Αγωνιστές τής Εξόδου τού Μεσολογγίου

μέλη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας

«Τα μάτια μου δεν είδαν τόπο ενδοξότερο από τούτο το αλωνάκι»

Δ. Σολωμός

 Η Έξοδος τού Μεσολογγίου ήταν ένα γεγονός το οποίο σημάδεψε τον Αγώνα για την ανεξαρτησία, προκάλεσε συγκίνηση διεθνώς και γιγάντωσε την υποστήριξη στον Αγώνα των Ελλήνων κατά τής οθωμανικής αυτοκρατορίας. Όταν στις 10 Απριλίου 1826 οι ελεύθεροι πολιορκημένοι πραγματοποίησαν την ηρωική Έξοδο, η κατάσταση μέσα στην πόλη είχε ξεπεράσει κάθε όριο. Τρόφιμα δεν υπήρχαν και οι κάτοικοι (γυναίκες, παιδιά, τραυματίες, γέροντες και μαχητές) λιμοκτονούσαν.

Η έξοδος του Μεσολογγίου Έργο του Θεόδωρου Βρυζάκη.  Από την Εθνική Πινακοθήκη. 

«Άκρα τού τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει

Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί κι η μάνα το ζηλεύει»

Οι υπόλοιποι Έλληνες, εξαιτίας τού εμφυλίου πολέμου, δεν είχαν τη δυνατότητα να τους βοηθήσουν. Έτσι, έχοντας να αντιμετωπίσουν υπέρτερες εχθρικές δυνάμεις, οι 12.000 κάτοικοι τού Μεσολογγίου αντιστάθηκαν καρτερικά επί έναν χρόνο. Την ύστατη στιγμή προτίμησαν την ηρωική έξοδο από την παράδοση στα χέρια των πολιορκητών.

«Εκείθε με τους αδελφούς

Εδώθε με το Χάρο».

Η Θυσία του Καψάλη Έργο του Θεόδωρου Βρυζάκη. Από την Εθνική Πινακοθήκη

Η Επανάσταση μετά την πτώση τού Μεσολογγίου είχε σχεδόν κατασταλεί. Η φλόγα της όμως παρέμεινε άσβεστη, καθώς η ήττα μετατράπηκε σε νίκη. Ο Κολοκοτρώνης περιγράφει τη στιγμή που η πτώση τού Μεσολογγίου έγινε γνωστή στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση: «Μας ήλθε είδησις ότι το Μισολόγγι εχάθη. Έτσι, εβάλαμεν τα μαύρα όλοι. Μισή ώρα εστάθη σιωπή που δεν έκρινε κανένας, αλλ’ εμέτραε καθένας με τον νουν του τον αφανισμό μας. Βλέποντας εγώ την σιωπήν, εσηκώθηκα εις το πόδι, και τους ωμίλησα λόγια για να εμψυχωθούν. Τους είπα ότι το Μισολόγγι εχάθη ενδόξως, και θα μείνει αιώνας των αιώνων η ανδρεία…».

Είναι γεγονός ότι ένα νέο κύμα φιλελληνισμού αναδύθηκε μετά την αμαύρωση τού Αγώνα εξαιτίας τού εμφύλιου σπαραγμού. Αυτό με τη σειρά του επηρέασε εμμέσως την ευρωπαϊκή διπλωματία για τα εθνικά δίκαια των Ελλήνων. Όσοι γλύτωσαν από τη μεγάλη σφαγή τού Μεσολογγίου δεν σταμάτησαν τον αγώνα κατά των Τούρκων. Και πολλοί από αυτούς συνέχισαν να προσφέρουν στην πατρίδα τους και μετά την απελευθέρωση. Τα ονόματα 8 εξ αυτών αναφέρονται ως μέλη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Αυτοί είναι:

Γ. Βαλτινός

Γεώργιος Βαλτινός. Γεννήθηκε στο Χαλκιόπουλο τού Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας. Από μικρός βρέθηκε στην αυλή τού Αλή Πασά στα Γιάννενα. Έγινε αρματολός και ήταν από τους πρωτεργάτες τής Επανάστασης στο Μεσολόγγι. Ήταν φίλος τού Καραϊσκάκη, πολέμησε στη μάχη τού Πέτα, στο Μακρυνόρος κ.α. και έλαβε μέρος στην έξοδο τού Μεσολογγίου. Εκπροσώπησε την πατρίδα του σε πολλές Εθνοσυνελεύσεις. Επί Καποδίστρια έγινε Σύμβουλος Επικρατείας. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1836. Πέθανε στο κτήμα του στη Λυσιμαχ(ε)ία το 1887.

Κ. Βλαχόπουλος

Κωνσταντίνος Βλαχόπουλος. Γόνος οικογενείας αρματολών, γεννήθηκε στη Νικόπολη τής Πρέβεζας το 1789. Κατέφυγε στην Κέρκυρα και κατετάγη στα ελληνικά τάγματα τού αγγλικού στρατού. Το 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Το 1821 έλαβε μέρος στη μάχη τού Βραχωρίου και πολέμησε υπό τις διαταγές τού Μάρκου Μπότσαρη. Έλαβε μέρος στη β΄ πολιορκία τού Μεσολογγίου και αγωνίστηκε στην Αττική μαζί με τον Καραϊσκάκη. Το 1827 εντάχθηκε στον στρατό τού Ριχάρδου Τσωρτς. Το 1833 έγινε ο πρώτος Έλληνας αρχηγός τής Βασιλικής Χωροφυλακής. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1842 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως υποστράτηγος. Πέθανε το 1868.

Μήτρος Δεληγιώργης, από τα βιβλίο του Νικ. Αθ. Κολόμβα

Δημήτριος (Μήτρος) Δεληγιώργης. Γεννήθηκε το 1785. Πριν από την Επανάσταση ήταν γραμματέας τού Αλή Πασά. Όταν ξέσπασε ο Αγώνας με χρήματά του συγκρότησε δικό του στρατιωτικό σώμα. Κατά την πολιορκία τού Μεσολογγίου ανέλαβε διοικητής μοίρας πυροβολικού και διορίστηκε φρούραρχος. Συμμετείχε στην Έξοδο κατά την οποία διεσώθη και μετέβη στο Ναύπλιο. Ο βασιλιάς Όθων τον εκτιμούσε ιδιαιτέρως. Το 1833 ήταν από τα πρώτα στελέχη τής Ελληνικής Χωροφυλακής. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1836. Το 1847 εξελέγη βουλευτής Μεσολογγίου, όμως δεν έγινε υπουργός γιατί εν τω μεταξύ ο γιος του Επαμεινώνδας Δεληγιώργης είχε πάρει καθαρά θέση κατά τού Όθωνα.

Ανδρέας Ζαΐμης Έργο αγνώστου. Εκτίθεται στο Ιστορικό Εθνολογικό Μουσείο. Wikipedia

Ανδρέας Ζαΐμης. Γεννήθηκε στην Κερπινή Καλαβρύτων το 1791. Ήταν γιος τού προεστού των Καλαβρύτων Ασημάκη Ζαΐμη, που πρώτος σήκωσε τα λάβαρο τής Επανάστασης στην Αγία Λαύρα. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, εγκατέλειψε τις σπουδές του στην Ιταλία και πήρε μέρος στην Επανάσταση μαχόμενος στην πολιορκία τής Πάτρας και στο Μεσολόγγι. Ήταν πληρεξούσιος στη Συνέλευση τής Επιδαύρου το 1822. Ο Καποδίστριας τον διόρισε μέλος τού «Πανελληνίου» και το 1837 έγινε Σύμβουλος της Επικρατείας μέχρι το 1840 οπότε και πέθανε. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1836 και στο Αρχείο της αναφέρεται ως αντιπρόεδρος τού Συμβουλίου Επικρατείας.

Αναστασιος Μανάκης Μιχάλογλου Από το Griechischer Friechischer Freiheitkamper 19 jahrbundert, 1864, Vol 4 του Μαρίνου Βρετού.

Αναστάσιος Μανάκης-Μιχάλογλου. Γεννήθηκε το 1790. Καταγόταν από το Ανήλιο Μετσόβου. Εργαζόταν ως ζωέμπορος στην Κωνσταντινούπολη. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία το 1818. Μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο έσωσαν τους εναπομείναντες Ιερολοχίτες στο Δραγατσάνι. Για να αποφύγει τη σύλληψη κατέφυγε μεταμφιεσμένος στην Αυστρία, όπου φυλακίστηκε αλλά κατόρθωσε να δραπετεύσει και να κατέβει στην Πελοπόννησο το 1825. Πολέμησε στο Μεσολόγγι. Στη συνέχεια πήγε στο Βελιγράδι και επέστρεψε στην Ελλάδα το 1826, οπότε συνεργάστηκε με τον Κωλέττη. Μετά την απελευθέρωση ίδρυσε βιβλιοθήκες στην Αθήνα και την επαρχία και εφοδίασε με οπλισμό την αστυνομία. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1842. Το 1844 διορίστηκε πρόξενος τής Ελλάδας στο Βελιγράδι. Πέθανε το 1864.

