Επιβιώσαντες Ιερολοχίτες

μέλη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας

«Τον ένδοξον λόχον τέκνα μιμήσατε

Λόχον ηρώων»

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διαβαίνει τον Προύθο . Έργο του Peter von Hess

Ο Ιερός Λόχος, το στρατιωτικό σώμα που ίδρυσε στη Φωξάνη (στο όρια Μολδαβία - Βλαχίας) στα μέσα τού 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, συγκροτήθηκε από εθελοντές σπουδαστές των ελληνικών κοινοτήτων τού εξωτερικού. Ο Υψηλάντης πίστευε ότι οι νέοι αυτοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ψυχή τού στρατού του. Η επανάσταση ξεκίνησε στις 22 Φεβρουαρίου 1821 από το Ιάσιο, αλλά γρήγορα οι Έλληνες βρέθηκαν σε δύσκολη θέση. Στις 7 Ιουνίου, στη μάχη στο Δραγατσάνι, οι περισσότεροι Ιερολοχίτες έπεσαν μαχόμενοι, αφού προηγουμένως προκάλεσαν σημαντικές απώλειες στους Τούρκους. Την ηρωική θυσία των Ελλήνων σπουδαστών ύμνησε ο ποιητής Ανδρέας Κάλβος με μια ωδή αφιερωμένη στον Ιερό Λόχο:

Αλλ’ ότε πλησιάση
την γην οπού σας έχει,
θέλει αλλάξει τον δρόμον του
ο Χρόνος, το θαυμάσιον
χώμα σεβάζων.

Αυτού, αφ’ ου την αρχαίαν
πορφυρίδα και σκήπτρον,
δώσωμεν τής Ελλάδος,
θέλει φέρειν τα τέκνα της
πάσα μητέρα.

Και δακρυχέουσα θέλει
την ιεράν φιλήσειν
κόνιν και ειπείν. Τον ένδοξον
λόχον, τέκνα μιμήσατε,
λόχον Ηρώων.

Το ηρωικό τέλος του Ιερού Λόχου στο Δραγατσάνι. Έργο του Peter von Hess

Λίγοι από τους Ιερολοχίτες επέζησαν. Οι περισσότεροι ανήκαν στην ομάδα που δεν είχε προλάβει να φθάσει στο Δραγατσάνι. Αυτοί κατέβηκαν στην Ελλάδα και συνέχισαν τον αγώνα κατά των Τούρκων και μετά την απελευθέρωση προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στο ελληνικό κράτος. Έξι από τα μέλη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας ήταν Ιερολοχίτες, οι οποίοι δεν δίστασαν να ενισχύσουν τον στόχο τής εκπαίδευσης των Ελληνίδων. Οι Ιερολοχίτες μέλη τής Φ.Ε. ήταν:

Ο Ιωάννης Αμβροσιάδης, φιλικός, αγωνιστής και πολιτικός, γεννήθηκε στα Καλάβρυτα το 1794. Στις παραδουνάβιες ηγεμονίες μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και βοήθησε στη συγκρότηση τού Ιερού Λόχου. Μετά τη μάχη στο Δραγατσάνι κατέβηκε στην Πελοπόννησο όπου μετείχε στο στρατιωτικό σώμα τού Ανδρ. Ζαΐμη. Διετέλεσε γραμματέας τού Ριχάρδου Τσωρτς, νομάρχης Φωκίδας και Λοκρίδας, Αχαΐας, Ήλιδας, Σύρου και Αττικοβοιωτίας. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Πέθανε στην Πάτρα το 1865.

Ο Δρόσος Δρόσος, φιλικός, αγωνιστής, πολιτικός, γεννήθηκε στην Τήνο το 1798. Στη Βλαχία μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και κατετάγη στον Ιερό Λόχο. Τραυματίστηκε στη μάχη τού Δραγατσανίου. Από το 1844 έως το 1867 διετέλεσε Αρεοπαγίτης. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής ΦΕ (1836) και διετέλεσε μέλος τού Διοικητικού Συμβουλίου της από το 1843 έως το 1869. Έγραψε την ιστορία τής Τήνου. Πέθανε στην Αθήνα το 1870.

Η μάχη στο Δραγατσάνι

Ο Γεώργιος Λασσάνης, φιλικός, αγωνιστής και συγγραφέας, γιος γνωστού Κοζανίτη εμπόρου, διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στην Κοζάνη. Πήγε στη Βουδαπέστη όπου εργάστηκε σε εμπορικό οίκο. Το 1813 φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή τής Λειψίας. Το 1818 εγκαταστάθηκε στην Οδησσό τής Ρωσίας, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και δίδασκε στην Εμπορική Σχολή τής εκεί ελληνικής κοινότητας. Το 1820 εγκατέλειψε την Οδησσό, ακολούθησε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και έγινε χιλίαρχος τού Ιερού Λόχου. Συνελήφθη και φυλακίστηκε από τους Αυστριακούς, αλλά απελευθερώθηκε το 1827 μετά τη μεσολάβηση τού Τσάρου Νικολάου. Ήρθε στην Ελλάδα μαζί με τον Δημήτριο Υψηλάντη και έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις τής Στερεάς Ελλάδος. Μετά την απελευθέρωση διορίστηκε γενικός επιθεωρητής τού Στρατού τής Ανατολικής Ελλάδος. Το 1837 έγινε υπουργός των Οικονομικών. Έγραψε πολλά σχολικά εγχειρίδια, θεατρικά έργα, ποιήματα, ιστορικά και πολιτικά δοκίμια. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836, στα Αρχεία τής οποίας αναφέρεται ως συγγραφέας, νομάρχης. Πέθανε τον Ιούλιο τού 1870.

