονικά κτήριό του κτίστηκε από τον Μιχαήλ Κατακουζηνό για να χρησιμεύσει ως νοσοκομείο απόρων. Το 1739 πυρκαγιά κατέστρεψε μέρος τού οικοδομικού συμπλέγματος Κολτέα, συμπεριλαμβανομένου και μέρους τού νοσοκομείου και τής εκκλησίας. Ανοικοδομήθηκε και πάλι, αλλά αργότερα, το 1802, καταστράφηκε από σεισμό. Το νεοκλασικό κτήριο που βλέπουμε σήμερα ολοκληρώθηκε το 1888. Μέχρι σήμερα το κτήριο στεγάζονται υπηρεσίες τού Κέντρου Υγείας. Δίπλα στο νοσοκομείο υπήρχε ναός, για την αναστήλωση τού οποίου συνέβαλε και ο Αρσάκης. Ένα σχέδιο ανοικοδόμησης τού κτηρίου ξεκίνησε το 1836 και κράτησε 5 χρόνια. Όταν το νοσοκομείο λειτούργησε και πάλι είχε 60 κλίνες. Σε αυτό, μέχρι το 1852, στεγαζόταν μια μικρή χειρουργική σχολή.

Το νοσοκομείο Κολτέα. Αριστέρα διακρίνεται ο ναός

Το οικοδομικό σύμπλεγμα Κολτέα και ο ναός του όπως είναι σήμερα

Ο Απόστολος Αρσάκης το 1814 επέστρεψε στο Βουκουρέστι από τη Βιέννη. Το 1827 ορίστηκε αρχίατρος τής Βλαχίας και μέλος τού ιατρικού προσωπικού τού νοσοκομείου Κολτέα. Φρόντιζε προσωπικά και με επιτυχία την υγεία τού Ηγεμόνα Γρηγόρη Δ΄ Γκίκα και αυτό συνετέλεσε στο να αποκτήσει καλή φήμη ως γιατρός. Το 1828-1829, όταν ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στη Βλαχία, εξαπλώθηκε επιδημία πανώλης και ο ιατρός Αρσάκης συνέβαλε στην καταπολέμησή της, εδραιώνοντας τη φήμη του ως γιατρού. Μάλιστα, ο τσάρος Νικόλαος ο Α΄, σε αναγνώριση των υπηρεσιών του, τού έστειλε δώρο ένα δαχτυλίδι. Την εποχή εκείνη είχαν επιτάξει το νοσοκομείο Κολτέα τα ρωσικά στρατεύματα και εκεί δεν εργάζονταν Ρουμάνοι γιατροί. Το ότι συνέχισε να εργάζεται εκεί ο Αρσάκης την περίοδο τής ρωσικής κατοχής οφείλεται στο ότι δεν ήταν Ρουμάνος, αλλά και στο ότι μιλούσε άψογα τα Ρωσικά. Το 1832-1833 έγινε αρχίατρος στο νοσοκομείο Κολτέα και συνετέλεσε στην ενοποίηση των μεγάλων νοσοκομείων με τη δημιουργία τής Αστικής Εφορίας Νοσοκομείων».

Νοσοκομείο Άγιος Παντελεήμων

Το 1839-1840 φαίνεται ότι ο Αρσάκης υπηρέτησε ως αρχίατρος στο νοσοκομείο «Παντελεήμων», όπου ίσως τον είχε διορίσει ο Αλέξανδρος Σούτσος.

Η σκήτη Δάρβαρι

Η σκήτη Δάρβαρι είναι μια μικρή εκκλησία που έκτισε ο Μιχαλάκης Δάρβαρι το 1834. Αρχικά ήταν μια ξύλινη εκκλησία χωρίς πύργο αφιερωμένη στην «Ανάσταση τού Αγίου Λαζάρου». .Όταν οικοδομήθηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Georgie Simotta αφιερώθηκε στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη και στους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ. Η αφιέρωση δεν είναι τυχαία, αφού ο πατέρας τού κτήτορος ήταν ο Κωνσταντίνος Δάρβαρι, διαπρεπής γιατρός στο Βουκουρέστι, και κτήτωρ ο Μιχαήλ Δάρβαρι.

