Ο Απόστολος Αρσάκης συναντά δύο Αρσακειάδες στη Ρουμανία

Το καλοκαίρι τού 1872 η Αμεναΐς Καβανιάρη, διευθύντρια τού Αρσακείου, πριν αναχωρήσει για τη Βιέννη όπου θα περνούσε το διάστημα τής άδειάς της, προσεκλήθη από τον Απόστολο Αρσάκη να περάσει από το Βουκουρέστι ώστε να τη συναντήσει και να ενημερωθεί από εκείνη για τα νέα τού Σχολείου. Η Αμεναΐς Καβανιάρη τότε τον πληροφόρησε ότι δύο απόφοιτοι τού Αρσακείου, οι οποίες ήταν επί 7 χρόνια εσωτερικές στο Σχολείο, βρίσκονταν εγκατεστημένες προσωρινά στη Βράιλα. Ο Αρσάκης θέλησε να τις συναντήσει και αμέσως ζήτησε από τον πατέρα τους να τις συνοδεύσει στην εξοχική του κατοικία στο Παραϊπάνι για να τους φιλοξενήσει.

Ο Απόστολος Αρσάκης στη Ρουμανία (Wikipedia)

Οι δύο αδελφές ήταν η Μαρία και η Ελένη Χρηστίδου. Μετά την τιμητική πρόσκληση, ξεκίνησαν μαζί με τον πατέρα τους το ταξίδι, αναπλέοντας με ποταμόπλοιο τον Δούναβη, και έφθασαν στο Γιούργεβο. Από εκεί με άμαξα πήγαν στο μεγάλο κτήμα τού ευεργέτη στο Παραϊπάνι, όπου ο Απόστολος Αρσάκης περνούσε τα καλοκαίρια του. Από τις δύο αδελφές η Μαρία Χρηστίδου-Αλεξανδρίδου έγινε διευθύντρια τού Αρσακείου το 1898. Το 1936 οι  Αρσακειάδες μαθήτριες και μέλη τού Συλλόγου Αποφοίτων τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας την παρακάλεσαν να γράψει τις αναμνήσεις της από τον Απόστολο Αρσάκη για να δημοσιευθούν στον τόμο «Φυσιογνωμίαι τινες Αρσακειάδων». Έτσι μπορούμε μέχρι σήμερα να διαβάσουμε τις λεπτομέρειες τής συνάντησης αυτής.

Το σπίτι τού Απόστολου Αρσάκη στο Παραϊπάνι σε φωτογραφία τού 1943

«Ενθυμούμαι ακόμη την εξαιρετικήν εντύπωσιν που μου έκαμεν. Ωμοίαζε καταπληκτικά με την εν τω Αρσακείω προτομήν του με τη διαφορά ότι ήτο μία ζωηρά, ολοζώντανη φυσιογνωμία, γεμάτη αγαθότητα και υγείαν. Και όπως ήτο ολόλευκα ενδεδυμένος, με τα άσπρα του μαλλιά και το ρόδινον τής υγείας χρώμα, μού εγέννησεν την εντύπωσιν ότι ήτο η ενσάρκωσις τού Γεροστάθη, τού ήρωος τού αλησμονήτου εκείνου βιβλίου τού Λέοντος Μελά. Με το βιβλίον αυτό ο έξοχος εκείνος πατριώτης διαπαιδαγώγησε γενεάς Ελληνοπαίδων και τους δίδαξε να γνωρίζουν και να αγαπήσουν όλας εκείνας τας αρετάς, αι οποίαι ανέδειξαν την φυλήν μας.»

Συνεχίζοντας τη διήγησή της η Μαρία Αλεξανδρίδου έγραψε ότι ο Αρσάκης τούς φιλοξένησε επί μία ολόκληρη εβδομάδα και δεν σταματούσε να ρωτά τον πατέρα τους, ο οποίος πριν λίγο χρόνο ήταν στην Ελλάδα, για την κατάσταση που επικρατούσε εκεί. Τις ρωτούσε και τις πιο μικρές λεπτομέρειες για τη ζωή τους στο Αρσάκειο. Εκείνες με παιδική αφέλεια τού εξέφρασαν τη βαθιά ευγνωμοσύνη τους για τη μητρική στοργή με την οποία τους περιέβαλαν οι εξαιρετικές και ευγενικές διευθύντριές τους, η εξαιρετικής μόρφωσης και ανατροφής κ. Αμ. Καβανιάρη και η σεμνή, μετριόφρων και δραστήρια κ. Καλλιόπη Πετροκοκκίνου.

Ο ναός τής Αγίας Αναστασίας τής Ρωμαίας στο Αρσάκειο το 1886. Απο το Αρχείο τής ΦΕ

Με εξαιρετικό όμως ενδιαφέρον ρωτούσε και άκουγε τις αφηγήσεις τους, ιδίως για τους εκκλησιασμούς στο παρεκκλήσι τού Αρσακείου, το οποίο είχε αφιερωθεί στην Αγία Αναστασία, εις μνήμην τής συζύγου του. Ρωτούσε ακόμα για τις ακολουθίες τής Μεγάλης Εβδομάδος, πώς γινόταν ο στολισμός τού Επιταφίου με λουλούδια από τις μαθήτριες και πώς γίνεται η περιφορά του. Ήθελε να μάθει πώς γίνεται η ακολουθία τής Αναστάσεως και ζητούσε να τού περιγράψουν το χαρούμενο δείπνο που ακολουθούσε με τα τσουρέκια και τα κόκκινα αβγά, ενώ οι μαθήτριες έψαλαν με χαρά το «Χριστός Ανέστη». Στο σημείο αυτό ο Απόστολος Αρσάκης συγκινημένος διέκοψε την περιγραφή που έκαναν οι δύο μαθήτριες και τους ζήτησε να ψάλουν το «Χριστός Ανέστη». Τις άκουσε με προσοχή και μεγάλη συγκίνηση. Οι νεαρές μαθήτριες με υπερηφάνεια τού είπαν ότι η βασίλισσα Όλγα επί έναν ολόκληρο χρόνο τις Κυριακές εκκλησιαζόταν στην εκκλησία τού Αρσακείου και εκεί για πρώτη φορά μετέλαβε των αχράντων μυστηρίων ο διάδοχος τού ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνος. Του είπαν ακόμα ότι η βασίλισσα Όλγα, νεόνυμφη, επισκέφθηκε το Αρσάκειο μαζί με τον Γεώργιο τρεις ημέρες μετά την άφιξή της στην Αθήνα και οι μαθήτριες τής προσέφεραν δώρα που οι ίδιες είχαν κατασκευάσει. Του μίλησαν και για τις 'συναναστροφές' που γίνονταν κάθε Σάββατο, στις οποίες ερχόταν συχνά η βασίλισσα Όλγα και διασκέδαζε χορεύοντας με τις μαθήτριες. Ιδιαίτερα τόνισαν ότι κατά τη δεξίωση που γινόταν για τον νέο χρόνο η βασίλισσα μοίραζε προσωπικά τα δώρα στις μαθήτριες. Στη μεγάλη δεξίωση τής Αποκριάς, κατά την οποία οι μαθήτριες ανέβαζαν διάφορα θεατρικά έργα στα Ελληνικά και τα Γαλλικά, τη συνόδευε και ο βασιλιάς Γεώργιος.

Ο ναός τού Αγίου Παντελεήμονος στο Παραϊπάνι. Τον έκτισε ο Απόστολος Αρσάκης για να εκκλησιάζονται οι χωρικοί που εργάζονταν στα κτήματά του. Αρχείο ΦΕ.

Την Κυριακή που συνέπεσε με την παραμονή τής οικογένειας Χρηστίδη στο Παραϊπάνι, ο Αρσάκης προσκάλεσε τους φιλοξενουμένους του να παρακολουθήσουν τη λειτουργία στην εκκλησία την οποία είχε κτίσει εκεί. Ύστερα επισκέφθηκαν το σχολείο, ένα ευρύ και ευάερο οίκημα που έκτισε για τα παιδιά των χωρικών του.

Το κτήριο τού σχολείου που έκτισε ο Απόστολος Αρσάκης στο Παραϊπάνι για τα παιδιά των κατοίκων τού χωριού. Από το Αρχείο τής ΦΕ.

Και ολοκληρώνοντας την περιγραφή της η Μαρία Αλεξανδρίδου γράφει: «Τέλος έφθασε και η ημέρα τής αναχωρήσεώς μας. Ότε δε απεχαιρετώμεν αυτόν, ηυχαρίστησε τον πατέρα μου διά την χαράν που ησθάνθη γνωρίσας δύο μαθητρίας τού Αρσακείου και αντιληφθείς ο ίδιος ποίαν εκπαίδευσιν και μόρφωσιν ελάμβανον αι Ελληνίδες εις το ίδρυμα το οποίον εδώρησεν εις την Ελλάδα. Εξέφρασε δε συγχρόνως την λύπη του, διότι δεν έκτισε το Αρσάκειον πολύ πριν και δεν έστειλε τας θυγατέρας του να εκπαιδευθούν και ανατραφούν ελληνικά και να ζήσουν ως Ελληνίδες. Ο πατήρ μου απήντησεν ότι η προσφορά του υπήρξε διά την Ελλάδα μέγα ευεργέτημα αλλά και το ιδικόν του όνομα θα μείνη αθάνατον με το έργον αυτό. Δακρύοντες όλοι τον απεχαιρετήσαμεν ευχαριστούντες αυτόν διά την φιλοξενίαν και την τιμήν που μας έδωσε.»

Η Μαρία Αλεξανδρίδου με μαθήτριές της στο Αρσάκειο. Από το Αρχείο τής ΦΕ . 

Πόσο αποκαλυπτική για τις σκέψεις τού ευεργέτη ήταν αυτή η τελευταία συνομιλία! Ο Απόστολος Αρσάκης, μαθητής τού Νεοφύτου Δούκα ο ίδιος, γνώριζε πολύ καλά τη σημασία τής εκπαίδευσης για τη ζωή των ανθρώπων. Έχοντας χάσει με τραγικό τρόπο τον γιο του, δυσανασχετούσε με το γεγονός ότι οι δύο κόρες του δεν είχαν μορφωθεί όπως εκείνος θα ήθελε, αλλά όπως και όσο εκπαιδεύονταν οι γυναίκες την εποχή εκείνη στη Ρουμανία και δεν είχαν πάρει ελληνική παιδεία. Ο Απόστολος Αρσάκης αγαπούσε το Αρσάκειο και φρόντιζε με κάθε τρόπο να μαθαίνει τι γίνεται σε αυτό. Ήθελε να είναι σίγουρος ότι άξιζε τον κόπο η προσφορά του στην πατρίδα. Δύο χρόνια μετά, στις 16 Ιουλίου 1874, πέθανε ήρεμος και σίγουρος για την αξία αυτής τής προσφοράς του.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος - ιστορικός

*  Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από το Αρχείο τής ΦΕ και τη διήγηση τής Μαρίας Αλεξανδρίδου στο βιβλίο "Φυσιογνωμίαι τινές Αρσακειάδων", ΣΑΦΕ 1936.