Αικατερίνη Βαρουξάκη

«Είδα τη γη απ’ την Άνοιξη

να λάμπη σαν ρουμπίνι

Τον άνθρωπο ωραιότερα

φωτίζει η καλοσύνη»  

             Κωστής Παλαμάς

(αφιερωμένο από τον ποιητή στην Αικ. Βαρουξάκη)

Όσοι έζησαν από κοντά την Αικατερίνη Βαρουξάκη γνωρίζουν καλά πόσο την αντιπροσωπεύουν οι στίχοι τού μεγάλου μας ποιητή. Στη μνήμη των συνεργατών και των μαθητριών της ήταν ένα γελαστό και γεμάτο καλοσύνη άτομο. Αυτή η ικανότατη εκπαιδευτικός κατηύθυνε επί 50 περίπου χρόνια την αγωγή των κοριτσιών στην Ελλάδα από τα Σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας.

Αικατερίνη Βαρουξάκη (Πηγή: Φυσιογνωμίαι τινες Αρσακειάδων, Εκδ. ΣΑΦΕ. 1936)

Ήταν κόρη ενός πλούσιου μεγαλέμπορου από τη Σύρο και ανιψιά τού πανίσχυρου πολιτικού Θεόδωρου Δεληγιάννη. Παρ’ όλα αυτά όμως η ίδια επέμενε να εργαστεί έξω από το σπίτι της, κάτι που ακόμα και εκείνη την εποχή δεν συνηθιζόταν. Το 1895 διορίστηκε οικονόμος στα εξωτερικά σχολεία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Όταν ο πατέρας της καταστράφηκε οικονομικά και πέθανε η Αικατερίνη, ως πρωτότοκος κόρη, ανέλαβε υπό την προστασία της τη μητέρα και τα 6 αδέλφια της. Πήρε τη ζωή στα χέρια της με αισιοδοξία και ελπίδα. Το 1896 το Διοικητικό Συμβούλιο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας εκτίμησε το έργο της και την έκανε υποδιευθύντρια και στη συνέχεια, το 1903, τη χρονιά που εγκαινιάστηκαν τα νέα κτήρια τού Σχολείου, διευθύντρια.

Βιβλίο Οικιακής Οικονομίας που έγραψε η Αικατερίνη Βαρουξάκη, εκδόσεις Εστία. (Ιδιωτική Συλλογή)

Η Αικατερίνη Βαρουξάκη θεωρούσε ότι οι μέλλουσες δασκάλες που εκπαιδεύονταν στο Αρσάκειο ήταν αυτές που μελλοντικά θα κρατούσαν στα χέρια τους το μέλλον τής Ελλάδος. Γι’ αυτό τις πλησίαζε ως φίλη και πνευματική οδηγός.

Όσο εργαζόταν συνέχιζε τις σπουδές της. Εκτός από δασκάλα απέκτησε δίπλωμα Γαλλικής και Οικιακών Έργων. Το 1907 διορίστηκε επόπτρια τού Ελληνικού Παρθεναγωγείου Καΐρου, το οποίο επισκεπτόταν μία φορά τον χρόνο. Ταξίδευε στην Ευρώπη συχνά για να γνωρίσει τα νέα εκπαιδευτικά συστήματα. Το 1911 παρακολούθησε, ως αντιπρόσωπος τού κράτους, το παιδαγωγικό συνέδριο στις Βρυξέλλες. Ασχολήθηκε με τη φιλανθρωπία και την υποτυπώδη τότε κοινωνική πρόνοια. Για τον λόγο αυτό ίδρυσε τον «Σύλλογον προς προστασίαν τής υγείας των μαθητών» και έθεσε τα θεμέλια των πρώτων μαθητικών λουτρών.

Τόμος αφιερωμένος στην Αικατερίνη Βαρουξάκη, έκδοση τού Συλλόγου Αποφοίτων τής Φ.Ε. στη μνήμη της (Αρχείο ΦΕ)

Κατά τον πόλεμο τού 1912-1913 το Αρσάκειο μετετράπη σε νοσοκομείο και η Βαρουξάκη, ως επί κεφαλής τού προσωπικού, ανέλαβε τη διεύθυνσή του. Ήταν συγγραφέας διδακτικών βιβλίων, δημοσίευσε άρθρα σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, καθώς και κριτικές για φιλολογικά έργα. Το 1927 οι οικείοι της την πίεσαν να παραιτηθεί από τη θέση της επειδή ανησύχησαν για την υγεία της. Όμως δεν μπόρεσε να παραμένει αδρανής και το 1930 επανήλθε στη θέση της. Η Αικατερίνη Βαρουξάκη αξιώθηκε να δει και το καινούργιο κτήριο τού Αρσακείου στο Ψυχικό. Το 1934 απεβίωσε στην έπαυλη Βαρουξάκη στην Κηφισιά ανάμεσα στα αδέλφια της, απολαμβάνοντας την αγάπη και την εκτίμηση όλων όσοι τη γνώρισαν.

• Το κείμενο στηρίζεται σε πληροφορίες από την ανέκδοτη «Ιστορία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας» του Στέφανου Γαλάτη και το άρθρο τής Ρόζας Νικολοπούλου, αντιπροέδρου τού ΣΑΦΕ, στο βιβλίο «Φυσιογνωμίαι τινες Αρσακειάδων».

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ

Φιλόλογος – ιστορικός