Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος,
ο Φιλικός που έφερε στην Ελλάδα το χριστουγεννιάτικο δένδρο

Ο Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος ήταν νομικός και γιατρός και χρημάτισε διπλωμάτης στη Ρωσία.

Γεννήθηκε στη Νάξο το 1780. Έκανε τις πρώτες του σπουδές στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια σπούδασε Νομική στη Μόσχα και Ιατρική στη Ρώμη. Το 1814 πήγε στα Ιωάννινα για να πείσει στον Αλή Πασά ότι ο Τσάρος θα τον βοηθήσει αν βαδίσει εναντίον τού Σουλτάνου. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία τον Μάιο τού 1820 και οι πρόκριτοι τον έστειλαν στην Πελοπόννησο και τη Μόσχα για να εξασφαλίσουν την υποστήριξη τής Ορθόδοξης Ρωσίας στον αγώνα τους. Συμμετείχε στην κατάληψη τής Τενέδου. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός τού ανέθεσε πολλές αποστολές. Το 1820 μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, ενημέρωσε τον Πατριάρχη για τον επικείμενο αγώνα και προσπάθησε να τον πείσει να εγκαταλείψει την Πόλη. Στη ναυμαχία τού Ναυαρίνου υπηρετούσε ως διερμηνέας τής ρωσικής μοίρας και μάλιστα μετά από τέχνασμά του οι Τούρκοι επιτέθηκαν στις ευρωπαϊκές δυνάμεις.

Ο Φιλικός και αγωνιστής Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος

Το 1843 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Το σπίτι του βρισκόταν στην οδό Κυδαθηναίων 27, που τα χρόνια τής Τουρκοκρατίας ονομαζόταν «Ρούγα τού Αλίκοκκου». Τo σπίτι σώζεται μέχρι σήμερα και είναι γνωστό ως «αρχοντικό Ι. Παπαρρηγόπουλου». Λέγεται δε ότι στο σπίτι αυτό κατοίκησε και ο Όθων το 1834 κατά την πρώτη του επίσκεψη στην Αθήνα, για την οποία ο Ρώσος Βλαδίμηρος Δαβίδοβ δίνει μια ενδιαφέρουσα περιγραφή στο έργο του «Οδοιπορικαί σημειώσεις»: «Η ευρύχωρος οικία εν η διαμένει ο πρεσβευτής ημών κέκτηται ωραίαν θέαν προς τον ναόν τού Ολυμπίου Διός, προς τον αποξηραθέντα σχεδόν ποταμόν Ιλισσόν και προς τον Υμηττόν».

Ο Ι. Παπαρρηγόπουλος διετέλεσε Γενικός Πρόξενος τής Ρωσίας μέχρι το 1862. Ο Γεώργιος ο Α΄ τον διόρισε Σύμβουλο Επικρατείας. Πέθανε το 1874. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και στο αρχείο της αναφέρεται ως Πρόξενος.

Το σπίτι τού Ι. Παπαρρηγόπουλου στην Πλάκα, Κυδαθηναίων 27

Το όνομα τού Ι. Παπαρρηγόπουλου συνδέεται και με το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο που στολίστηκε στην Αθήνα. Το 1843 η Αθήνα γιόρταζε την αναγόρευσή της σε πρωτεύουσα τού ελληνικού κράτους. Ο Παπαρρηγόπουλος, πολυταξιδεμένος πρόξενος τής Ρωσίας, είχε συνηθίσει το έθιμο τού δέντρου και αποφάσισε να το μεταφέρει και στην Αθήνα. Λέγεται ότι έφερε το δέντρο από τη Ρωσία και το στόλισε με κεράκια και πολύχρωμα χριστουγεννιάτικα σχέδια. Οι Βαυαροί χάρηκαν που είδαν ένα έθιμο που τηρούσαν χρόνια στην πατρίδα τους. Για τους Έλληνες όμως ήταν κάτι καινούργιο, ασυνήθιστο και ανεξήγητο. Τη νύχτα των Χριστουγέννων τού 1843, ένας από τους καλεσμένους στο σπίτι τού Παπαρρηγόπουλου ήταν και ο στρατηγός Ι. Μακρυγιάννης. Όταν είδε το κατάφωτο στολισμένο δίμετρο έλατο στο κέντρο τής σάλας, κούνησε το κεφάλι του και είπε: «Ωραίο είναι κυρ-Γιάννη. Και τού χρόνου να είμαστε καλά. Αλλά τα δέντρα μου εγώ δεν τ’ αφήνω να φυτρώσουν μέσα στην κάμαρα! Μόνο τ’ άρματά μου φυτρώνουν εκεί». O Παπαρρηγόπουλος γέλασε και τού εξήγησε ότι πρόκειται για διαδεδομένο έθιμο στην Ευρώπη. Τις δεκαετίες που ακολούθησαν τα σπίτια που στόλιζαν δέντρο τα Χριστούγεννα πολλαπλασιάστηκαν, αφού η αθηναϊκή κοινωνία προσπαθούσε με κάθε τρόπο να εξευρωπαϊστεί, αγνοώντας φυσικά το πανάρχαιο ελληνικό έθιμο τής ειρεσιώνης.

Χριστουγεννιάτικο δέντρο σε σαλόνι τον 19ο αιώνα

Επίσης ο Ι. Παπαρρηγόπουλος ήταν ο πρώτος που διοργάνωσε έκθεση προϊόντων προς πώληση για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Το 1858, μάλιστα, διοργάνωσε μια δωροαγορά για να βοηθήσει τους σεισμόπληκτους τής περιοχής τής Αρχαίας Κορίνθου που είχε πληγεί από σεισμό 6,7 Ρίχτερ. Μετά από αυτό τον σεισμό κτίστηκε η νέα πόλη τής Κορίνθου.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος - ιστορικός