Tα ιδρυτικά μέλη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας

(Μέρος Δ΄)

Γεώργιος Αργυρόπουλος

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και έλαβε τη μόρφωση που είχαν όλοι οι Φαναριώτες. Υπηρέτησε ως επιτετραμμένος των Οθωμανών στο Λονδίνο. Ύστερα πήγε στη Βλαχία, όπου εργάστηκε για τον Ηγεμόνα της Ι. Καρατζά. Εκεί έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Ασχολήθηκε με τη συλλογή λέξεων τις οποίες δεν είχαν συμπεριλάβει οι λεξικογράφοι στα έργα τους, δεν είναι όμως σίγουρο ότι προχώρησε στην έκδοση τόμου με αυτό το αντικείμενο. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Στο αρχείο τής Φ.Ε. αναφέρεται ως κτηματίας.

Γεώργιος Α. Ράλλης

Ο Γεώργιος Α. Ράλλης γεννήθηκε το 1804 στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν γόνος παλαιάς φαναριωτικής οικογένειας, γιος τού Αλέξανδρου Ράλλη, ο οποίος ήταν διπλωματικός επιτετραμμένος τού Σουλτάνου στη Γαλλία και απαγχονίστηκε από τους Τούρκους μετά την έκρηξη τής επανάστασης του 1821. Σπούδασε Νομικά στη Βιέννη και στο Παρίσι. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1829 και σταδιοδρόμησε ως δικαστικός. Διετέλεσε εισαγγελέας, πρόεδρος Εφετών και πρόεδρος τού Αρείου Πάγου. Το 1836 έγινε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας θέλοντας να ενισχύσει την εκπαίδευση στο ελληνικό κράτος.

Το 1837 έγινε καθηγητής Εμπορικού Δικαίου στη Νομική Σχολή τού νεοσύστατου Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώτος «Σχόλαρχός» της. Συνέδεσε το όνομά του με πολλές προσπάθειες εκσυγχρονισμού των ανώτατων σπουδών στην Ελλάδα. Ασχολήθηκε στα κοινά και εξελέγη επανειλημμένως βουλευτής. Διετέλεσε υπουργός Δικαιοσύνης το διάστημα 1841-1843 στη κυβέρνηση τού Όθωνα, στην κυβέρνηση Γεωργίου Κουντουριώτη (1848), στην κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κανάρη (1849), στην κυβέρνηση Αθαν. Μιαούλη (1857-1860). Από τη θέση αυτή συνέβαλε στη διαμόρφωση τού θεσμικού πλαισίου τής ελληνικής Δικαιοσύνης. Θεωρείται κορυφαία μορφή των νομικών επιστημών στην Ελλάδα και τα έργα του θεωρούνται κλασικά στο είδος τους. Μεταξύ άλλων δημοσίευσε μελέτες όπως: «Ερμηνεία τού Ελληνικού Εμπορικού Δικαίου» (1848, 3 τόμ.), «Το Σύνταγμα των θείων και ιερών κανόνων τής Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας» (1852/56 6 τόμ.), «Ερμηνεία Επί τού νεωτέρου περί πτωχεύσεως νόμου» (1879). Εξέδωσε ακόμα και μεταφράσεις ξένων νομικών συγγραμμάτων. Πέθανε το 1883 στην Αθήνα.

Γεώργιος Κοζάκης-Τυπάλδος

Ο Γεώργιος Κοζάκης Τυπάλδος γεννήθηκε το 1790 στο Ληξούρι τής Κεφαλονιάς. Μαθήτευσε στην Ακαδημία των Κυδωνιών, όπου είχε καθηγητή τον Βενιαμίν Λέσβιο. Το 1807 άρχισε σπουδές στην Πάδοβα, τις οποίες ολοκλήρωσε στο Παρίσι, όπου πήρε πτυχίο Ιατρικής και Φιλοσοφίας το 1817. Στο Παρίσι έζησε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση των ιδεολόγων και έγινε μέλος τής «Εταιρείας για τη διάδοση τής Δημόσιας Εκπαίδευσης», η οποία είχε διακεκριμένα μέλη, όπως ήταν ο Δούκας τού Λόντβιλ, ο Πινέλ, ο Κυβιέ κ.ά. Άσκησε το ιατρικό επάγγελμα στη Μολδαβία και στην Κρακοβία. Ήταν φίλος τού Ιωάννη Καποδίστρια με τον οποίο αλληλογραφούσε. Ύστερα εγκαταστάθηκε στη Βλαχία. Εκεί έγινε μέλος τής Φιλικής Εταιρίας και εργάστηκε για την προετοιμασία τού αγώνα. Υπήρξε συντάκτης τής πατριωτικής προκήρυξης «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος» τού Αλ. Υψηλάντη (24 Φεβρ.1821).Το 1821 ήρθε στην Ελλάδα ακολουθώντας τον Δημήτριο Υψηλάντη και προσέφερε στον αγώνα το ποσό των 150 000 δρχ. Για λόγους υγείας μετέβη στη Μολδαβία. Στη Βιέννη συνάντησε τον Καποδίστρια, τον οποίο βοήθησε στην προσπάθειά του να υποστηρίξει μέσω τού Τύπου την ελληνική επανάσταση. Παρέμεινε στη Μολδαβία ώς το 1835. Εκεί έγραψε και δημοσίευσε το «Φιλοσοφικόν δοκίμιον περί τής προόδου και τής πτώσεως τής παλαιάς Ἑλλάδος», όπου επιχειρεί να προεκτείνει τον προβληματισμό του σε θέματα φιλοσοφίας τής Ιστορίας με παραδείγματα από την αρχαία ελληνική Ιστορία. Αναζήτησε τους λόγους τής προόδου τής αρχαίας Ελλάδας στη θρησκευτική και πολιτική ενότητα την οποία ονομάζει «Ἡθική ενότητα». Διαιρεί την Ιστορία τής Ελλάδος σε 6 περιόδους: ελληνική, ελληνομακεδονική, ελληνορωμαϊκή, ελληνογραικορωμαϊκή, ελληνοοθωμανική και νεοελληνική, δείχνοντας έτσι την αδιάκοπη συνέχεια τής ελληνικής Ιστορίας. Ως προμετωπίδα τού δοκιμίου του έβαλε το χωρίον από τον «Γοργία» τού Πλάτωνα: «εμπειρία μεν γαρ ποιεί τον αιώνα ημών πορεύεσθαι κατά τέχνηνˑ απειρία δε κατά τύχην. Εκάστων δε τούτων μεταλαμβάνουσιν άλλοι άλλων άλλωςˑ των δε αρίστων οι άριστοι».

Το 1836 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ασχολήθηκε με την αναβίωση και την καλλιέργεια των γραμμάτων. Έγινε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και το 1837 της Αρχαιολογικής Εταιρείας, τής οποίας διετέλεσε πρόεδρος από το 1845 έως το1853. Το 1843 ανέλαβε την ίδρυση τής Δημόσιας Βιβλιοθήκης και τού Νομισματικού Μουσείου. Ο Όθων τον διόρισε γερουσιαστή το 1860. Μετά την εκθρόνιση τού Όθωνα παραιτήθηκε από τα θέσεις του. Ύστερα από την ένωση τής Επτανήσου με την Ελλάδα εξελέγη πληρεξούσιος Κεφαλονιάς στη Β΄ Εθνοσυνέλευση τής Αθήνας. Έγραψε και δημοσίευσε πλήθος δοκιμίων, πολιτικών άρθρων, μεταφράσεων και διατριβές με περιεχόμενο ιστορικό και φιλοσοφικό. Πέθανε το 1867.

Εμμανουήλ Μανιτάκης

Ο συνταγματάρχης Εμμανουήλ Μανιτάκης γεννήθηκε στην Κυδωνία της Κρήτης το 1809. Θείος του ήταν ο πλούσιος Εμμανουήλ Καλλέργης, ο οποίος ανέλαβε την εκπαίδευσή του. Έτσι ο μικρός Εμμανουήλ πήρε αρίστη παιδεία. Στο Παρίσι σπούδασε Φυσική και Χημεία αλλά και Μηχανική στη Στρατιωτική Σχολή τού Μετς .Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εκπαιδεύτηκε επί τω έργω στη γαλλική αποστολή τού Μαιζόν το 1828-1829 και υπήρξε ένας από τους πρώτους αποφοίτους τής Σχολής Ευελπίδων. Κατετάγη στο Μηχανικό σώμα τού στρατού με βαθμό ανθυπολοχαγού, από το 1842 μέχρι το 1845 υπηρέτησε ως λοχαγός και έφθασε μέχρι τον βαθμό τού Συνταγματάρχη.

Το 1836 έγινε ιδρυτικό μέλος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Εκπόνησε το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο τής πόλεως τής Λαμίας. Από το 1845 μέχρι 1867 υπηρέτησε ως νομομηχανικός στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων. Πέθανε στην Αθήνα στις 4 Μαΐου 1883.

Ιωάννης Σέρρος

Ο Ιωάννης Σέρρος ήταν λόγιος. Το όνομά του αναφέρεται στους καταλόγους συνδρομητών των έργων τού Αδαμάντιου Κοραή και άλλων συγγραμμάτων. Ασχολήθηκε με τα οικονομικά και υπηρέτησε τη Διοίκηση τού κράτους από διάφορες. Διετέλεσε αρμόδιος για την είσπραξη δασμών στην Ύδρα. Το 1837 ήταν προϊστάμενος τού Τελωνείου, ενώ το όνομά του βρίσκεται στους καταλόγους των ενόρκων της Διοίκησης των Αθηνών. Το 1836 έγινε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας.

Γεώργιος Κ. Τισαμενός

Ο Γεώργιος Τισαμενός γεννήθηκε στους Φραγκάδες τού Ζαγορίου. Το όνομά του ήταν Καραγιαννόπουλος. Σπούδασε στο Βουκουρέστι και ήταν μαθητής τού Φωτιάδη και τού Δούκα. Με την έναρξη τής επανάστασης το 1821 επέτρεψε στην Αθήνα για να λάβει μέρος στον Αγώνα. Διετέλεσε γραμματέας τού Παπαφλέσσα και έλαβε μέρος στη μάχη στο Μανιάκι. Κατά την περίοδο τού κυβερνήτη Ιω. Καποδίστρια υπηρέτησε στη Γενική Γραμματεία Επικράτειας ως συνεργάτης τού γραμματέα Σπυρ. Τρικούπη σε διοικητικά ζητήματα. Κατά την περίοδο τής βασιλείας τού Όθωνα υπηρέτησε αρχικά σε διοικητικές θέσεις και ακολούθως διετέλεσε υπουργός Οικονομικών σε αρκετές κυβερνήσεις.

Υπήρξε εντιμότατος, αφού παραιτήθηκε από τη θέση του γιατί αρνήθηκε να μειώσει τη φορολογία σε προστατευόμενο τού επιτετραμμένου τής Γαλλίας. Έγινε διευθυντής της Αστυνομίας Αθηνών-Πειραιώς, αλλά παραιτήθηκε για να αγωνιστεί για την απελευθέρωση τής Ηπείρου και τής Κρήτης. Διετέλεσε υπουργός Ναυτικών και πρόεδρος τού Ελεγκτικού Συνεδρίου. Πέθανε απογοητευμένος που δεν είδε την ιδιαίτερη πατρίδα του ελεύθερη.-

Ιωάννης Β. Βενιζέλος

Ο Αθηναίος ελληνιστής και δάσκαλος Ιωάννης Μπενιζέλος ή Βενιζέλος ήταν γόνος τής γνωστής και παλαιάς αθηναϊκής οικογένειας των Μπενιζέλων, από την οποία καταγόταν και η Αγία Φιλοθέη. Ήταν συνεργάτης και φίλος τού Γεώργιου Γενναδίου. Έγραψε την «Ιστορία των Αθηνών» την οποία μάλιστα προλόγισε ο Γεννάδιος. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας για την οποία πρέπει να τού είχε μιλήσει ο Γ. Γεννάδιος.

Κωνσταντίνος Προβελέγγιος

Γεννήθηκε στο Κάστρο τής Σίφνου το 1800. Σπούδασε Νομικά στην Πίζα, τη Γένοβα, τη Βαυαρία και την Πρωσία. Ήταν διδάκτωρ τού Πανεπιστημίου τής Χαϊδελβέργης. Μόλις γύρισε στην Ελλάδα με τον Όθωνα, τού οποίου πάντα θεωρείτο πιστός οπαδός, διορίστηκε ανώτερος υπάλληλος σε διάφορα Υπουργεία και μετά έγινε Γενικός Γραμματέας τού Συμβουλίου τής Επικρατείας. Το 1836 έγινε ιδρυτικό μέλος τής ΦΕ. Μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου εξελέγη μέλος τής Εθνοσυνέλευσης και γερουσιαστής. Το 1852 ανέλαβε το υπουργείο Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση τού Αντωνίου Κριεζή και το 1853 το υπουργείο των Οικονομικών. Το 1857 έγινε υπουργός των Εσωτερικών στην κυβέρνηση τού Αθαν. Μιαούλη. Μετά την κατάργηση τής Γερουσίας πολιτεύθηκε και εξελέγη βουλευτής Σίφνου. Το 1866 έγινε υπουργός των Εσωτερικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου Ρούφου. Πέθανε το1880 στην Αθήνα.

Γεώργιος Βέλλιος (Μπέλλιος)

Ο Γεώργιος Βέλλιος ή Μπέλλιος καταγόταν από τη Βλάστη Εορδαίας τού νομού Κοζάνης. Ήταν συγγενής τού βαρόνου Κωνσταντίνου Δημητρίου Μπέλλιου, ενός από τους μεγαλύτερους Μακεδόνες εθνικούς ευεργέτες. Το 1776 η οικογένεια έφυγε από τη Βλάστη για την Κωνσταντινούπολη. Μετά από σύντομη διαμονή εκεί εγκαταστάθηκαν στην Αυστροουγγαρία, όπου ασχολήθηκαν με το εμπόριο και χρηματιστηριακές εργασίες.

Το 1834 ο Γ. Μπέλλιος εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Νομομαθής και λόγιος άνδρας, ήταν δικηγόρος στην Αθήνα και «συνειργάσθη εν πολλοίς Δικαστικοίς έργοις», όπως αναφέρει γι’ αυτόν το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό των Μπεκ και Μπαρτ (συμπλήρωμα Μάρτιος 1902-Μάιος 1905). Ως λόγιος υπήρξε ένας εκ των συντακτών των περιοδικών «Ευρωπαϊκός ερανιστής», «Ευαγγελικός κήρυξ» και «Φιλίστωρ». Το 1836 έγινε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Πέθανε το 1861 στο Παρίσι όπου είχε μεταβεί για θεραπεία.

Θεοφάνης Σιατιστεύς

Ο Θεοφάνης Σιατιστεύς ήταν από τη Σελίτσα τού νομού Κοζάνης. Ήταν πτυχιούχος τής περιώνυμης Ακαδημίας των Κυδωνιών. Κατά την επανάσταση τού 1821 συνεργάστηκε με τον Εμμανουήλ Παππά και συμμετείχε στις επιχειρήσεις τής Χαλκιδικής. Αργότερα έφθασε στην Πελοπόννησο και συνέχισε τον εκεί αγώνα. Ο Όθων τον διόρισε γραμματέα τής Ιεράς Συνόδου στη θέση τού Θεόκλητου Φαρμακίδη. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής ΦΕ Το 1852 έγινε Μητροπολίτης τής Ιεράς Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας.

Κυριάκος Πιττάκης

Ο Έλληνας αρχαιολόγος Κυριάκος Πιττάκης γεννήθηκε στην Αθήνα, στη συνοικία τού Ψυρρή, το 1798. Ήταν γόνος ιστορικής αθηναϊκής οικογένειας. Δάσκαλός του ήταν ο Μεσολογγίτης λόγιος Ιωάννης Παλαμάς, διευθυντής τής σχολής «Ιωάννη Ντέκα». Για τη μόρφωσή του ενισχύθηκε οικονομικά από τη «Φιλόμουσο Εταιρεία», που ασχολείτο με τη διάσωση των αρχαίων μνημείων. Από νεαρή ηλικία έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα αρχαία μνημεία, παρακινούμενος από τον Φωβέλ. Αναφέρεται ότι είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρία και συμμετείχε στον Αγώνα. Το 1822 ανακάλυψε την αρχαία πηγή «Κλεψύδρα». Ο χώρος της περικλείστηκε στη λεγόμενη «Ντάπια τού νερού ή τού Δυσσέα» και έτσι εξασφαλίστηκε νερό για το φρούριο. Σε πρωτοβουλία του μάλιστα οφείλεται το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών οι Έλληνες προσέφεραν στους Τούρκους αρκετό μολύβι, για να μην αναγκαστούν εκείνοι να διαλύσουν αρχιτεκτονικά μέλη των ναών για να πάρουν το μολύβι.

