Γυναίκες μέλη τής Φ.Ε. τον 19o αιώνα

 

Από την πρώτη στιγμή τής ιδρύσεως της, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία είχε κύριο μέλημά της την εγγραφή νέων μελών. Με τον τρόπο αυτό θα πετύχαινε δύο στόχους: αφενός θα γινόταν γνωστή η δράση της όχι μόνο στην μικρή ελεύθερη Ελλάδα αλλά και στα μέρη όπου ζούσαν υπόδουλοι Έλληνες αφετέρου θα αυξάνονταν τα έσοδά της, αφού οι συνδρομές των μελών αποτελούσαν την μοναδική πηγή εσόδων της. Από τον Ιούνιο τού 1837 στα έσοδα προστέθηκαν και τα λιγοστά δίδακτρα που πλήρωναν οι μαθήτριες, οι Δήμοι και οι προσωπικότητες που προσέφεραν υποτροφίες σε κοπέλες από διάφορες περιοχές τού Ελληνισμού.

Έτσι εξηγείται το ενδιαφέρον τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας να δημιουργήσει μόνιμους διαύλους επικοινωνίας με τις ακμάζουσες ελληνικές κοινότητες τού εξωτερικού στην Ευρώπη αλλά και στις μεγάλες πόλεις τής Μικράς Ασίας όπου υπήρχε ακμάζων ελληνισμός. Για να επιτύχει στους στόχους της η ΦΕ στηρίχθηκε στο θεσμό των επιτρόπων. Οι επίτροποι υπέγραφαν με την Εταιρεία το «Επιτροπικόν», βάσει τού οποίου αναλάμβαναν να εντοπίζουν όλους όσοι ήταν σε θέση να συνδράμουν στο έργο της ΦΕ, είτε ως συνδρομητές είτε ως ευεργέτες, να τους εγγράφουν ως μέλη, να εισπράττουν τις συνδρομές από τις περιοχές τής αρμοδιότητος τους και να αποστέλλουν στην Αθήνα τα χρήματα και τους αναλυτικούς καταλόγους των μελών από τα οποία εισέπραξαν τα χρήματα..

Ο 19ος αιώνας ήταν σίγουρα συντηρητικός όχι μόνο στην Ελλάδα, που βρισκόταν τόσο καιρό υπό οθωμανική κατοχή, αλλά και στην Ευρώπη. Ο αριθμός, λοιπόν, των γυναικών μελών τής Φ.Ε. τον 19ο αιώνα δεν ήταν μεγάλος. Ενδιαφέρον παρουσιάζει όμως η διερεύνηση τού αριθμού τους, τού τόπου προέλευσής τους, τής οικονομικής τους κατάστασης αλλά και τής μόρφωσής τους.

Με βάση τον κατάλογο που ακολουθεί διαπιστώνουμε ότι μεγάλος αριθμός από αυτές ήταν μέλη παλαιών Φαναριώτικων οικογενειών και σίγουρα είχαν μόρφωση και οικονομική επιφάνεια. Κάποιες άλλες προέρχονταν από οικογένειες πλουσίων εμπόρων. Βλέπουμε μάλιστα ότι οι περισσότερες είχαν εγγραφεί ως μέλη της Φ.Ε. μαζί με τους συζύγους ή τα αδέλφια τους. Στις ευρωπαϊκές πόλεις, κυρίως στο Λονδίνο, υπήρχαν σύλλογοι που φρόντιζαν για την εκπαίδευση στις χώρες τής Ανατολής και πολλές Βρετανίδες κυρίες είχαν ευαισθητοποιηθεί σχετικά με το θέμα. Παράλληλα όμως στο Λονδίνο υπήρχε ακμάζουσα ελληνική παροικία αποτελούμενη από Έλληνες πλοιοκτήτες και εμπόρους, η οποία ενίσχυσε τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και το έργο της. Έξι γυναίκες προέρχονταν από άλλες πόλεις τής Ελλάδος, ενώ πέντε ήταν καθηγήτριες, διευθύντριες και υποδιευθύντριες τού Σχολείου, οι οποίες προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες σε δύσκολες ώρες.

