Δημοσιεύματα τού καθημερινού Τύπου για το Σχολείο τής Εταιρείας 1870-1880

 

Η βασίλισσα Όλγα και το Αρσάκειο 

Η βασίλισσα Όλγα. Η προσωπογραφία της φιλοτεχνήθηκε στη Ρωσία από Γερμανό ζωγράφο. Απεικονίζεται ως δούκισσα τής Ρωσίας λίγο πριν από τους αρραβώνες της με τον Γεώργιο Α΄ (συλλογή Μουσείου Μπενάκη).    

Η βασίλισσα Όλγα καταγόταν από τη Ρωσία, ήταν ανηψιά τού Τσάρου, ορθόδοξη στο Θρήσκευμα. Ήρθε στην Ελλάδα πολύ νέα και η επικοινωνία με τις νεαρές Αρσακειάδες αποτελούσε ευχάριστο διάλειμμα από την ενασχόλησή της με τα βασιλικά καθηκοντα. Το 1871, όταν γράφτηκε το δημοσίευμα, ήταν μόλις 20 ετών. Πολλές Κυριακές εκκλησιαζόταν στο ναό τού Αρσακείου μαζί με τις μαθήτριες. Η παρουσία της σε ένα Παρθεναγωγείο άλλωστε δεν θα προξενούσε σχόλια. Το Σχολείο αποτελούσε γι αυτήν οικείο και ευχάριστο περιβάλλον, γι’ αυτό και το επισκεπτόταν συχνά. Με δική της προτροπή μάλιστα δημιουργήθηκε χορωδία μαθητριών, η οποία έψαλλε κατά τη διάρκεια τής Θείας Λειτουργίας. Πήγαινε συχνά στο Σχολείο στις συναναστροφές τού Σαββάτου μαζί με τα παιδιά της και πολλές φορές τη συνόδευε και ο βασιλιάς Γεώργιος.

 

 

«Αιών», έτος ΛΓ΄, αριθ. 2636 / Περίοδος δευτέρα 1871

 

Η αποχώρηση τού Λέοντος Μελά

Ο «Αιών» ήταν πολιτική εφημερίδα των Αθηνών, την οποία εξέδωσε το 1833 ο Τιμολέων Φιλήμων, ιστορικός της Ελληνικής Επαναστάσεως. Υποστήριζε το ρωσικό κόμμα και αντιπολιτεύθηκε την απόλυτη μοναρχία.

Αναφερὀμενος στη Γενική Συνέλευση των μελών τής ΦΕ κατά την οποία ο Λέων Μελάς ζήτησε να αποχωρήσει, ο δημοσιογράφος εξαίρει την προσωπικότητα τού γνωστού συγγραφέα, ο οποιος διετέλεσε πρόεδρος τής ΦΕ από το 1866 μέχρι το 1870. Επί των ημερών εγκαινιάστηκε το Τοσίτσειο Αλληλοδιδακτικό Εξωτερικό Σχολείο, ιδρύθηκαν Αρσάκεια μονοθέσια Σχολεία στο Μενίδι, στην Κηφισιά, στα Κιούρκα και στο Γαύριο Άνδρου. Ιδρύθηκε το Αρσάκειο Κερκύρας και τροποποιήθηκε ο Κανονισμός τής ΦΕ. Στην προεδρία τής Φ.Ε. τον διαδέχθηκε ο Παναγιώτης Ρομπότης. Το κύρος τού Λέοντος Μελά ήταν τόσο μεγάλο, ώστε επί των ημερών του πολλές προσωπικότητες έκαναν δωρεές στο Σχολείο. Διατηρούσε μάλιστα άριστες σχέσεις με τον Απόστολο Αρσάκη, τον οποίο ενημέρωνε για την πορεία τού Σχολείου. O Λέων Μελάς ζήτησε να απαλλαγεί από τα καθήκοντά του, καταβεβλημένος προφανώς λόγω ηλικίας.  

«Αιών», έτος ΛΓ΄, αριθ. 2639 / Περίοδος δευτέρα 1871

 

Οι εξετάσεις στα Σχολεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας

Από τής ιδρύσεως των Σχολείων τής Φ.Ε., όπως έχει προαναφερθεί, είχε καθιερωθεί οι εξετάσεις να γίνονται δημόσια, παρουσία επισήμων αλλά και των κηδεμόνων των μαθητριών. Αυτό ετηρείτο όχι μόνο στα Σχολεία των Αθηνών, το Αρσάκειο Εσωτερικό Σχολείο, το Τοσίτσειο Εξωτερικό Σχολείο, αλλά και στα εν Δήμοις Σχολεία τής Φ.Ε., στην Ελευσίνα, την Κηφισιά και αλλού. Εκτός από τη βασίλισσα Όλγα, στην τελετή έναρξης των εξετάσεων παρέστη και ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, ο οποίος το 1871 ήταν πρωθυπουργός τής Ελλάδος. Οι εξετάσεις άρχισαν με τις μαθήτριες των δύο τελευταίων τάξεων οι οποίες εξετέστηκαν μία μία. Η βασίλισσα ενθουσιάστηκε από την επίδοσή τους. Ακολούθησαν τα παιδάκια τού Νηπιαγωγείου μαζί με τη νηπιαγωγό Ιφιγένεια Δημητριάδου, απόφοιτο του Αρσακείου, την οποία έστειλε η Εταιρεία στο Παρίσι για να σπουδάσει ειδικά για την εκπαίδευση των νηπίων. Όταν επέστρεψε έγινε Διευθύντρια τού Αρσακείου Νηπιαγωγείου. Με τις οδηγίες της οι μικρές μαθήτριες τραγούδησαν παιδικά τραγούδια. Μετά το τέλος των εξετάσεων οι καλεσμένοι επισκέφθηκαν την έκθεση χειροτεχνημάτων, κεντημάτων αλλά και μανταρίσματος φθαρμένων υφασμάτων. Οι εξετάσεις διήρκεσαν 20 ημέρες και τότε ο εισηγητής τής επι τής Παιδείας Επιτροπής ανακοίνωσε τα όνομα τής νικήτριας τού Ραλλείου Βραβείου.

Ο Παντιάς Ράλλης, ένας από τους 5 γιους τού Χιώτη μεγαλέμπορου Στέφανου Ράλλη, ήταν ο εγκέφαλος μεγάλης Εταιρείας Rallis Bross.

Το Ράλλειο βραβείο καθιέρωσε ο Παντιάς Ράλλης από το Λονδινο, ο οποίος κληροδὀτησε στην Εταιρεία 500 λίρες στερλίνες με τον όρο να δίνονται οι τόκοι τους κατ’ έτος στη μαθήτρια η οποία διακρίνεται για την καλή διαγωγή της. Όταν λίγο αργότερα καθιερώθηκε και το Μποτάσειο βραβείο η Φ.Ε. όρισε το Ράλλειο να απονέμεται στις εσωτερικές μαθήτριες, ενώ το Μποτάσειο στις εξωτερικές, πάντοτε όμως σε μαθήτριες που είχαν άριστο ήθος σε όλα τα χρόνια των σπουδών τους και μετά από δύο διαγωνίσματα στα Θρησκευτικά, τα Παιδαγωγικά, τα Φυσιογνωστικά, τα Γαλλικά και στην Έκθεση.

Ο Παναγιώτης Ρομποτής έδωσε στη μαθήτρια το βραβείο και εκφώνησε έναν συγκινητικό λόγο. Η βασίλισσα ζήτησε να διαβιβαστούν τα συγχαρητήρια σε όλες τις μαθήτριες, γιατί ήταν ισάξιες.

O Παναγιώτης Ρομποτής γεννήθηκε στο Κρανίδι το 1830. Σπούδασε Θεολογία στην Αγία Πετρούπολη και τη Γερμανία και το 1858 διορίστηκε καθηγητής τής Θεολογικής Σχολής. Χειροτονήθηκε ιερέας το 1871 και ήταν ο προσωπικός εφημέριος και εξομολόγος τής βασίλισσας Όλγας. Διετέλεσε πρόεδρος τής ΦΕ από το 1871 έως 1875.

 

«Αιών», έτος ΛΓ΄, αριθ. 2691 / Περίοδος δευτέρα 1871

 

Μουσικές εξετάσεις στο Αρσάκειο Παρθεναγωγείο

Μάθημα Μουσικής στο εξωτερικό Σχολείο το 1912. Ο καθηγητής Ι. Σακελλαρίδης, έχοντας μπροστά του ένα αρμόνιο, δίνει τον τόνο στις μαθήτριες για να αρχίσουν το τραγούδι. Διακρίνεται και η καθηγήτρια Αναστασία Λυμπεροπούλου.

Το 1872 στην τελετή έναρξης των εξετάσεων εκπροσώπησε το Δ.Σ. τής Φ.Ε. ως ομιλητής ο Kωνσταντίνος Κοντογόνης (1812-1878). Ο Κοντογόνης γεννήθηκε στην Τεργέστη, έμαθε Ελληνικά και Ιταλικά, σπούδασε Θεολογία και Φιλοσοφία στο Μόναχο και στη Λειψία. Μιλούσε Λατινικά, Εβραϊκά, Γερμανικά και Γαλλικά. Διέμενε στη Βιέννη, ὀπου εργάστηκε για τη Β΄ έκδοση τού λεξικού τού Άνθιμου Γαζή. Το 1836 διορίστηκε στη Θεολογική Σχολή τού Πανεπιστημίου Αθηνών, διετέλεσε Κοσμήτωρ τής Σχολής και Πρύτανης τού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήταν μέλος τού Δ.Σ. τής Φ.Ε. από το 1849 μέχρι το 1859.

Οι εξετάσεις του Αρσακείου ήταν γεγονός για το οποίο πολλοί ήθελαν να μάθουν λεπτομέρειες. Έτσι φαίνεται ότι κάθε χρόνο η εφημερίδα «Καιροί» περιέγραφε την τελετή των εξετάσεων, κάνοντας πάντα ιδιαίτερη αναφορά στη μαθήτρια που κέρδιζε το Ράλλειο βραβείο.