Η σκήτη Δάρβαρι. Η κόγχη τού Ιερού

Η οικογένεια Δάρβαρι ήταν Βλάχοι από την Κλεισούρα τής Μακεδονίας. Πρόκειται για οικογένεια Βλάχων Βογιάρων που είχαν ανέλθει κοινωνικά και οικονομικά στην κοινωνία τού Βουκουρεστίου. Ο Κωνσταντίνος Δάρβαρι μάλιστα ήταν διαπρεπής γιατρός. Το 1933-1934 η σκήτη Δάρβαρι αναστηλώθηκε από τον ανιψιό τού ιδρυτή και η εκκλησία αγιογραφήθηκε από τον Ιωσήφ Κέμπερ σε νεοβυζαντινό ύφος. Το 1959 το προσκύνημα έκλεισε από τις κομμουνιστικές αρχές και οι 13 μοναχοί που κατοικούσαν εκεί με τον ηγούμενό τους μεταφέρθηκαν στο μοναστήρι τής Κερνίτσας. Ο ναός άνοιξε ξανά μόλις το 1996 από τον Πατριάρχη Ρουμανίας Teoctist Arăpasu. Η σκήτη Δάρβαρι βρίσκεται σε μια περιοχή τής πόλεως η οποία ακόμα διατηρεί την παλαιά καταπράσινη και ήρεμη όψη της.

Η αυλή τής σκήτης Δάρβαρι μπροστά στην είσοδο τής Εκκλησίας

Η είσοδος τού ναού τού αφιερωμένου στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη και στους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ

Το εσωτερικό τού ναού στη σκήτη Δάρβαρι με το τέμπλο

Η σχέση τού Αποστόλου Αρσάκη με την οικογένεια Δάρβαρι είναι απλή. Παντρεύτηκε την κόρη τού γιατρού Κωνσταντίνου Δάρβαρι, Ελένη. O κτήτωρ τού ναού ήταν αδελφός τής συζύγου του και φαίνεται η οικογένεια Αρσάκη πρέπει να συνεισέφερε στο κτίσιμο τής εκκλησίας. Σε πολλές εκκλησίες συνηθίζεται στον τοίχο των κτητόρων, αυτόν που βρίσκεται απέναντι από το ιερό, να υπάρχουν τοιχογραφίες με τις μορφές των κτητόρων, χωρίς φωτοστέφανο φυσικά.

Ο Μιχαήλ Δάρβαρι με τη σύζυγό του Ελένη και τα παιδιά τους Κωνσταντίνο (το όνομα τού παππού του) και Αναστασία, από τον τοίχο των κτητόρων τής σκήτης Δάρβαρι

Η Ελένη Αρσάκη (το γένος Δάρβαρι), σύζυγος τού Αποστόλου Αρσάκη, με τις 2 κόρες της, Ελένη και Ολυμπία, από τον τοίχο των κτητόρων στη σκήτη Δάρβαρι

Το Εθνικό Μουσείο Ιστορίας τής Ρουμανίας

Το Μουσείο Ιστορίας τής Ρουμανίας βρίσκεται στο κέντρο τής πόλης, σε ένα υπέροχο αρχιτεκτονικά κτήριο, και παρουσιάζει εκθέματα από την ιστορία τής χώρας από την εποχή τής ρωμαϊκής κατάκτησης [φιλοξενεί αντίγραφο τής στήλης τού Τραϊανού που βρίσκεται στη Ρώμη και παρουσιάζει την κατάκτηση τής Δακίας], την ιστορία των Παραδουνάβιων ηγεμονιών, την ένωση τής Βλαχίας με τη Μολδαβία και τη δημιουργία τής σύγχρονης Ρουμανίας καθώς και γεγονότα τής νεότερης ιστορίας τού κράτους.

Δικαιωματικά ο Απόστολος Αρσάκης κατέχει μια θέση του στο Μουσείο αυτό. Σε μια μικρή αίθουσα, όπου εκτίθενται αντικείμενα και έγγραφα από την περίοδο που συζητείτο η ένωση των δύο ηγεμονιών, εκτίθεται μία φωτογραφία τού Απόστολου Αρσάκη, τού πρώτου υπουργού Εξωτερικών τού ρουμανικού κράτους.

Η φωτογραφία τού Αρσάκη που εκτίθεται στο Μουσείο Ιστορίας τής Ρουμανίας.

Το σημαντικότερο όμως έκθεμα τού Μουσείου που έχει άμεση σχέση με τον Αρσάκη είναι ο πίνακας τού Ρουμάνου ζωγράφου Theodor Aman με τίτλο «Η γέννηση τής Ρουμανίας».

Οι Παραδουνάβιες ηγεμονίες, στις όχθες του ποταμού Δούναβη, ήταν αυτόνομες με χριστιανό ηγεμόνα, υπό την επικυριαρχία τής Υψηλής Πύλης. Οι Ρώσοι και οι Τούρκοι συμβιβάστηκαν να κρατήσουν σε αυτό το ιδιότυπο καθεστώς τις δύο ηγεμονίες για να λειτουργήσουν ως ανάχωμα ανάμεσα στις δύο αυτές δυνάμεις. Οι Ρώσοι, βέβαια, έκαναν συνεχείς προσπάθειες να επηρεάσουν την πολιτική εξέλιξη στη Βλαχία και τη Μολδαβία, στηριζόμενοι συνήθως στο ομόθρησκο αλλά και στο γεγονός ότι σε προγενέστερο χρόνο είχαν επιτύχει να θεωρούνται προστάτες όλων των υπό τους Τούρκους Ορθοδόξων. Τον Απρίλιο τού 1828 άρχισε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος και σχεδόν αμέσως τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στη Βλαχία. Η κατοχή τελείωσε το 1834, που σήμανε την αρχή μιας νέας περιόδου, γιατί το θεσμικό πλαίσιο που είχε οριστεί για τις ηγεμονίες τούς έδινε τη δυνατότητα ενοποίησής τους.

Η Βλαχία και η Μολδαβία τον 15ο αιώνα μ.Χ.

Εδώ κορυφώνεται η συνεισφορά τού Αποστόλου Αρσάκη στη δεύτερη πατρίδα του. Από τη θέση τού «ιδιωτικού γραμματέα για τις ξένες γλώσσες», όπου τον όρισε ο ηγεμών τής Βλαχίας Αλέξανδρος Γκίκα (κάτι απολύτως φυσικό αφού ο Αρσάκης μιλούσε Ελληνικά, Λατινικά, Ρουμανικά, Ρωσικά, Γερμανικά, Γαλλικά, Αλβανικά), εργάστηκε για να φέρει κοντά τις δύο ηγεμονίες και τελικά να πετύχει την ένωσή τους, παρά τις αντιθέσεις των Ρώσων και των Τούρκων. Φρόντισε πρώτα να τεθούν οι βάσεις τής εμπορικής συνεργασίας των δύο ηγεμονιών. Πολύ αργότερα, τον Αύγουστο τού 1857, οι τότε μονάρχες τής Ευρώπης συναντήθηκαν στο Όσμπορν, στην Αγγλία, και συνομίλησαν «για τις χώρες βόρεια τού Δούναβη», δηλαδή τη Βλαχία και τη Μολδαβία. Είχαν κοινή γλώσσα και ιστορία, ήταν αυτόνομες αλλά όχι ανεξάρτητες. Τον Ιανουάριο τού 1859 συνήλθε, στο Ιάσιο, η Συνέλευση από την οποία θα εκλεγόταν ο ηγεμόνας τής Μολδαβίας. Η εκλογή έγινε στις 5 Ιανουαρίου, ήταν ομόφωνη και ηγεμόνας τής Μολδαβίας εξελέγη ο συνταγματάρχης Αλέξανδρος-Ιωάννης Κούζα, οπαδός τής ένωσης των δύο ηγεμονιών. Στο τέλος τού ίδιου μήνα συνήλθε στο Βουκουρέστι η Συνέλευση τής Βλαχίας, για να εκλέξει και αυτή ηγεμόνα. Στη Βλαχία όμως επικρατούσαν οι Συντηρητικοί, που δεν ήθελαν την ένωση των δύο ηγεμονιών. Παρασκηνιακές ενέργειες, κυρίως από την πλευρά των Γάλλων, κατέληξαν σε μια πολύ έξυπνη λύση, να εκλεγεί δηλαδή ηγεμόνας τής Βλαχίας ο Κούζα, που είχε ήδη εκλεγεί ηγεμόνας τής Μολδαβίας.

Η Ουγγρική εφημερίδα "Vasamapi Ujsag" σχολιάζει με συμπάθεια και σεβασμό τη διπλή εκλογή του Αλέξανδρου Ιωάννη Κούζα

Έτσι θα πετύχαιναν την εκ των πραγμάτων ένωση των δύο χωρών. Τη λύση υιοθέτησαν αμέσως σχεδόν οι Φιλελεύθεροι. Δεν ήταν σίγουρο όμως τι θα έκανε η πλειοψηφία των Συντηρητικών. Στη Συνέλευση που πραγματοποιήθηκε στις 24η Ιανουαρίου 1859 έλαμψε η ευφυΐα και η ικανότητα τού Αρσάκη, ο οποίος, αν και ισχυρό στέλεχος τής συντηρητική παράταξης, ήταν υποστηρικτής τής ένωσης των δύο ηγεμονιών. Με έναν μνημειώδη λόγο του στη Συνέλευση τού Βουκουρεστίου και τα λογικά του επιχειρήματα έπεισε και τους πιο φανατικούς συντηρητικούς τής Βλαχίας να ψηφίσουν τον Κούζα. Έτσι οι δύο ηγεμονίες στην ουσία ενώθηκαν, αφού είχαν τον ίδιο ηγεμόνα. Έμενε όμως να γίνει ένας μεγάλος διπλωματικός αγώνας, προκειμένου τα άλλα κράτη σε Ευρώπη και Ασία να αποδεχθούν την ένωση αυτή. Στον αγώνα αυτό πρωταγωνιστής υπήρξε και πάλι ο Απόστολος Αρσάκης.

Αυτή τη Συνέλευση τής 24ης Ιανουαρίου 1859 παρουσιάζει ο πίνακας τού Ρουμάνου ζωγράφου Theodor Aman με τίτλο «Η γέννηση τής Ρουμανίας» που βρίσκεται στο Μουσείο Ιστορίας τής Ρουμανίας. Μέσα σε αρκετά ταραγμένη ατμόσφαιρα, όλοι όρθιοι επιχειρηματολογούν, όπως φαίνεται από τις κινήσεις τους. Οι Φιλελεύθεροι βρίσκονται δεξιά και οι Συντηρητικοί αριστερά, όπως κοιτάζουμε τον πίνακα. Όλοι αγωνιούν για το αποτέλεσμα τής ψηφοφορίας. Η μορφή τού Αρσάκη διακρίνεται στο κέντρο τού πίνακα (δεύτερος από δεξιά με την ομάδα των Συντηρητικών), φαίνεται γαλήνια, ίσως γιατί είχε εργαστεί εκ των προτέρων για το αποτέλεσμα και είχε καταφέρει να μεταπείσει πολλούς από τους ομοϊδεάτες του.

Ο πίνακας τού Ρουμάνου ζωγράφου Theodor Aman με τίτλο «Η γέννηση τής Ρουμανίας» στο Μουσείο Ιστορίας τής Ρουμανίας

Για τον επιστήμονα που θα θελήσει να μελετήσει τη ζωή τού Αρσάκη υπάρχουν ακόμα πολλά και ενδιαφέροντα σημεία πληροφοριών στην πόλη τού Βουκουρεστίου. Μερικά από αυτά είναι τα «Εθνικά Αρχεία» στο Βουκουρέστι και η βιβλιοθήκη τής Ακαδημίας τής Ρουμανίας.

To κτήριο των Εθνικών Αρχείων στο Βουκουρέστι [Αrchivele Nationale]

To κτήριο τής Βιβλιοθήκης τής Ακαδημίας τής Ρουμανίας [Bibliotheca Academiei Romậne]

To νεκροταφείο Bellu (Serban Voda)

Στο νεκροταφείο Βellu στο Βουκουρέστι είναι θαμμένοι πολλές σημαντικές προσσσσωπικότητες τής Ρουμανίας. Τα μνήματα αποτελούν αξιοθέατο για όσους ενδιαφέρονται για πολιτιστικούς προορισμούς στη νοτιοανατολική Ευρώπη και ειδικότερα στη Ρουμανία. Είναι το σημαντικότερο νεκροταφείο στο Βουκουρέστι και βρίσκεται στην οδό Oltenitei 3-5. Είναι επίσης γνωστό ως νεκροταφείο Serban Voda. Το παρεκκλήσι στη μέση τού νεκροταφείου υπήρχε από παλιά, αλλά στη σημερινή του μορφή ξαναχτίστηκε στο 1890. Τo όνομα του νεκροταφείου προέρχεται από έναν πλούσιο κτηματία που ονομαζόταν Barbu Bellou και ο οποίος διετέλεσε και υπουργός Πολιτισμού και Δικαιοσύνης. Σε αυτόν ανήκε η γη στην οποία έγινε το νεκροταφείο. Μεταξύ των ταφικών μνημείων στο κοιμητήριο Bellu εντοπίστηκαν και 40 έργα Ελλήνων γλυπτών.

Ο Απόστολος Αρσάκης πέθανε στις 16 Ιουλίου 1874 στα κτήματα που διατηρούσε στο χωριό Παραϊπάνι (παλαιά ονομασία), όπου βρισκόταν και η θερινή του κατοικία. Η κόρη του Ολυμπία, που ήταν παντρεμένη με τον διαπρεπή νομικό Εμμανουήλ Λαχοβάρη, μετέφερε τη σορό του στον οικογενειακό τάφο τού συζύγου της, στο φημισμένο νεκροταφείο Μπέλλου, στο Βουκουρέστι. Το 1885 τοποθετήθηκε εκεί άγαλμα που είχε φιλοτεχνήσει ο γλύπτης Carol Stork, το οποίο όμως καταστράφηκε σε βομβαρδισμό κατά τη διάρκεια τού Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Σήμερα δεν μπορεί κανείς να εντοπίσει τον τάφο, γιατί έχει εγκαταλειφτεί. Μετά την καταστροφή του τίποτα δεν θυμίζει τη μεγαλοπρέπεια που είχε στο παρελθόν.

Το νεκροταφείο Μπέλλου ή Serban Voda, όπως είναι περισσότερο γνωστό, όπου ήταν η τελευταία κατοικία τού Απόστολου Αρσάκη.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

Φιλόλογος - Ιστορικός