Μισαήλ Αποστολίδης

Ο Μισαήλ Αποστολίδης γεννήθηκε το 1789 στο Μελισσουργιό Κισσάμου Κρήτης. Το 1800 εκάρη μοναχός και διάκονος. Σπούδασε στο Φιλολογικό Γυμνάσιο τής Σμύρνης με δάσκαλο τον Κωνσταντίνο Οικονόμο τον εξ Οικονόμων. Το 1818 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και μέχρι το 1833 διακόνησε ως ιερέας και δάσκαλος στις ελληνικές κοινότητες τής Βιέννης, τής Τεργέστης και τού Μονάχου. Εκεί παρακολούθησε μαθήματα Θεολογίας και Φιλοσοφίας. Το 1827 έλαβε επιστολή από τον Ιωάννη Καποδίστρια, κυβερνήτη πλέον τής Ελλάδας, ο οποίος τον παρακαλούσε να προτρέψει τους Έλληνες τής Ευρώπης να συνδράμουν στη δημιουργία ορφανοτροφείων για την περίθαλψη των ορφανών παιδιών του απελευθερωτικού αγώνα.

Ο Μισαήλ Αποστολίδης. Πίνακας τού ζωγράφου Ν. Νικολαΐδη από την πινακοθήκη τής ΦΕ

Από το 1830 εγκαταστάθηκε στο Μόναχο και ορίστηκε διευθυντής τής ελληνικής κοινότητας και τού ελληνικού σχολείου τής πόλης. Έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως και για τον λόγο αυτό ο βασιλιάς τής Βαβαρίας Λουδοβίκος ο Α΄ του ανέθεσε να διδάξει ελληνική γλώσσα και Ιστορία στον γιο του Όθωνα, ο οποίος είχε εκλεγεί πρώτος βασιλιάς τής Ελλάδας. Συνόδευσε μάλιστα το 1833 τον νεαρό μονάρχη στην Αθήνα. Στην πρωτεύουσα τού νεοσύστατου ελληνικού κράτους γνώρισε τον Γεώργιο Γεννάδιο και τον Ιωάννη Κοκκώνη, με τους οποίους τον ένωσε η κοινή αγάπη για την πατρίδα, τη θρησκεία και την εκπαίδευση.

Υπήρξε ένας εκ των βασικών εμπνευστών και ιδρυτών τής Φ.Ε. και μέλος τού Διοικητικού της Συμβουλίου μέχρι το 1843. Ήταν εισηγητής τής επί των Σχολείων Επιτροπής μέχρι το 1844. Ιστορικός έμεινε ο λόγος του κατά την «εγκαθίδρυση» τού πρώτου σχολείου τής ΦΕ όπου μεταξύ άλλων είπε: «Ο σκοπός τού σχολείου τούτου είναι υψηλότερος και κοινωφελέστερος, είναι ως δενδροκομείον διά να καλλιεργηθώσιν ενταύθα καλλίκαρπα δένδρα, και να μεταφυτεύωνται έπειτα εις όλα τα μέρη τού Κράτους διά να καρποφορώσι πανταχού· είναι διά να σχηματίζωνται εν ταυτώ διδασκάλισσαι διά να διδάσκωσιν έπειτα εις όλους τους δήμους τής πατρίδος μας, και διά τούτου να αρχίση να γίνηται κοινοτέρα και των κορασίων η εκπαίδευσις εις όλον το βασίλειον. Ηδύνατο να επιχειρισθή ωραιότερον, ωφελιμότερον ή φιλανθρωπότερον έργον η Εταιρεία μας με τα πρώτα της μέσα;».

Το έγγραφο τής ιδρύσεως τής Φ.Ε., γραμμένο στα Ελληνικά και τα Γερμανικά φέρει την υπογραφή τού Όθωνα.

Η χρονολογία τής αποχωρήσεώς του από τη ΦΕ συμπίπτει όχι μόνο με την περίοδο που επικράτησαν οι επικριτές τού Κοκκώνη, αλλά και με την ίδρυση τής Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής. Ο Μισαήλ Αποστολίδης ήταν ένας εκ των πρώτων διευθυντών της. Η συμβολή του στην ίδρυση τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας ήταν πολύ ουσιαστική, αφού είχε την εμπιστοσύνη όχι μόνο τού Όθωνα, τού οποίου είχε υπάρξει δάσκαλος, αλλά και τής Εκκλησίας. Έτσι βοήθησε να εδραιωθεί και να εξαπλωθεί το έργο τής Εταιρείας.

Ήταν ο πρώτος καθηγητής που διορίστηκε στη Θεολογική Σχολή, καθώς και ο πρώτος κοσμήτορας τής Σχολής. Αργότερα έγινε πρύτανης τού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο Μισαήλ Αποστολίδης έμεινε πάντα πιστός στον Όθωνα. Είναι γνωστή η ανάμειξή του στη «λύση» τού ελλαδικού εκκλησιαστικού προβλήματος το 1850, καθώς και οι εναντίον του επιθέσεις γιατί υποστήριζε το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Υπήρξε μέλος τής αντιπροσωπείας και τής επιτροπής που επιμελήθηκε την έκδοση τού Πατριαρχικού Συνοδικού Τόμου τού 1850. Εκπόνησε πολλά αξιόλογα θεολογικά συγγράμματα, εγχειρίδια και λόγους.

Ο Μητροπολιτικός Ναός τής Αθήνας από γκραβούρα τής εποχής

Το 1852 χειροτονήθηκε επίσκοπος Πατρών και Ηλείας. Στις 2 Δεκεμβρίου 1861 εξελέγη Μητροπολίτης Αθηνών, ο δεύτερος μετά την απελευθέρωση. Επί των ημερών του πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια τού Μητροπολιτικού Ναού των Αθηνών. Πέθανε αιφνιδίως στις 21 Ιουλίου 1862.

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ

Φιλόλογος – ιστορικός