«Καιροί», έτος Α΄, αριθ. 11 / 21 Ἰουνίου 1872

 

Κατάργηση των υποτροφιών

Η ημερήσια πολιτική εφημερίδα «Καιροί», που άρχισε να εκδίδεται στην Αθήνα το 1872, υποστήριζε την πολιτική τού Χαρίλαου Τρικούπη. Ιδρυτής της ήταν ο Πέτρος Κανελλίδης. Στην εφημερίδα μάλιστα φιλοξενήθηκαν και ανυπόγραφα πολλά άρθρα τού Τρικούπη, μεταξύ αυτών και το «Τις πταίει».

Φαίνεται ότι η παρατεταμένη πολιτική αναστάτωση (επανάσταση στην Κρήτη, Μακεδονικό ζητημα, ίδρυση Βουλγαρικής Εξαρχείας) είχε αποτέλεσμα καταστροφικό για τα οικονομικά τού Κράτους. Έτσι η κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Επαμεινώνδα Δεληγιώργη έλαβε την απόφαση να σταματήσουν οι υποτροφίες τού Κράτους λόγω ελλείψεως χρημάτων. Το γεγονός ότι από το μέτρο αυτό εξαιρεθηκαν οι υποτροφίες τού Αρσακείου αποδεικνύει τη σημασία που έδινε πλέον το Κράτος στην εκπαίδευση διδασκαλισσών.

Η εφημερίδα «Καιροί», στην οποία βρίσκουμε το δημοσίευμα, πρωτοκυκλοφόρησε το 1872. Είχε ως υπότιτλο «Εφημερίς πολιτική, φιλολογική και των ειδήσεων». Τα γραφεία της ήταν στην οδό Σωκράτους. Η εφημερίδα αρχικά υποστήριζε τον Χ. Τρικούπη, αργότερα τον Θ. Δηλιγιάννη, αλλά σύντομα άσκησε και σε αυτόν σφοδρή κριτική.

 

«Καιροί», έτος Α΄, αριθ. 26 /12 Αυγούστου 1872

 

Μια «Εσπερίς» στο Αρσάκειο

Ψυχαγωγικές εσπερίδες οργανώνονταν στο Αρσάκειο κάθε εβδομάδα, αλλά μία φορά τον μήνα έπαιρναν πιο επίσημη μορφή, προκειμένου να ψυχαγωγηθούν οι μικρές εσωτερικές μαθήτριες αλλά και οι κηδεμόνες τους. Σώζονται πολλές περιγραφές παρόμοιων εκδηλώσεων, γραμμένες από Αρσακειάδες. Η παρουσία σε αυτές μελών τής βασιλικής οικογένειας, κυρίως τής βασίλισσας Ολγας και των τέκνων της, μνημονεύονται όχι μόνο σε πηγές τής Φ.Ε. αλλά και σε περιγραφές διαφόρων Αρσακειάδων για τη ζωή στο Σχολείο. Οι τελετές αυτές αποτελούσαν είδηση για την Αθήνα και όλοι οι παρευρισκόμενοι έφευγαν ευχαριστημένοι και συγκινημένοι. Η «Εφημερίς», από την οποία προέρχεται το δημοσίευμα, είναι η πρώτη καθημερινή εφημερίδα που κυκλοφόρησε στην Αθήνα την 1η Οκτωβριου 1873 από τον Δ. Κορομηλά. Στην αρχή το φύλλο ήταν τετρασέλιδο, δίστηλο, μικρού σχήματος, χωρίς πολιτική τοποθέτηση, όμως εξαρχής πολέμησε τον Δ. Βούλγαρη και τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε για να κρατηθεί στην εξουσία. Η εφημερίδα δημοσίευε περισσότερο ειδήσεις παρά άρθρα, πρακτικά Βουλής, τηλεγραφήματα εμπορικά και πολιτικά, δικαστικό δελτίο, μικρές αγγελίες. Η τιμή φύλλου ήταν 5 λεπτά. Από το 1890 υποστήριζε το κόμμα τού Δημ. Ράλλη και το 1892 τον Θ. Δηλιγιάννη. Τελικά εξελίχθηκε σε βαθύτατα αντιτρικουπική εφημερίδα.

Το τεύχος με τον τίτλο «Εφημερίς» ανήκει στην πρώτη αθηναϊκή εφημερίδα που εκδόθηκε το 1873 από τον Δ. Κορομηλά και εξελίχθηκε σε φανατική αντιτρικουπική εφημερίδα.

«Τήν ἑσπέραν ταύτην ἐν τῶ Αρσακείῳ παρθεναγωγείῳ θέλει γίνει, ὃπως και ἂλλοτε, παράστασις θεατρικἠ, καθ΄ἣν θέλουσι διδάξει κόραι μαθήτριαι τοῦ παρθεναγωγείου. Θέλουσι δε διδαχθῆ το ἠθικόν δράμα «Φρόνησις» ἐκ τῶν τοῦ Γενοβίνου ,και γαλλιστί ἡ μικρά κωμωδία «La rosiere» τῆς κυρίας de Genbs. Ὡς μανθάνομεν την ἑσπερίδα ταύτην την καλλιτεχνικήν θέλουσι τιμήσει διά τῆς παρουσίας αὐτῶν αἱ Α.Α. Μ.Μ. οἱ βασιλεῖς. Ἡ ἑορτή αὓτη τοῦ Ἀρσακείου εἶναι ἐν Ἀθήναις μία τῶν συγκινητικωτέρων και ἁγνοτέρων, και κατά τά παρελθόντα ἒτη πάντοτε ἐνέπνευσε τα γλυκύτερα τῶν αἰσθημάτων και κατέλειπε τάς ἀρίστας τῶν ἐντυπώσεων εἰς πάντας τους παρευρεθέντας.