Ο Αναστάσιος Μανάκης-Μιχάλογλου, φιλικός και αγωνιστής, γεννήθηκε το 1790. Καταγόταν από το Ανήλιο Μετσόβου και εργαζόταν ως ζωέμπορος στην Κωνσταντινούπολη. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία το 1818. Μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο έσωσαν τους εναπομείναντες Ιερολοχίτες μετά τη μάχη στο Δραγατσάνι. Για να αποφύγει τη σύλληψη κατέφυγε μεταμφιεσμένος στην Αυστρία. Φυλακίστηκε αλλά κατόρθωσε να δραπετεύσει και να κατέβει στην Πελοπόννησο το 1825. Πολέμησε στο Μεσολόγγι. Στη συνέχεια πήγε στο Βελιγράδι, επέστρεψε στην Ελλάδα το 1826 και συνεργάστηκε με τον Κωλέττη. Μετά την απελευθέρωση ίδρυσε βιβλιοθήκες στην Αθήνα και την επαρχία και εφοδίασε με οπλισμό την Αστυνομία. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1842. Το 1844 έγινε πρόξενος τής Ελλάδας στο Βελιγράδι. Πέθανε το 1864.

Ο Κωνσταντίνος Λεβίδης, φιλικός και αγωνιστής, ανήκε σε παλαιά βυζαντινή οικογένεια ευγενών και στρατιωτικών από την Πόλη, γιος τού Νικολάου Λεβίδη που ήταν Φιλικός και Δικαιοφύλακας τού Οικουμενικού Πατριαρχείου. Μετά τις σφαγές που έγιναν στην Πόλη όταν ξέσπασε η Επανάσταση τού 1821, μέλη τής οικογένειας κατέφυγαν στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, στη Βλαχία, τη Μολδαβία και τη Ρωσία και διακρίθηκαν κατά τη διάρκεια τού Αγώνα για την ανεξαρτησία, αλλά και μετά την απελευθέρωση των Ελλήνων. Ο Κωνσταντίνος έλαβε αρίστη μόρφωση. Κατετάγη στον Ιερό Λόχο και ήταν από τους λίγους που επιβίωσαν μετά τη μάχη στο Δραγατσάνι. Μετά την απελευθέρωση τής Ελλάδος ήρθε στην Αθήνα και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Ήταν διευθυντής τής εφημερίδας «Ελπίς», γνωστή για τους αγώνες της εναντίον τής Βαυαροκρατίας και τού Όθωνα. Το 1850 ο Κωνσταντίνος. Λεβίδης εξελέγη μέλος τού Δ.Σ. τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, γεγονός που εξαγρίωσε τη βασίλισσα Αμαλία, η οποία αποφάσισε να μην παραστεί στις εξετάσεις τού Σχολείου τού έτους εκείνου. Τον επόμενο χρόνο ο Λεβίδης δεν έθεσε υποψηφιότητα για το Δ.Σ. τής Φ.Ε.

Ο Κωνσταντίνος (Αριστίας) Κυριακός, φιλικός, ήταν ο πρώτος Έλληνας και Ρουμάνος επαγγελματίας ηθοποιός. Υπήρξε ιδρυτής τού ρουμανικού θεάτρου. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και αυτό επηρέασε το έργο του στο θέατρο. Συνασπίστηκε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και στη μάχη τού Δραγατσανίου ήταν ο σημαιοφόρος τού Ιερού Λόχου και ένας από τους λίγους επιζήσαντες. Μετά την αποτυχία τής επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες έφυγε από τη Βλαχία, στην οποία όμως επέστρεψε το 1827. Το 1833 ίδρυσε εκεί θεατρική σχολή όστην οποία και δίδαξε. Το 1840 ήρθε στην Αθήνα για να δημιουργήσει ελληνικό θέατρο, όμως τον πολέμησαν οι Βαυαροί και κάποιοι ανταγωνιστές του και έτσι αποφάσισε να φύγει. Η αλήθεια είναι ότι το αθηναϊκό κοινό την εποχή εκείνη δεν έδειξε να προτιμά το είδος τού θεάτρου που υπηρετούσε ο Αριστίας. Έναν χρόνο πριν φύγει προσφέρθηκε να δώσει αφιλοκερδώς παράσταση, τα έσοδα τής οποίας θα προσφέρονταν στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία για να αποκτήσει ιδιόκτητο σχολείο. Το Δ.Σ. τής Εταιρείας για να τον ευχαριστήσει τον ενέγραψε μέλος της το 1840.

Η μάχη στο Σκουλένι. Έργο του Peter von Hess

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος - Ιστορικός