Τα βραβεία τού Αρσακείου
Η επιβράβευση των μαθητριών για το ήθος αλλά και την επίδοσή τους στα μαθήματα αποτελούσε κίνητρο για βελτίωση των επιδόσεών τους και ενίσχυε την ευγενή άμιλλα. Αυτό πίστευε το Σχολείο αλλά και όλοι όσοι με τις προσφορές τους συνέβαλαν στη θέσπιση των βραβείων. Τα περισσότερα είχαν αθλοθετηθεί από άτομα που είχαν σχέση με την Εταιρεία, είτε ήταν μέλη τού Δ.Σ. είτε απόφοιτοι είτε και ενοικιαστές κάποιων από τα καταστήματα τής Φ.Ε., οι οποίοι φρόντιζαν να καταθέτουν στην Τράπεζα ένα ποσό, ώστε οι ετήσιοι τόκοι του να αποτελέσουν το χρηματικό βραβείο κάποιας Αρσακειάδας για την επίδοσή της σε διαφορετικά κάθε φορά γνωστικά αντικείμενα.
Γνωρίζοντας τα ήθη τής εποχής δεν προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι το ήθος και η συμπεριφορά αποτελούσε βασικό κριτήριο για τα περισσότερα, είναι όμως θετικό ότι δεν βραβευόταν μόνο η επίδοση στον γνωστικό τομέα αλλά και σε μαθήματα όπως η Μουσική, η Ζωγραφική αλλά και Στενογραφία, το Κέντημα κ.ά. Αποτελεί πάντως καθρέφτη για τη νοοτροπία τής εποχής το σκεπτικό αθλοθέτησης κάθε βραβείου. Εύκολα εξηγείται εξάλλου το γεγονός ότι στα περισσότερα το έπαθλο ήταν χρηματικό, αν σκεφθεί κανείς ότι η κοινωνία τής εποχής εκείνης, στην προσπάθειά της να κτίσει ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο, αντιμετώπιζε μεγάλα προβλήματα, κυρίως οικονομικά.
Η μαθήτρια Παλανά ποζάρει στο στούντιο τού γνωστού φωτογράφου Γ. Πουλίδη με το πτυχίο τού Αρσακείου που μόλις είχε λάβει. Η περηφάνια και η ικανοποίηση είναι ζωγραφισμένη στο πρόσωπό της. Φωτογραφία τού 1916. (αρχείο Πουλίδη, ΕΡΤ)
Η απονομή των βραβείων γινόταν σε επίσημη τελετή την τελευταία Κυριακή τού Ιουνίου. Επειδή όμως οι απολυτήριες εξετάσεις τού Γυμνασίου γίνονταν την πρώτη εβδομάδα τού Ιουλίου και έτσι δεν υπήρχε χρόνος να καταλήξουν στο ποιες μαθήτριες πρέπει να βραβευθούν, το Δ.Σ. αποφάσισε να διαγωνίζονται οι αριστούχες τής τελευταίας τάξης στα Αρχαία και στην Ιστορία. Ο βαθμός τής επίδοσης στα διαγωνίσματα αυτά ορίστηκε να προστίθεται στους βαθμούς τού β΄ εξαμήνου και να συνάγεται ο γενικός βαθμός με βάση τον οποίο θα απονέμονταν τα αριστεία.
Η μαθήτρια Παλανά σε μια διαφορετική πόζα την ίδια μέρα στο στούντιο τού Πουλίδη. (Αρχείο Πουλίδη,ΕΡΤ)
Ράλλειο Βραβείο Το «Ράλλειο» ήταν το παλαιότερο βραβείο από αυτά που έδινε η Φ.Ε. Ο Στ. Γαλάτης γράφει γι’ αυτό στην Ιστορία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας: «Ο εν μακαρία τη λήξει Παντιάς Ράλλης εκ Λονδίνου, εκληροδότησεν υπέρ τής Εταιρείας πεντακοσίας λίρας στερλίνας επί τω όρω να δίδωνται κατ’ έτος οι τόκοι αυτων εις το κοράσιον εκείνο όπερ ήθελε διακριθή διά την καλήν διαγωγήν του». Το Δ.Σ. τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας καθόρισε τις προϋποθέσεις επίδοσης τού βραβείου. Η απονομή γινόταν κάθε χρόνο σε μεγάλη τελετή κατά την οποία ο Πρόεδρος τής Φ.Ε. αποσφράγιζε τον φάκελο και διάβαζε «γεγονυία τη φωνη» το όνομα τής βραβευθείσας. Η πρώτη μαθήτρια που πήρε το Ράλλειο βραβείο, στις 19 Ιουνίου 1866, ήταν η Ειρήνη Πρινάρη, η μετέπειτα Διευθύντρια τοή Αρσακείου Κερκύρας.
Το δίπλωμα που της απενεμήθη έγραφε:
Ἡ ἐν Ἀθήναις Φιλεκπαιδευτική Ἑταιρεία
Πρός τήν κυρίαν Εἰρήνην Πρινάρη,
μαθήτριαν τῆς Ε΄ τάξεως ἐν τῷ Ἀρσακείῳ.
Ἐπειδή καθ’ ἅπασαν τήν ἐν τῷ Ἀρσακείῳ Παρθεναγωγείῳ δίαιταν,
ἀρίστην ἀνεδείξατο διαγωγήν,
τῇ τε γραμμάτων πείρᾳ τάς ἐφαμίλλους αὐτῇ ὑπερεβάλετο,
το Ράλλειον Βραβεῖον ἀπονέμει αὐτῇ
τό Διοικητικό Συμβούλιον τῆς Φιλεκπαιδευτικῆς Ἑταιρείας.
Ἐν Ἀθήναις τῇ 19ῇ Ιουνίου 1866
Ὁ Πρόεδρος Ὁ Γεν. Γραμματεύς
Λ. Μελάς Χ.Ν. Φιλεδελφεύς
Οι βραβευθείσες μαθήτριες στο Αρσάκειο το 1925. Εκτός από το βραβείο οι μαθήτριες κατά παράδοση κρατούν λουλούδια και φύλλα δάφνης. Η φωτογραφία προέρχεται από δημοσίευμα σε εφημερίδα. (Αρχείο ΦΕ)
Όταν λίγα χρόνια αργότερα αθλοθετήθηκε και το «Μποτάσειο» βραβείο στη μνήμη τού Ιωάννου Μπόταση, το Δ.Σ. καθιέρωσε το Ράλλειο Βραβείο να δίνεται στις μαθήτριες τής τελευταίας τάξης τού Εσωτερικού Διδασκαλείου και το Μποτάσειο στις μαθήτριες τού Εξωτερικού Διδασκαλείου. Και τα δύο απονέμονταν σε «μαθητρίας διακριθείσας επί ήθεσι καθ’ όλην την διάρκειαν των σπουδών και διακριθησομένας εν δυσί διαδοχικοίς διαγωνισμοίς, προκριματικώ και οριστικώ.». Εδώ θα πρέπει να διασαφηνιστεί ότι η επίσημη βαθμολογία τού Σχολείου καθοριζόταν από τα Θρησκευτικά, τα Ελληνικά, τα Παιδαγωγικά, τα Φυσιογνωστικά και τα Γαλλικά. Ο προκριματικός διαγωνισμός γινόταν στην Έκθεση Ιδεών την πρώτη Κυριακή τού Απριλίου σε κόλλες με καλυμμένο το όνομα τής διαγωνιζομένης.
Μποτάσειο Βραβείο: Ο Ιωάννης Μπότασης, γιος τού πλοιάρχου Νικ. Μπόταση, γεννήθηκε στις Σπέτσες το 1839.Σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη συνέχεια μετέβη στη Νέα Υόρκη, όπου εργάστηκε σε εταιρεία εμπορίας βάμβακος. Εξελέγη βουλευτής Σπετσών το 1874. Ήταν φιλοπρόοδος άνθρωπος, εκ των ιδρυτών τής «Εθνολογικής και Ιστορικής Εταιρείας» τής οποίας διετέλεσε και πρόεδρος. Από το 1875 ήταν εταίρος τής Φ.Ε. Τον Ιούνιο τού 1875 αποφάσισε να διαθέσει βραβείο 400 δρχ. για μία μαθήτρια τού Εξωτερικού Σχολείου. Την πρόθεσή του ανακοίνωσε στο Δ.Σ. με επιστολή του: «Φρονών αείποτε ότι η δημοσία ανακήρυξις των επί επιμελεία και προκοπή διακρινομένων εν πολυμόχθω πνευματικώ αγώνι, oυ μόνον ανταμείβει την φιλοτιμίαν αυτών, αλλά εξεγείρει συνάμα την άμιλλαν των υπολειπομένων, εθεώρησα καθήκον να συντελέσω εκ των ενόντων εις την ανάπτυξιν τοιαύτης αμίλλης και μεταξύ των μαθητριών των εξωτερικών διδασκαλείων τής ημετέρας Εταιρείας.». Προσέφερε λοιπόν ποσόν το οποίο κατ’ έτος θα απονέμετο με τους εξής όρους: α) να φέρει τον τίτλο «Μαρία Μπόταση» εις μνήμην τής μητέρας του Μαρίας, β) να προκηρύσσεται από το Δ.Σ. όπως και το Ράλλειο, γ) να απονέμεται κάθε Ιούνιο την ημέρα «των εις Ωδικήν Γενικών εξετάσεων», δ) δικαίωμα συμμετοχής θα έχουν όσες φοίτησαν τα 3 τελευταία χρόνια στο Εξωτερικό Σχολείο. Το βραβείο απονεμήθηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο τού 1894 και συνέχισε να απονέμεται μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σαββίδειο Βραβείο: Το «Σαββίδειο» βραβείο καθιέρωσε στις 15 Δεκεμβρίου 1924 ο Παναγιώτης Σαββίδης για την Αρσακειάδα την «αρίστην μεν εις ό,τι αφορά το ήθος και την συμπεριφοράν, καλήν δε εις την γενικήν μόρφωσιν». Δικαίωμα συμμετοχής στον διαγωνισμό είχαν όλες οι μαθήτριες που είχαν βαθμό «καλώς» στα γενικά μαθήματα, «λίαν καλώς» στα Παιδαγωγικά, τα Ελληνικά, στη Γυμναστική, στα Οικοκυρικά, στην Υγιεινή. Οι μαθήτριες διαγωνίζονταν στην Έκθεση Ιδεών με θέματα σχετικά με «την έρευνα των ψυχικών εφοδίων τής αύριον εξερχομένης των μαθητικών εδωλίων εν σχέσει με τον παρ’ αυτής καταρτισμόν τής οικογενείας, των δικαιωμάτων και καθηκόντων εκατέρων των συζύγων, περί τής ανατροφής των τέκνων, διά την εσωτερικήν διοίκησιν τού οίκου.». Ως γλώσσα καθόρισε ο Π. Σαββίδης τη «ζωντανήν» γλώσσα των εφημερίδων. Στον διαγωνισμό συμμετείχαν και μαθήτριες επαρχιακών Σχολείων. Το πρώτο βραβείο ήταν 1.000 δρχ. και το δεύτερο 500 δρχ. για τις μαθήτριες των Σχολείων των Αθηνών και γι’ αυτά των επαρχιών. Τα Σαββίδεια βραβεία σταμάτησαν να απονέμονται το 1932.
Οι βραβευθείσες μαθήτριες στο Αρσάκειο το 1927. Και πάλι οι βραβευθείσες κρατούν λουλούδια και δάφνες. Η βράβευση γινόταν στην Αθήνα ακόμα και για τις μαθήτριες των επαρχιακών Σχολείων (τής Λάρισας, τής Κέρκυρας και τής Πάτρας). Η φωτογραφία προέρχεται από δημοσίευμα σε εφημερίδα. (Αρχείο ΦΕ)
Σίμειο Βραβείο: Το «Σίμειο» βραβείο καθιέρωσε στη μνήμη τού συζύγου της η χήρα τού Άγγελλου Σίμου, η οποία κατέθεσε στην Τράπεζα τής Ελλάδος 17 ομολογίες τής Εταιρείας Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων. Τα τοκομερίδια, 500 δρχ. ετησίως, απονέμονταν στην αριστεύσασα στις διπλωματικές εξετάσεις τής Εμπορικής Σχολής. Το 1928 που έκλεισε η Εμπορική Σχολή, οπότε σταμάτησε και η απονομή τού βραβείου.
Καλλιρρόειο Βραβείο: Στις 25 Απριλίου 1925 ο Γ. Γαρδίκας «εξ ευγνωμοσύνης προς την Φιλεκπαιδευτικήν Εταιρείαν και ίνα συντελέση εις την ανάπτυξι τής προς μάθησιν αμίλλης των υπό τής Εταιρείας εκπαιδευομένων νεανίδων» θέσπισε βραβείο 1.000 δρχ. για μία από τις αριστεύσασες μαθήτριες τού Εσωτερικού και για μία τού Εξωτερικού Διδασκαλείου. Το βραβείο ονομάστηκε «Καλλιρρόειον» από το όνομα τής συζύγου τού δωρητή και απενέμονταν μέχρι το 1928.
