Ορέστης Κοντογιάννης. Ο ηθοποιός που δίδαξε Θεατρική Παιδεία στο Αρσάκειο

Το 1916 ο Γρηγόριος Ξενόπουλος μετά από παράκληση τής διευθύντριας τού Αρσακείου Μαρίας Αλεξανδρίδου έγραψε το μονόπρακτο έργο «Το εύρημα», το οποίο αποτελεί σημαντική στιγμή του νεοελληνικού σχολικού θεάτρου, αφού συγκαταλέγεται στα πρώτα νεοελληνικά πρωτότυπα δράματα που γράφτηκαν ειδικά για ανήλικο κοινό από έναν πολύπειρο συγγραφέα. Όπως μας πληροφορεί ο ίδιος σε άρθρο του με τίτλο «Από την εορτήν τού Αρσακείου» στη στήλη «Αθηναϊκαί Επιστολαί», η συγκεκριμένη παράσταση κατέδειξε την εξαιρετική πρόοδο των μαθητριών στην καλλιτεχνία (μουσική, απαγγελία και ηθοποιία), ο δε Ξενόπουλος εξήρε ιδιαίτερα το ταλέντο τής μικρής δεσποινίδας Μαρίκας Θεοφιλά. Ειδική μνεία έκανε στον Ορέστη Κοντογιάννη, διπλωματούχο τής Δραματικής Σχολής τού Ωδείου Αθηνών, χάρη στη διδασκαλία τού οποίου οι Αρσακειάδες κατάφεραν να ζωντανέψουν το έργο του.

Η δημοσίευση τού θεατρικού μονόπρακτου «Το εύρημα» στη «Διάπλαση των Παίδων» το 1916 (Εθνική Βιβλιοθήκη)

Σε αυτό το άρθρο τού Ξενόπουλου είναι η πρώτη φορά που συναντούμε το όνομα τού Ορέστη Κοντογιάννη, ο οποίος ήταν μουσικός και ηθοποιός. Είχε σπουδάσει στη Δραματική Σχολή τού Ωδείου Αθηνών και στο Μουσικό τμήμα από το 1910 μέχρι το 1914. Το σχολικό έτος μάλιστα 1910-1911 πήρε τον πρώτο έπαινο στη μονωδία. Απέκτησε το δίπλωμά του ως σολίστ με «άριστα». Δίδαξε με επιτυχία στο «Πρακτικόν Διδασκαλείον τής Μονωδίας» και τιμήθηκε με το «Οικονόμειο» βραβείο (200 δρχ.) για την επίδοσή του. Τον Δεκέμβριο τού 1918 ήταν μόνιμος ηθοποιός τού θεάτρου τού Ωδείου με σκηνοθέτη τον Θωμά Οικονόμου. Εργάστηκε ως μόνιμος ηθοποιός συμμετέχοντας σε παραστάσεις και συναυλίες ώς το τέλος τού 1924. Κατόπιν εντάχθηκε στο δυναμικό τού Θεάτρου Ελληνικού Ωδείου υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση τού Σπύρου Μελά. Ο νέος αυτός θίασος αποτέλεσε τον προπομπό τού Θεάτρου Τέχνης. Ο θίασος περιλάμβανε μαθητές τού Ωδείου Αθηνών, καθώς και τους μαθητές τού Ελληνικού Ωδείου. Ο Ορέστης Κοντογιάννης ήταν μέλος τής Εφορευτικής Επιτροπής τού νέου καλλιτεχνικού οργανισμού τού Θεάτρου Ελληνικού Ωδείου ως αντιπρόσωπος των εταίρων τού θεάτρου. Τέλος, έχουμε πληροφορίες ότι ως ηθοποιός είχε λάβει μέρος στις πρώτες δελφικές γιορτές.

Ο χορός τής τραγωδίας «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» φωτογραφίζεται στο Αίθριο τού Αρσακείου Μεγάρου. (Αρχείο ΦΕ)

Ο Ορέστης Κοντογιάννης παράλληλα με τη θεατρική και τη μουσική του καριέρα από το 1915, και σίγουρα μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ήταν καθηγητής Μουσικής στο Αρσάκειο, εσωτερικό και εξωτερικό. Συνεργάστηκε με πολλούς από τους φιλολόγους τού Σχολείου, αλλά και μουσικούς, όπως τον Ν. Λάβδα, και σκηνοθετούσε όλες τις σχολικές παραστάσεις τού Αρσακείου, οι οποίες γι’ αυτό ήταν καλλιτεχνικά άρτιες σε όλες τους τις λεπτομέρειες. Οι παραστάσεις αυτές φαίνεται ότι εντάσσονταν σε ένα ευρύτερο πρόγραμμα με καλλιτεχνικές δράσεις, όπου περιλαμβάνονταν και η μουσική, η λογοτεχνία και ο χορός. Τις μαθήτριες που λάμβαναν μέρος σε αυτές καθοδηγούσαν άνθρωποι με βαθύτατη φιλολογική γνώση, αλλά και καλλιτεχνικές σπουδές. Ένας, λοιπόν, από αυτούς τούς καθηγητές ήταν και ο μουσικός και ηθοποιός τού επαγγελματικού θεάτρου Ορέστης Κοντογιάννης.

Οι πρώτες δελφικές εορτές που οργάνωσε ο Άγγελος Σικελιανός και η σύζυγός του Εύα Πάλμερ στους Δελφούς. (Μ.Δ.Ε.)

Το 1927 ο Ορέστης Κοντογιάννης παρουσίασε αρχαίες τραγωδίες με μαθήτριές του. Από δημοσιεύματα τής εποχής μαθαίνουμε ότι το Αρσάκειο, συνεχίζοντας τις εορτές των Δελφών και τού Λυκείου των Ελληνίδων στο Στάδιο, οργάνωσε παράσταση τής «Αντιγόνης» τού Σοφοκλή στο πρωτότυπο. Η αίθουσα τελετών ήταν γεμάτη από Έλληνες και ξένους λογίους, κυρίως ξένους, οι οποίοι παρακολουθούσαν την παράσταση κρατώντας το κείμενο τής «Αντιγόνης» ανά χείρας. Αναφέρονται ακόμα τα ονόματα των μαθητριών που υποδύθηκαν τους ρόλους καθώς και ότι ο χορός ήταν εξαιρετικός. Τη μουσική των χορικών είχε συνθέσει ο γνωστός μουσικοδιδάσκαλος και φιλόλογος Ι. Σακελλαρίδη, ενώ το ανέβασμα τής «Αντιγόνης» στο πρωτότυπο οφείλεται στον καθηγητή Γ. Γαρδίκα, του οποίου οι εργασίες πάνω στην αρχαία ελληνική φιλολογία είναι ευρύτατα γνωστές. Αξίζει να σημειώσουμε ότι την ίδια χρονιά πραγματοποιήθηκαν και οι πρώτες δελφικές εορτές στις οποίες, σύμφωνα με πηγές τού Ωδείου Αθηνών, ο Ορέστης Κοντογιάννης έλαβε μέρος ως ηθοποιός.

Ο Ορέστης Κοντογιαννης με τις Αρσακειάδες που έλαβαν μέρος στην παράσταση τής «Αντιγόνης» τού Σοφοκλέους. (Αρχείο ΦΕ)

Το 1934 παρουσιάστηκε η παράσταση τής «Αντιγόνης» τού Σοφοκλή από τις μαθήτριες των ανωτέρων τάξεων τού Αρσακείου, δίνοντας τη δυνατότητα στο πολυπληθές και εκλεκτό ακροατήριο που την παρακολούθησε αφενός μεν να θαυμάσει το καινούργιο κτήριο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στο Ψυχικό και αφετέρου να απολαύσει την άρτια διδασκαλία τής αρχαίας ελληνικής τραγωδίας μέσα από την αψεγάδιαστη απαγγελία τού έργου στο πρωτότυπο. Το 1935 παρουσιάστηκε στο θέατρο τού Αρσακείου στο Ψυχικού η τραγωδία «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» από μαθήτριες τού Σχολείου. Και οι δύο παραστάσεις προετοιμάστηκαν από τον Γ. Κ. Γαρδίκα σε συνεργασία με τον Ορέστη Κοντογιάννη. Κατά τον εορτασμό τής 100ετηρίδος τής Φ.Ε. παρουσιάστηκε στο θέατρο τού Αρσακείου Ψυχικού η τραγωδία τού Ευριπίδη «Ιφιγένεια εν Ταύροις», στο πρωτότυπο, από μαθήτριες των ανωτέρων τάξεων τού Γυμνασίου και τού διδασκαλείου

Το πρόγραμμα τής παράστασης τής «Ιφιγένειας εν Ταύροις» που παρουσιάστηκε στο θέατρο τού Αρσακείου Ψυχικού την 1η Νοεμβρίου 1936.

Το έργο σκηνοθέτησε και δίδαξε η φιλόλογος Αγάθη Νικοκάβουρα και ο καθηγητής Μουσικής Ορέστης Κοντογιάννης. Ο Γαρδίκας, ο οποίος είχε ξεκινήσει τη διδασκαλία τής τραγωδίας είχε πεθάνει λίγους μήνες νωρίτερα. Την παράσταση τίμησε με την παρουσία του ο βασιλιάς Γεώργιος, ο διάδοχος Παύλος, και οι πριγκίπισσες Ελένη, Ειρήνη, Αικατερίνη, Λουίζα και οι πρίγκιπες Χριστόφορος και Ανδρέας.

Παναγιώτα Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός

• Το κείμενο βασίζεται στην ανέκδοτη «Ιστορία τής Φ.Ε.» τού Στέφανου Γαλάτη, το Αρχείο τής Φ.Ε., το Αρχείο τού Ωδείου Αθηνών και τη διπλωματική εργασία τής Αικατερίνης Μάμαλη με θέμα «Το σχολικό θέατρο στα Αρσάκεια Σχολεία» και με επιβλέπουσα καθηγήτρια την κ. Μαρία Δημάκη-Ζώρα.