Το 1824 ο Πιττάκης πήγε στην Κέρκυρα και σπούδασε στην Ιόνιο Ακαδημία Φιλολογία με καθηγητή τον Ασώπιο, Ιατρική και ξένες γλώσσες. Μετά την άφιξη τού Καποδίστρια στην Ελλάδα ο Πιττάκης έσπευσε να προσφέρει τις υπηρεσίες του. Το 1827 ανήγγειλε την έκδοση επιγραφών. Το 1832 διορίστηκε «επιστάτης» των αρχαιοτήτων τής Αθήνας και από τότε άρχισε να ασχολείται με τις αρχαιότητες τής ελεύθερης Ελλάδας. Το 1833 ανέλαβε «υποέφορος» τής Στερεάς Ελλάδος με έδρα την Αθήνα. Τότε πραγματοποίησε και τις πρώτες ανασκαφές στην Ακρόπολη και επιδόθηκε στην οργάνωση των πρώτων αρχαιολογικών συλλογών που στεγάστηκαν στο Θησείο, στη στοά τής βιβλιοθήκης τού Αδριανού, στην Ακρόπολη, στον Πύργο των ανέμων κ.α. Το 1836, όταν παραιτήθηκε ο Λούντβιχ Ρος, έγινε έφορος αρχαιοτήτων. Τον ίδιο χρόνο έγινε ιδρυτικό μέλος τής Φ.Ε. Ήταν ένας από τους ιδρυτές τής Αρχαιολογικής Εταιρείας, το 1837, τής οποίας διετέλεσε γραμματέας και αντιπρόεδρος. Σκοπός τής Αρχαιολογίας τότε ήταν η αποκάλυψη τού πολιτισμού των προγόνων και η απόδειξη τής ιστορικής συνέχειας τής φυλής. Ήταν ιδρυτής τού Μουσείου τής Ακρόπολης. Εξέδωσε ακόμα το περιοδικό «Αρχαιολογική Εφημερίς» (1837). Με το έργο του συγκέντρωσε έναν όγκο αρχαιολογικών μαρτυριών που αποτέλεσαν την καλύτερη απάντηση στην θεωρία τού Φαλμεράιερ. Για τις αρχαιολογικές του δραστηριότητες τιμήθηκε από την Ακαδημία Επιγραφών και Γραμμάτων τού Παρισιού με τον τίτλο τού αντεπιστέλλοντος μέλους. Πολλοί συνάδελφοί του πάλι, όπως ο Ρος και ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, τον κατηγόρησαν για επιστημονική ανεπάρκεια, ωστόσο κανένας δεν αρνήθηκε την προσφορά του στην έρευνα τού αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Πέθανε το 1863 στην Αθήνα.

Νικόλαος Φλογαΐτης

Ο Νικόλαος Φλογαΐτης γεννήθηκε το 1799 στην Οδησσό, αλλά ο πατέρας του καταλόταν από την Λευκάδα και ήταν έμπορος και η μητέρα του από την Κωναστανιτνούπολη. Ο ίδιος φοίτησε στις φημισμένες σχολές τής Οδησσού και πολύ νέος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Συνδεόταν με την οικογένεια Υψηλάντη και ήρθε στην Ελλάδα για να πάρει μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα, στην αρχή ως απεσταλμένος τού Αλέξανδρου με μυστικές διαταγές. Έκτοτε παρέμεινε στην κυρίως Ελλάδα υπό τον Δ. Υψηλάντη. Διακρίθηκε ως αγωνιστής κατά την πολιορκία τής Τριπολιτσάς και τού Ακροκορίνθου, όπου αιχμαλωτίστηκε από τους Τουρκαλβανούς. Ανέλαβε αστυνομικά καθήκοντα στο Ναύπλιο και τον αποκάλεσαν «σωτήρα των Ναυπλιέων» για τα μέτρα που έλαβε το 1823, όταν έπεσε πανώλης στην πόλη. Το 1824 τιμήθηκε με τον βαθμό τού ταγματάρχη. Το 1826 δημιούργησε το «επτανησιακό σώμα» υπό τον Ευμορφόπουλο και διακρίθηκε στην πολιορκία τής Ακροπόλεως για τους αγώνες του εναντίον τού Κιουταχή.

Ο Καποδίστριας τον έστρεψε προς τον δικαστικό κλάδο και διορίστηκε πρόεδρος Πρωτοδικών. Έγινε αρεοπαγίτης και παρέμεινε στη θέση μέχρι το 1844. Το 1836 υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη τής ΦΕ. Το 1862 έγινε πρόεδρος Εφετών στο Ναύπλιο. Ήταν δίκαιος και καλοκάγαθος άνθρωπος. Διακρινόταν για την αγάπη του στην πατρίδα. Ήταν γλωσσομαθής και δημοσίευσε έργα νομικά, πρωτότυπα ή μεταφράσεις. Έγραψε ακόμη ιστορικά διηγήματα. Mετέφρασε από τα Γαλλικά το έργο «Οι διαβόητοι πλάνοι», αγνώστου συγγραφέως» (Αίγινα 1825). Τού άρεσε η μουσική, ήταν επιδέξιος βιολιστής και έγραψε εγχειρίδιο για τις «Στοιχειώδεις αρχές τής Μουσικής». Απεβίωσε στη Χαλκίδα το 1867.

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός