Δημοσιευματα τού καθημερινού Τύπου για το Σχολείο τής Εταιρείας από το 1838-1850

 

Οι πρώτες δημόσιες εξετάσεις στο «Σχολείο τής Εταιρείας»

Το δημοσίευμα αυτό έχει μεγάλη αξία γιατί περιγράφει την πρώτη αποφοίτηση από το Σχολείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Η τελετή πραγματοποιήθηκε στην οικία Βιτάλη Συριανού στην οδό Καραϊσκάκη και Ερμού, «πλησίον τής χουρμαδιάς», όπως έλεγε και η πρώτη καταχώριση που έκανε στον Τύπο η Φ.Ε. Το Σχολείο ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Ιούλιο τού 1837 και στις 21 Ιουνίου τού 1838 έγιναν οι πρώτες δημόσιες εξετάσεις. Διευθύντρια τού Σχολείου ήταν η Ελένη Πιτταδάκη. Εκτός τού αντιπροέδρου τής Φ.Ε., Διδασκάλου τού Γένους Γ. Γεννάδιου, και τού γενικού γραμματέως Ιωάν. Κοκκώνη, τις εξετάσεις παρακολούθησε σύσσωμο το Δ.Σ. τής ΦΕ, οι γονείς των μαθητριών, εκπρόσωποι τού Υπουργείου Παιδείας αλλά και πολλές φιλόμουσες κυρίες, οι οποίες εύχονταν με ενθουσιασμό να ευοδωθεί ο στόχος τής μόρφωσης των Ελληνίδων για να βελτιωθεί έτσι και η θέση τους στην κοινωνία.

 

Ο συντάκτης του άρθρου σημειώνει ότι το ενθουσιώδες πλήθος δεν αποτελείτο μόνο από μορφωμένους ή πλουσίους, αλλά από ανθρώπους όλων των τάξεων. Αυτό αποτελούσε βασικό στόχο τής ΦΕ από την ίδρυσή της, αφού ο μεγαλύτερος αριθμός των μαθητριών ήταν υπότροφοι Δήμων και ιδρυμάτων από διάφορα μέρη τής Ελλάδας, αλλά και από περιοχές εκτός των τότε συνόρων της.

Η περιοχή του Ψυρρή όπου βρισκόταν η οικία Βιτάλη - Συριανού και το πρώτο Σχολείο τής ΦΕ. Στο κέντρο τής γκραβούρας διακρίνεται το τζαμί τού Τζισταράκη, η Βιβλιοθήκη τού Αδριανού και το Ρολόι τού Σλήμαν. Στο βάθος δεσπόζει ο λόφος τού Λυκαβηττού και μπροστά του ο «μικρός Λυκαβηττός».

 

Το Σχολείο τής Φ.Ε. χωριζόταν σε Κατώτερο, για μαθήτριες από 6 έως 14 ετών, όπου η φοίτηση ήταν δωρεάν, και στο Ανώτερο όπου φοιτούσαν όσες ήθελαν να γίνουν δασκάλες. Στο Σχολείο, εκτός των οικοτρόφων, φοιτούσαν και εξωτερικές μαθήτριες, Αθηναίες, που επιθυμούσαν να γίνουν δασκάλες. Οι μαθήτριες θα έπρεπε να εξετασθούν στην Ιερά Ιστορία, την Αριθμητική, τη Γεωγραφία και σε πολλά άλλα μαθήματα, αλλά και στο εργόχειρο και στα καλλιτεχνικά μαθήματα, όπως απαιτούσε η εκπαίδευση των θηλέων τής εποχής. Τα έργα των μαθητριών μάλιστα ήταν εκτεθειμένα σε αίθουσα τού Σχολείου.

Εκ μέρους τού Δ.Σ. τής Φ.Ε. μίλησε ο Μισαήλ Αποστολίδης, ο οποίος προέτρεψε τους Δήμους να συστήσουν σχολεία θηλέων και να μην εγκαταλείψουν την πρωτοβουλία αυτή σε ξένους. Ο τελευταίος αυτός υπαινιγμός αναφερόταν στις προσπάθειες αγγλικανών ιεραποστόλων οι οποίοι είχαν σπεύσει να ιδρύσουν στην Ελλάδα σχολεία θηλέων. Όλοι τους ήταν μέλη δύο ιεραποστολικών εταιρειών, των Πρεσβυτεριανών και των Επισκοπικών, που είχαν δημιουργηθεί στις ΗΠΑ με σκοπό τη διάδοση τού Ευαγγελίου, και προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν το κενό που άφηνε η αδυναμία τού ελληνικού κράτους να οργανώσει τη γυναικεία εκπαίδευση.Το δημοσίευμα υπογράφει ο Ιωσήφ Μαύρος.

Ο Μισαήλ Αποστολίδης (1789-1862) ήταν από το Μελισουργιό Κισσάμου Κρήτης. Σπούδασε Θεολογία και έγινε κληρικός. Υποστήριξε το αυτοκέφαλο τής Ελληνικής Εκκλησίας. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής ΦΕ, πρώτος καθηγητής τής Ριζαρείου. Έγινε καθηγητής και αργότερα Πρύτανης τού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήταν ο 2ος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών.

.Η «Αθηνά», στην οποία δημοσιεύτηκε το άρθρο, ήταν πολιτική και φιλολογική εφημερίδα, όπως έγραφε στον υπότιτλό της, την οποία διηύθυνε ο φιλελεύθερος, αντιπολιτευόμενος Εμμ. Αντωνιάδης. Η θέση της ήταν πολλές φορές αντιβασιλική. Εξεδίδετο κάθε Τετάρτη και Σάββατο από το 1832 μέχρι το 1864.

