Μαρία Ξύδη. Η επί 40 χρόνια διευθύντρια τού Αρσακείου Πατρών

Το 1894 η διευθύντρια τού Αρσακείου Πατρών Ελίζα Δελενάρδου υπέβαλε παραίτηση, την οποία το Διοικητικό Συμβούλιο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έκανε αμέσως αποδεκτή. Την αντικατέστησε προσωρινά η Μαρία Αδαμοπούλου, η οποία παρέμεινε στη διεύθυνση τού Παρθεναγωγείου μέχρι το τέλος τού 1894. Το 1895, με απόφαση τού Δ.Σ. τη διεύθυνση τού Σχολείου ανέλαβε η Μαρία Ξύδη, η οποία επρόκειτο να  παραμείνει στη θέση αυτή επί 40 χρόνια.

Η Μαρία Ξύδη (Φυσιογνωμίαι τινες Αρσακειάδων, ΣΑΦΕ, 1936)

Η Μαρία Ξύδη ήταν κόρη τού δικαστικού Ιωάννη Ξύδη. Η μητέρα της Αλβερτίνη Μπέγκερ. ήταν αυστριακής καταγωγής. Ως εκ τούτου η Μαρία Ξύδη μιλούσε άριστα Γερμανικά αλλά και Γαλλικά. Η ίδια είχε φοιτήσει στο Αρσάκειο των Αθηνών, από όπου είχε αποφοιτήσει με άριστα. Ήταν χαρισματική παιδαγωγός και, για να εμπλουτίσει τις γνώσεις της, κατά τη διάρκεια των θερινών διακοπών επισκεπτόταν σχολεία στη Γερμανία και την Αυστρία. Το 1885 διορίστηκε στο Δημόσιο, το 1892 ανέλαβε τη διεύθυνση τού Ανωτέρου Παρθεναγωγείου Ρεθύμνου. Όμως εκεί κινδύνευσε να συλληφθεί από τους Τούρκους για τη ζωηρή πατριωτική της διδασκαλία και το 1894 αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αθήνα. Τότε τής έγινε πρόταση από τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία να αναλάβει τη διεύθυνση τού Αρσακείου Παρθεναγωγείου Πατρών.

Μαθήτριες τής τελευταίας τάξεως τού Αρσακείου Διδασκαλείου Πατρών κατά το σχολικό έτος 1927-1928 στο παλαιό κτήριο. Στο κέντρο η διευθύντρια Μαρία Ξύδη. (Αρχείο ΦΕ)

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Μαρία Ξύδη συνέδεσε τη ζωή της με το Αρσάκειο Πατρών και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία. Η πατραϊκή κοινωνία θεωρεί το όνομά της συνυφασμένο με το Παλαιό Αρσάκειο (οικία Νιανιάρα). «Διά των σπανίων πολλαπλών αρετών της εκράτησε καθ’ όλον το μακρόν διάστημα το ενταύθα Αρσάκειον εις περιωπήν τοιαύτην, ώστε τούτο να αποτελή ου μόνον τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας πρότυπον κατάστημα, αλλά και τής θηλείας εν γένει των Πατρών νεότητος επίφθονον εκπαιδευτήριον» διαβάζουμε στα πρακτικά τής Διοικητικής Επιτροπής τής 17ης Φεβρουαρίου 1935.

Ο Επόπτης των σχολείων Σπυρίδων Καλλιάφας σημειώνει στο τεύχος «Φυσιογνωμίαι τινές Αρσακειάδων» ότι η Μαρία Ξύδη, λόγω τής παιδείας που είχε πάρει στο σχολείο και στη συνέχεια στο εξωτερικό, αλλά και τής σωστής οικογενειακής αγωγής, διέθετε κατανόηση και διαίσθηση και κατόρθωνε πάντοτε να πράττει το σωστό. Έτσι, όταν τα πράγματα έβαιναν καλώς ήταν φιλική προς τους μαθητές, τους καθηγητές και τους γονείς, αλλά και όταν παρουσιαζόταν κάποιο πρόβλημα ουδέποτε δημιούργησε αντιπαλότητα ή εχθρικές σχέσεις. Τις διοικητικές της ικανότητες αναγνώρισε και η Διοικητική Επιτροπή τού Αρσακείου Πατρών, η οποία μάλιστα θεωρούσε ότι σε αυτήν οφειλόταν η πρόοδος και η βελτίωση τού Αρσακείου Πατρών, η ομόνοια και η συνεργασία μεταξύ των καθηγητών, το ήθος που διέκρινε τις μαθήτριες η εν γένει ομαλή λειτουργία τού Σχολείου.