«Εφημερίς», έτος Α΄, αριθ. 130 / Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 1874

 

Η προαναγγελθείσα εσπερίς στο Αρσάκειο

Εσωτερικές μαθήτριες τού Αρσακείου ποζάρουν στον φακό τού J. David στην ανατολική αυλή τού Αρσακείου Μεγάρου για το φωτογραφικό λεύκωμα τής 50ετηρίδος.

Με ενθουσιασμό ο γράφων περιγράφει την εσπερίδα την οποία είχε προαναγγείλει σε προηγούμενο δημοσίευμα. Τις εσπερίδες αυτές είχε καθιερώσει η Αμεναΐς Καβανιάρη, διευθύντρια τού Σχολείου, γίνονταν κυρίως το Σάββατο. Σε αυτήν την εσπερίδα περέστη και ο βασιλιάς Γεώργιος. Οι θεατρικές παραστάσεις που ανέβαιναν στο Αρσάκειο έπρεπε να έχουν θέμα ηθικό, διδακτικό και εν γένει προσιδιάζον στο ήθος και στη συμπεριφορά των Αρσακειάδων. Τέτοιο ήταν και το έργο που, 42 χρόνια μετά, ζήτησε η Διευθύντρια τού Αρσακείου Αλεξανδρίδου από τον Γρ. Ξενόπουλο να γράψει για μια γιορτή τού Αρσακείου. Το μονόπρακτο με τίτλο «Το εύρημα» δημοσιεύτηκε στη «Διάπλαση των παίδων» το 1916. Για το Αρσάκειο η εκμάθηση μίας ξένης γλώσσας, κυρίως τής Γαλλικής, ήταν απαραίτητη. Τόση ήταν η πρόοδος των μαθητριών, ώστε πολύ γρήγορα ανέβαζαν μικρά θεατρικά μονόπρακτα στα Γαλλικά, πάντοτε ηθικού περιεχομένου. Οι παριστάμενοι ήταν όλοι συγκινημένοι και ενθουσιασμένοι. Ο γράφων μάλιστα, αναφερόμενοςι στην προτομή τού Αρσάκη, έργο τού Δ.Π. Κόσσου που φιλοτεχνήθηκε το 1859 και κοσμούσε τον εσωτερικό διάδρομο τού πρώτου ορόφου τού Αρσακείου Μεγάρου, λέει ότι αυτή ήταν η μόνη ασυγκίνητη εκείνο το απόγευμα. Σἠμερα η προτομή αυτή βρἰσκεται στον κεντρικό χώρο υποδοχής τού Αρσακείου Ψυχικού.

Η προτομή τού Αρσάκη, έργο τού γλύπτη Δ.Π. Κὀσσου. Το 1859 τοποθετήθηκε στον διάδρομο τού Αρσακείου Μεγάρου και σήμερα βρίσκεται στο Αρσάκειο Ψυχικού.

«Εφημερίς», έτος Α΄, αριθ.131 / Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου 1874

 

Ο αρραβώνας τής Καλλιόπης Πετροκοκκίνου

Τάξη τού 1912 στο νέο Αρσάκειο. Οι 34 μαθήτριες κάθονται στα θρανία και οι τοίχοι τής τάξης είναι διακοσμημένοι με χάρτες.

Η Καλλιόπη Πετροκοκκίνου ήταν διευθύντρια τού Αρσακείου Κερκύρας από το 1868 μέχρι το 1875. Η καριέρα της στο Αρσάκειο είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα. Υπηρετούσε ως υποδιευθύντρια τού Αρσακείου στην Αθήνα και το Δ.Σ. τής είχε μεγάλη εμπιστοσύνη. Είχε συνεργαστεί μάλιστα με τη Λουΐζα Κουρβουαζιέ. Τότε όμως είχε υποβάλει την παραιτησή της και ενώ το Δ.Σ. της ζήτησε να ανακαλέσει την απόφασή της, κάτι που εκείνη απεδέχθη. Στα Πρακτικά τού Δ.Σ. 18^ης Δεκεμβρίου 1859 διαβάζουμε: «Ανεγνώσθη αναφορά τής Α΄ Οικονόμου κ. Καλλιόπης Πετροκοκκίνου, δι’ ης λέγει ότι μη δυναμένη να επαρκέση εις την υπηρεσίαν της αναγκάζεται να ζητήση την παραίτησίν της. Το Συμβούλιον επεφόρτισε τον κ. Δρ. Δρόσο και τον κ. Κ. Λεβίδην να μεταπείσωσιν, ει δυνατόν, αυτήν».

Ο συντάκτης τής δημοσίευσης προφανώς εγνώριζε ότι τα ήθη τής εποχής ήθελαν τις γυναίκες να εργάζονται ώς τη στιγμή τού γάμου τους. Μετά συνήθως εγκατέλειπαν το επάγγελμα, ακολουθούσαν τον σύζυγό τους και αφοσιώνονταν στην οικογένεια. Σύμφωνα με τις πηγές τής Φ.Ε. η Καλλιόπη Πετροκοκκίνου το 1875 αποσύρεται από την υπηρεσία. Από το δημοσίευμα μαθαίνουμε τον λόγο που την οδήγησε στην απόφαση αυτή.

Μανθάνομεν ἀναγιγνώσκοντες ἐν τινι ἐφημερίδι, ὃτι ἡ εὐπαίδευτος κυρία Καλλιόπη Πετροκοκκίνου, ὑποδιευθύντρια τοῦ Ἀρσακείου ἐμνηστεύσατο τον κ. Μιλτιάδην Μεσηνέζην ἐν Αἰγίῳ. Εἰς οίκογενειακόν ἢδη καλούμενη βίον ἀναγκάζεται ν΄ἀποχωρισθή τῆς ἂλλης οικογενείας της, ἣν ἐπί μακρούς χρόνους διεπαιδαγώγησε, και τοῦτο εἶναι λυπηρόν διά το Ἀρσάκειον καθίδρυμα. Ἀλλά την λύπην μετριάζει ἡ βεβαιότης, ὃτι ἐπαξίως τῶν ἀρετῶν και τῆς παιδείας αὐτῆς θέλει εὓρει ἀμοιβήν ἐν εὐδαίμονι βίῳ οἰκογενειακῆς ἀρετῆς.

«Εφημερίς», έτος Α΄, αριθ. 157 / Τετάρτη 6 Μαρτίου 1874

 

Πάσχα

Η λιτανεία τού Επιταφίου στην Αγία Αναστασία

Ο χειροποίητος Επιτάφιος, κεντημένος στη Ρωσία, ήταν δώρο που έστειλε ο Απόστολος Αρσάκης στη ΦΕ με τον φίλο του Νικ. Χατζόπουλο το 1874.

Το δημοσίευμα αυτό περιγράφει την περιφορά τού Επιταφίου γύρω από την εκκλησία τής Αγίας Αναστασίας τής Ρωμαίας. Οι πληροφορίες που δίνει είναι πολύτιμες, γιατί περιγράφουν όχι μόνο την τελετή τής περιφοράς αλλά και την κατάνυξη που επικρατούσε.Ο ναός τής Αγίας Αναστασίας λειτουργούσε καθ’ όλο το έτος, γιατί πολλές από τις εσωτερικές μαθήτριες τού Σχολείου παρέμεναν κατά τη διάρκεια των διακοπών, λόγω τής μεγάλης απόστασης από τις ιδιαίτερες πατρίδες τους αλλά και τής κακής κατάστασης τού οδικού δικτύου. Για να εκκλησιάζονται λοιπόν οι εσωτερικές μαθήτριες τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, ο ιερέας τελούσε τη Θεία Λειτουργία στον ναό τής Αγίας Αναστασίας τής Ρωμαίας όλο το έτος.

«Εφημερίς», έτος Α΄, αριθ. 181 / Σάββατον 30 Μαρτίου 1874

 

Η έναρξη των εξετάσεων στο Αρσάκειο το 1874

Αρσακειάδες τού 1897 .Στο πίσω μέρος γράφει «Χρυσάνθη, σειρά πρώτη εξ αριστερών. Νίνα σειρά πρώτη εκ δεξιών».

Μία ακόμα περιγραφή εξετάσεων στο Αρσάκειο είναι το θέμα τού δημοσιεύματος. Οι εξετάσεις, ως γνωστόν, έπαιρναν μορφή πανηγυρική. Η βασίλισσα Αμαλία πήγαινε σχεδόν σε όλες τις απολυτήριες εξετάσεις και εξέφραζε πάντα την ευαρέσκειά της. Το παράδειγμά της ακολούθησε με μεγαλύτερο ενθουσιασμό η βασίλισσα Όλγα, η οποία επίσης παρακολουθούσε με ενδιαφέρον το έργο τής Εταιρείας. Οι Αρσακειάδες, φορώντας λευκά ενδύματα, έψαλλαν τν βασιλικό ύμνο, ο οποίος είχε ελληνικούς στίχους στη μουσική τού αγγλικού εθνικού ύμνου: «Χαίρε βασιλεύ Ἑλλήνων, χαίρε άνασσα σεπτή». Παρουσία τού Αρχιεπισκόπου Αθηνών, τού πρωθυπουργού Δ. Βούλγαρη, τού υπουργού Παιδείας και πολλών άλλων επισήμων πραγματοποιήθηκε η τελετή των εξετάσεων. Ο συντάκτης τού άρθρου επαινεί τη διευθύντρια και την υποδιευθύντρια τού Σχολείου και αναγνωρίζει τη συμβολή των Αρσακειάδων διδασκαλισσών στην εκπαίδευση των Ελληνίδων στις Ελληνικές κοινότητες τού εξωτερικού. Η τελετή τελείωσε με τα παιδάκια τού Νηπιαγωγείου που τραγούδησαν πιασμένα χέρι-χέρι χορεύοντας ρυθμικά. Οι εξετάσεις θα συνεχιστούν, τις επόμενες μέρες και στις καθορισμένες ώρες.

«Εφημερίς», έτος Α΄, αριθ. 246 / Δευτέρα 3 Ἰουνίου 1874

 

Αναγγελία τής τελετής απονομής τού Ραλλείου βραβείου

Απονομή διπλώματος στην Αρσακειάδα Μ. Παλανά που αποφοίτησε από το Αρσάκειο το 1910. Περήφανη πήγε στον γνωστό φωτογράφο Μεγαλοκονόμο για να φωτογραφηθεί με το καλό της φόρεμα. (Υπάρχει και άλλη μία φωτογραφία με το δίπλωμά της).  (από το Αρχείο τής ΕΡΤ).

Το δημοσίευμα αυτό αναγγέλει την τελευταία ημέρα τού σχολικού έτους στο Αρσάκειο. Την ημέρα εκείνη οι Αρσακειάδες παίζουν πιάνο, τραγουδούν και παρουσιάζουν τα έργα των χειρών τους: κεντήματα, ζωγραφιές, χειροτεχνήματα πάσης φύσεως. Τέλος, ο Πρόεδρος τής Φ.Ε. αναγγέλλει το όνομα τής μαθήτριας που θα τιμηθεί με το Ράλλειο βραβείο, το οποίο είχε καθιερώσει το 1866 ο Παντιάς Ράλλης να απονέμεται κατ’ έτος στην οικότροφο Αρσακειάδα που θα διακρινόταν για την επίδοσή της στα μαθήματα αλλά και για τη διαγωγή της. Το Δ.Σ. τής Φ.Ε. καθόρισε το βραβείο να δίδεται κατόπιν γραπτών εξετάσεων μεταξύ των αριστούχων μαθητριών.

«Εφημερίς», έτος Α΄, αριθ. 259 / Κυριακή 16 Ιουνίου 1874

 

Η τελετή απονομής τού Ραλλείου βραβείου

Την ημερήσια απογευματινή εφημερίδα «Αστραπή» διηύθυνε ο Κ. Δ. Γιολδάσης. Η έκδοσή της άρχισε το 1902 και με μικρά διαλείμματα εκδόθηκε μέχρι το 1923, οπότε έκλεισε. Εδώ η φωτογραφία και τα ονόματα των τελειοφοίτων τού Διδασκαλείου Αθηνών το 1912.

Με το Ράλλειο βραβείο το 1874 τιμήθηκε η Αγαθονίκη Αντωνιάδου. Τόσο σπουδαία θεωρείτο η βράβευση, ώστε αναγγελλόταν από τον Τύπο.

«Χθές, ὡς προανηγγείλαμεν, ἐτελέσθη ἡ ὡραία ἑορτή τοῦ Ἀρσακείου. Το χιλιόδραχμον ῥάλλειον γέρας ἐφέτος ἒλαβεν ἀριστεύσασα ἡ εὐφυεστάτη δεσποινίς Ἀγαθονίκη Ἀντωνιάδου ἐκ Σκύρου, θυγάτηρ κτηματίου ἐν Σκύρῳ, ἀνεψιά τοῦ γνωστοῦ παρ΄ἡμῖν συμβολαιογράφου κ. Γ. Ἀντωνιάδου και τοῦ στρατιωτικοῦ ἰατροῦ κ. Ἀντωνιάδου. Ἡ δεσποινίς αὓτη ἀνήκει είς οἰκογένειαν, ἧς και ἂλλοι νεαροί βλαστοί διεκρίθησαν ἐπί ἐπιμελείᾳ και ἒρωτι προς τά γράμματα, δικαίως δε νῦν ἀνταμείβεται ἡ εὐφυῒα ἡ ἀρετή και ἡ μάθησις ἐν τῷ προσώπῷ τῆς δεσποινίδος Ἀγαθονίκης.»

«Εφημερίς», έτος Α΄, αριθ. 260 / Δευτέρα 17 Ιουνίου 1874

 

