Αγάθη Νικοκάβουρα.

Μια πνευματική προσωπικότητα τής Κέρκυρας

Μεγάλη μορφή τής πνευματικής ζωής τής Κέρκυρας ήταν η Αγάθη Νικοκάβουρα. Η «λογία», όπως την αποκαλούσαν στο νησί της, θεωρείται για πολλούς από τα ύστερα ονόματα τής Επτανησιακής σχολής.[1]

Το κτήριο στο οποίο στεγαζόταν το Αρσάκειο Κερκύρας. (Aρχείο ΦΕ)

Γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1892.[2] Ο πατέρας της Ευστάθιος Νικοκάβουρας, βλέποντας την αγάπη της για τα γράμματα, φρόντισε να δώσει στη θυγατέρα του την καλύτερη δυνατή μόρφωση. Στην πόλη τής Κέρκυρας από το 1866 λειτουργούσε το Αρσάκειο Κερκύρας. Σε αυτό φοίτησε η Αγάθη από το 1904 μέχρι το 1910, οπότε αποφοίτησε από το Διδασκαλείο. Σχεδόν αμέσως, το 1911 προσελήφθη στο Αρσάκειο Κερκύρας ως δασκάλα ή και επιμελήτρια. Όμως η νεαρή Αγάθη δεν ήταν ικανοποιημένη. Το 1920 έδωσε εξετάσεις και πέτυχε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από όπου αποφοίτησε το 1925.[3]

Επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου συνέχισε να εργάζεται στο Αρσάκειο ως καθηγήτρια φιλόλογος. Η έντονη προσωπικότητά της και το ζωντανό δημιουργικό μάθημά της έκανε όλες τις μαθήτριές της να τη λατρεύουν.

Τελειόφοιτες τού 1933. Στη δεύτερη σειρά οι εκπαιδευτικοί Δ. Πουλημένος (θεολόγος), Πανόπουλος (παιδαγωγός), Ευ. Κομμανού (γυμνάστρια), η καθηγήτρια Γαλλικών που οι μαθήτριες φώναζαν “Jusquela”, Eλ. Σταμπόγλη (διευθύντρια), Αγ. Νικοκάβουρα (φιλόλογος), Σούκα (επιμελήτρια), Περίδης (φυσικός) και Ρομποτής (μαθηματικός). Από το Αρχείο τής Φ.Ε.

Στην πατρίδα της πλέον η Αγάθη Νικοκάβουρα άρχισε να συμμετέχει όχι μόνο στα εκπαιδευτικά αλλά και στα πολιτιστικά δρώμενα. Το 1929 μαζί με άλλους λογίους[4] ίδρυσε τον «Φιλεκπαιδευτικό Όμιλο Κερκύρας», που είχε στόχο την υποστήριξη τής γλαφυρής και κατανοητής δημοτικής γλώσσας. Στον Όμιλο υποστήριζαν τη βιομηχανική ανάπτυξη τού νησιού, παράλληλα όμως διαπίστωναν ότι η Κέρκυρα είχε μείνει πίσω στην περισυλλογή των μνημείων τού λόγου τού νησιού, που όπως πίστευαν «είναι οι καθαρές πηγές από όπου ροβολούν αρμονικά τα ποτάμια που πλουτίζουν την εθνική ζωή».

Προσωπογραφία τής Αγάθης Νικοκάβουρα. Από το αρχείο τής Φ.Ε.

Η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία βλέποντας την εργατικότητα και τις ικανότητες τής καθηγήτριας αποφάσισε να τη μεταθέσει στην Αθήνα, για να εργασθεί στο Αρσάκειο Ψυχικού, το νέο σύγχρονο σχολείο της στο οποίο φοιτούσε μεγάλος αριθμός μαθητριών. Έτσι το 1933 βρίσκουμε την Αγάθη Νικοκάβουρα στην Αθήνα και μάλιστα είναι μέλος τής επιτροπής για τον εορτασμό τής «Εκατονταετηρίδος» τής Φ.Ε. Το όνομά της αναγράφεται και στην πρόσκληση που εστάλη το 1936: «Την Κυριακή 1η Νοεμβρίου και ώρα 3 μ.μ., στο Θέατρο τού Αρσακείου Ψυχικού, επί τη εκατονταετηρίδι τής Φ.Ε., Ιφιγένεια εν Ταύροις, κατά το πρωτότυπον, διδασκαλία υπό τού αειμνήστου Γ. Γαρδίκα[5] και τής καθηγητρίας τού εν Αθήναις Γυμνασίου Αγάθης Νικοκάβουρα. Σκηνοθεσία και μουσική Ορέστης Κοντογιάννης».[6]

Η πρόσκληση για την παράσταση τής «Ιφιγένειας εν Ταύροις» το 1936 στο Αρσάκειο Ψυχικού. (Αρχείο ΦΕ)

Η Αγάθη Νικοκάβουρα εργάστηκε στο Αρσάκειο μέχρι το 1953 οπότε συνταξιοδοτήθηκε. Τότε η «λογία» εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και συνέχισε το φιλολογικό της έργο κάνοντας αισθητή την παρουσία της στην πνευματική ζωή τού νησιού. Είναι η περίοδος που γράφει τα περισσότερα έργα της. Το 1962 στα «Θησαυρίσματα», το περιοδικό τού Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών Σπουδών» δημοσιεύτηκε «Έρευνα έργων και χειρογράφων τού Ανδρέα Μουστοξύδη»[7], το 1963 παρουσίασε τη μελέτη «Επιστολές Ανδρέα Μουστοξύδη»[8], το 1965 εκδόθηκε το βιβλίο της «Ο Ανδρέας Μουστοξύδης και η Παιδεία», το 1976 δημοσιεύτηκε η μελέτη της «Τα Κερκυραϊκά-Dele cose Corciresi» τού Αντρέα Μουστοξύδη,[9] ενώ το 1978 «Ο κώδικας τού Ιερού Ναού των Αγίων Αποστόλων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου και τής Αγίας τού Χριστού Νίκης στον Ανεμόμυλο τής Κέρκυρας» δημοσιεύτηκε στα «Κερκυραϊκά Χρονικά» .

Το βιβλίο τής Αγάθης Νικοκάβουρα «Ο Ανδρέας Μουστοξύδης και η Παιδεία»

Το 1980 οι εκδότες τού περιοδικού «Πόρφυρας» τής ζήτησαν να γράψει κάτι για το νέο περιοδικό. Δέχθηκε ευχαρίστως παρά το γεγονός ότι ήταν ήδη 89 ετών. Είχε γράψει ένα δοκίμιο για τον «Πόρφυρα» τού Διονυσίου Σολωμού[10]. Πέθανε 8 χρόνια μετά σε ηλικία 97 ετών. Η Κέρκυρα την τίμησε και μέχρι σήμερα συγκαταλέγεται στις «λόγιες» προσωπικότητες τού νησιού.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

• Το κείμενο βασίζεται σε στοιχεία από το Αρχείο τής Φ.Ε. στην ανέκδοτη «Ιστορία τής εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, 1836-1936», στο περιοδικό «Πόρφυρας» (Δημήτρης Κονιδάρης), Κέρκυρα, Ιούλιος 1980, και το περιοδικό «Θησαυρίσματα» τού Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών Σπουδών, 1963.

[1] Δημήτρης Κονιδάρης, «Πόρφυρας», Κέρκυρα Ιούλιος 1980.

[2] Στο Αρχείο τής Φ.Ε. αναφέρεται ως έτος γέννησής της το 1901, όμως δεν ταιριάζει χρονικά με το έτος αποφοίτησης και το έτος πρόσληψης στο Σχολείο.

[3] Αρχείο Φ.Ε.

[4] Corfu-museum gr. Λόγιοι όπως ο Κ.Ε. Σολδάτος, ο Νίκος Λευτεριώτης, η Ειρήνη Δενδρινού, ο Κων. Θεοτόκης και ο Λάμπρος Πορφύρας.

[5] Ο Γ. Γαρδίκας ήταν ο συνεχιστής τής παράδοσης στο Αρσάκειο, σύμφωνα με την οποία οι μαθήτριες κατ’ έτος ανέβαζαν παράσταση αρχαίας τραγωδίας στο πρωτότυπο. Όμως ο Γ. Γαρδίκας πέθανε λίγους μήνες πριν από τον επίσημο εορτασμό, οπότε τη διδασκαλία τής τραγωδίας ανέλαβε η Αγάθη Νικοκάβουρα.

[6] Αρχείο τής Φ.Ε.

[7] «Θησαυρίσματα», περιοδικό τού Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών Σπουδών, 1962, σ. 99-108.

[8] «Θησαυρίσματα», περιοδικό τού Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών Σπουδών, 1963, σ. 118-142.

[9] «Θησαυρίσματα», περιοδικό τού Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών Σπουδών, 1976.

[10] «Πόρφυρας», τεύχος 4.