Συγκεκριμένα δεκαοκτώ (18) έμεναν στην Αθήνα, εκ των οποίων οι δώδεκα (12) ήταν μέλη Φαναριώτικων οικογενειών που είχαν εγκατασταθεί πλέον στην πρωτεύουσα τού νέου ελληνικού κράτους και έξι προέρχονταν από άλλες πόλεις τής Ελλάδος. Για τις περισσότερες, όμως, δεν υπάρχουν πληροφορίες. Αξίζει πάντως να σημειωθεί η περίπτωση τής χήρας τού Αναγνώστη Κόκκορη από τη Σπάρτη, η οποία συνεισέφερε στη Φ.Ε. από το υστέρημά της. Στον αντίποδα είναι η περίπτωση τής Αγγελικής Μόστρα από την Κέρκυρα, η οποία κληροδότησε μεγάλο ποσό για την αποκατάσταση τού κτηρίου στο οποίο εγκαταστάθηκε το Αρσάκειο Κερκύρας. Μεταξύ των γυναικών μελών τής ΦΕ δέκα (10) προέρχονταν από τη Βλαχία και τη Μολδαβία και τρεις (3) από την Αυστρία, όλες τους γόνοι παλαιών ελληνικών οικογενειών. Από την Κωνσταντινούπολη ενεγράφησαν τέσσερεις (4) κυρίες. Μία εξ αυτών ήταν η Ελένη Τοσίτσα, δύο (2) ήταν γόνοι Φαναριώτικων οικογενειών και μία εκπαιδευτικός που διηύθυνε παρθεναγωγείο στην περιοχή. Από τις τέσσερεις (4) που προέρχονται από τη Ρωσία οι τρεις (3) ανήκαν σε οικογένειες εμπόρων, ενώ η τέταρτη ήταν γόνος μεγάλης οικογενείας.

      

Οι γυναίκες μέλη τής Φ.Ε. τον 19ο αι., όπως προκύπτουν από το βιβλίο μελών τής Φ.Ε., ήταν οι εξής:

Από την Αθήνα

1. Μαυροκορδάτου Ν. Σμαράγδα, 1839

Πρόκειται για τη σύζυγο τού Νικόλαου Μαυροκορδάτου και μητέρα τού Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου.

2. Κυρία Κορκ, σύζυγος τού Λουδοβίκου Κορκ, 1840

Ο Λουδοβίκος Κορκ ήταν Γερμανός γυμναστής, μέλος ο ίδιος τής ΦΕ. Διηύθυνε το πρώτο γυμναστήριο που ιδρύθηκε στην Ελλάδα, στο Ναύπλιο, το 1834.

3. Βράνη Ελένη, 1841

Η οικογένεια Βράνη ήταν παλιά γνωστή οικογένεια τής Καστοριάς. Η Ελένη Βράνη πρέπει να είναι η σύζυγος τού Κωνσταντίνου Βράνη, ο οποίος το 1841 κατείχε στην Αθήνα τη θέση τού υποδιευθυντή τής Τράπεζας τής Ελλάδος, την οποία διηύθυνε ο Γεώργιος Σταύρου.

4. Μαυροκορδάτου Γ. Μαριόρα, 1841

Ήταν σύζυγος τού Αλ. Γ. Τομπάζη και κόρη τού νομικού και υπουργού Δημητρίου Στ. Μαυροκορδάτου και τής Σοφίας Βάλσα (Μπαλς)  

5. Ζίννη Α. Χρυσή, 1842

Πρόκειται για τη σύζυγο τού πρώτου παιδίατρου στην Ελλάδα Αναστασίου Ζίννη, από το Μονοδένδρι Ιωαννίνων, ο οποίος είχε σπουδάσει Παιδιατρική στο Παρίσι, διετέλεσε πρώτος διευθυντής τού Δημοτικού Βρεφοκομείου και καθηγητής Πανεπιστημίου.