Πολιτικοποιημένες Αρσακειάδες

Η εφημερίδα «Αγγελιοφόρος», από την οποία προέρχεται το δημοσίευμα, εκδιδόταν στην Αθήνα από το 1859 έως το 1880. Η κυριαρχούσα την εποχή εκείνη άποψη ήταν ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να ασχολούνται με τα κοινά, την πολιτική, αλλά να περιορίζονται στα τού οίκου τους. Η εφημερίδα «Στοά», η οποία αναφέρεται εδώ, δημοσίευε συχνά ὀλα τα νέα των φοιτητικών και άλλων οργανώσεων που προσπαθούσαν έντονα με συγκεντρώσεις να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους και να παρουσιάσουν τις απόψεις τους. Είναι η εποχή που ο Μακεδονικός Αγώνας βρίσκεται σε εξέλιξη. Έχει προηγηθεί (1874) η διακήρυξη τού Χαρίλαου Τρικούπη με το «Τις πταίει;» και είναι έντονη η δυσαρέσκεια για τις προηγηθείσες κυβερνήσεις που ήταν απόλυτη επιλογή τού βασιλέως. Είναι η εποχή που μπαίνουν οι βάσεις για την εφαρμογή τής «αρχής τής δεδηλωμένης». Προφανώς σε κάποια διαδήλωση έλαβαν μέρος και Αρσακειάδες, με αποτέλεσμα να προκαλέσουν τη φρίκη τού συντακτη. Να υπενθυμίσουμε ότι μέχρι το έτος 1952 οι γυναίκες στην Ελλάδα δεν είχαν δικαίωμα ψήφου.

Οι διαδηλώσεις στις οποίες αναφέρεται ο δημοσιογράφος γίνονταν για τη συνταγματική κατοχύρωση τής αρχής τής δεδηλωμένης. Η συντηρητική άποψη περί «γυναικείας φύσεως», ότι δηλ. εκ της φύσεώς τους οι γυναίκες δεν είναι προορισμένες για επαγγέλματα όπως ήταν η πολιτική, η επιστήμη κ.ά., κυριαρχούσε στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη τον 19ο αι. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου τα ήθη ήταν επηρεασμένα και από την τουρκική κατοχή, η θεωρία αυτή βρήκε πολλούς υποστηρικτές. Στη Ν. Υόρκη ήδη από το 1848 είχε κάνει την εμφάνισή του το φεμινιστικό κίνημα. Στην Ελλάδα όμως τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Όπως λέει και ο συντάκτης τού άρθρου, δεν θέλουν γυναίκες που να ασχολούνται με πολλά, παρά μόνο με τα τού οίκου και με την ανατροφή των τέκνων. Το 1878 αποφοίτησε από το Αρσάκειο η Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν, η οποία, αφού εργάστηκε ως δασκάλα, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Με την εβδομαδιαία εφημερίδα που άρχισε να εκδίδει στις 8 Μαρτίου 1887 με τον τίτλο «Εφημερίς των Κυριών», έθεσε τις βάσεις τού φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα.

Το άρθρο του Χαρ. Τρικούπη στην εφημερίδα "ΑΘΗΝΑ" το οποίο οδήγησε στο να ισχύσει η Αρχή της Δεδηλωμένης στο Ελληνικό κράτος

«Φρίττει τις βλέπων εν τη «Στοά» δημοσιευόμενον, ότι και αι μαθήτριαι τού Αρσακείου συμμερισθείσαι τα κινήματα των ομηλίκων αυτών προέβησαν και αύται εις εκδηλώσεις υπέρ τού συντάγματος, καύσασαι και τον γέροντα «Πρωινόν». Απορούμεν πώς ο λαός υποφέρει έτι την διαγωγήν των εκ τής αρχολιπαρίας αυτών προβάντων εις τοσούτον αναιδείας ώστε και τα υγειά ταύτα τού Αρσακείου πλάσματα να διαφθείρωσι και ωθήσωσιν εις κινήσεις, ήκιστα αρμόζουσας ου μόνον εις το επάγγελμα των μαθητριών, αλλά και εις την τού γυναικείου φύλου εν γένει φύσιν. Ας συλλογισθώσι δε οι δημοκόποι τής αντιπολιτεύσεως, ότι διά τοιούτων μέσων δηλητηριάζουσι την πατρίδα των, η οποία έχει ανάγκη γυναικών, ουχί περί τα πολλά διατριβουσών, αλλά περί την ηθικήν και διανοητικήν ανάπτυξιν τα τέκνα αυτών αποκλειστικώς ασχολουμένων.»

«Αγγελιαφόρος», έτος Α΄, αριθ. 2 / Δευτέρα 7 Απριλιου 1875

 

 Μειοδοτικός διαγωνισμός για προμήθεια υποδημάτων

Οι ανάγκες για τις εσωτερικές μαθήτριες επέβαλλαν την προμήθεια υποδημάτων και φυσικά έπρεπε να προηγηθεί μειοδοτικός διαγωνισμός.

Εκτίθενται εις μειοδοσίαν τα ὑποδήματα και σανδάλια τ’ αναγκαιούντα διά τας μαθητρίας τού Αρσακείου. Οι βουλόμενοι να μειοδοτήσωσιν, ας φέρωσι δείγματα και την τελευταίαν αξίαν αθτών εις το γραφείον τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας μέχρι τής 12ης Αὐγούστου ἀπό τής 3-6 μ.μ.

Το χαρτοπωλείο Πάλλη, που ιδρύθηκε το 1870 από τον Αθανάσιο Πάλλη, βρισκόταν στην οδό Ερμού 8. Από το 1880 έως το 1925 η εταιρεία μετονομάστηκε σε Πάλλης και Κοτζιάς. Στο τιμολόγιο φαίνεται ότι η ΦΕ προμηθευόταν γραφική ύλη από εκεί.

