Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος

Ο πολιτικός τού Αγώνα μέλος τής Φ.Ε.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος υπήρξε μία από τις σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες τής Επανάστασης. Επεδίωξε την υποστήριξη τής Αγγλίας για τη λύση τού ελληνικού ζητήματος.

Γεννήθηκε το 1791 στο Αρναούτκιοϊ τής Κωνσταντινούπολης. Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας Φαναριωτών, μέλη τής οποίας κατείχαν σημαντικά αξιώματα στην οθωμανική διοίκηση. Πατέρας του ήταν ο λόγιος αξιωματούχος στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες Νικόλαος Μαυροκορδάτος και μητέρα του η Σμαράγδα Καρατζά. Πήρε αξιόλογη μόρφωση. Εκτός από τα Ελληνικά του, που το επίπεδό τους ήταν υψηλό, χειριζόταν καλά τα Γαλλικά, τα Ιταλικά, τα Τουρκικά και τα Αραβικά. Εργάστηκε ως γραμματέας τού θείου του, ηγεμόνα τής Βλαχίας, Ιωάννη Καρατζά, τον οποίο ακολούθησε όταν κατέφυγε στην Ευρώπη, για να αποφύγει τις συνέπειες από κατηγορίες που διατύπωσαν στην Πύλη αντίπαλοί του. Για έξι μήνες παρέμεινε στη Γενεύη, μαζί με την οικογένεια Καρατζά. Το 1819 πήγε στην Πίζα, όπου εγκαταστάθηκε και ο Καρατζάς, και γρήγορα εντάχθηκε στο περιβάλλον τού εκεί Μητροπολίτη Ιγνατίου [1]. Την ίδια χρονιά μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791-1865)  Πρωθυπουργός της Ελλάδας.( από ιδιωτική Συλλογή).

Τον Ιούλιο τού 1821, σε ηλικία 30 ετών, έφτασε στο Μεσολόγγι συνοδευόμενος από ομογενείς και φιλέλληνες. Αν και δεν διέθετε χρήματα, με τις ικανότητές του κατάφερε να αναδειχθεί γρήγορα σε φυσιογνωμία πανελλήνιας εμβέλειας. Σε όλη τη διάρκεια τής Επανάστασης διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ελληνική πολιτική ζωή, ενώ σημαίνοντες ξένοι παράγοντες τον θεωρούσαν ως τον «μόνο άξιο λόγου πολιτικό». Στο Μεσολόγγι ο Υψηλάντης τού ανέθεσε τη διοικητική οργάνωση τής Στερεάς Ελλάδας για να συντάξει το τοπικό πολίτευμα τής Δυτικής Χέρσου Ελλάδος, μαζί με τον επίσης Φαναριώτη πολιτικό Θεόδωρο Νέγρη. Τον Δεκέμβριο τού 1821 ο Μαυροκορδάτος εξελέγη πρόεδρος τής πρώτης Εθνικής Συνέλευσης στην Επίδαυρο και αναδείχθηκε πρόεδρος τής επιτροπής που συνέταξε το πρώτο «Προσωρινόν Πολίτευμα τής Ελλάδος». Οι φιλελεύθεροι και δημοκρατικοί ιδεολογικοί και πολιτικοί προσανατολισμοί τού πολιτεύματος αυτού ήταν σαφείς. Όταν τελείωσε η Εθνοσυνέλευση ο Μαυροκορδάτος εξελέγη διαδοχικά πρόεδρος και γραμματέας τού Εκτελεστικού μέχρι το 1823. Στη συνέχεια, και παρά τις διαμαρτυρίες των στρατιωτικών, εξελέγη πρόεδρος τού βουλευτικού σώματος για σύντομο χρονικό διάστημα. Η ανάμειξή του στα στρατιωτικά δεν είχε επιτυχία, αφού αυτός ευθύνεται για την καταστροφή στο Πέτα. Όμως πρωτοστάτησε στην οργάνωση τής άμυνας τού Μεσολογγίου, κάτι που αποδείχθηκε σωτήριο στην α΄ πολιορκία τής πόλης.

O Aλέξανδρος Μαυροκορδάτος διευθύνει την άμυνα στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου. Έργο του Peter von Hess

Η στάση του στους δύο εμφυλίους πολέμους τον καθιστά μία από τις πλέον αμφιλεγόμενες μορφές τού Αγώνα. Επέστρεψε στην Πελοπόννησο τον Φεβρουάριο τού 1825 και έγινε γραμματέας επί των Εξωτερικών. Εξασφάλισε τα δύο δάνεια από το Λονδίνο, κάτι που θεωρήθηκε ως αναγνώριση εκ μέρους των Άγγλων τού αγώνα των Ελλήνων, Τα χρήματα των δανείων όμως δυστυχώς σπαταλήθηκαν στους εμφυλίους πολέμους. Μολονότι οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα είχαν αβέβαιη έκβαση, ο Μαυροκορδάτος αξιοποίησε το ευνοϊκό για τους Έλληνες κλίμα που επικρατούσε στην Ευρώπη.

Τον Μαυροκορδάτο περιγράφει στο βιβλίο του «Μemoirs of the affairs of Greece … which occurred in 1823 and following years» ο Julius Michel Millingen, μέλος τής Φιλελληνικής Επιτροπής τού Λονδίνου. Ο Millingen με την ιδιότητά του αυτή ήρθε στην Ελλάδα το 1823 με συστατικές επιστολές για να μιλήσει με την ελληνική κυβέρνηση. Τότε τού δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσει τον Μαυροκορδάτο, τον οποίο περιγράφει ως εξής: «Είχε ωραίο κεφάλι, μεγάλο σε αναλογία με το σώμα του. Και μεγάλωνε περισσότερο με τα ανάκατα ριγμένα μαύρα μαλλιά και τις πλούσιες φαβορίτες. Τα παχειά φρύδια και το μεγάλο μουστάκι έδιναν μια άγρια, ρωμαντική έκφραση στα χαρακτηριστικά του. Έδειχνε ευφυής, οξυδερκής και φιλόδοξος άνθρωπος. Τα μεγάλα ασιατικά μάτια του, όλο φωτιά και εξυπνάδα, φανέρωναν καλοσύνη. Το βλέμμα του, ωστόσο, δεν αποκάλυπτε ευθύτητα. Είχε κάτι σαν αναποφασιστικότητα και ταραγμένη συστολή που τον εμπόδιζε να κοιτάξει κάποιον κατά πρόσωπο. Ήταν κοντός και με εμφάνιση διόλου επιβλητική, μεγάλο ελάττωμα στα μάτια ενός ημιπολιτισμένου λαού. Δεν έδινε μεγάλη σημασία στην ενδυμασία. Έτσι, ακόμα και οι ξένοι πρόσεξαν τη μειονεκτική αντίθεση ανάμεσα στην απλή ευρωπαϊκή φορεσιά και τον ταξιδιωτικό μανδύα του, και τις μεγαλόπρεπες και κατακόσμητες στολές των καπεταναίων.» (Millingen 1831). Μετά την απελευθέρωση συνέχισε να είναι αρχηγός τού αγγλικού κόμματος.

H υποδοχή του Βύρωνα στο Μεσολόγγι στις 5 Ιανουαρίου 1824. Με το μαύρο παλτό διακρίνεται ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Έργο του Θεόδωρου Βρυζάκη (1861) Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη των Αθηνών.

Το 1850 εξελέγη πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και το έργο του ήταν πραγματικά πλούσιο. Επί των ημερών του έγινε η μεγάλη δωρεά τού Αποστόλου Αρσάκη στη Φ.Ε. (1850), αγοράστηκε η οικία Βούρου (1851), αποπερατώθηκε και εγκαινιάστηκε το Αρσάκειο Μέγαρο (1852), καθιερώθηκε τελετή για τις ετήσιες εξετάσεις (1855), ψηφίστηκε νέος Διοργανισμός τής ΦΕ (1857), κτίστηκε το Εξωτερικό Αλληλοδιδακτικό Σχολείο με δωρεά 30.000 δρχ. από την Ελένη Τοσίτσα (1857), τα Αρσάκεια Διδασκαλεία ανακηρύχθηκαν ισότιμα προς τα κρατικά (1861). Ακόμη, ιδρύθηκε η πρώτη Βιβλιοθήκη στο Αρσάκειο (1862) και έγινε η δεύτερη δωρεά τού Αρσάκη. Επί των ημερών του, το 1863, εισήχθη το μάθημα τής Ζωγραφικής στα Σχολεία και ολοκληρώθηκε το πρώτο Τοσίτσειο Σχολείο σε σχέδια Λυσάνδρου Καυταντζόγλου.

Προσωπογραφία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου . Έργο του Άνταμ Φρίντελ [Adam de Friedal, The Greeks,
24 portraits of the principal leaders and personages who have themselves most conspicuous in the Greeκ revolution. London 1830]

Ο Όθων ανέθεσε στον Μαυροκορδάτο πρωθυπουργικά καθήκοντα το 1841, το 1844 και το 1854. Επί τής πρωθυπουργίας του αγοράστηκαν τα πρώτα ελληνικά επιβατηγά ατμόπλοια. Πήγε ο ίδιος στο Λονδίνο όπου παρήγγειλε τρία πλοία έναντι 24.000 λιρών. Τα πλοία βαπτίστηκαν «Βασίλισσα τής Ελλάδος», «Ύδρα» και «Πανελλήνιον» και αποτέλεσαν τον πυρήνα τής «Ελληνικής Ατμοπλοϊκής Εταιρείας» με έδρα τη Σύρο. Όμως ο Όθων δεν του είχε εμπιστοσύνη και τον οδήγησε και τις τρεις φορές σε παραίτηση. Στο διάστημα που ακολούθησε ο Μαυροκορδάτος ανέλαβε διάφορα κυβερνητικά αξιώματα, ενώ συνέβαλε στη διαμόρφωση τού κλίματος που οδήγησε στην έξωση τού Όθωνα. Στο τέλος τής σταδιοδρομίας του εξελέγη πληρεξούσιος Ευρυτανίας στην Εθνοσυνέλευση τού 1862 και διετέλεσε πρόεδρος τής επιτροπής σύνταξης τού νέου Συντάγματος. Τυφλός και κατάκοιτος, δεν πήρε ενεργό μέρος στις εργασίες τής επιτροπής, διατήρησε όμως το ενδιαφέρον του για τα κοινά καθώς και την πνευματική του διαύγεια έως τον θάνατό του το 1865 στην Αίγινα. Ετάφη στην Αθήνα.

Παναγιώτα Aναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος - ιστορικός

[1]Ιγνάτιος  Μητροπολίτης:  Ο Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας  διετέλεσε  μητροπολίτης Άρτας , αγωνίστηκε για την πολιτική κατάσταση των Επτανήσων . Αργότερα πήγε στη Νεάπολη , στην Πετρούπολη και διορίστηκε  μητροπολίτης Βουκουρεστίου και πρόεδρος του τοπικού Διβανίου.όταν οι Τούρκοι επανήλθαν στις Ηγεμονίες  εγκαταστάθηκε στη Βιέννη και  από εκεί   στην Πίζα. Γύρω του μαζεύτηκαν πολλοί Φιλικοί και  υποστηριχτές  της ελληνικής επανάστασης.