Ο Διονύσιος Σολωμός,

μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας

«Ψυχή μεγάλη και γλυκιά, μετά χαράς σ’ το λέω:

Θαυμάζω τες γυναίκες μας και στ’ όνομά τους μνέω»

Ο υμνητής τής ελευθερίας, ο άνθρωπος που δεν είχε τίποτε άλλο στον νου του «πάρεξ ελευθερία και γλώσσα», ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε το 1798 στη Ζάκυνθο. Σε πολύ μικρή ηλικία έμεινε ορφανός και το 1808 έφυγε για σπουδές στην Ιταλία, με τη συνοδεία τού Ιταλού δασκάλου του δε Ρώσση. Επτά χρόνια αργότερα πήρε απολυτήριο από το λύκειο τής Κρεμόνας και σπούδασε Νομικά στο πανεπιστήμιο τής Παβίας. Τότε άρχισε να γράφει στίχους στην ιταλική γλώσσα και γνώρισε διαπρεπείς φιλοσόφους, φιλολόγους και αξιόλογους εκπροσώπους τής λογοτεχνικής κίνησης τής εποχής. Το 1818 επέστρεψε στη Ζάκυνθο, όπου παρέμεινε για δέκα χρόνια. Εκεί εντάχθηκε στους λογοτεχνικούς κύκλους και αποφάσισε να μελετήσει δημοτικά τραγούδια από όλα τα μέρη τής Ελλάδας για να εμπνευστεί. Ωστόσο δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει σωστά την ελληνική γλώσσα. Σημαντική για το έργο του ήταν η συνάντησή του με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη το 1822. Προσκεκλημένος τού λόρδου Γκίλφορντ στη Ζάκυνθο, ο Τρικούπης θέλησε να γνωρίσει τον Σολωμό, ο οποίος τού διάβασε το γραμμένο στα Ιταλικά ποίημα του «Ωδή για την πρώτη λειτουργία». Ο Τρικούπης τότε τού είπε: «Η ποιητική σας ιδιοφυΐα σάς επιφυλάσσει μια διαλεχτή θέση στον ιταλικό Παρνασσό. Αλλά οι πρώτες θέσεις εκεί είναι πιασμένες. Ο ελληνικός Παρνασσός δεν έχει ακόμη τον Δάντη του». Μάλιστα ήταν εκείνος που βοήθησε τον Σολωμό στη μελέτη των ελληνικών ποιημάτων, προκειμένου να βελτιωθεί στη χρήση τής ελληνικής γλώσσας.

Ο Διονύσιος Σολωμός ως παιδί

Ο Σολωμός ύμνησε τον αγώνα των Ελλήνων για ελευθερία και συγκλονίστηκε από τη βαρβαρότητα τού κατακτητή. Το πρώτο μεγάλο ποίημά του γραμμένο στα Ελληνικά είναι ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν», οι πρώτες στροφές τού οποίου καθιερώθηκαν ως Εθνικός Ύμνος τής Ελλάδας από τον Γεώργιο τον Α΄. Το ποίημα ολοκληρώθηκε τον Μάιο τού 1823. Στην Ελλάδα δημοσιεύτηκε το 1824 και στην Ευρώπη το 1825. Το γεγονός αυτό έκανε το όνομα τού Διονυσίου Σολωμού γνωστό στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Άλλα έργα του εμπνευσμένα από τον Αγώνα είναι η ωδή «Εις τον θάνατο τού λόρδου Βύρωνα», «Η καταστροφή των Ψαρών», «Η ωδή στον θάνατο τού Μάρκου Μπότσαρη», «Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι» κ.ά. Η επιμονή του να γράφει στην απλή γλώσσα τού λαού και όχι στη λογία τού έδωσε τον τίτλο τού «εθνικού ποιητή» τής Ελλάδας. Στα τέλη τού 1828 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κέρκυρα, όπου έγραφε ποιήματα σχεδόν απομονωμένος. Δεν ήρθε ποτέ στην ελεύθερη Ελλάδα. Στις 3 Φεβρουαρίου 1849 παρασημοφορήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό τού Σωτήρος, διότι «με την ποίησή του διέγειρε τα αισθήματα τού λαού στον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία».

Ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός .Ο Πίνακας εκτίθεται στο Μουσειο Κάλβου Σολωμου και Επιφανών Ζακυνθιων

Ο Σολωμός έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840. Η πρόταση τού έγινε όταν αυτός ήταν στην Κέρκυρα. Παρά τον μοναχικό του χαρακτήρα είναι βέβαιο ότι την αποδέχθηκε με μεγάλη χαρά. Η αποδοχή αυτή δείχνει για μια ακόμη φορά τον σεβασμό που ο ποιητής αισθανόταν για τις γυναίκες, όπως φαίνεται και σε πολλά ποιήματά του. Ο Κωστής Παλαμάς αναφερόμενος στο θέμα αυτό γράφει χαρακτηριστικά: «Από τα πιο νεανικά του τραγουδάκια ώς τα πιο καλοδουλεμένα του μεταφυσικά κομμάτια η γυναίκα δεν φανερώνεται μέσα τους με λυρισμό καθάριο, πάντα με κάποιον επικό ή δραματικό τόνο ξεχωρισμένη από το εγώ του. Τίποτα που να μοιάζει προσωπική εξομολόγηση, ερωτικό καρδιοχτύπι. Όμως κι έτσι ύμνος αισθηματικός και συγκινητικός αναδίνεται προς την ομορφιά και την ιδέα τής γυναικός από τους απλούστερους και τους παθητικότερους στίχους τής Αγνώριστης και τής Φαρμακωμένης ώς τα ποιήματα τα σημαντικά τής δεύτερης εποχής του, τα μυστικά και μουσικά, τής Μοναχής, τού Κρητικού, τής Βοσκοπούλας, τού Carmen Seculare, τής Φαρμακωμένης στον Άδη, των γυναικών τού Μεσολογγίου.»

Το σπίτι όπου κατοικούσε ο Διονύσιος Σολωμος στην Κέρκυρα. Από το Μουσείο Διονυσίου Σολωμού στην Κέρκυρα

Ο Ξενόπουλος είπε ότι ο Σολωμός ύμνησε και εξύψωσε τη γυναίκα απορροφημένος από τα μεγάλα του ιδανικά. Τα ποιήματα τού Σολωμού που δεν σχετίζονται με τη γυναίκα είναι λίγα. Ακόμα και στον "Ύμνο", στον "Κρητικό" και στους "Ελεύθερους πολιορκημένους" που δεν αναφέρονται στη γυναίκα, οι γυναικείες μορφές παρουσιάζονται ως σύμβολα ιδεών. Υπάρχουν όμως και οι άλλες, οι ανθρώπινες, οι καθημερινές γυναίκες, με τη λεπτότητα, την αθωότητα, την αγνότητα και το πάθος, όπως η Ευρυκόμη, η Ξανθούλα, η Αγνώριστη και η Ορφανή. Ο πόνος τού ποιητή για τον άδικο θάνατο τής φίλης του Μαρίας Παπαγεωργοπούλου, που φαρμακώθηκε όταν έμαθε ότι ο άντρας που αγαπούσε ήταν παντρεμένος, ήταν πολύ μεγάλος. Με τους στίχους του προσπάθησε να την υπερασπιστεί από την κακία τού κόσμου. Η θετική απάντηση τού Σολωμού στην πρόταση τής Φ.Ε. να ενισχύσει με την παρουσία του το έργο της θα πρέπει να θεωρηθεί συνειδητή και χαρμόσυνη για τον ποιητή πράξη, αφού η μόρφωση των Ελληνίδων προοιώνιζε γι’ αυτές μια καλύτερη ζωή.

Το Μνημείο του Διονυσίου Σολωμού στο Μαυσωλείο Κάλβου-Σολωμού στη Ζάκυνθο.

Το τέλος τού Διονυσίου Σολωμού ήταν άδοξο. Το 1851 εμφάνισε σοβαρά προβλήματα υγείας και μετά την τρίτη εγκεφαλική συμφόρηση που έπαθε το 1856 δεν έβγαινε καν από το σπίτι. Απεβίωσε τον Φεβρουάριο τού 1857. Η είδηση τού θανάτου του μεταφέρθηκε αστραπιαία σε όλη τη χώρα, η οποία τον πένθησε με τιμές. Τα οστά του μεταφέρθηκαν το 1865 στη Ζάκυνθο και τοποθετήθηκαν στο μαυσωλείο Κάλβου – Σολωμού.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος - ιστορικός