6. Σούτζιου (Σούτσου) Δ. Σμαράγδα, 1842

Αναφέρεται και ως δωρήτρια τής Φ.Ε. Ήταν σύζυγος τού διπλωμάτη Δημητρίου Σούτσου, ο οποίος ήταν γιος τού Ιωάννη Μ. Σούτσου και εγγονός τού Μιχαήλ Σούτσου, βόδας τής Μολδαβίας .

7. Αργυροπούλου Ιακ. Μαριόρα, 1843

Πρόκειται για τη σύζυγο τού Ιακώβου Αργυρόπουλου, Μεγάλου Διερμηνέως τής Πύλης. Ήταν κόρη τού Μιχαήλ Σούτσου και μητέρα τής Σεβαστής Μάνου, διευθύντριας τού Αρσακείου.

8. Σούτσου Ροξάνδρα, 1843

Η Ρωξάνη-Λωξάνδρα ήταν σύζυγος τού Μιχαήλ Σούτσου ή Βόδα και κόρη τού Ιωάννη Καρατζά, Μεγάλου Διερμηνέα τής Πύλης.

9. Υψηλάντη Γ. Μαριορίτσα, πριγκιπέσσα, 1843

Πρόκειται για την Μαρία Μουρούζη, σύζυγο τού Γεωργίου Υψηλάντη, αδελφού τού Αλέξανδρου και τού Δημήτριου. Ήρθε στην Αθήνα όπου έζησε μέχρι τον θάνατό της.

10. Μαγουλά Νικ. Ελένη, 1843

11.Νέγρη Δομνίτσα Ευφροσύνη, το γένος Μαυρογένη, 1847           

Ήταν κόρη τού δραγουμάνου Νικόλαου Μαυρογένη και της Μαρίας Σκαναβή. Παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Νέγρη, καϊμακάμη τής Μολδοβλαχίας, ο οποίος εκτελέστηκε από τους Τούρκους. Στο σπίτι της στην Πόλη συγκεντρώνονταν μέλη τής Φιλικής Εταιρίας

12. Αργυροπούλου Α. Σοφία, 1848
13. Ράλλη Θ. Μαρουσσώ, 1848

Η οικογένεια Ράλλη είναι πολύ παλαιά και είχε 3 κλάδους: τον κλάδο Χίου, τον κλάδο Πελοποννήσου και τον αθηναϊκό κλάδο. Η Μαρουσσώ ήταν σύζυγος τού Θωμά (Τομαζή) Ράλλη, από τον κλάδο της Χίου, και ήταν συνιδρυτής τής Rallis Bross στο Λονδίνο.

14. Ράλλη Θ. Σοφία, 1851
15. Μαυροκορδατου Γ. Ειρήνη, 1865

Ήταν η μικρότερη κόρη τού Σίμωνος και τής Ιφιγένειας Σίνα. Γεννήθηκε στη Βιέννη το 1840 και παντρεύτηκε το 1864 τον πρίγκιπα Γεώργιο Αλεξ. Μαυροκορδάτο, συλλέκτη και ιστοριοδίφη. Ενίσχυσε το Αρσάκειο 2 φορές με δωρεές.

16. Λεβίδου Δ.Ν Αικατερίνη, 1866

Πρόκειται για την Αικατερίνη Γεωργαντά, σύζυγο τού Δημητρίου Λεβίδου, ο οποίος ήταν νομικός, πολιτικός και γιος τού Φιλικού Νικολάου Λεβίδου, λόγιου και Δικαιοφύλακα τού Οικουμενικού Πατριαρχείου.

17. Μάκκα Γ. Μαρία, 1866
18. Ρεβελάκη Π. Ειρήνη, 1866

Από άλλες πόλεις τής Ελλάδας

1. Κόκκορη, χήρα Αναγνώστου, κτηματίας. Σπάρτη, 1841

Πρόκειται για την Ελένη Γκικοπούλα, χήρα Αναγνώστου Κοκκοράκη ή Κόκκορη, ο οποίος ήταν πρόκριτος τού Μυστρά και συμμετείχε στην Επανάσταση. Ο σύζυγός της πέθανε το 1832. Η ίδια (αγράμματος κατ’ εντολήν) υπέβαλε αίτηση για την απονομή σύνταξης στην οικογένειά της (ΕΒΕ, Αρχείο Αγωνιστών, 4.87, Φακ. 2). Παρά το ελάχιστο εισόδημά της, δεν δίστασε να γίνει μέλος τής Φ.Ε. για να ενισχύσει την εκπαίδευση των γυναικών.

2 .Γεωργαντά Α. Κατίνα. Λειβαδιά, 1841

3. Κανδώνη Α. Αικατερίνη. Κέρκυρα, 1846
4. Σκουμπουρδή Π. Σωσσάνα. Λαμία, 1846
5. Μόστρα Κ. Αγγελική. Κέρκυρα, 1860

Σύμφωνα με τις πηγές η Αγγελική Μόστρα άφησε με κληροδότημα χρηματικό ποσό για την επισκευή τού κτηρίου στο οποίο στεγάστηκε το Αρσάκειο Κερκύρας.

6. Παναγοπούλου Π. Αικατερίνη. Πάτρα, 1861.

 

Εκπαιδευτικοί μέλη τής Φ.Ε.

1. Πιτταδάκη Ελένη, πρώτη διευθύντρια, 1840

Ήταν από τις πιο γνωστές δασκάλες τα πρώτα χρόνια τής δημιουργίας τού ελληνικού κράτους και η πρώτη διευθύντρια τού Σχολείου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας από το 1837 μέχρι το 1840.

2. Μάνου Σεβαστή, διευθύντρια, 1843

Ήταν κόρη τού Ιάκωβου και τής Μαριόρας Αργυρόπουλου. Παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Μάνο με τον οποίο απέκτησε 5 παιδιά. Χήρα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και έγινε διευθύντρια του Αρσακείου. Διέθετε μόρφωση, καλλιέργεια και γνώσεις, γι’ αυτό και έχαιρε σεβασμού και πέτυχε την ανάκτηση τού γοήτρου τού Σχολείου μετά την αποτυχημένη επιλογή εκ μέρους τής Φ.Ε. τής Αγγλίδας Κάννον. Διετέλεσε διευθύντρια από το 1841 μέχρι το 1851.

3. Ουάτσον Μ., συνεργάτις διευθύντριας, 1844

Αγγλίδα στην καταγωγή, κράτησε την ισορροπία τού Σχολείου την εποχή που διευθύντρια ήταν η Αγγλίδα Κάννον. Το Δ.Σ. την κατέταξε στα μέλη τής Φ.Ε. αναγνωρίζοντας τις υπηρεσίες της. Δίδασκε Ιχνογραφία και Γυμναστική.

4. Πετροκοκκίνου Καλλιόπη, υποδιευθύντρια, 1861

Ήταν Αρσακειάς και μία από τις πιο γνωστές και άξιες υποδιευθύντριες τού Σχολείου. Υπηρέτησε σε όλες τις θέσεις. Το Δ.Σ. έπλεκε συνεχώς το εγκώμιό της και γι’ αυτό τής ανέθεσε την οργάνωση τού Αρσακείου Κερκύρας. Δίδασκε Οικιακή Οικονομία στα Γαλλικά και εξέδωσε με έξοδά της τη σειρά των μαθημάτων της. Αποχώρησε το 1875 λόγω τού γάμου της και έζησε στο Αίγιο.

5. Καβανιάρη Αμεναΐς, διευθύντρια, 1863

Ελβετίδα στην καταγωγή ήταν η πιο πετυχημένη ξένη διευθύντρια τού Αρσακείου 1860-1875. Τη σύστησε στη Φ.Ε. η βαρόνη Σίνα, η οποία πλήρωνε και τον μισθό της. Οργάνωσε το Σχολείο με ευρύτητα πνεύματος και άνοιξε τις πύλες του στην κοινωνική ζωή τής Αθήνας. Καθιέρωσε την ψυχαγωγία, «την συναναστροφή» τού Σαββάτου με απαγγελίες και παραστάσεις έργων Ελλήνων και Γάλλων ποιητών και συγγραφέων. Επίσης οργάνωσε κατά το σύστημα των Ecoles Maternelles των Παρισίων το Νέο Νηπιαγωγείο, που το διηύθυναν απόφοιτες τού Διδασκαλείου μετεκπαιδευμένες στην Ελβετία.         

 

Γυναίκες μέλη τής Φ.Ε. από τη Βλαχία

1. Ρουμπίνη Σοφία. Βράιλα, 1837

Στα Πρακτικά τής Φ.Ε. ο τόπος αναφέρεται «Ιβράϊλα». Η Ρουμπίνη ήταν μέλος τής οικογένειας Ρουμπίνη, που δραστηριοποιείτο στην περιοχή. Γνωστότερος όλων ήταν ο δημοσιογράφος Τιμολέων Ρουμπίνης, γιος μεγαλεμπόρου, εκδότης και διευθυντής τής εφημερίδας «Σύλλογοι», που κυκλοφορούσε από το 1873 έως το 1893 στη Βράιλα.

Γυναίκες μέλη τής Φ.Ε. από τη Μολδαβία

1. Πάλσα Σμαραγδίτσα, το γένος Στρούτζα. Ιάσιο, 1841

Η οικογένεια Στούρτζα ήταν πριγκιπική οικογένεια. Μεταξύ των μελών της συναντούμε ηγεμόνες τής Μολδαβίας. Κάποιοι ήλθαν σε επιγαμία με Φαναριώτες τής Κωνσταντινούπολης και οι απόγονοί τους ζουν στη Ρουμανία και την Ελβετία. Η Σμαράγδα είχε παντρευτεί τον Γεωργάκη Μπαλς, ο οποίος πέθανε νωρίς.

2. Βοϊνέσκου Σμαράγδα. Ιάσιο, 1941

Ήταν σύζυγος τού Γεωργίου Βοϊνέσκου, Ελληνορουμάνου αγωνιστή και υπασπιστή τού Δ. Υψηλάντη, ο οποίος είχε γεννηθεί στο Ιάσιο. Μετά την απελευθέρωση επέστρεψε στο Ιάσιο, όπου διετέλεσε Γενικός Πρόξενος τής Ελλάδος. Και εκείνος αλλά και η σύζυγός του Σμαράγδα έγιναν μέλη τής ΦΕ το 1841. H Σμαράγδα Βοϊνέσκου καταγράφεται και ως ευεργέτις.

3. Γκίκα Αικατερίνη τού Ρίζου. Ιάσιο, 1842

Η οικογένεια Γκίκα ήταν ορθόδοξη χριστιανική οικογένεια ευγενών την περίοδο τής οθωμανικής κυριαρχίας. Κέντρο δράσης της ήταν η Βλαχία και η Μολδαβία.

4. Κώστα Ρίζου Ελένη, συζ. Κ.Δ. Κόνιαρη. Βεσσαραβία, 1842

Με καταγωγή από το Μονοδένδρι τού Ζαγορίου. Αναφέρεται και ως δωρήτρια (400 δρχ.)

