Ο Διονύσιος Τσόκος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο γύρω στα 1820 από γονείς Ηπειρώτες που είχαν καταφύγει στο νησί. Τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής παρακολούθησε κοντά στον Νικόλαο Καντούνη, έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους τής Επτανησιακής Σχολής. Ο Καντούνης ήταν μέλος τής Φιλικής Εταιρείας, είχε λάβει μέρος στην εθνική εξέγερση τού 1821 και είχε υποστεί διώξεις και ταλαιπωρίες από τους Άγγλους για τις ιδέες και τη δράση του. Έτσι ο Τσόκος έλαβε από τον δάσκαλό του όχι μόνον καλλιτεχνική παιδεία, αλλά απέκτησε και έντονη εθνική συνείδηση.
Ο ζωγράφος Διονύσιος Τσόκος. Αυτοπροσωπογραφία
Στη συνέχεια σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών τής Βενετίας με καθηγητή τον Ludovico Lipparini, ο οποίος ήταν φιλέλληνας και εμπνεύστηκε από την Ελληνική Επανάσταση τού 1821. Διάσημα έργα του που έχουν σχέση με την Επανάσταση είναι «Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει τη σημαία τής Ανεξαρτησίας» και «O όρκος τού λόρδου Bύρωνα στο Mεσολόγγι».
«Ο Αρχιεπίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει τη σημαία τής Επανάστασης στα Καλάβρυτα». Επιζωγραφισμένη λιθογραφία τού Ιταλού ζωγράφου Ludovico Lipparini, Βενετία. Διαστάσεις: 52x70 εκ. Εκτίθεται στη μόνιμη έκθεση τού Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.
Μικρογραφική επανάληψη τής μνημειακής σύνθεσης τού Ludovico Lipparini «O όρκος τού λόρδου Bύρωνα στο Mεσολόγγι», η οποία χρονολογείται περί τα 1850 και αποδίδει ένα φανταστικό γεγονός. Το έργο συνδέεται με την απήχηση που είχε ο θάνατος τού ποιητή στο ιταλικό φιλελληνικό κίνημα. Eλαιογραφία, 0,16x0,19 μ. Μουσείο Μπενάκη.
Με παρότρυνση τού Lipparini, ο Διονύσιος Τσόκος άρχισε να ασχολείται με ιστορικά θέματα και με προσωπογραφίες. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του έλαβε δύο φορές μέρος σε εκθέσεις στη Βενετία, το 1845 και το 1846. Το 1845 συμμετείχε στη Δημόσια Έκθεση τής Ακαδημίας τής Βενετίας με ένα πορτρέτο γυναίκας και το όνομά του αναφέρεται σε σχετική τεχνοκριτική που δημοσιεύτηκε σε ιταλική εφημερίδα τής εποχής.
Επέστρεψε στην Αθήνα το 1847 και συνέχισε να ασχολείται με ιστορικά θέματα. Έχοντας μεγαλώσει με το ιδεώδες τής ελευθερίας και επηρεασμένος από το έργο τού δασκάλου του, ζωγράφισε ιστορικά θέματα εμπνευσμένα από την Επανάσταση, που χαρακτηρίζονται από συναισθηματική φόρτιση.
«Ο θάνατος τού Μάρκου Μπότσαρη», 1847. Λάδι σε μουσαμά, 60x80 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη. Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη – Αθήνα.
«Η φυγή από την Πάργα», μετά το 1847. Λάδι σε χαρτί επικολλημένο σε ξύλο, 37x47 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη. Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη – Αθήνα.
«Η φυγή από την Πάτρα». Λάδι σε μουσαμά, 76x100 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη. Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη – Παράρτημα Ναυπλίου.
«Πανηγυρική έλευσις τού Όθωνος και τής Αμαλίας στην Αθήνα». Λάδι σε μουσαμά, 37x51 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη. Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη – Παράρτημα Κέρκυρας.
«Ο όρκος», 1849. Λάδι σε ξύλο, 22,3x29,5 εκ.
«Η δολοφονία τού Καποδίστρια», 1850. Λάδι σε καμβά, 60x 81εκ. Μουσείο Μπενάκη
Από το 1850 άρχισε, παράλληλα, να φιλοτεχνεί προσωπογραφίες προσωπικοτήτων, συγγενών του, καθώς και καθηγητών τού Πανεπιστημίου Αθηνών για τη διακόσμηση τής αίθουσας Τελετών τού Πανεπιστημίου. Με παραγγελία τής ελληνικής κυβέρνησης ανέλαβε να φιλοτεχνήσει τα πορτρέτα των αγωνιστών τής Επανάστασης.
Το 1856 ο Διονύσιος Τσόκος διορίστηκε καθηγητής σχεδίου και ζωγραφικής στο Αρσάκειο, όπου παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του.
Απεβίωσε το 1862, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, πριν προλάβει να ολοκληρώσει το έργο του. Τα έργα του βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, ενώ τα προσχέδιά τους στη συλλογή Κουτλίδη και στο Μουσείο Μπενάκη.
Στους πίνακές του, με θέματα κυρίως από την Επανάσταση τού 1821 και προσωπογραφίες, συνδυάζει στοιχεία τού ιταλικού ακαδημαϊσμού με στοιχεία τής Επτανησιακής Σχολής. Σήμερα θεωρείται ένας από τους πρωτεργάτες τής ζωγραφικής τής νεότερης Ελλάδας.
Από τα Πρακτικά των Συνεδριάσεων τού Δ.Σ. τής Φ.Ε. τού έτους 1856, 4 Οκτωβρίου και 12 Οκτωβρίου, όπου φαίνεται ο διορισμός τού Διονυσίου Τσόκου στο Αρσάκειο.
Στο Πρακτικό Συνεδρίασης τού Δ.Σ. τής Φ.Ε. τής 15ης Σεπτεμβρίου 1862 διαβάζουμε την πρόσληψη τής Ελένης Μπούκουρη (Αλταμούρα) στη θέση τού Διονυσίου Τσόκου που απεβίωσε.
Για την Ελένη Μπούκουρη-Αλταμούρα, την πρώτη Ελληνίδα ζωγράφο που δίδαξε στο Αρσάκειο, μπορείτε να διαβάσετε σχετική μας ανάρτηση.
Αθηνά Μακροπόδη, Συντονίστρια Ελληνικών Πρωτοβάθμιας
Πηγές: Εθνική Πινακοθήκη, Μουσείο Μπενάκη, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αρχεία Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας
