Φλωρεντία Φουντουκλή, η Αρσακειάδα πρώτη φοιτήτρια στο τμήμα Μαθηματικών

 

Οι μαθηματικές σπουδές τον 19ο αι. θεωρούντο άβατο για τις γυναίκες. Άλλωστε υπήρχαν κάποιοι που πρέσβευαν ότι τα Μαθηματικά ως επιστήμη δεν ταιριάζουν στη γυναικεία φύση. Ο αγώνας των γυναικών να εκπορθήσουν το άβατο όλων των πανεπιστημιακών σχολών άρχισε να αποδίδει στα τέλη τού 19ου αιώνα. Η Αρσακειάδα Φλωρεντία Φουντουκλή ήταν η πρώτη που πέτυχε να εγγραφεί στο τμήμα Μαθηματικών τού Πανεπιστημίου Αθηνών.

foyntoyklhw

Η Φλωρεντία Φουντουκλή (απο το Βιβλίο Φλωρεντία Φουντουκλή  Αθήνα 1949 ).

Η Φλωρεντία Φουντουκλή γεννήθηκε στην Αθήνα στις 9 Μαρτίου 1869. Ο πατέρας της, Αλέξανδρος Φουντουκλής, κατάγονταν από την Κύπρο και ήταν συγγενής µε την επιφανή και ευκατάστατη οικογένεια Οικονοµίδη. Ήταν στρατιωτικός, απόφοιτος τής Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων µε τετραετή εκπαίδευση στο εξωτερικό. Διατέλεσε μάλιστα και καθηγητής στην Σχολή. Η μητέρα της Ευφροσύνη ήταν κόρη τού Ηλία Κουσκούρη από τον Μυστρά τής Σπάρτης. Αδελφή τής μητέρας της ήταν η Πολυτίµη Κουσκούρη (1820-1854), η πρώτη Ελληνίδα δασκάλα. Φαίνεται ότι η Φλωρεντία επηρεάστηκε αρκετά από την προσωπικότητα τής θείας της, αφού στην πρώτη δηµοσίευσή της, το 1890, στη «Εφηµερίδα των Κυριών» τής Παρρέν, που ήταν αφιερωµένη στην θεία της Πολυτίµη, μιλούσε με ενθουσιασμό γι’ αυτήν. Συγκεκριμένα έγραφε: «Μη φροντίζουσα µόνον περί τής πνευµατικής εκπαιδεύσεως των κορασίων, αλλά και περί τής µορφώσεως τής ψυχής και τού ήθους και περί τής υγιούς αναπτύξεως των σωµάτων, εισήγαγε τα µαθήµατα τής µουσικής, τής ζωγραφικής, τού χορού και τής γυµναστικής. Πλην τής γενικής επιβλέψεως είχε αναλάβει και την παράδοσιν των µαθηµατικών εις τας ελληνικάς τάξεις και την τού Οδηγού διδασκοµένου τότε αντί τής σήµερον Παιδαγωγικής.»

Η αναφορά της στη διδασκαλία των Μαθηµατικών, σε επίπεδο δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, από τη θεία της, υποδηλώνει τον θαυµασµό της και δεν αποκλείεται έτσι να δημιουργήθηκε το δικό της ενδιαφέρον για τα μαθηματικά. Η Φλωρεντία µαθήτευσε, αρχικά, στο «Ελληνικόν Παρθεναγωγείον» τής Αικατερίνης Λασκαρίδου (1842-1916), η οποία είχε παρακολουθήσει τα παιδαγωγικά µαθήµατα τής φροβελιανής µεθόδου (fröbelian method), το 1880, στη Δρέσδη τής Γερµανίας. Στη συνέχεια φοίτησε στο Αράκειο Παρθεναγωγείο, από όπου και αποφοίτησε. Η έφεση που έδειξε στα γράµµατα, παρακίνησε τους γονείς της να τη στείλουν, το 1885, στο Παρίσι. Έγινε δεκτή στη Σορβόνη και ξεκίνησε σπουδές στα Μαθηµατικά. Όµως, σε λιγότερο από έναν χρόνο αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές της, λόγω τού θανάτου τού πατέρα της. Για καλή της τύχη, το 1886, προκηρύχθηκε διαγωνισµός από τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία για υποτροφίες σπουδών στη Φιλοσοφία και την Παιδαγωγική στο εξωτερικό. Στον διαγωνισμό πρώτευσε και έφυγε αµέσως για τη Γερµανία. Εκεί σπούδασε για δυόµιση χρόνια στην Augusta Schule τού Βερολίνου και επέστεψε στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο τού 1888. Αυτές οι σπουδές της έπαιξαν, πιθανότατα, καταλυτικό ρόλο στην αποδοχή της από το Πανεπιστήµιο τής Αθήνας. Αξίζει να αναφερθεί ότι κατά την παραµονή της στο Βερολίνο ανέπτυξε το ποιητικό της ταλέντο, προκαλώντας το ενδιαφέρον τού Έλληνα πρεσβευτή στη Γερµανία και φίλου τής οικογένειάς της Αλέξανδρου Ραγκαβή (1809-1892), ο οποίος ήταν πολιτικός, διπλωµάτης και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από τον ίδιο οικογενειακό κύκλο τής Φλωρεντίας δεν αποκλείεται να προερχόταν και ο µαθηματικός Μιχαήλ Ορ. Φουντουκλής, ο οποίος δίδαξε Μαθηµατικά στο Πολυτεχνείο τής Αθήνας, ως βοηθός, αρχικά, τη δεκαετία τού 1880 και ως υφηγητής από το 1893. Από τις ιστορικές αυτές συσχετίσεις διαφαίνεται ότι ο οικογενειακός περίγυρος τής Φλωρεντίας Φουντουκλή ευνοούσε την επιµονή της να σπουδάσει Μαθηµατικά. Και φυσικά πραγματοποίησε τον στόχο της. Τελείωσε τις σπουδές της το 1897-1898. Ωστόσο, δεν ασχολήθηκε µε τα Μαθηµατικά ούτε επιστηµονικά ούτε τα δίδαξε, µε εξαίρεση ένα μικρό χρονικό διάστημα στο Παρθεναγωγείο τής Κέρκυρας, όπως φαίνεται στην «Εφηµερίδα των Κυριών» (έτος 6ο, αρ. 278, 23 Φεβρουαρίου 1892). Δεν δηµοσίευσε κάτι σχετικό µε τα Μαθηµατικά, αν και ήταν πολυγραφότατη στον τοµέα τής λογοτεχνίας. Αλλά και επαγγελµατικά δεν έκανε καριέρα ως µαθηµατικός. Από το 1893 μέχρι το 1906 διηύθυνε το ιδιωτικό «Νέον Ελληνικόν Παρθεναγωγείον» στην Αθήνα, το οποίο λειτούργησε µε βάση τα γερµανικά πρότυπα.

fyntoyklh

Ποίημα της Φουντουκλή στην Εφημερίδα των Κυριών (Ίδρυμα  Ωνάση )

Αλλά ούτε το ποιητικό της έργο εξέδωσε ποτέ. Ποιήματά της βρέθηκαν διασκορπισμένο σε περιοδικά και εφημερίδες τής εποχής. Στην «Εφημερίδα των Κυριών», π.χ., υπάρχουν δημοσιευμένα 36 από τα ποιήματά της. Στην ποίησή της κυριαρχεί η αφηγηματικότητα και η αισιόδοξη προοπτική.

                 «Και αν η γη σκεπάστηκε με πάγους και με χιόνια,  μήπως και πάλι δε θα ρθούν τα λάλα χελιδόνια;»

Ακόμα και όταν περιγράφει τα συναισθήματά της δεν είναι φλύαρη. Η ποίηση της φαίνεται να υπαγορεύεται από τις περιστάσεις τής ζωής, κάτι σαν ημερολόγιο που κοινοποιεί στις αναγνώστριες ευχάριστες ή δυσάρεστες στιγμές από τη ζωή της.

«Αρχίζω το ταξίδιον και μάλιστα και μόνη, πλην την ψυχή μου έθλιβον τού χωρισμού οι πόνοι.                                                                                               

Εις τας επτά, πρωί πρωί η μηχανή συρίζει, στο θλιβερό της σύριγμα το μάτι μου δακρύζει.»

Πέθανε στις 5 Φεβρουαρίου 1915 στην Ιταλία, κατά τη διάρκεια τού ταξιδιού επιστροφής της στην Ελλάδα μετά από μακρά παραμονή στη Γερμανία. Ετάφη στο κοιμητήριο Staglieno τής Γένουας.

 

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός                

  • To κείμενο βασίζεται στην εργασία τού Νικολάου Καστάνη «Η εισαγωγή των Ελληνίδων στο άβατον των Μαθηματικών» και το Βιογραφικό Λεξικό τής Εκδοτικής Αθηνών.