Η πρώτη σχολική εκδρομή μετά τον πόλεμο τού 1940*

Οι δύσκολες ιστορικές συγκυρίες έγιναν πολλές φορές αιτία να απαγορευτούν οι μαθητικές εκδρομές. Μία από αυτές τις αιτίες ήταν και το ξέσπασμα τού Β΄ Παγκοσμίου πολέμου καθώς και ο εμφύλιος σπαραγμός που ακολούθησε. Το Υπουργείο Παιδείας ήρε την απαγόρευση το 1949. Έτσι λοιπόν την πρώτη σχολική χρονιά κατά την οποία επετράπησαν οι εξορμήσεις εκτός σχολείου, ακόμη και πολυήμερες, ο Παναγιώτης Πουλίτσας, πρόεδρος τότε τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και περήφανος πάντα για τη λακωνική του καταγωγή, δεν έχασε την ευκαιρία να ταξιδέψει μαζί με τις τελειόφοιτες μαθήτριες τού Αρσακείου Αθηνών στην πατρίδα του τη Λακωνία. Επιθυμούσε να γνωρίσουν οι νεαρές μαθήτριες τα ιερά εδάφη όπου ανατράφηκαν και έζησαν οι αρχαίοι Σπαρτιάτες. Το πρόγραμμα τής εκδρομής ήταν Αθήνα – Σπάρτη με μία στάση στις Μυκήνες. Το ταξίδι κράτησε 12 ώρες, λόγω τής κακής κατάστασης των δρόμων, αλλά και των περιορισμένων δυνατοτήτων των λεωφορείων τής εποχής.

Το μοναστήρι τής Παντάνασσας ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Φραγκόπουλο, υψηλόβαθμο αξιωματούχο τού Δεσποτάτου τού Μυστρά, το 1428. Βρίσκεται περίπου στο μέσον τής καστροπολιτείας τού Μυστρά.

Την επόμενη μέρα οι μαθήτριες περπάτησαν στην υπέροχη καστροπολιτεία τού Μυστρά, προσκύνησαν στο μοναστήρι τής Παντάνασσας και άκουσαν με προσοχή την ξενάγηση. Με το αυτοκίνητο ανέβηκαν στον Ταΰγετο και ύστερα με τα πόδια έφθασαν στη χαράδρα τού Καιάδα. Το απόγευμα ανέβηκαν στο χωριό Γεράκι, σε υψόμετρο 300 μέτρων στον Πάρνωνα που ήταν και ο τόπος καταγωγής τού Παναγιώτη Πουλίτσα.

Το χωριό Γεράκι, ο μικρός Μυστράς όπως τον αποκαλούν, βρίσκεται στους πρόποδες τού Πάρνωνα στη Λακωνία. Είναι κτισμένο στη θέση τού μεσαιωνικού οικισμού των Γερονθών. Στην περιοχή υπάρχουν ερείπια Κυκλώπειου τείχους και βυζαντινοί ναοί.

Εκεί βρισκόταν η Ακρόπολη τής αρχαίας μυκηναϊκής πολιτείας των Γερονθών. Υπήρχε ακόμα και κάστρο κτισμένο σε λόφο κοντά στο χωριό. Το βράδυ γύρισαν στη Σπάρτη για να αναπαυθούν.

Το Δημαρχείο τής Σπάρτης το 1949 κτίστηκε στην κεντρική πλατεία τής πόλης και αποτελεί ένα από τα αξιολογότερα νεοκλασικά κτήρια τής πόλης, έργο τού αρχιτέκτονα Γ. Κατσαρού.

Η μαθήτρια τού Τοσιτσείου (Αρσακείου Αθηνών), που τότε στεγαζόταν στην οικία Κατσάρα, στη γωνία των οδών Μαυρομιχάλη και Ακαδημίας, η Ζωή Κονιδάρη θυμάται ακόμα την εκδρομή αυτή και διηγείται: «Όλες μας είχαμε προετοιμαστεί για μια ολιγοήμερη απόδραση με τις φίλες μας και με τη συνοδία των αγαπημένων μας καθηγητών. Ετοιμαστήκαμε, πήραμε μαζί τα αγαπημένα μας φορέματα αλλά και την ομοιόμορφη στολή που μας είχε καθορίσει το Σχολείο και, όπως ήταν φυσικό, ήμασταν εφοδιασμένες όλες με ένα πακέτο που περιείχε τα πατροπαράδοτα σπιτικά κεφτεδάκια και άλλα καλούδια που συνόδευαν παραδοσιακά κάθε σχολική εκδρομή.».

Ο κεντρικός δρόμος τής Σπάρτης που οδηγούσε στον Μυστρά. Το ρυμοτομικό σχέδιο τής πόλης συντάχθηκε από τον Βαυαρό γεωμέτρη Fr. Schauffert με τις αρχές τού Ιπποδαμείου συστήματος, με φαρδείς δρόμους και κοινόχρητους χώρους. Στο βάθος διακρίνεται ο Ταΰγετος.

Ακόμη και την εποχή εκείνη όμως, με αυστηρούς κανόνες πειθαρχίας, ήταν πολύ δύσκολο να κρατήσεις σε τάξη τόσες μαθήτριες, κυρίως όταν οι εξωτερικοί πειρασμοί ήταν μεγάλοι. Και ένας τέτοιος μεγάλος πειρασμός ήταν η πληροφορία ότι πολύ κοντά στο ξενοδοχείο όπου διέμεναν γυριζόταν μια ταινία με πρωταγωνιστή τον νεότατο τότε και ωραίο ηθοποιό Νίκο Τζόγια. Αναστατωμένες οι μαθήτριες ζητούσαν επίμονα από τους καθηγητές «να κάνουν μια βόλτα μαζί τους», αλλά η απάντηση, όπως αναμενόταν, ήταν ένα αυστηρό «όχι». Θυμωμένες οι Αρσακειάδες, λοιπόν, παρέμειναν κλεισμένες στα δωμάτιά τους συζητώντας ώς αργά το βράδυ. Ξαφνικά θυμήθηκαν τους περιβόητους κεφτέδες με τους οποίους τους είχαν εφοδιάσει οι μητέρες τους.

Η αγάπη τού Όθωνα και τού πατέρα του Λουδοβίκου τής Βαυαρίας για την ιστορία τής Σπάρτης, αλλά και το ρεύμα τού κλασικισμού τους ώθησαν να επανιδρύσουν την πόλη τής Σπάρτης, ενώνοντας οικισμούς της περιοχής. Το διάταγμα τής ιδρύσεώς της υπεγράφη το 1834. Στη φωτογραφία η Σπάρτη το 1949. Στο βάθος ο Ταΰγετος.

Όπως ήταν φυσικό είχαν ξεραθεί και δεν μπορούσαν να τους φάνε πλέον. «Μές τής νυχτιάς τη σιγαλιά» λοιπόν αποφάσισαν να ανοίξουν τα παράθυρα και να εκσφενδονίσουν τους κεφτέδες για να τους περάσουν τα νεύρα. Τους είχε διαφύγει όμως ότι κάτω από τα παράθυρά τους υπήρχε ένας στεγασμένος χώρος. Η στέγη, κάτι σαν τέντα, ήταν από τσίγκο. Η πρόσκρουση των κεφτέδων στον τσίγκο προκάλεσε έναν πολύ δυνατό θόρυβο, που έμοιαζε, μέσα στη νυχτερινή ηρεμία τής Σπάρτης τού 1949, σαν πυροβολισμός. Μέσα σε λίγα λεπτά το ξενοδοχείο είχε περικυκλωθεί από αυτοκίνητα με χωροφύλακες που έσπευσαν να προστατεύσουν τις μαθήτριες από την «επίθεση». Δημιουργήθηκε μεγάλη αναστάτωση, αλλά πολύ γρήγορα οι αστυνομικοί κατάλαβαν και αποχώρησαν γελώντας, αφήνοντας τα σκυλιά τής περιοχής να «συλλάβουν» τους «επαναστατημένους» κεφτέδες.

Οι τελειόφοιτες τού Τοσιτσείου Αθηνών το 1949. Είναι η τάξη που πραγματοποίησε την εκδρομή που περιγράφεται στο άρθρο αυτό.

Υπέροχες αναμνήσεις μιας άλλης εποχής! Κι όμως ούτε η σοβαρότητα των ηθών ούτε οι κανόνες που έπρεπε πάντα να τηρούνται ήταν ικανοί να αποτρέψουν τα νέα κορίτσια από το να ζήσουν και να ευχαριστηθούν την εμπειρία τής εκδρομής που ο πόλεμος και η καταστροφική του συνέχεια τους είχε στερήσει επί 10 χρόνια.

• Οι πληροφορίες προέρχονται από διήγηση τής Αρσακειάδας, αποφοίτου τού Αρσακείου Αθηνών, Ζωής Κονιδάρη.

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός