Γεώργιος Κουντουριώτης

Ο πρώτος πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836-1841)

O Γεώργιος Κουντουριώτης γεννήθηκε στην Ύδρα το 1782. Γονείς του ήταν ο Αντρέας Αναγνώστης Κουντουριώτης και η Μαρία Κοκκίνη, κόρη τού πλούσιου εμπόρου Λάζαρου Κοκκίνη. Η οικογένεια Κουντουριώτη είχε αρβανίτικη καταγωγή. Το πραγματικό της όνομα ήταν Ζέρβα. Το παρατσούκλι «Κουντουριώτης» έδωσαν οι συντοπίτες του στον πρόγονό του Χατζηγιώργη Ζέρβα, ο οποίος ζούσε στην Κούντουρα Μεγαρίδας και εξακολουθούσε να φορά την τοπική στολή ακόμα και όταν επέστρεψε στην Ύδρα.

Ο Γεώργιος Κουντουριώτης. Προσωπογραφία του Γεωργίου Κουντουριώτη από το Εθνικό και Ιστορικό Μουσείο.

Μετά τη δολοφονία τού πατέρα του, ο Γεώργιος Κουντουριώτης ασχολήθηκε με τη ναυτιλία και το εμπόριο, όπως ο αδελφός του Λάζαρος. Αλλά εκτός από τη ναυτιλία ασχολήθηκε και με την πολιτική. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση ήταν ο πιο πλούσιος Έλληνας τής εποχής. Αν και θεωρούσε πρόωρη και επικίνδυνη την έκρηξη τής επανάστασης διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά και όλα τα πλοία του για τις ανάγκες τού Αγώνα. Το 1823, όταν ξέσπασε ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος, ο Γεώργιος Κουντουριώτης ασχολήθηκε με την πολιτική οργάνωση τού Αγώνα. Συμμετείχε ως πληρεξούσιος τής Ύδρας στη Β΄ Εθνοσυνέλευση τού Άστρους (1823) και το 1824, με προτροπή τού Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, έγινε μέλος τού νέου Εκτελεστικού, τού οποίου εξελέγη πρόεδρος (πρωθυπουργός) στο Μεσολόγγι. Οι θέσεις του κατά τη διάρκεια των εμφυλίων κατακρίθηκαν από πολλούς. Στις 12 Ιουνίου 1824 και αφού είχαν προηγηθεί αιματηρές αδελφοκτόνες συγκρούσεις, η κυβέρνησή του εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο. Δυστυχώς την περίοδο εκείνη οι πολιτικοί δεν είχαν αντιληφθεί ότι ο στρατός τού Ιμπραήμ ήταν εκπαιδευμένος και οι ίδιοι δεν μπορούσαν να τον αντιμετωπίσουν. Μετά την καταστροφική ήττα των Ελλήνων από τον Ιμπραήμ στο Κρεμμύδι (7 Απριλίου1825), ο Κουντουριώτης επέστρεψε στο Ναύπλιο άδοξα και μέσα στη γενική κατακραυγή. Μετά την αυτοθυσία τού Παπαφλέσσα στο Μανιάκι (20 Μαΐου 1825) η Κυβέρνηση αναγκάστηκε να αποφυλακίσει τον Κολοκοτρώνη, που ήταν ο μόνος ο οποίος θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ.

Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση τής Τροιζήνας (1827) ο Κουντουριώτης εναντιώθηκε στην εκλογή τού Ιωάννη Καποδίστρια, όπως και οι περισσότεροι πολιτικοί που ανήκαν στη φιλογαλλική μερίδα. Ωστόσο, μετά την άφιξη τού Κυβερνήτη στην Ελλάδα, διορίστηκε στις 23 Ιανουαρίου 1828 πρόβουλος τής Οικονομίας τού Πανελληνίου (γνωμοδοτικού σώματος), θέση που όμως δεν διατήρησε για πολύ, επειδή σύντομα εντάχθηκε στην αντιπολίτευση. Στις 14 Αυγούστου 1829 διορίστηκε από τον Καποδίστρια μέλος τής νεοσύστατης 27μελούς Γερουσίας [1], αλλά δεν αποδέχθηκε τη νέα του θέση. Έλαβε ενεργό μέρος στις αντιπολιτευτικές ενέργειες κατά τού Κυβερνήτη και το 1831 πρωτοστάτησε στην αποστασία τής Ύδρας. Μετά τη δολοφονία τού Καποδίστρια (27 Σεπτεμβρίου 1831) διορίστηκε από τη Γερουσία μέλος τής Διοικητικής Επιτροπής, που την αποτελούσαν εκπρόσωποι όλων των πολιτικών παρατάξεων, αποσύρθηκε όμως τον Αύγουστο τού 1832.

