Νίκη Λ. Πέρδικα
Η Νίκη Πέρδικα ήταν λαογράφος, ποιήτρια και λογοτέχνις. Γεννήθηκε το 1887 στην Αθήνα, όπου και πέθανε την Κυριακή 19 Αυγούστου 1962, μετά από μακρά και επώδυνη ασθένεια.
Η οικογένεια τού πατέρα της, που καταγόταν από τη Νάξο, είχε αρχικά το επώνυμο ντε Μαρή και διέθετε οικόσημο ένα ανοιχτό μάτι. Πατέρας της ήταν ο Νικόλαος Μαρής, υπάλληλος Τηλεγραφείου και μετέπειτα Γενικός Διευθυντής τού Τηλεγραφείου Αθηνών. Η μητέρα της, το γένος Γεωργίου Αντωνιάδου, καταγόταν από το Φανάρι. Επί Τουρκοκρατίας η οικογένεια τής μητέρας της εγκαταστάθηκε στη Σκύρο. Θείος της ήταν ο Θαλής Αντωνιάδης, ένας από τους ιδρυτές τής Σχολής τής Χάλκης, ενώ θεία της ήταν η Αγαθονίκη Αντωνιάδου, λογία και ποιήτρια. Η Νίκη Πέρδικα έζησε τα παιδικά της χρόνια στο Λαύριο, όπου υπηρετούσε ως υπάλληλος ο πατέρας της.
Φοίτησε στο Αρσάκειο από το 1894 έως το 1904. Η φοίτησή της στο Διδασκαλείο τής Φ.Ε. άνοιξε νέες προοπτικές στη ζωή της. Διδάχθηκε τη γλώσσα των προγόνων της, την ιστορία τής πατρίδας της, μυήθηκε στην τέχνη και ένιωσε τη χαρά της δημιουργίας. Το ποίημά της «Στην άγνωστη Αρσακειάδα» αποτυπώνεται ο θεμελιώδης ρόλος των Αρσακειάδων στην πιο ειρηνική και δημιουργική αλλαγή τής ελληνικής κοινωνίας.
«Άγνωστη Αρσακειάς! Το πέρασμά σου
Δε σήμαναν τα θούρια και οι παιάνες
Λουλούδιασαν στο διάβα σου άξιες μάνες
Γυναίκες, θυγατέρες κι αδελφές!
Το σπίτι το γλυκό, την πάτρια γλώσσα
Βάσταξες, σύ, στ΄ακρότατα τού κόσμου,
Φλόγα η ψυχή σου και ζωντάνεψε ο Θεός μου.
Χαμένος που ήταν στης ξενητιάς τη στράτα.
Δασκάλα! Το θεμέλιο κι έχεις στήσει
Του Ελληνισμού το χτίριο να στηλώση
Στο τρυφερό κορμί δύναμη τόση
Μόνη η Αγάπη μπόρειε να χαρίσει.
Στην ταπεινή θανή, λαμπρά μνημεία
Δε στήθηκαν τη δόξα σου να υμνήσουν
Δυο λόγια τη ζωή σου θα ιστορήσουν
«Αρσακειάδα ήταν κι Ελληνίδα!»
Η Νίκη παντρεύτηκε τον συμβολαιογράφο Λεωνίδα Πέρδικα, προσωπικό φίλο τού ναυάρχου και μετέπειτα προέδρου τής Ελληνικής Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη και από τον γάμο της απέκτησε τρία παιδιά, τον Παναγιώτη, μετέπειτα καθηγητή τού Εμπορικού Δικαίου, τον Νικόλαο και την Καλλιρρόη.
Η Νίκη Μαρή-Πέρδικα προσέφερε τις υπηρεσίες της για 25 χρόνια ως Έφορος Ιματιοθήκης στο Λύκειο Ελληνίδων και στο Τμήμα Μητέρων, καθώς και στην Ένωση Αναπήρων Παιδιών. Διατέλεσε αντιπρόεδρος στην Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, ανακηρύχθηκε επίτιμη αντιπρόεδρος στον Σύνδεσμο Αποφοίτων Αρσακειάδων, ήταν αντιπρόεδρος τής Ρ.Ε.Ν. Ελλάδος, σύμβουλος στην «Εταιρεία Ευβοϊκών Μελετών» και μέλος στη «Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά». Προσωπική της φίλη ήταν η Μυρτιώτισσα (Θεώνη Δρακοπούλου), η οποία την επισκέφθηκε στο σπίτι της λίγες μέρες πριν από τον θάνατό της.
Η Νίκη Πέρδικα (Φυσιογνωμίαι τινες Αρσακειάδων, ΣΑΦΕ 1936)
Η Πέρδικα πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα το 1929 και ανήκε στο άτυπο κίνημα εθνικής πνευματικής αυτογνωσίας και δημιουργίας, το οποίο αναπτύχθηκε στη δεκαετία τού 1930 και συνέχισε τη δράση του και μετά τον Πόλεμο. Σε αυτό εντάσσονται και οι Φώτος Πολίτης, Παντελής Πρεβελάκης, Αγγελική Χατζημιχάλη, Αθηνά Ταρσούλη, Δώρα Στράτου, Άγγελος και Εύα Σικελιανού, Δημήτρης Πικιώνης, Φώτης Κόντογλου, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας και άλλοι καλλιτέχνες και συγγραφείς. Με τον Νίκο Καζαντάκη και τον Κωστή Παλαμά μοιράστηκε το όραμα τής πνευματικής και τής πολιτιστικής αναγέννησης τής Ελλάδας.
Επίσης διετέλεσε μέλος τής πρώτης Κριτικής Επιτροπής στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Παιδικού Αναγνώσματος, τον οποίο είχε προκηρύξει τον Μάιο τού 1958 η «Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά». Στην Επιτροπή συμμετείχαν και οι Ιωάννα Μπουκουβάλα Αναγνώστου, Αθηνά Ταρσούλη, Λιλή Πατρικίου-Ιακωβίδου, Τατιάνα Σταύρου, Αλεξάνδρα Πλακωτάρη και τη Ρένα Καρθαίου.
Η Λιλή Πατρικίου-Ιακωβίδη, που την αποχαιρέτησε μαζί με την πεζογράφο Τατιάνα Σταύρου και άλλους, εκφωνώντας ένα μικρό επικήδειο λόγο είπε: «... η Νίκη Πέρδικα δεν χάθηκε..., δεν έφυγε από ανάμεσά μας, αφού η ζεστή παρουσία της τριγυρίζει πάντα γύρω μας...».
Η Νίκη Πέρδικα έγραψε και δημοσίευσε παιδαγωγικές μελέτες, ένα σύγγραμμα για τη Σκύρο και ανέκδοτα ποιήματα γραμμένα στην καθαρεύουσα τής εποχής. Επίσης δημοσίευσε έργα της σε εφημερίδες και περιοδικά, ενώ ασχολήθηκε και με λαογραφικές εργασίες, μελέτες και ταξιδιωτικές εντυπώσεις.
Οι μελέτες που δημοσίευσε είναι: «Ο Γκαίτε και οι γυναίκες», «Τρείς Ελληνίδες ποιήτριες», «Η γυναίκα στη Σκύρο», «Σκυριανά τραγούδια» (1937, συλλογή τραγουδιών από τη Σκύρο), «Σκύρος» (Α΄ τόμος 1938 και Β΄ τόμος 1942). Το έργο, σε μεγάλο σχήμα και 500 σελίδες, τιμήθηκε το 1939 με το Λαογραφικό Βραβείο τής Ακαδημίας Αθηνών. Στον Β΄ τόμο τού έργου της διέσωσε το παραδοσιακό σκυριανό παραμύθι «Μαρδίτσα».
Το βιβλίο τής Νίκης Πέρδικα για την Σκύρο (Αρχείο ΣΑΦΕ)
Αναλυτικά ο Α΄ τόμος τού έργου περιλαμβάνει βινιέτες και εικόνες τής Μαρίας Καλλάρη, εντυπώσεις, περιγραφές για τα χωριά και τους Σκυριανούς, ιστορικά σημειώματα, δίστιχα, ρίμες, παραλογές, τοπικά δημοτικά τραγούδια, με έντονο αίσθημα και πηγαία φυσιολατρική διάθεση. Αρχίζει με εμπεριστατωμένη εξήγηση για το γλωσσικό ιδίωμα τού νησιού, τα έθιμα γάμου, εγκυμοσύνης, για το μωρό και τις Μοίρες, για τον θάνατο, για το παιδί και τα παιδικά παιχνίδια. Περιέχει πλούσια συλλογή δημοτικών σκυριανών τραγουδιών με ακριτικά, παραλογές, εκατόλογα τής αγάπης, βαΐτικα, τής ξενιτιάς, γνωμικά, αποκριάτικα, εκλογικά δίστιχα και παινέματα. Στον Β΄ τόμο η Νίκη Πέρδικα παρουσιάζει παροιμίες, νοιωσίματα, ευχές, κατάρες, χαιρετισμούς και όρκους. Ακολουθούν μύθοι, αστεία ανέκδοτα, παραμύθια, ονόματα εκκλησιών, γλωσσάριο, βρισιές και κοροϊδίες, τοπωνυμικά, αστερισμούς και άστρα, μήνες, φυτά, λουλούδια, πουλιά, ψάρια και θαλασσινά, με αλφαβητικά ευρετήρια, με πλήθος λέξεις, λαογραφικές και άλλες.
Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ
φιλόλογος – ιστορικός
- Το κείμενο βασίζεται σε στοιχεία από το Αρχείο τής Φ.Ε., το βιβλίο τής Αθηνάς Ταρσούλη «Ελληνίδες ποιήτριες» και την Μεταπαιδεία.