Απολυτήριο του Διδασκαλείου Θηλέων Πατρών, της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας του έτους 1924-25, με την υπογραφή της Μαρίας Ξύδη. 

Όταν η Μαρία Ξύδη, μετά από 40 χρόνια υπηρεσίας, υπέβαλε στο Δ.Σ. τής Φ.Ε την παραίτησή της, έλαβε επιστολή η οποία μεταξύ άλλων έγραφε «…Το Δ.Σ. τής ημετέρας Εταιρείας κατά την Συνεδρίασιν τής 29ης Σεπτεμβρίου 1935 μετά λύπης απεδέχθη την ημετέραν αίτησιν περί οριστικής αποχωρήσεως εκ της θέσεως της Γενικής Διευθυντρίας των εν Πάτραις Σχολείων αυτής. Αναμιμνησκόμενον δε τής υπερτεσσαρακονταετούς υμών υπηρεσίας, ήτις αποτελεί την κυριωτέραν περίοδον τής Ιστορίας των εν Πάτραις Σχολείων τής ημετέρας Εταιρείας, τα οποία εις περίβλεπτον ανήλθον θέσιν προπάντων διά τής ευσυνειδήτου και συνετής υμών διευθύνσεως, κρίνει καθήκον του, επί τη αποχωρήσει υμών, να εκφράσει υμίν την βαθείαν τής Εταιρείας ευγνωμοσύνην διά το επιτελεσθέν μέγα εκπαιδευτικόν υμών έργον, το οποίον αείμνηστον θα παραμείνει εν τη ιστορία αυτής».

Αρσακειάδες των Πατρών στις αρχές του 20ου αιώνα (Αρχείο ΦΕ) 

Ο Σύλλογος Καθηγητών αποχαιρέτησε τη Μαρία Ξύδη με ένα γεύμα που δόθηκε προς τιμήν της στις 6 Νοεμβρίου 1935, κατά το οποίο η διάδοχός της Περσεφόνη Παπαδοπούλου είπε μεταξύ άλλων: «Τον δρόμον τον αγαθόν έχετε τελέσει, οι πυρήνες των πρώτων σας μόχθων έχουν μετουσιωθεί εις καρπούς, αι πτερωταί χρυσαλλίδες των νεανικών σας ονείρων έχουν δώσει την χρυσήν μέταξαν τής φιλεργίας και τής ικανότητος και ο επαγγελματικός τερματισμός σάς ευρίσκει πρεσβύτιδα ακμαίαν και υγιή, μέλλουσαν να μεταφέρει ασφαλώς τα ευγενή ενδιαφέροντά της προς την μεγάλην κοινωνικήν εξωσχολικήν σφαίραν, όπου δι’α την μοφωμένην γυναίκα πολλαί ανοίγονται θύραι δράσεως.»

Η Μαρία Ξύδη πέθανε στην Αθήνα στις 5 Σεπτεμβρίου 1948.

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ

Φιλόλογος – ιστορικός

• Το κείμενο Βασίζεται σε στοιχεία απο το Αρχείο της ΦΕ, το Λεύκωμα  " Η έν Αθήναις  Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία , Αρσάκεια Τοσίτσεια Σχολεία,  160 χρόνια Παιδείας" και το βιβλίο του Γ.Αθανασόπουλου "Αρσάκειο Πατρών" Εκατό χρόνια παιδείας.