Ο πρωτοφιλικός Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος,

μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας

Ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος γεννήθηκε στην Ανδρίτσαινα γύρω στο 1790. Η οικογένειά του ήταν φτωχή, γι’ αυτό μετακόμισαν στη Σμύρνη, όπου ο Παναγιώτης ξεκίνησε την εκπαίδευσή του, ενώ στη συνέχεια φοίτησε σε σχολείο τής Κωνσταντινούπολης. Αργότερα εγκαταστάθηκε στην Οδησσό και εργάστηκε κοντά στον Αθανάσιο Σέκερη. Εκεί γνώρισε τον Σκουφά, ο οποίος το 1816 τον μύησε στη Φιλική Εταιρία. Γρήγορα ανέβηκε ψηλά στην ιεραρχία της, αφού ήταν ο όγδοος κατά σειρά εκλογής από τα 16 μέλη τής «Αρχής». Το 1816 ο Αναγνωστόπουλος μύησε τον Άνθιμο Γαζή. Όταν το 1817 ο Γεωργάκης Ολύμπιος, διερχόμενος από το Ιάσιο, βρέθηκε στην Οδησσό συνάντησε εκεί τον Γεώργιο Λεβέντη, ο οποίος είχε ήδη μυηθεί στη Φιλική Εταιρία. Την ίδια χρονιά επισκέφθηκαν την Οδησσό οι οπλαρχηγοί Ηλίας Χρυσοσπάθης, Αναγνώστης Αναγνωσταράς και Παναγιώτης Δημητρόπουλος, τους οποίους μύησαν τότε στη Φιλική Εταιρία τον μεν πρώτο ο Σκουφάς τούς δε άλλους δύο ο Αναγνωστόπουλος. Τον Απρίλιο τού 1818, μαζί με τον Σκουφά και τον Λουριώτη ο Αναγνωστόπουλος πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου γνώρισε τον Ξάνθο. Από τον Αύγουστο τού 1818, μετά τον θάνατο τού Σκουφά τον Ιούλιο, ο Αναγνωστόπουλος ανέλαβε να επισκεφθεί, όπως και άλλοι «Απόστολοι», όλα τα σημεία τού Ελληνισμού.

Το σπίτι στο οποίο ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία στην Οδησσό

Ως μέλος τής Φιλικής Εταιρίας ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος μύησε σημαντικά πρόσωπα, αναλαμβάνοντας δράση στην Οδησσό, τη Βλαχία και την Ιταλία. Εκεί ήρθε σε επαφή με τον «Κύκλο τής Πίζας», μια ομάδα ανθρώπων που είχε συσπειρωθεί γύρω από τον Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιο, και μαζί με τον Τσακάλωφ μύησαν στη Φιλική Εταιρεία τον Ιγνάτιο και τον Μαυροκορδάτο. Αργότερα βέβαια ήρθε σε σύγκρουση με τον Τσακάλωφ και τον Παπαφλέσσα. Ο Αναγνωστόπουλος μύησε στη Φιλική Εταιρία ανθρώπους οικονομικά ισχυρούς, όπως τον Παναγιώτη Σέκερη και τον Ασημάκη Κροκιδά, που ενίσχυσαν τον Αγώνα οικονομικά, αλλά και σημαντικούς αγωνιστές. Ως εκ τούτου θεωρείται ανεκτίμητη η προσφορά του στην προκοπή τής Φιλικής Εταιρίας και στην προετοιμασία τού Μεγάλου Σηκωμού τού Γένους.

Ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος. Πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη . Εκτίθεται στην Ε Εθνική Πινακοθήκη –Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου

Με την έναρξη τής Επανάστασης ο Αναγνωστόπουλος, αν και φίλος τού Μαυροκορδάτου, συμμάχησε με τον Υψηλάντη μαζί με τον οποίο κατέβηκε στην Πελοπόννησο. Αγωνίστηκε δίπλα στον Κολοκοτρώνη και τον Αναγνωσταρά και οι διαπραγματεύσεις που έκανε για την άλωση τής Τριπολιτσάς ανέδειξαν την πολιτική του ικανότητα. Πολέμησε στο Ναύπλιο, στον Ακροκόρινθο και στη Στερεά μαζί με τον Υψηλάντη και τον Νικηταρά.

Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση αντιτάχθηκε στο ψήφισµα για αγγλική προστασία. Την περίοδο τού Καποδίστρια και τού Όθωνα ανέλαβε διάφορες διοικητικές θέσεις.

Ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Πέθανε το 1854 από τη χολέρα που είχε µεταδοθεί στην Αθήνα από τα αγγλογαλλικά στρατεύματα. Μέχρι το τέλος τής ζωής του αγωνιζόταν και προσέφερε στην πατρίδα.

Μετά την απελευθέρωση επανεξετάστηκε το θέμα κατά πόσο ο Αναγνωστόπουλος ήταν ένας από τους διαπρεπέστερους φιλικούς ή ένας εκ των ιδρυτών τής Φιλικής Εταιρίας, γεγονός που υποστηρίζουν νεότερες έρευνες. Πάντως ο πρωταγωνιστικός ρόλος του στην ίδρυσή της δεν έχει γίνει ιδιαίτερα γνωστός, ενώ είχε προβληθεί ο Εμμ. Ξάνθος, ο οποίος μυήθηκε αργότερα στην Εταιρία, σύμφωνα με μαρτυρίες τού ίδιου τού Αναγνωστόπουλου, αναφορές τού Φιλήμονος και σχετική έκδοση τής Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας. Ανεξάρτητα πάντως από τον χρόνο μύησης των Αναγνωστόπουλου και Ξάνθου, κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ανεκτίμητη προσφορά των δύο ανδρών στην υπόθεση τού Αγώνα τής Ανεξαρτησίας.

Προτομή τού Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου.

Δικαίως, λοιπόν, αναγνωρίζεται η προσφορά τού Αναγνωστόπουλου, αφού αγωνίστηκε νικηφόρα, αδιάκοπα, σε όλη τη διάρκεια τής ζωής του, έχοντας γαλουχηθεί με την ιδέα ότι ο αγώνας με στόχο το καλό τής πατρίδας είναι ακατάπαυστος.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός

• Το κείμενο βασίζεται σε στοιχεία από το Αρχείο τής Φ.Ε. και τις μελέτες Αγ. Α. Τσέλαλη «Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος, ο Φιλικός», Αθήνα 1933, και Ι. Α. Μελετόπουλου «Φιλική Εταιρία», Αρχείο Π. Σέκερη, 1967