Τήν ιθ΄τοῦ φθίνοντος ἒγειναν δημόσιαι εξετάσεις τῶν ἐν τῷ ἀνωτέρῷ σχολείῷ (διαιρουμένῳ εἰς δύῳ),πρό ἑνός ἢδη ἒτους ὑπό τῆς Φιλεκπαιδευτικῆς Ἑταιρίας ἐνταῦθα συστηθέντι, σπουδαζόντων κορασίων·εἰς ταύτας δε παρῆσαν, ὁ ἀντιπρόεδρος Κ. Γ. Γεννάδιος, ὁ γραμματεύς κύριος Π. Κοκκώνης, το διοικητικόν συμβούλιον και πολλά ἂλλα μέλη τῆς Φιλεκπαιδευτικῆς Ἑταιρίας, οἱ γονεῖς τῶν κορασίων, πολλαί φιλόκαλοι και φιλόμουσοι κυρίαι και πολύ πλῆθος πάσης τάξεως τῶν κατοίκων Ἀθηνῶν·μετά τῶν τῆς φιλεκπαιδευτικῆς Ἑταιρίας ὑποτρόφων παίδων, σπουδαζουσῶν, διά να γείνωσιν ἒπειτα διδασκάλισσαι, ἐξετάσθησαν και ὃσαι ἒξωθεν ἐν τῷ αὐτῷ καταστήματι φοιτῶσιν εἰς τά ἐξῆς μαθήματα εἰς την ἱεράν ἱστορίαν, την ἀριθμητικήν, την γεωγραφίαν και εἰς ἂλλα πολλά μαθήματα και τεχνουργήματα αἳτινες ὃλαι σχεδόν, ἀναλόγως με την ἡλικίαν των και με τον καιρόν καθ’ὃν ἐν τῷ εἰρημένῳ καταστήματι ἢρχισαν να σπουδάζωσιν, ἀπεκρίθησαν ἂριστα· τά δε ἐξαίρετα τῶν χειροτεχνημάτων δείγματα, τῆς ζωγραφικῆς, τῆς ραπτικῆς, τῆς πλεκτικῆς, και τῆς κεντιστικῆς, ἐπέσυραν ὃλων τῶν παρόντων τήν προσοχήν καί τόν θαυμασμόν.

Οἱ γονεῖς τῶν εἰρημένων κορασίων, καθώς καί τό λοιπόν ἀκροατήριον, γενόμενοι αύτῆς καί αύτῄκοοι τῶν χρόνου διαστήματι μεγίστων προόδων τῶν κορασίων, ἀναλογιζόμενοι δέ καί τόν σπουδαιότατον καί ἐθνοφιλέστατον σκοπόν, τόν ὀποῖον εὐθύς ἐξ ἀρχῆς τῆς συστάσεώς της ἡ φιλεκπαιδευτική Ἑταιρία καί περί τῆς ἐκπαιδεύσεως τοῦ θήλεος μέρους τῆς νεολαίας ἒλαβε, δεν ἐδυνήθησαν λέγω να κρατηθῶσι ἀπό τοῦ να μη χύσωσι δάκρυα χαρᾶς και κατανύξεως θαυμάζοντες λοιπόν καί έπαινοῦντες τάς ἐξετασθείσας και εὐδοκιμησάσας κόρας, τάς εύχόμεθα μεγαλητέρας προόδους καί νά δικαιώσωσι τήν ὑπό τῆς ἑταιρίας ἐκλογήν αὐτῶν, γενόμεναι ἂξιαι και ἱκαναί να ὠφελήσωσι τό μεγάλης χρῇζον ἀνατροφῆς καί παιδείας φύλλον των.

Μεταξύ τῶν ἒξωθεν ἐν τῷ εἰρημένῳ σχολείῳ σπουδαζουσῶν και ἀριστευσασῶν νεανίδων, ἦτο και ἡ τοῦ ἐπί τῶν ἐκκλησιαστικῶν κτλ. Γραμματέως κυρίου Γλαράκη κυρία Ἀσπασία.Μετά δε τάς ἐξετάσεις ὁ Ἀρχιμανδρίτης κύριος Μισαήλ Ἀποστολίδης ἐξεφώνησε ἓνα λόγον κατάλληλον δί οὗ ἀπέδειξεν, ὃτι προς την εὐδαιμονίαν τοῦ Ἒθνους εἶναι ἐπίσης ἀναγκαία και ἡ τοῦ γυναικείου φύλλου ἐκπαίδευσις ὃτι εἰς ταύτην χρεωστοῦσι και πολλοί κατά τόπον δῆμοι, συσταίνοντες τοιούτου εἲδους σχολεῖα να συνδράμωσι· και τέλος ὃτι πρέπει εἰς το ἐξῆς ἒθνος αὐτόνομον να μην καταδέχεται να ἐκπαιδεύῃ τά φίλτατα αὐτοῦ ἀπό ξένους και ἀλλοεθνεῖς ἐλέου χάριν·ἒπειτα ἐψάλησαν ὑπό τῶν κορασίων διάφοροι ὓμνοι ἐμμελέστατοι αἱ δε ἐξετάσεις τῶν εἰς το κατώτερον σχολεῖον σπουδαζόντων κορασίων ὁ ἀριθμός τῶν ὀποίων ὑπερβαίνει τα 150 ἂρχισαν από την 20 τοῦ λήγοντος.

Ἐν τοσούτῳ νομίζομεν χρέος μας ἀπαραίτητον να συγχαρῶμεν ὃλα μέν τά μέλη τῆς Φιλεκπαιδευτικῆς Ἑταιρίας, ἰδιαιτέρως δε το Διοικητικόν Συμβούλιον μετα τοῦ γραμματέως αὐτῆς κυρίου Ι. Κοκκώνη, εἰς τοῦ ὀποίου τον ζῆλον και τον μεγάλον κόπον χρεωστοῦσι πολλοί ὂχι μόνον το εἰρημένον σχολεῖον, ἀλλά και ὃλα τά δημοτικά σχολεῖα,διά την βελτίωσίν των. Ο σκοπός, φιλόμουσα και ἀξιοσέβαστα μέλη, τῆς Φιλεκπαιδευτικῆς Ἑταιρείας, ἂξιοι ἀπόγονοι τῆς προγονικῆς ἡμῶν ἀρετῆς και δόξης, εἶναι ὡς εἲπαμε σπουδαιότατος και ἐθνοφιλέστατος. Ὂθεν δικαίως ἐπισύρατε ἐν ἐαυτοῖς τον ἒπαινον και την εὐγνωμοσύνην τῶν Ἑλλήνων ὃλων μάλιστα δε τῆς Ἑλληνικῆς Νεολαίας, ἣτις δεν δύναται με καταλληλοτέραν ἒκφρασιν να φανερώσῃ το πρός ὑμᾶς σέβας και εὐγνωμοσύνη της, παρά με τους ἐξῆς τοῦ σοφοῦ ποιητοῦ στίχους.

«Ὢ Πατρίς, εἲθε πάντες οἱ νεουσι σε.

Οὓτω φιλοῖεν, ὡς ΗΜΕΙΣ, και ῥαδίως

Οἰκῖμεν ἂνσε, κοὐδέν ἂν πάσχοις κακόν.»

Ἐν Ἀθήναις, Ἰουνίου 21, 1838   Ἰωσήφ Μαῦρος

Αἱ ἐξετάσεις τοῦ ἐν Ἀθήναις σχολείου τῶν κορασίων ὑπό τῆς Φιλεκπαιδευτικῆς Εταιρείας συστηθέντος σχολείου

«Αθηνά», έτος Ζ΄, αριθ. 537, Τετάρτη 29 Ιουνίου 1838

 

Φιλεκπαιδευτική ή Φιλοπαιδευτική

Στο δημοσίευμα αυτό τού 1840, με τίτλο «Εσωτερικά», περιγράφεται και σχολιάζεται η Συνέλευση των μελών τής Φ.Ε., η οποία πραγματοποιήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1840. Πρόεδρος τής ΦΕ ήταν ο Γ. Κουντουριώτης και Διευθύντρια τού Σχολείου η Βαμβώ Ιωάννου, η οποία το έτος εκείνο διαδέχτηκε την Ελένη Πιτταδάκη. Ας δούμε όμως τα γεγονότα που είχαν προηγηθεί.

Το 1840 ήταν ο τέταρτος χρόνος από την ίδρυση τής Φ.Ε. Ο Ιωάννης Κοκκώνης, βασικός εμπνευστής και ιδρυτής τής Εταιρείας και κύριος υποστηρικτής τής δημιουργίας Σχολείου και Διδασκαλείου θηλέων, ενώ αρχικά κατείχε τη θέση τού Γραμματέως τής Φ.Ε., κατά τις αρχαιρεσίες για την ανάδειξη Δ.Σ. τής 21ης Ιανουαρίου 1840, αλλά και ο Γ. Γεννάδιος δεν επανεκλέγονται. Αντιπρόεδρος τής Φ.Ε. εκλέγεται ο Χρήστος Κλονάρης ή Κλωνάρης, ενώ Γραμματέας ο Δ. Ν. Φωτίλας.

Η δυσαρέσκεια στο πρόσωπο τού Κοκκώνη είχε ξεκινήσει από την εποχή που είχε υποστηρίξει την αναγκαιότητα τής ιδρύσεως σχολείου θηλέων, κάτι το οποιο κατά τη γνωμη πολλών αποτελούσε παρεκτροπή από τον κύριο στόχο τής Εταιρείας, που ήταν η ενίσχυση τής δημοτικής εκπαίδευσης. Όπως λέει και ο Π. Καρολίδης στη «Σύγχρονον Ιστορίαν των Ελλήνων και λοιπών λαών τής Ανατολής από το 1821 μέχρι το 1921»: «Επικρατησάντων των υπέρ τής ιδρύσεως, απεχώρησαν αυτής οι θιασώται τής δημοτικής εκπαιδεύσεως και η Εταιρεία περιωρίσθη έκτοτε απλώς εις το έργον τής ιδρύσεως και τής διατηρήσεως παρθεναγωγείων». Θα πρέπει όμως να ομολογήσουμε ότι η παρεκτροπή αυτή προσέφερε πολλούς και πλούσιους καρπούς στην Ἑλλάδα. Κατηγορούσαν ακόμα τον Κοκκώνη ως ισχυρογνώνονα, επειδή δεν απεδέχονταν τον ανυποχώρητο τρόπο με τον οποίο υποστήριζε τις απόψεις του.Ἲσως αυτή να ήταν η αιτία τής μεταστροφής κάποιων μελών τής Φ.Ε., η οποία οδήγησε στη μη επανεκλογή τού Ι. Κοκκώνη στο Δ.Σ. τής Φ.Ε.

Ο Ιωάννης Κοκκώνης (1796-1864) γεννήθηκε στο Καστρί Κυνουρίας, μεγάλωσε στη Σμύρνη και σπούδασε στο Παρίσι. Διετέλεσε αντιπρόεδρος και σύμβουλος της Αρχαιολογικής Εταιρείας, το 1836 ήταν Διευθυντής του Διδασκαλείου Αρρένων και Γενικός Επιθεωρητής των Σχολείων. Υπήρξε ο εμπνευστής και οργανωτής της ίδρυσης της ΦΕ.

Θα μπορούσαμε ακόμα να εικάσουμε ότι το όλο θέμα προκλήθηκε όχι λόγω τής γλωσσικής ευαισθησίας κάποιων, αλλά από την αντιπαλότητα και την ισχυρή αντιπαράθεση μελών τής Φ.Ε. με τον Κοκκώνη και τις ιδέες του. Οι επίσημες πηγές τής Φ.Ε. δεν μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε ποιοι ήταν οι συγκεκριμένοι λόγοι οι οποίοι οδήγησαν στη μη επανεκλογή τού Κοκκώνη. Σε κάθε επίσημη τελετή μάλιστα οι κύριοι ομιλητές τής Φ.Ε. δεν έπαυαν να εξαίρουν τη συμβολή τού Ι. Κοκκώνη στην ίδρυση τής Εταιρείας και όσο ήταν ο ίδιος παρών και πολύ περισσότερο μετά τον θάνατό του. Πάντως η πρόταση για την αλλαγή τού ονόματος τής Εταιρείας είναι σαφώς κίνηση επίδειξης ισχύος των αντιπάλων τού Κοκκώνη και δεν είναι τυχαίο ότι έγινε ενώ εκείνος δεν ήταν πλέον μέλος τού Δ.Σ. τής Φ.Ε. Δεν θα πρέπει να υποτιμήσουμε ακόμα το γεγονός ότι ο Κοκκώνης κατείχε μεγάλη θέση στο Υπουργείο (Γραμματεία) Εκπαιδεύσεως και Θρησκευμάτων και είχε την αμέριστη εμπιστοσύνη τής οθωνικής κυβερνήσεως και των Βαβαρών. Είχε αντιπάλους, λοιπόν, όχι μόνο για τον χαρακτήρα του αλλά και για τις απόψεις του.

Η πρόταση για αλλαγή τής ονομασίας τής ΦΕ από Φιλεκπαιδευτική σε Φιλοπαιδευτική διατυπώνεται και στα πρακτικά τού Δ.Σ. τής 29ης Σεπτεμβρίου 1840: «έγινεν έπειτα πρότασις να διορθωθή το όνομα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, εις το Φιλοπαιδευτική, κ’ ούτω να εγγλυφή εις το Μετάλλιον τής Εταιρίας. Συζητηθείσης τής προτάσεως ταύτης αποχρόντως ενεκρίθη παμψηφεί η λέξις Φιλοπαιδευτική».