Οι βραβευθείσες μαθήτριες τού Αρσακείου το 1932. Η φωτογράφιση έχει γίνει σε στούντιο και οι μαθήτριες εκτός από τα λουλούδια που κρατούν πλαισιώνονται και από γλάστρες. Η επίδραση τού “horror vacui” κυριαρχούσε ακόμα στην τέχνη τής φωτογραφίας. (Αρχείο ΦΕ)
Βρεβείο Διονυσίου Κανελλέτου: Στις 15 Μαΐου 1926 ο Διον. Κανελλέτος αθλοθέτησε βραβεία 1.000 και 500 δρχ. για τις δύο πρώτες μαθήτριες τής Εμπορικής Σχολής στο μάθημα τής Στενογραφίας. Το βραβείο απενεμήθη επί 2 χρόνια.
Θεοδωρίδειο Βραβείο: Στις 2 Ιουλίου 1926 ο Ιωάννης Θεοδωρίδης, αποκόμισε άριστες εντυπώσεις κατά την επίσκεψή του σε έκθεση τού Σχολείου, όπου είδε τα καλλιτεχνήματα των μαθητριών. Αποφάσισε λοιπόν να συμβάλει στη θέσπιση τού «Θεοδωριδείου» βραβείου, από 500 δρχ., για την αριστεύσασα μαθήτρια στα χειροτεχνήματα. Το 1927 ο ίδιος θέσπισε ομώνυμο βραβείο 500 δρχ. στο μάθημα τής Ιχνογραφίας για τις μαθήτριες των Αρσακείων Πατρών, Κερκύρας και Λάρισας.
Βραβείο Στενογραφίας: Το 1928 ο Μ. Νικολάου θέσπισε βραβείο Στενογραφίας 1.000 και 500 δρχ. το οποίο απενεμήθη τον Ιούνιο τού ιδίου έτους.
Οι βραβευθείσες μαθήτριες τού Αρσακείου το 1930. Η φωτογράφιση έχει γίνει σε στούντιο και οι μαθήτριες εκτός από τα λουλούδια που κρατούν πλαισιώνονται και από γλάστρες. Η επίδραση τού “horror vacui” κυριαρχούσε ακόμα στην τέχνη τής φωτογραφίας. (Αρχείο ΦΕ)
Βραβεία Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου: Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος Παπαδόπουλος θέσπισε: 1. Βραβείο Θρησκευτικών: βραβείο 500 δρχ. για τις αριστεύσασες στο μάθημα των Θρησκευτικών στα Αστικά Σχολεία τής Φ.Ε., 2. Βραβείο Μπαλώματος Κάλτσας: βραβείο 500 δρχ. για τις καλύτερες στο «εμβάλωμα και το μαντάρισμα κάλτσας». Από το 1932 τα βραβεία για τα Αστικά Σχολεία, τα οποία καταργήθηκαν, δόθηκαν στις μαθήτριες τού Γυμνασίου.
Ζεγγίνειο Βραβείο: Το «Ζεγγίνειο» βραβείο θέσπισε η χήρα τού Ιωάννη Ζεγγίνη, η οποία άφησε στη Φ.Ε. 30.000 δρχ. για να βραβεύεται από τους τόκους με 1.500 δρχ. η αξιότερη, μεταξύ των απόρων μαθήτρια, για την επιμέλεια και ήθος της.
Βραβείο Ιωάννου Καλλιφρονά: Το 1932 η Ελένη Καλλιφρονά παραχώρησε το 1/6 των ομολογιών τού Εθνικού Δανείου που δώρισε στο Δημόσιο στη μνήμη τού αδελφού της Ι.Δ. Καλλιφρονά α) στην αριστεύσασα τού Διδασκαλείου, β) στην αριστεύσασα εξωτερική μαθήτρια τής Ε΄ τάξης Γυμνασίου, γ) στην αριστεύσασα εσωτερική μαθήτρια τής Στ΄ τάξης τού Προτύπου, δ) στην αριστεύσας εξωτερική μαθήτρια τής Στ΄ τάξης τού Προτύπου.
Οικονόμειο Βραβείο: Το «Οικονόμειο» βραβείο προοριζόταν για την αρίστη σε ήθος και πρωτεύουσα στα μαθήματα μαθήτρια τής τελευταίας τάξεως τού Γυμνασίου με τον όρο να έχει φοιτήσει επί 3 τουλάχιστον χρόνια στο Σχολείο.
Βραβείο Κοινότητος Ψυχικού: Το 1935 η κοινότητα Ψυχικού αθλοθέτησε έπαθλο 2.000 και 1.000 δρχ. για τις τελειόφοιτες μαθήτριες τού Διδασκαλείου ή τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας το οποίο θα δίνεται κατόπιν κληρώσεως μεταξύ των μαθητριών που θα προτείνει ο καθηγητής τής Μουσικής. «Αι άρισται των μετεχουσών τής χορωδίας» όπως λέει το σκεπτικό τής κοινότητας.
Από τον ίδιο φορέα αθλοθετήθηκε βραβείο 1.000 δρχ. για τη σπουδάστρια τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας η οποία «κατέδειξε εμπράκτως εν τε τη σχολική ζωή και έξω αυτής ότι υπερέχει κατά το κοινωνικόν φρόνημα».
Κοκκώνειο Βραβείο: Το 1936, κατόπιν δωρεάς τού Ηλία Κοκκώνη, θεσπίστηκε το «Κοκκώνειο» βραβείο εκ 1.000 δρχ. για την αριστεύσασα στην Οικοκυρική Σχολή. Το βραβείο συνοδευόταν από πλακέτα που έγραφε το παρακάτω ποίημα:
«Οικοκυριό να μάθη μια κόρη που δε νοιάζεται
μοιάζει με ωρολόγι που έχεις και δεν εργάζεται»
Βραβείο Δανηικίδου: Στις 23 Απριλίου 1936 η Δανιηλίδου από την Αλεξάνδρεια τής Αιγύπτου, παλαιά Αρσακειάς, θέσπισε βραβείο 2.000 δρχ. για τις αριστεύσασες τής Εσωτερικής Σχολής.
ΒΡΑΒΕΙΑ ΑΡΣΑΚΕΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ
Πολλά ήταν τα βραβεία που είχαν αθλοθετηθεί και για τις αποφοίτες τού Αρσακείου Πατρών
Γεροκωστοπούλειο Βραβείο: Το «Γεροκωστοπούλειο» βραβείο καθιέρωσε το 1899 ο Αχιλλέας Γεροκωστόπουλος. Κάθε 3 χρόνια γινόταν διαγωνισμός μεταξύ των απόρων εκ Πατρών ή εξ Ηπείρου καταγομένων μαθητριών τής ανωτάτης τάξεως.
Μειντάνειο Βραβείο: Το «Μεϊντάνειο» βραβείο θέσπισε ο Ι. Μειντάνης. Κατέθεσε ομολογίες τού Α΄ Αναγκαστικού Δανείου τού 1922 των οποίων οι τόκοι θα δίνονταν ως βραβείο στην αριστεύσασα κατ’ έτος μαθήτρια τής τελευταίας τάξεως τού Διδασκαλείου.
Βραβείο Γεωργίου Αποστολόπουλου: Ο Γεώργιος Αποστολόπουλος προσέφερε βραβείο 1.500 δρχ προς τις συμμαθήτριες τής αποθανούσης κόρης του και 1.000 δρχ. κατ’ έτος μέχρι τής αποπεράτωσης των γυμνασιακών σπουδών τους.
Μαραγκοπούλειο Βραβείο: Ο Γεώργιος Μαραγκόπουλος θέσπισε βραβείο 500 δρχ. για τη μαθήτρια με την καλύτερη επίδοση στο μάθημα τής Μουσικής.
Αρσακειάδες τής Πάτρας ποζάρουν σε αίθουσα τού παλαιού σχολείου (οικία Νιανιάρα) το 1900 (αρχείο ΦΕ)
Οι βραβεύσεις αυτές σταμάτησαν κατά τη διάρκεια τού πολέμου και δεν συνεχίστηκαν μετά από αυτόν. Οι φωτογραφίες όμως από τις τελετές υπενθυμίζουν τις σημαντικές στιγμές των Αρσακειάδων τού 19ου και των αρχών τού 20ού αιώνα.
- Οι πληροφορίες προέρχονται από την Ιστορία τού Στ. Γαλάτη και από το Αρχείο τής ΦΕ.
Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ
φιλόλογος – ιστορικός