 

«Εφημερίς», έτος Δ΄, αριθμ. 216 / Πέμπτη 4 Αυγούστου 1877

 

Προμήθειες προϊόντων

Όλες οι προμήθειες προϊόντων για τις ανάγκες τού Οικοτροφείου τής Φ.Ε. γίνονταν μετά από δημοσίευση στον Τύπο.

Ἀναγκαιοῦσιν

«Εις το Αρσάκειον 250 οκάδες βουτύρου, 500 οκάδες ζαχάρεως και 150 καφέׄ οι βουλόμενοι να μειοδοτήσωσι παρακαλούνται να φέρωσιν εις το γραφείον τής εταιρίας δείγματα μετά σημειώσεως τής τελευταίας αυτών αξίας, μέχρι τής προσεχούς Δευτέρας 20 Μαρτίου.»

Εν Αθήναις, τη 15η Μαρτίου 1878

Εκ τού γραφείου

Για τις ανάγκες τού Οικοτροφείου η ΦΕ προμηθευόταν κρέας από το κρεοπωλείο «Η Ήπειρος» τού Β. Φιλίου και Σια που είχε ιδρυθεί το 1878 και στεγαζόταν στη Νέα Αγορά.

«Εφημερίς», έτος Ε΄, αριθ. 74 / Τετάρτη 15 Μαρτίου 1878

 

Μειοδοτική Δημοπρασία

Άλλη μια αναγγελία για να δημοπρατηθεί σεμιγδαλίτης άρτος.

«Εκτίθεται εις μειοδοτικήν δημοπρασίαν ο διά τας μαθητρίας τού Αρσακείου αναγκαιών άρτος, σεμιγδαλίτης πρώτης ποιότητος ͘ προσφοραί ενσφράγιστοι μετά δειγμάτων σχήματος επιμήκους,(φραντζόλας) είναι δεκταί εις το γραφείον τής Εταιρείας μέχρι τής πρώτης τού Νοεμβρίου.

Η ΦΕ προμηθευόταν τα φάρμακα για τις ανάγκες τού ιατρείου των Σχολείων από το φαρμακείο Γ.Ι. Ζαούση, το οποίο στεγαζόταν σε ισόγειο κατάστημα τού νέου Αρσακείου. Παρατηρούμε ότι οι παραγγελίες είναι γραμμένες στα Γαλλικά.

«Ωρα», έτος Γ΄, αιθ. 352 / Πέμπτη 26 Οκτωβίου 1878

 

Χριστούγεννα

Χριστουγεννιάατικο δέντρο στο Αρσάκειο

Ο Σπυρίδων Βικάτος από το Αργοστόλι ήταν ζωγράφος, από τους τελευταίους εκπροσώπους τής Σχολής τού Μονάχου. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών, στην οποία αργότερα έγινε καθηγητής, και στο Μόναχο. Εδώ ο πίνακάς του «Το χριστουγεννιάτικο δένδρο» (1932). (από την Εθνική Πινακοθήκη).

Ο στολισμός τού χριστουγεννιάτικου δέντρου δεν συνηθιζόταν στην Ελλάδα. Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην πόλη των Αθηνών στήθηκε το 1843, στολισμένο με στολίδια που είχαν φέρει από τη Ρωσία, στην οικία Παπαρρηγοπούλου (Κυδαθηναίων 27). Στο σπίτι αυτό διέμεινε ο Όθων όταν ήρθε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1843. Πολλοί υποστηρίζουν ότι το χριστουγεννιάτικο δέντρο πρωτοεμφανίστηκε στη βασιλική κατοικία, αφού το έθιμο προϋπήρχε στη Βαυαρία. Απολύτως φυσικό λοιπόν ήταν το έθιμο να διαδοθεί γρήγορα στην πόλη και φυσικά και στο Αρσάκειο. Οι εσωτερικές μαθήτριες τού Αρσακείου περίμεναν με χαρά τη γιορτή τού στολισμού τού δέντρου, καθώς η χαρμόσυνη αυτή τελετή προσφέρεται για διασκέδαση και ψυχαγωγία των νεαρών κοριτσιών. Στην τελετή παρίσταντο και οι βασιλείς. Φυσικά ακολουθούσε χορός μεταξύ των μαθητριών. Τα χριστουγεννιάτικα δώρα πολλές φορές ήταν προσφορά τής βασίλισσας.

 «Την εσπέραν ταύτην, ως είθισται κατ’ έτος, γενήσεται εν τω Αρσακείω το δένδρον των Χριστουγέννων, είτα δε μετά την διανομήν των δώρων τής πρώτης τού νέου έτους εις τας εσωτερικάς μαθητρίας, δοθήσεται εφεσπερίς, καθ’ ην θέλουσι παρασταθή υπό των μαθητριών γαλλικαί τινες κωμωδίαι, ας θα παρακολουθήση χορός μεταξύ αυτών. Εις την εορτήν ταύτην θα παραστώσιν ο Βασιλεύς και η Βασίλισσα.»

«Αιών», έτος ΜΒ΄, αριθ.3424 / Τρίτη 30 Δεκεμβρίου 1880

 

Παναγιώτα Α. Ατσαβέ

Φιλόλογος - Ιστορικός