Το άρθρο είναι γραμμένο στις 11 Δεκεμβρίου 1840, δηλαδή, όπως λέει ο συντάκτης, 3 ημέρες πριν πραγματοποιηθεί η Γ. Συνέλευση, η οποία έπρεπε να εγκρίνει τα Πρακτικά τής απόφασης για τη μεταβολή τού ονόματος τής Εταιρείας. Είναι σαφές ότι οι υποστηρικτές τού παλαιού ονόματος και κυρίως ο Κοκκώνης, οι οποίοι τον Σεπτέμβριο είχαν αιφνιδιαστεί από την πρόταση, μετά την πάροδο ενός μηνός και πλέον είχαν τον χρόνο να οργανώσουν την άμυνά τους. Τέσσερεις μέρες αργότερα, στις 15 Δεκεμβρίου, θα πρέπει να έγινε θυελλώδης Συνέλευση (παρά τους χαμηλούς τόνους με τους οποίους αποτυπώνεται αυτή στα Πρακτικά), στην οποία συζητήθηκε εκ νέου το θέμα τού ονόματος. Το ύφος λοιπόν και τα επιχειρήματα τού δημοσιεύματος ίσως να αποσκοπούν στο να δημιουργήσουν κλίμα και να ενισχύσουν τους οπαδούς τής αλλαγής τού ονόματος. Παρά τις προσπάθειες τής εφημερίδας όμως, η Συνέλευση θα αποφασίσει τη χρήση τού πρώτου ονόματος, κάτι που τελικά θα εγκριθεί στη Συνέλευση τής 22ας Δεκεμβρίου 1840.

Στα πρακτικά τού Δ.Σ. τής 2ας Οκτωβρίου διαβάζουμε: «Ανετέθη εις τον κ. Βάφφαν να γράψη αναφοράν προς την Βασιλικήν Γραμματείαν εκ μέρους τής Προεδρίας αναγγέλλουσαν την απόφασιν τής Γεν. Συνελεύσεως περί τού ὀνόματος Φιλεκπαιδευτική, το οποίον ετροποποιήθη εις Φιλοπαιδευτική. Και ότι το ὂνομα, το οποίον έφερεν η Εταιρία είχε βαρβαρισμόν εις τον σχηματισμόν του…». Πρόκειται για μια λεπτή διάκριση. Η παραγωγή τής λέξης [φιλῶ + εκπαίδευση] με την προσθήκη τής παραγωγικής κατάληξης -ικός, -ική, -ικόν θεωρήθηκε νεολογισμός. Αντ’ αὐτού πρότειναν τη χρησιμοποίηση λογιότερης λέξης [φιλῶ + παίδευση + -ικός, -ική, -ικόν]. Η κατηγορία βέβαια ότι η ονομασία Φιλεκπαιδευτική είναι κακόφωνη, μη ελληνική και μη λόγια είναι βαριά, κυρίως όταν απευθύνεται σε μορφωμένους ανθρώπους, όπως ο Κοκκώνης και ο Γεννάδιος, οι οποίοι είχαν πλέον κάθε λόγο να αισθάνονται προσβεβλημένοι και φυσικά να αντιδράσουν στην απόφαση.

Και δεν έφθανε μόνο αυτό, αλλά οι οπαδοί τής νέας ονομασίας έσπευσαν να εφαρμόσουν την απόφαση τής Συνέλευσης πριν γίνουν οι νόμιμες διαδικασίες. Στα Πρακτικά τού Δ.Σ. τής 2ας Νοεμβρίου 1840 διαβάζουμε: «Αποφασίζεται από το Συμβούλιον, ότι να εξέρχωνται τα έγγραφα τής Ἑταιρίας εις το εξής με το όνομα το διορθωθέν ήδη από την Γενικήν Συνέλευσιν: Φιλοπαιδευτική. Ο Γραμματεύς (Φωτίλας) κάμνει την παρατήρησιν, ότι η Βασιλική Γραμματεία, ίσως είπη τι, ή πράξῃ εναντίον, και καλόν είναι να προσμένωμεν απόκρισιν αυτής. Αλλά το Συμβούλιον είπεν, ότι δεν προσμένει απάντησιν τής Γραμματείας περί τούτου και ότι η σιωπή της μέχρι τούδε βεβαιώνει την περί τούτου αδιαφορίαν της. Και μάλιστα προ ολίγων εγράφη και ένταλμα τής Γραμματείας, προς την Εταιρείαν, εις την οποίαν είναι γεγραμμένον: Φιλοπαιδευτική, με την υπογραφήν τού ιδίου τού Γραμματέως, επομένως δεν είναι και καμία ούσιώδης μεταβολή τής λέξεως, αλλά μόνον απλή διόρθωσις.». Η διόρθωση όμως αυτή έμελλε να ξεσηκώσει θύελλα. Ο συντάκτης τού άρθρου, σαφώς αντίθετος προς τον Κοκκώνη, ασκεί κριτική εφ’ όλης τής ύλης. Η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία π.χ. συνήθιζε να δίνει στους εταίρους μετάλλιο και δίπλωμα. Προφανώς αυτά έπρεπε να φέρουν τη σωστή ονομασία τής Εταιρείας, γι’ αυτό και έσπευσαν να τα αλλάξουν. Η αλλαγή όμως αυτή ήταν αυθαίρετη, γιατί δεν είχαν επικυρωθεί τα Πρακτικά ούτε είχε γίνει δεκτή η μεταβολή τού ονόματος από τον αρμόδιο Υπουργό. Κατά συνέπεια δεν είχε νομιμοποιηθεί η αλλαγή στον «Διοργανισμό». Η επίδοση μεταλλίου και διπλώματος στους δωρητές εκρίθη αναγκαία για να αυξηθεί ο αριθμός τους. Προφανώς λόγω τού τιμητικού μεταλλίου οι επισκεπτόμενοι την οικία των μελών τής Φ.Ε. το έβλεπαν και μάθαιναν –όσοι δεν γνώριζαν– την ύπαρξή της, παρακινούνταν να γίνουν και αυτοί μέλη και έτσι να την ενισχύσουν οικονομικά. Ο συντάκτης, λοιπόν, σχολιάζει το γεγονός, διότι η επιβράβευση ή η επίδοση μεταλλίου δεν αποτελούσε μέρος τής ελληνικής παράδοσης, αφού οι Έλληνες ακόμα και στους αθλητικούς αγώνες προσέφεραν κλαδιά ελιάς ή άλλων δένδρων, διότι η βράβευση ήταν τιμητική και συμβολική.