Ο Γεώργιος Κουντουριώτης, έργο του ζωγράφου Ι.Δούκα. Από την Πινακοθήκη της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας.

Στα χρόνια τού Όθωνα διορίστηκε αντιπρόεδρος τού Συμβουλίου τής Επικρατείας (που τότε ήταν πολιτικό και όχι δικαστικό σώμα, όπως είναι σήμερα) και ακολούθησε μετριοπαθέστερη πολιτική. Διετέλεσε ο πρώτος πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Κατά τη εξέγερση τής 3ης Σεπτεμβρίου 1843 ήταν μέλος τής επιτροπής τού Συμβουλίου τής Επικρατείας στην οποία είχαν ανατεθεί οι επαφές με τον βασιλιά. Το 1844 έγινε γερουσιαστής και διετέλεσε πρόεδρος τής Γερουσίας από τις 26 Σεπτεμβρίου 1844 ώς τις 8 Απριλίου 1845. Στις 8 Μαρτίου 1848 διορίστηκε από τον Όθωνα πρόεδρος τού υπουργικού συμβουλίου (πρωθυπουργός) και ανέλαβε και το Υπουργείο των Ναυτικών. Η κυβέρνησή του, που αποτελούσε ουσιαστικά συνασπισμό τού γαλλικού και τού ρωσικού κόμματος, είχε να αντιμετωπίσει σειρά εσωτερικών εξεγέρσεων, καθώς και όξυνση των σχέσεων με την Οθωμανική αυτοκρατορία. Ο Κουντουριώτης διατηρήθηκε στην εξουσία έως τις 15 Οκτωβρίου 1848, όταν παραιτήθηκε, κατηγορώντας το αυλικό περιβάλλον για παρεμβάσεις στο έργο του.

Ο Γεώργιος Κουντουριώτης σε έργο του Καρλ Κράτσαϊν .

Κατά τη διάρκεια τής προεδρίας του στη Φ.Ε. έγινε σπουδαίο και ουσιαστικό έργο, το οποίο έθεσε τις βάσεις τής μετέπειτα πορείας τής Εταιρείας. Συγκεκριμένα: α) συντάχθηκε, ψηφίστηκε και εγκρίθηκε ο πρώτος Διοργανισμός (Καταστατικό) τής Φ.Ε., β) αποφασίστηκε να εστιαστεί η δραστηριότητά της στην εκπαίδευση των κορασίων, γ) ιδρύθηκε το πρώτο Σχολείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, το οποίο στεγάστηκε στην οικία Βιτάλη-Συριανού και αργότερα στην οικία Λογοθέτου και την οικία Δοσίου, δ) αποφασίστηκε η ίδρυση Νηπιαγωγείου από τη Φ.Ε.

Ο Κουντουριώτης πέθανε στην Ύδρα στις 13 Μαρτίου 1858. Ήταν από τους Έλληνες που ξεκίνησαν τον αγώνα εναντίον των Τούρκων πλούσιοι και πέθαναν φτωχοί. Μετά τον θάνατό του χρειάστηκε να δοθεί τιμητική σύνταξη στην άπορη οικογένειά του.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλολογος - ιστορικός

[1]) Γερουσία: επί Καποδίστρια η Γερουσία είχε συμβουλευτικό χαρακτήρα, ενώ μετά τό Σύνταγμα που παραχωρήθηκε από τον Όθωνα η Γερουσία ήταν και νομοθετικό όργανο.