5. Σούτσου Αικατερίνη, το γένος Μαυρογένη. Ιάσιο, 1842
6. Σούτσου Μαρία, το γένος Κατακουζηνού. Ιάσιο, 1842
7. Στούρζα Σμαράγδα, το γένος Πολλάλη. Βορνίστα, Ιάσιο, 1842  

Σύμφωνα με τα πρακτικά τής Φ.Ε. τού 1842 η Βορνιτζέσα Σμαράγδα Στούρζα, το γένος Πολλάλη, έγινε μέλος τής Φ.Ε. κατόπιν προτάσεως τής Δομνίτσας Σμαράγδας Μαυροκορδάτου, στο Ιάσιο, και θα κατέβαλλε κατ’ έτος 65 δρχ.

8. Στρατουλάκη Ελισσάβετ, το γένος Κατακουζηνού (Λογοθέτης). Ιάσιο, 1842

Σύμφωνα με τα πρακτικά τής Φ.Ε. η Λογοθετέσσα Ελισσάβετ Στρατουλάτη, το γένος Κατακουζηνού, έγινε μέλος τής Φ.Ε. το 1842 κατόπιν προτάσεως της Δομνίτσας Σμαράγδας Μαυροκορδάτου. στο Ιάσιο, και θα κατέβαλλε κατ’ έτος 65 δρχ.

9. Πετροκοκκίνου Λουκία. Γαλάζιο, 1844

 

Γυναίκες μέλη τής Φ.Ε. από την Αγγλία

1. Eταιρεία προόδου τής εκπαίδευσης γυναικών στην Ανατολή. Λονδίνο, 1840

Η “Society for promotion of female education in the East” ήταν μια προτεσταντική χριστιανική ιεραποστολική οργάνωση, η οποία δραστηριοποιείτο κυρίως στην Κίνα αλλά και στην Οθωμανική Παλαιστίνη. Το 1840 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας.

2. Γκυρνέκ (κυρία). Νόρφολκ, 1840
3. Βρέισβρίτζ Σελήνη (σύζυγος Καρόλου Βρέισβριτζ). Λονδίνο, 1841

H Selina Bracebridge ήταν Αγγλιδα καλλιτέχνις και ταξιδιωτική συγγραφέας. Η ίδια καθώς και ο σύζυγός της αρχιτέκτονας Charles Holt Bracebridge ήταν φιλέλληνες και έζησαν για αρκετό χρόνο στην Αθήνα την δεκαετία τού 1830. Το σπίτι τους βρισκόταν στην γωνία των οδών Θουκυδίδου και Ναυάρχου Νικοδήμου, στην Πλάκα. Το ενοικίασαν αρχικά στη σχολή Χίλλ και αργότερα στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία για τη στέγαση τού Σχολείου της.

4. Βρώνδη. Λονδίνο, 1841
5. Θόμψων (κυρία). Λονδίνο, 1841
6. Κουρνές Άννα. Λονδίνο, 1841
7. Λαίδη Βαλσαμάκη. Λονδίνο, 1841
8. Λαίδη Ίγγλις. Λονδίνο, 1841
9. Λαίδη Φιτζάλη. Λονδίνο, 1841
10. Νάιθβάιτ (κυρία). Λονδίνο, 1841
11. Φάρις (κυρία). Λονδίνο, 1841
12. Χώπη Ελένη. Λονδίνο, 1841
13. Βικέλα Δ. Καλλιόπη. Λονδίνο, 1867

Πρόκειται για τη σύζυγο τού Δημητρίου Βικέλα, τού Έλληνα επιχειρηματία, ποιητή και πεζογράφου που ήταν ο πρώτος πρόεδρος τής ΔΟΕ (Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής). Η Καλλιόπη, το γένος Γεραλοπούλου, ήταν η 5η κόρη τού πλούσιου εμπόρου τού Λονδίνου Κωνσταντίνου Γεραλόπουλου. Έγινε μέλος τής Φ.Ε. το 1867.

 

Γυναίκες μέλη τής Φ.Ε. από τη Ρωσία

1. Υψηλάντη Γρηγ. Χαρίκλεια. Οδησσός, 1847

Πρόκειται για την Χαρίκλεια Σκαναβή, κόρη παλιάς οικογένειας Φαναριωτών, σύζυγο τού Γρηγορίου Υψηλάντη.

2. Τραυλού Π. Ελένη (+ Γεώργιος και Αριστείδης, έμποροι). Ταγάνδωγο, 1848 ΤΑΓΑΝΔΩΓΟ
3. Τραυλού Π. Μαρία (+ Γεώργιος και Αριστείδης, έμποροι). 1848 ΤΑΓΑΝΔΩΓΟ

Οι δύο αδελφές ενεγράφησαν μαζί με τα αδέλφια τους που ήταν έμποροι. Η πόλη στην οποία ζούσαν ήταν το Τάγκανρογκ τής περιφερείας τού Ροστόφ

4. Χατζερή Βάλσα Ελένη. Κησινόβιον (Κίσλοβοντσκ), 1856

 

Γυναίκες μέλη τής Φ.Ε. από τη Γαλλία

1. Λαγρινέ Κ. Βαρβάρα. 1836

Σύζυγος τού πρεσβευτή των Γάλλων, έγινε μέλος τής Φ.Ε. μαζί με τον σύζυγό της.

 

Γυναίκες μέλη τής Φ.Ε. από τη Αυστρία

1. Δούμπα Θ. Άννα. Βιέννη, 1857

Πρέπει να είναι η σύζυγος τού Θεοδώρου Δούμπα, γιου τού μεγάλου ευεργέτη τής Αυστρίας αλλά και τής Ελλάδος Νικολάου Δούμπα.

2. Σκαραμαγκά Π. Ιωάννα. Βιέννη, 1857

Προφανώς πρόκειται για μέλος τής οικογένειας Σκαραμαγκά, τής οποίας γνωστότερο μέλος ήταν ο Αμβρόσιος Σκαραμαγάς, ευεργέτης τού ελληνικού κράτους.

3. Σίνα Ιφιγένεια. Βιέννη, 1860

Η Ιφιγένεια Γκίκα φον Ντεσανφάλβα ήταν η σύζυγος τού μεγάλου ευεργέτη Σίμωνα Σίνα. Γεννήθηκε στη Βουδαπέστη με καταγωγή από τα Ιωάννινα. Ο πατέρας της ήταν έμπορος γουναρικών. Η Ιφιγένεια Σίνα απέκτησε 6 παιδιά, εκ των οποίων τα 2 αγόρια πέθαναν σε νεαρή ηλικία.

 

Γυναίκες μέλη τής Φ.Ε. από την Οθωμανική αυτοκρατορία

1. Καραθεοδωρή Στ. Λουτσίκα, το γένος Μαυροκορδάτου. Κωνσταντινούπολη 1839 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

Πρόκειται για τη Λουκία, σύζυγο τού Στεφάνου Καραθεοδωρή, ο οποίος ήταν καθηγητής τής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο.

2. Ελένη και Μαριόρα   επώνυμο;;;; . Κωνσταντινούπολη, 1840
3. Σάλτα Ελἐνη. Κυδωνίαι, 1842
4. Τοσίτσα Μ. Ελένη. Κωνσταντινούπολη, 1857

Πρόκειται για τη χήρα τού μεγάλου εθνικού ευεργέτη Μιχαήλ Τοσίτσα, η οποία ήταν κληρονόμος και διαχειρίστρια τής περιουσίας τού συζύγου της. Έγινε μέλος τής Φ.Ε. το 1857.

5. Αρχιγένους Ελένη (Διευθύντρια παρθεναγωγείου). Κωνσταντινούπολη, 1872

Η Ελένη Αρχιγένους, το γένος Φενερλή, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1848 παντρεύτηκε τον Σαράντη Αρχιγένη, τον οποίο βοήθησε να οργανώσει στους Επιβάτες τής Α. Θράκης τα «Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια». Η ίδια με χρήματα που προήλθαν από την πώληση των κοσμημάτων της δημιούργησε την «Ελένειο Σχολή» το 1868. Μετά τον θάνατο τού συζύγου της διηύθυνε εκείνη τα «Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια». Μέλος τής Φ.Ε. έγινε το 1872. Πέθανε στους Επιβάτες.

 

Γυναίκες μέλη τής Φ.Ε. από την Ιταλία

1. Βαρθολομαίου-Πάλλη Αγγελική. Λιβόρνο, 1841

Η Αγγελική Πάλλη γεννήθηκε στο Λιβόρνο τής Ιταλίας από Ηπειρώτη. Παντρεύτηκε τον Φερδινάνδο Μπαρτολομέι και εγκαταστάθηκε στη Φλωρεντία. Ενίσχυσε τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων και το σπίτι της ήταν κέντρο συνάντησης Φιλελλήνων και ανθρώπων τού πνεύματος, γι’ αυτό και την αποκαλούσαν «Νέα Σαπφώ» Το 1841 έγινε μέλος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας.

2. Γιάμαρη Άννη, το γένος Πατρινού. Λιβόρνο, 1842
3. Κόμισσα Ριβαρόλα, το γένος Αννίνου. Λιβόρνο, 1842

Η Μαρία Άννινου, από το Αργοστόλι, παντρεύτηκε τον αξιωματικό τού βρετανικού στρατού κόμη Φραγκίσκο Ριβαρόλα, με καταγωγή από την Κορσική. Μετά τον θάνατό τού συζύγου της ταξίδεψε και τέλος εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Φαίνεται ότι περνώντας από το Λιβόρνο πληροφορήθηκε την ύπαρξη και το έργο τής Φ.Ε. και αποφάσισε να γίνει μέλος για να ενισχύσει την εκπαίδευση των κοριτσιών στην Ελλάδα. Το 1868 η κόρη της έφερε τη σορό της στο Αργοστόλι. Ο τάφος της βρίσκεται στην είσοδο τού Λαογραφικού Μουσείου τής πόλεως.

 

   Ονόματα χωρίς επισήμανση τόπου

1. Μαγάλσκυ Τολτσόφ Ελένη (πριγκιπέσσα). 1860
2. Ευμορφόνη Αριστ. Μαριόρα. 1861

Πρόκειται για τη σύζυγο τού Αριστείδη Γ. Ευμορφόπουλου, ενός από τους Έλληνες εφοπλιστές που έλεγχαν το εμπόριο τής Ανατολικής Μεσογείου και τής Μαύρης Θάλασσας στα αγγλικά λιμάνια. Ενεγράφη μέλος τής Φ.Ε. μαζί με τον σύζυγό της.

3. Λουριώτου Α. Λουκία. 1862

Πρέπει να είναι η σύζυγος τού Ανδρέα Λουριώτη, που ήταν πολιτικός και στενός συνεργάτης τού Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, κυρίως στη διαπραγμάτευση των 2 εξωτερικών δανείων τού 1824 και τού 1825. Έγινε μέλος τής Φ.Ε. μετά τον θάνατο τού συζύγου της.

4. Τσιμπή Αικατερίνη. 1862.

 

Toν 20ο αιώνα, κυρίως το δεύτερο μισό, οι γυναίκες που γίνονται μέλη τής Φ.Ε. είναι πολλές. Και φυσικά στις μέρες μας κανένας δεν εντυπωσιάζεται από το γεγονός, αφού στον κοινωνικό και τον επαγγελματικό τομέα ο ρόλος τής γυναίκας έχει αναβαθμιστεί και ο αριθμός των γυναικών μελών τής Φ.Ε. συνεχώς αυξάνει. Αξίζει όμως να τιμήσουμε τις γυναίκες που παλιότερα ξεχώρισαν και με τη θέλησή τους ενίσχυσαν το έργο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

• Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από το Αρχείο τής Φ.Ε., τα Πρακτικά τού Δ.Σ. και την ανέκδοτη Ιστορία τής Φ.Ε. «Ιστορία τής εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας 1836-1936».