Ο Χριστόδουλος Κλωνάρης ή Κλονάρης γεννήθηκε στο Λιασκόβεσι τής Ηπείρου (Λεπτοκαρυά Ζαγορίου). Ήταν νομικός και πολιτικός. Διετέλεσε μέλος τού «Πανελληνίου» επί Καποδίστρια, Επίτροπος Επικρατείας στο Ανώτατο Δικαστήριο, Γερουσιαστής, Υπουργός Δικαιοσύνης, πρώτος Πρόεδρος τού Αρείου Πάγου και καθηγητής τής Νομικής Σχολής.

Οι οπαδοί τού Κοκκώνη, έχοντας πλέον τον χρόνο να αντιδράσουν, οργάνωσαν την αντεπίθεσή τους, γνωρίζοντας ότι η πλειοψηφία των μελών τής Φ.Ε. δεν συμμερίζονταν αυτή την εμπάθεια. Στα Πρακτικά τοῦ Δ.Σ. τής 8ης Δεκεμβρίου 1840 αναφέρεται:«Έν των μελών λαβόν τον λόγον είπε τα εξής Ήκουσεν, ότι η τελευταία Συνέλευσις, ήλλαξε το όνομα τής Εταιρίας από Φιλεκπαιδευτικήν εις Φιλοπαιδευτικήν. Αλλά δεν το επίστευσεν, εκ δε τής αναγνώσεως των πρακτικών, εβεβαιώθη, ότι είναι αληθές. Παρετήρησε λοιπόν, ότι η αλλαγή αυτή δεν έχει κύρος, διότι η Συνέλευσις, όταν απεφάσισε τούτο δεν ήτο πλήρης κατά τον οργανισμόν». Η διαφωνία συνεχίστηκε και στο ἑπόμενο Δ.Σ. τής 15ης Δεκεμβρίου 1840. Εν μέλος παρατηρεί, ότι εις τα πρακτικά ταύτα δεν εμπεριέχονται όσα προλαβόντως ανέφερε περί τής εγκρίσεως τής Κυβερνήσεως επί τού ονόματος Φιλοπαιδευτική. Και επιμένει λέγον, ότι χωρίς τούτου δεν δύναται να προχωρήση εις τας εργασίας η Συνέλευσις… Άλλο έν μέλος προτείνει, και ζητεί επιπόνως απόκρισιν από τον Αντιπρόεδρον, εάν έχη λέγειν, κανέν έγγραφον τής Κυβερνήσεως αφορών το όνομα Φιλοπαιδευτική, τώρα μάλιστα νεωστί. Ο Κύριος Αντιπρόεδρος (Κλονάρης) αποκρίνεται ότι ψες έλαβεν έγγραφον τής Βασιλικής Γραμματείας, το οποίον ακόμη δεν εκοινοποιήθη. Αλλά δεν κρίνει εύλογον μήτε θέλει να εκθέση εις την Συνέλευσιν την αλληλογραφίαν τής Προεδρίας τού Συμβουλίου τής Εταιρίας μετά τής Κυβερνήσεως. Εκτός μόνον, εάν τα μέλη επιμένουν εις τούτο, και δέχονται την ευθύνην. Τότε ο κ. Νικόλαος Σκούφος απεκρίθη, «μάλιστα». Διαμαρτύρεται λοιπόν ο κύριος Αντιπρόεδρος ενώπιον τής Συνελεύσεως κατ’ αυτού, ο οποίος τον επροκάλεσεν εις τούτο, και λέγει τα εμπεριεχόμενα τού ἐγγράφου τής Γραμματείας. Και κάμνει εν τοσούτω την παρατήρησιν, ότι η αλλαγή τού ονόματος είναι τής δικαιοδοσίας τού Βασιλέως και όχι τού Υπουργού. Το δε έγγραφον τής Γραμματείας δεν περιέχει ειμή την γνώμην τού Υπουργού μόνον. Διά τούτο το θεωρεί ανίσχυρον».

Ο Υπουργός Παιδείας Γ. Ν. Θεοχάρης προφανώς ήταν πρόσωπο φίλα προσκείμενο στη Φ.Ε. και το έργο της, αφού αργότερα διετέλεσε και μέλος τού Δ.Σ. τής Φ.Ε. Από όσα διαβάσαμε στα Πρακτικά τού Δ.Σ. τής 15ης Δεκεμβρίου, δεν χωράει αμφιβολία ότι την απόφαση αυτή τού Γ. Ν. Θεοχάρη γνώριζε ή και είχε προκαλέσει το «μέλος» τής Φ.Ε. το οποίο ζητούσε επιμόνως από τον αντιπρόεδρο Κλονάρη να διαβάσει το έγγραφο τού Υπουργείου στη Συνέλευση (δηλ. ο Νικόλαος Σκούφος). Ο αντιπρόεδρος πάλι οξύνοντας την αντιπαράθεση χαρακτηρίζει την απόφαση τού Υπουργού ανίσχυρον. Φωνή εξισορρόπησης τής «έριδος» παρουσιάζεται κατά τα Πρακτικά ο Δ. Δρόσος, ο οποίος «εξέφρασεν ότι η περί τούτου έρις είναι λογομαχία ματαία, και παρεκάλεσεν όλους τους επιθυμούντας την πρόοδον τής Εταιρίας και ιδιαιτέρως τους παραδεχθέντας, εις άλλην Συνέλευσιν την διόρθωσιν τού ονόματος, να παραχωρήσωσιν εις την ανάκλησιν τού πρώτου. Όλοι συμφώνως το απεδέχθησαν.». Είναι σαφές ότι ο Δ. Δρόσος γνώριζε τη θέση τού Υπουργού, αλλά ίσως και ανωτέρων κύκλων, και επιθυμούσε να λήξει το θέμα. Στο Δ.Σ. τής 22ας Δεκεμβρίου 1840 «Αναγιγνώσκεται το έγγραφον τής Γραμματείας 4431/3022 αφορών το όνομα τής Εταιρίας, ότι δεν εγκρίνει την τροποποίησιν Φιλοπαιδευτική, αλλά να μένη ως ήτο Φιλεκπαιδευτική. Ο κύριος Αντιπρόεδρος έλαβε το έγγραφον διά να αποκριθή εις την Γραμματείαν.».

Η ομάδα αυτή των οπαδών ΄τής ονομασίας «Φιλεκπαιδευτική» χαρακτηρίστηκε από τους αντιπάλους ως «Συμμορία». Όσο και αν ακούγεται υπερβολικός ο χαρακτηρισμός, αναφέρεται κυρίως στο γεγονός ότι, μετά το τέλος τής Γενικής Συνέλευσης, συγκεντρώθηκαν οι 43 και αποφάσισαν να ανατρέψουν την ειλημένη διά πλειοψηφίας απόφαση. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν προβλεπόταν από κανένα καταστατικό.

Ένα από τα επιχειρήματα των υποστηρικτών τής ονομασίας “Φιλεκπαιδευτική” είναι ότι ευρισκόμενοι σε ανώτερες θέσεις τού Υπουργείου Παιδείας μπορούσαν να γνωρίζουν καλύτερα τις προθέσεις τού Υπουργού και ίσως ορθώς ο συντάκτης τού άρθρου θεωρεί ότι τον είχαν επηρεάσει να λάβει την απόφαση αυτή. Προφανώς βρισκόμαστε μπροστά σε μια αντιπαράθεση που δεν έχει σχέση με την ονομασία τής Φ.Ε. αλλά με τη σύγκρουση προσωπικοτήτων, ιδεών και απόψεων, που είχε τις ρίζες της σε προσωπικές, ίσως και πολιτικές, αντιπαραθέσεις και όχι σε ευαισθησία για τη γραμματική ορθότητα τού ονόματος.

Ο υποκρυπτόμενος σκοπός που αναφέρει ο γράφων είναι προφανώς το γεγονός ότι πίσω από την απόπειρα αλλαγής τού ονόματος κάποιοι είδαν μια ακόμα προσπάθεια απομάκρυνσης ή αμφισβήτησης ή και απαξίωσης τού Ι. Κοκκώνη, ο οποίος είχε μέχρι εκείνη τη στιγμή κατορθώσει να περάσει όλες του τις απόψεις, ακόμα και την ίδρυση Σχολείου Θηλέων, κάτι για το οποίο πολλοί είχαν αντίθετη άποψη. Ο Αλέξανδρος Ραγκαβής π.χ. στα Απόμνημονεύματά του (τόμος Β΄, σελ. 24) δηλώνει ότι ήταν αντίθετος προς την ίδρυση Παρθεναγωγείου, διότι αυτό θα απαιτούσε δαπάνες που θα απορροφούσαν όλα τα εισοδήματα τής Εταιρείας. Ακόμη η αντιπαράθεση ίσως να ήταν και πολιτική, αφού η πολιτική αστάθεια μπορούσε να οδηγήσει σε ανατροπή των διοικούντων.

Φύλλο τής εφημερίδας «Αθηνά» που εξέδιδε ο Εμμανουήλ Αντωνιάδης από το 1832 μέχρι το 1864. Στην εφημερίδα έγραφαν άρθρα πολλές προσωπικότητες τής εποχής, όπως ο Θεόκλητος Φαρμακίδης.

Ο δημοσιογράφος τής εφημερίδας «Αθηνά» ήταν σαφώς αντίθετος με την κυβέρνηση τού Όθωνα, γι’ αυτό και ασκούσε κριτική σε όσους προσπαθούσαν να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ των δύο παρατάξεων. Η παρομοίωση τού Γ. Α. Περδικάρη, ο οποιος είπε ότι η αφαίρεση τού -ο- από τη λέξη Φιλοπαιδευτική δεν ισοδυναμεί με την αφαίρεση τού Ήλιου από το πλανητικό σύστημα, δείχνει την υπερβολικά οξεία τροπή που πήρε η διαμάχη μεταξύ των υποστηρικτών των δύο απόψεων για ένα θέμα που δεν είχε και τόσο μεγάλη σημασία. Μάλιστα ο συντάκτης τού άρθρου λέει ότι κακώς ο Κοκκώνης θεωρεί προσωπικό του επίτευγμά την ίδρυση τής ΦΕ και τη θεωρεί συλλογικό έργο. «Μεγαρική» την αποκαλεί, γιατί οι φιλόσοφοι τής Μεγαρικής σχολής δέχονταν ως αρχή τη μορφή τού καλού και ισχυρίζονταν ότι το καλό είναι ένα, αν και καλείται με πολλά ονόματα. Η ιδέα τής ενίσχυσης τής εκπαίδευσης, δηλ. «το καλόν», προϋπήρχε και απλώς ο Κοκκώνης έσπευσε να την πραγματοποιήσει. Η άποψη είναι σεβαστή, αλλά όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι πολλές ιδέες έμειναν μόνο στη θεωρία επειδή δεν βρέθηκε κάποιος να κινήσει τα νήματα και να τις πραγματοποιήσει. Αξιοσημείωτο είναι πάντως ότι ο Κοκκώνης χρησιμοποίησε τις γνωριμίες και την επιρροή του για το καλό τού έθνους και όχι για το προσωπκό του συμφέρον.

Όμως ακόμα και ο συντάκτης τού άρθρου δεν μπορεί να αρνηθεί τη σπουδαιότητα τής δημιουργίας ενός ελληνικού διδασκαλείου θηλέων, το οποίο θα κάλυπτε τις ανάγκες τού έθνους όχι μόνο στην Αθήνα αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα και στις ελληνικές κοινότητες εκτός αυτής. Η ιστορία αποδεικνύει ότι επί έναν αιώνα σχεδόν αποκλειστικά η Φ.Ε. ήταν ο κυριότερος φορέας γυναικείας εκπαίδευσης στην Ελλάδα και συνέβαλε στη μεγαλύτερη κοινωνική αλλαγή στον τόπο μας, στην μόρφωση και κατ’ επέκτασιν στην χειραφέτηση των γυναικών στην Ελλάδα. Εκ λάθους μάλιστα αναφερόμενος στα ιδρυτικά μέλη τής Φ.Ε. αναφέρει ότι ήταν 62, ενώ ήταν 73. Πάντως η θέση τής εφημερίδας είναι τόσο φανατικά υποστηρικτική προς τους οπαδούς τού ονόματος «Φιλοπαιδευτκή», ώστε πολλά χρόνια αργότερα, σε δημοσίευμα τού 1856, όταν ασχολήθηκε εν νέου με το Αρσάκειο, εξακολουθούσε να αποκαλεί την Εταιρεία “Φιλοπαιδευτική”, κάτι που σίγουρα δείχνει την εμμονή τού συντάκτη στις απόψεις των οπαδών τής αλλαγής τού ονόματος.

Στο άρθρο αναφέρονται τα ονόματα κάποιων συμβούλων ή παραγόντων τής εποχής. Αυτοί είναι οι:

Χριστόδουλος Κλονάρης ἠ Κλωνάρης, διακεκριμένος νομικός και πολιτικός, ο οποίος διετέλεσε μέλος τού Πανελληνίου, γερουσιαστής, υπουργός Δικαιοσύνης, πρώτος Πρόεδρος τού Αρείου Πάγου και επίτιμος καθηγητής τής Νομικής σχολής τού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1840 εξελέγη αντιπρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, αφού πήρε μία ψήφο παραπάνω από τον Γ. Γεννάδιο, και παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 1849. Aπό ό,τι φαίνεται είναι ένα πρόσωπο σεβαστό στον συντάκτη τής εφημερίδας.

Γ. Α. Περδικάρης, μέλος τού Διοικητικού Συμβουλίου τής Φ.Ε. από το 1840 μέχρι το 1842.

Κωνσταντίνος Δόσιος. Είχε σπουδάσει Νομική στο Μόναχο. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1834. Διετέλεσε υπουργός επί των Εκκλησιαστικών και Παιδείας.

Ευστάθιος Σίμος. Γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1804. Λόγω τής καταστροφής τής πόλεως η οικογένειά του κατέφυγε στην Κέρκυρα και από εκεί στην Ιταλία. Ήταν μαθητής τού Ψαλίδα με ιδιαίτερη επίδοση στα Μαθηματικά. Όταν ήρθε στην Ελλάδα ο Οθων, έγινε Γραμματέας Α΄ τάξεως στο Υπουργείο Οικονομικῶν, Σύμβουλος τής Γραμματείας των Οικονομικών, εισηγητής στον κλάδο των οικονομικών στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Εξελέγη πληρεξούσιος στην Εθνική Συνέλευση το 1843. Διετέλεσε μέλος τού Δ.Σ. τής Φ.Ε. από το 1841 μέχρι το 1849.

Διομήδης Κυριακός. Σπούδασε Νομική στην Πίζα και στο Παρίσι. Ακολούθησε τον δικαστικό κλάδο. Συμμετείχε στη σύνταξη τού Συντάγματος τού 1843, διετέλεσε βουλευτής Σπετσών, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, υπουργός επί των Εκκλησιαστικών και Παιδειας, πρωθυπουργός για δύο μήνες επί μεσοβασιλείας και Πρόεδρος τηής Βουλής.

Ιωάννης Κοκκώνης. Με καταγωγή από το Καστρί Κυνουρίας, μεγάλωσε στη Σμύρνη και σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη και στο Παρίσι. Επέστρεψε στην Ελλάδα και διορίστηκε μέλος τής επιτροπής Προπαιδείας, επιθεωρητής των διδακτικών ιδρυμάτων Πελοποννήσου. Διετέλεσε αντιπρόεδρος, σύμβουλος και μέλος τού επιστημονικού συλλόγου τής Αρχαιολογικής Εταιρείας και έφορος Αρχαιοτήτων των νησιών. Το 1836 διορίστηκε διευθυντής τού Διδασκαλείου και Γενικός Επιθεωρητής των Σχολείων. Θεωρείται ο εισηγητής τής αλληλοδιδακτικής μεθόδου στην Ελλάδα. Από το 1839 άρχισε να εκδίδει το περιοδικό «Παιδαγωγός». Ηταν ο εμπνευστής και ο εισηγητής τής ίδρυσης τής Φ.Ε. και Γενικός Γραμματέας τού πρώτου Διοικητικού της Συμβουλίου. Ο συγγραφέας τού άρθρου, προκειμένου να τον μειώσει, αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο γεγονός. Ο Ιωάννης Κοκκώνης, όπως λένε πολλοί, ήταν ένας βαθύτατα θρησκευόμενος άνθρωπος και αντιμετώπιζε με μεγάλη καχυποψία την παρουσία και τη δραστηριοποίηση πολλών Αγγλικανών ιεραποστόλων, όπως τού Κινγκ ή τού Χιλλ, στον τομέα τής εκπαίδευσης των κορασίων, ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου είχαν αρχίσει να υποδαυλίζονται συζητήσεις για την ένωση τής Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας με κάποιο από τα ευρωπαϊκά δόγματα, κυρίως το Αγγλικανικό. Θεωρούσε, λοιπόν, ο Κοκκώνης ότι η πρωτοβουλία αυτή μπορεί να υπέκρυπτε προσηλιτισμό. Και δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι η πρότασή του να εστιάσει η ΦΕ τη δράση της στη δημιουργία «Σχολείου Κορασίων» αποτελούσε αντιπερισπασμό στις προσπάθειες των Αγγλικανών ιεραποστόλων (Αλεξ. Ραγκαβής), Πάντως, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι,, ασχέτως τού απώτερου κινήτρου που ώθησε τ Κοκκώνη να πάρει την απόφαση αυτή, τα αποτελέσματά της τον δικαιώνουν απόλυτα.

Θεόδωρος Νέγρης. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και όταν ξέσπασε η Επανάσταση τού 1821 ήρθε στην Ελλάδα. Ίδρυσε τη Νομική Διάταξη τής Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος, “τον Άρειο Πάγο”. Συμμετείχε στην Α΄ και Β΄ Εθνοσυνέλευση και στις προσωρινές κυβερνήσεις τής Ελλάδος. Ήταν φιλόδοξος και ανυπόμονος, γι’ αυτό ήρθε σε σύγκρουση με πολλές πολιτικές και στρατιωτικές φυσιογνωμίες τής εποχής. Η σύγκρισή του με τον Κοκκώνη είναι ατυχής και σίγουρα αδικεί τον δεύτερο.

Βιντσέντσο Γκαλλίνα. Ήταν Ιταλός. Μαζί με τον Αλ. Μαυροκορδάτο και τον Θεοδ. Νέγρη συνέταξαν το ψηφισθέν από την Α΄ Εθνοσυνέλευση τον Ιανουάριο τού 1822 «Προσωρινό Πολίτευμα τής Ελλάδος».

Γ. Ν. Θεοχάρης. Γεννήθηκε στη Βιέννη. Σπούδασε Νομικά και Πολιτικές Επιστήμες. Στην Ελλάδα ήρθε το 1828. Ο Οθωνας τον έκανε διαδοχικά υπουργό Οικονομικών, Εσωτερικών και Παιδείας, Σύμβουλο Επικρατείας, νομάρχη Αττικοβοιωτίας και υπουργό των Εξωτερικών. Διετέλεσε επισης αντιπρόεδρος τής Φ.Ε. από το 1856 έως το 1859, επί προεδρίας Αλεξ. Μαυροκορδάτου.

«Αθηνά». έτος Θ΄, αριθ. 775 / Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου 1840

 

Εγγραφή νέων μελών στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία

 

Η μήτρα για την εκτύπωση τού διπλώματος που προσέφερε η ΦΕ στα μέλη της. Με τον τρόπο αυτό μάθαιναν για την ύπαρξή τής ΦΕ και άλλοι άνθρωποι, οι οποίοι παρακινούνταν να γίνουν μέλη.

Για πάρα πολλά χρόνια κυριότερο και βασικό εισόδημα τής ΦΕ ήταν οι συνδρομές των μελών της, γι’ αυτό και γίνονταν προσπάθειες να εγγραφούν όσο το δυνατόν περισσότερα μέλη. Η δεύτερη πηγή εσόδων ήταν τα δίδακτρα που πλήρωναν οι μαθήτριες. Η δημοσίευση των ονομάτων των μελών ήταν κάτι που φαίνεται ότι επιθυμούσε η Φ.Ε., προκειμένου να τιμήσει τα μέλη της αλλά και να αυξήσει τον αριθμό τους.

Από το δημοσίευμα καθίσταται σαφές ότι τα μέλη της ΦΕ προήρχοντο από όλη την Ελλάδα. Ακόμα βλέπουμε πόσο μεγάλο κύμα ενίσχυσης της Εταιρείας υπήρχε στη Ρουμανία. Η Δωρεά του Αρσάκη έγινε 5 χρόνια αργότερα. Μπορούμε ακόμα να αντιληφθούμε πώς γίνονταν η προσέγγιση των μελών. Κάποιοι εξέχοντες εταίροι, οι επονομαζόμενοι επίτροποι, αναλάμβαναν να γνωστοποιήσουν την ύπαρξη της Εταιρείας στις απομακρυσμένες περιοχές, προχωρούσαν στην εγγραφή νέων μελών και εισέπρατταν συνδρομές τις οποίες απέστελαν στην Αθήνα. Το 1846, Προεδρος της ΦΕ ήταν ακόμα ο Ανδρέας Μεταξάς και Διευθύντρια η Σεβαστή Μάνου. Το σχολείο στεγαζόταν στην οικία Ηπίτου.

«Αθήνα», έτος ΙΕ΄, αριθ. 1445 / Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου 1846

 

Σταματούν οι εγγραφές λόγω ελλείψεως χώρου στο Σχολείου τής Φ.Ε.

Η οικία τού Πέτρου Ηπίτη, γιατρού τού Όθωνα, νοικιάστηκε από τη ΦΕ και σε αυτή στεγάστηκε το Σχολείο της μέχρι το 1855, οπότε και μεταφέρθηκε στο ιδιόκτητο κτήριο τής οδού Πανεπιστημίου. Η οικία τότε διέθετε καταπράσινο κήπο, κατάλοιπο τής αυλής ενός παλαιού τζαμιού.

Η έλλειψη χώρου είναι ένα από τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Φ.Ε. Η Εταιρεία αναγκάστηκε να ενοικιάσει έξι κτήρια, γιατί συνεχως αυξανόταν ο αριθμός των μαθητριών και προσπαθούσε πάντα να βρίσκει κτήρια ικανά να στεγάσουν όλο και μεγαλύτερο αριθμό οικοτρόφων αλλά και εξωτερικών μαθητριών. Το ίδιο ίσχυε και για το οικοτροφείο. Αυτό οδήγησε τη Φ.Ε. στην απόφαση να αγοράσει το οικόπεδο στη Μεγάλη Λεωφόρο (Πανεπιστημίου) για να κτίσει ιδιόκτητο σχολείο. Το 1847 το Σχολειο στεγαζόταν ακόμα στην οικία Ηπίτου, ενώ είχε αρχίσει η οικοδόμηση τού ιδιόκτητου Σχολείου τής Φ.Ε., που όμως δεν ολοκληρωνόταν λόγω ελλείψεως χρημάτων. Ο Απόστολος Αρσάκης δεν είχε κάνει ακόμα τη μεγάλη δωρεά του.

Πρόεδρος τής ΦΕ ήταν ο Ανδρέας Μεταξάς και διευθύντρια η Σεβαστή Μάνου.

 "Εις τα σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας δεν είναι πλέον δεκτόν εφ’ όλον το ήδη αρχίσαν σχολαστικόν έτος ουδέν κοράσιον, ούτε έξωθεν να φοιτά ούδ’ έσω να ενδιαιτάται, δι’ έλλειψιν τόπου."

«Αθηνά», έτος ΙΣΤ΄, αριθ. 1445 / Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου 1847

 

Ονόματα φιλομούσων και φιλοκαλών ομογενών που ενίσχυσαν το Σχολείο τής Εταιρείας

Δίπλωμα που προσέφερε η ΦΕ προς τον Γ. Βοϊνέσκου από τη Ρουμανία, με το οποίο τον αναγνωρίζει ως μέλος τής ΦΕ. Το δίπλωμα φέρει ημερομηνία 18 Μαΐου 1842 και φυλάσσεται στο Αρχείο τής Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας.

Οι προσπάθειες για την εξεύρεση πόρων για την ολοκλήρωση τής οικοδομής τού Σχολείου είχαν ενταθεί, γιατί τα υπάρχοντα χρήματα τελείωναν και υπήρχε ακόμα ανάγκη περισσοτέρων. Η δωρεά τού Αρσάκη έγινε το 1850. Ο Απόστολος Αρσάκης επέστρεψε τα ποσά που μέχρι τότε είχε δαπανήσει η Φ.Ε., επιθυμώντας να αναλάβει εξ ολοκλήρου την ανέγερση τού Σχολείου. Η αγάπη και η φροντίδα για το μέλλον τής πατρίδας και την ανάπτυξή της ήταν το κυριότερο χαρακτηριστικό των ευεργετών τής περιόδου εκείνης. Το 1847 πρόεδρος τής Φ.Ε. ήταν ο Ανδρέας Μεταξάς και διευθύντρια η Σεβαστή Μάνου. Πρωθυπουργός τής Ελλάδας ήταν ο Κίτσος Τζαβέλας.

Βλέπουμε ακόμα μια φορά τη συμβολή των ελληνικών κοινοτήτων τού εξωτερικού (Οδησσού, Ιασίου, Αλεξάνδρειας) στην οικοδόμηση τού Σχολείου τής Φ.Ε. Χαρακτηριστική είναι η κατά τη συνήθεια τής εποχής εξελληνισμένη ονομασία των πόλεων: Ταγανρώσκο, πρόκειται για την πόλη Τάγκανρογκ, και Μαγχεστρία,πρόκειται για το Μάντσεστερ τής Αγγλίας.

 

«Αθηνά», έτος ΙΣΤ΄, αριθ. 1466 / Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 1847

 

Παναγιώτα Α. Ατσαβέ

Φιλόλογος - Ιστορικός