Ο Κώστας Μπότσαρης

Κώστας Μπότσαρης. Γιος τού Κίτσου και αδελφός τού Μάρκου, γεννήθηκε στο Σούλι το 1792. Μετά τη δολοφονία τού πατέρα του τον πήρε στα Ιωάννινα ο Αλή Πασάς, μετά τον θάνατο τού οποίου κατόρθωσε να διαφύγει και να ενωθεί με τον αδελφό τού Μάρκο. Πήρε μέρος στη μάχη στο Καρπενήσι. Πολιτικά επηρεαζόταν από τον Μαυροκορδάτο. Πολέμησε στο Κρεμμύδι κατά των Αιγυπτίων τού Ιμπραήμ και με τον Καραϊσκάκη στην ανατολική Στερεά Ελλάδα. Διορίστηκε αρχηγός των σωμάτων που στρατοπέδευαν έξω από το Μεσολόγγι. Μετά την Έξοδο, μαζί με τη φρουρά τής πόλης, κατέφυγε στην Άμφισσα και μετά στο Ναύπλιο. Με τον Καραϊσκάκη πολέμησε στις μάχες τού Διστόμου και τής Αράχοβας. Επί Καποδίστρια πολέμησε για την απελευθέρωση τής δυτικής Στερεάς Ελλάδος υπό τον Τσωρτς. Μετά τη δολοφονία τού Κυβερνήτη έγινε οπαδός τού Κωλέττη και συμμετείχε στην τριμελή επιτροπή υποδοχής τού Όθωνα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1850. Πέθανε το 1853.

Τα Απομνημονεύματα τού γιατρού Πέτρου Στεφανίτση

Πέτρος Στεφανίτσης. Γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1791. Διδάχθηκε την φαρμακοποιία ακούμενος κοντά στους αδελφούς Τρύφου και παρακολούθησε μαθήματα ιατρικής στο Collegio Medico στον Ιατρικό Σύλλογο Κερκύρας. Από το 1810 άρχισε να ασκεί κλινική ιατρική ως υπίατρος τού τακτικού σώματος στην Κεφαλονιά. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση πήρε μέρος στη μάχη τού Πέτα το 1822, όπου οργάνωσε πρόχειρο νοσοκομείο για τους τραυματίες. Ύστερα κατέβηκε στο Μεσολόγγι παραμένοντας σε όλες τις πολιορκίες μέχρι την Έξοδο στις 10 Απριλίου 1826. Στο Μεσολόγγι «εφάνη ουκ ολίγον χρήσιμος διά την εμπειρίαν τής τέχνης του, επισκεπτόμενος ακουράστως τους ασθενείς στρατιώτας, χωρίς ποτέ να αποβλέψη εις πληρωμήν, δαπανών μάλιστα και εξ ιδίων εις ιατρικά», κατά τα αρχεία τού Αγώνος. «Συμμετασχών τής εξόδου εσώθη μετά τού θετού υιού αυτού Νικολάου». Πήρε μέρος ως εκπρόσωπος τής Λευκάδας στη συγκρότηση τού επτανησιακού Στρατιωτικού Σώματος. Μέχρι τον Ιούλιο τού 1827 προσέφερε αμισθί τις υπηρεσίες του ως γιατρός στο νοσοκομείο τού Ναυπλίου. Το 1835 ο Στεφανίτσης βρίσκεται στην Αθήνα, όπου με πολλές δυσκολίες αποκτά άδεια άσκησης τού ιατρικού επαγγέλματος. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Ήταν επίσης μέλος και τής Αρχαιολογικής Εταιρείας, αποδεικνύοντας το ενδιαφέρον του για την πρόοδο τής παιδείας και τού πολιτισμού. Πέθανε στην Αθήνα στις 6 Μαρτίου 1863.

 Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος - ιστορικός