Περσεφόνη Παπαδοπούλου. Η Μεγάλη Κυρία τής Κύπρου

Στις 14 Νοεμβρίου του 1914 κυκλοφόρησε στην Αμμόχωστο τής Κύπρου το πρώτο φύλλο τής εφημερίδας « Εστιάδες», που χαρακτηρίστηκε ηρωική προσπάθεια, κάτι σαν επαναστατικό κίνημα. Αρχισυντάκτρια και εκδότριά του ήταν η Περσεφόνη Παπαδοπούλου, μια γυναίκα με πνεύμα φιλοπρόοδο και ανήσυχο, που συνέδεσε το όνομά της με την εμφάνιση των φεμινιστικών ιδεών στην Κύπρο.

Τεύχος τής 15θήμερης εφημερίδας «Εστιάδες», της 30ης Δεκεμβρίου 1914, που εξέδιδε η Περσεφόνη Παπαδοπούλου.

Η Περσεφόνη Παπαδοπούλου γεννήθηκε το 1889 στο χωριό Κεδάρες τής επαρχίας Πάφου. Ήταν κόρη τού Αριστόδημου Παπαδόπουλου και τής Μάρης Φιλίππου και είχε μία ακόμα αδελφή, την Αθηνά. Στην Κύπρο την εποχή εκείνη η πορεία τής ζωής για τις γυναίκες ήταν προκαθορισμένη: περιοριζόταν στον γάμο, την οικογένεια, την ευθύνη για τα παιδιά και το σπίτι, τις γεωργικές εργασίες και την κτηνοτροφία. Ευκαιρίες για μόρφωση παρέχονταν κυρίως στους άνδρες τής οικογένειας.

Το ανήσυχο πνεύμα τής Περσεφόνης όμως δεν την άφησε να ακολουθήσει αυτή την πορεία. Κατόρθωσε να βρεθεί στη Λευκωσία όπου σπούδασε και αποφοίτησε από το εκεί Διδασκαλείο. Αλλά δεν αρκέστηκε μόνο σε αυτό. Κατάφερε να έρθει στην Αθήνα και το 1905-1906 φοίτησε στο Διδασκαλείο τού Αρσακείου, η διευθύντρια τού οποίου Μαρία Αλεξανδρίδου την αποκάλεσε «άστρον τού Αρσακείου».

Η Περσεφόνη Παπαδοπούλου σε νεαρή ηλικία στην Κύπρο

Επιστρέφοντας στην Κύπρο η Περσεφόνη Παπαδοπούλου εργάστηκε ως δασκάλα στην Αμμόχωστο (Βαρώσι), μια πόλη που είχε τότε 12.000 κατοίκους. Διευθύντρια ήταν η επίσης Αρσακειάς Ελένη Χατζηπέτρου και δασκάλα η Μαρία Ανδρέου. Οι τρεις γυναίκες προχώρησαν στην ίδρυση «Λυκείου των Ελληνίδων Κύπρου», έχοντας ως πρότυπο το Λύκειο Ελληνίδων που είχε ιδρύσει στην Αθήνα η Καλλιρρόη Παρρέν το 1911. Ο Σύλλογος ανέπτυξε μεγάλη πατριωτική δράση και διαμαρτυρόταν κατά τής αγγλικής αποικιοκρατίας. Όταν μάλιστα ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, το 1907, επισκέφθηκε την Κύπρο ως υφυπουργός των Αποικιών, δεσποινίδες τής Φιλοπτώχου, ντυμένες στα εθνικά χρώματα, έριχναν στην άμαξα που τον μετέφερε μικρές ανθοδέσμες με τα εθνικά χρώματα και τη φράση «Ζήτω η ένωση».

Το 1913 η Περσεφόνη Παπαδοπούλου εξέδωσε την καινοφανή για τα κυπριακά χρονικά15θήμερη εφημερίδα των κυριών «Εστιάδες». Η εφημερίδα φιλοξενούσε πολλά θέματα, ελληνική και ξένη λογοτεχνία, παιδαγωγικές και λαογραφικές μελέτες και σημειώσεις για το γυναικείο ζήτημα. Σύνθημα τής εφημερίδας ήταν «Γυνή ευπαίδευτος και γυνή βάναυσος είναι διά την οικίαν η μεν ευλογία η δε κατάρα ίσης σπουδαιότητος. Μορφώσατε και ανυψώσατε την γυναίκα και θα ιδήτε μετά θαυμασμού ολόκληρον αναγέννησιν της Ανθρωπότητος». Όπως ήταν φυσικό το πρωτοποριακό έντυπο τής 24χρονης Περσεφόνης δέχθηκε πυρά από τους συντηρητικούς ανδρικούς κύκλους τής πατρίδας της, που θεωρούσαν ότι πολεμούσε την οικογένεια και τη μητρότητα και δυναμίτιζε τα θεμέλια τής κοινωνίας.

Η Περσεφόνη Παπαδοπούλου με μαθήτριες του Παρθεναγωγείου Αμμοχώστου

Παράλληλα είχε πλούσιο λογοτεχνικό και πνευματικό έργο. Έγραψε μελέτες, προβάλλοντας στην Κύπρο τα ποιήματα των ρομαντικών τής παλαιάς Αθηναϊκής Σχολής. Διαρκώς δημοσίευε άρθρα και εισηγήσεις, με τις οποίες πετύχαινε μεταρρυθμίσεις στη γυναικεία εκπαίδευση. Ίδρυσε Παιδαγωγικό Εργαστήρι για να προαχθεί η πειραματική ψυχολογία, διοργάνωνε εκδρομές και άλλες πρωτοποριακές για την περίοδο εκείνη δραστηριότητες. Ασχολήθηκε με την πεζογραφία, τη μετάφραση, τη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνική κριτική. Ύμνος για την ποιητική δημιουργία αποτελεί το κείμενό της «…Η αληθής ποίησις, η τέχνη η υψηλή, είναι αριστοκρατία. Εις τον ναόν της δεν προσέρχονται παρά ολίγοι μόνον εκλεκτοί, και αυτοί εκφίνουσι τας προσφοράς τής λατρείας των επί τού βωμού τής θυσίας, ουχί ως πρόσκαιρον και ευσάρωτον δώρημα, αλλ’ ως καταβολάς αιωνοβίους, τας οποίας οι παρερχόμενοι χρόνοι σέβονται και αποκρυσταλλούσι. Είναι οι σχεδιασταί οι γράφοντες διά την Αθανασίαν.». Όμως και η ίδια έγραφε ποιήματα.

To 1921 η Περσεφόνη Παπαδοπούλου, λόγω μιας διαμάχης της με τη διευθύντρια τού «Ευρυβιαδείου Παρθεναγωγείου», εγκατέλειψε την Κύπρο και πήγε στο Παρίσι, όπου συνέχισε τις σπουδές της στα Παιδαγωγικά και τη Φιλολογία. Δάσκαλός της την περίοδο εκείνη ήταν ο Bergson. Μέσα σε τρία χρόνια απέκτησε πτυχίο Παιδαγωγικών από το Πανεπιστήμιο των Παρισίων (1923), πτυχίο τής Φιλοσοφικής Σχολής (1924), δίπλωμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών (1923), πτυχίο Δημοσιογραφίας και Δημοσιολογίας από τη Διεθνή Σχολή Ανωτέρων Κοινωνικών Σπουδών στο Παρίσι.

Μελέτη τής Περσεφόνης Παπαδοπούλου για τον Bergson, o οποίος υπήρξε δάσκαλός της.

Μετά τις σπουδές στο Παρίσι τής προτάθηκαν θέσεις διευθυντρίας στο Αρσάκειο Αθηνών, Κερκύρας και Λάρισας. Εκείνη όμως επέστρεψε στην Κύπρο, όπου έγινε διευθύντρια τού Διδασκαλείου τα’ης Φανερωμένης στη Λευκωσία.

Η Περσεφόνη Παπαδοπούλου (τέταρτη απο αριστερά καθήμενη) με μαθήτριες και τον Σύλλογο καθηγητών τού Αρσακείου Πατρών (από το Φωτογραφικό αρχείο της ΦΕ)

Το 1935 όμως ήρθε στην Ελλάδα και ανέλαβε τη διεύθυνση του Αρσακείου Πατρών, διαδεχθείσα την επί 41 χρόνια διευθύντριά του Μαρία Ξύδη. Η Περσεφόνη Παπαδοπούλου έφθασε στην Πάτρα φέρνοντας μαζί με το αδάμαστο και δημιουργικό της πνεύμα και το ποδήλατό της. Το γεγονός στην αρχή παραξένεψε την κλειστή κοινωνία της πόλης. Τής έγιναν συστάσεις να μην το χρησιμοποιήσει, γιατί δεν άρμοζε σε μια γυναίκα τού δικού της βεληνεκούς. Όταν χρησιμοποίησε το ποδήλατο, χρόνια αργότερα και αφού είχε αναγνωριστεί και καθιερωθεί ως διευθύντρια του Αρσακείου στην κοινωνία των Πατρών, και πάλι η πράξη της συζητήθηκε και σχολιάστηκε.

Η Περσεφόνη Παπαδοπούλου με μαθήτριες τού Αρσακείου Πατρών σε σχολική εκδρομή (Φωτογραφικό αρχείο της ΦΕ)

Το 1937 ανέλαβε τη διεύθυνση τής νεοσύστατης Αρσακείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας Πατρών. Η προσφορά της ήταν μεγάλη και αναγνωρίστηκε από όλους. Πέθανε το 1948 στην Πάτρα από φυματίωση, λόγω των κακών συνθηκών διαβίωσης κατά την περίοδο τής Κατοχής.

Ήταν μια σπάνια γυναίκα, άριστη δασκάλα και επιστήμονας, με οξύτατη αντίληψη, ευφράδεια, μεθοδικότητα, καλλιτεχνική φαντασία και βαθιά μόρφωση και πνευματική καλλιέργεια. Είχε φεμινιστικό πνεύμα και αξιόλογο λογοτεχνικό έργο. Στο λεύκωμα  που " εξεδόθη κατόπιν ομοφώνου αποφάσεως τού διδακτικού προσωπικού της Φ.Ε. ως ελάχιστος φόρος τιμής και ευλαβής προσφορά προς την ιεράν μνήμην της" ο Ευάγγελος Σιούτας, Γεν. Διευθυντής των εν Πάτραις σχολείων της Φ.Ε. έγραψε:" Αι επόμεναι γενεαί θα ομιλούν περί τού μεγάλου της και εκπολιτιστικού έργου, η δε μορφή της προβάλλει κατα την στιγμήν ταύτην και θα προβάλλη πάντοτε προ ημών. Υπήρξεν εργάτης τού καθήκοντος και δεξιός τού καλάμου χειριστής . Αι σωζόμεναι ομιλίαι της και τα ποικίλης φύσεως δημοσιεύματα καταμαρτυρούσι περί τού ταλάντου της." Η Διευθύντρια του Δημοτικού σχολείου Πατρών Ελένη Γεωργαντοπούλου  υπογράμμισε ότι η Περσεφόνη Παπαδοπούλου "Έγινε ψυχοπλάστης πολλών σημερινών μητέρων , αι οποίαι είχον την ευτυχίαν να την ακούσουν και να μεταλάβουν της σοφίας της!" 

Η Περσεφόνη Παπαδοπούλου στο γραφείο της στο Αρσάκειο Πατρών   (Φωτογραφικό αρχείο της ΦΕ)

Ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης, πρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, είπε γι’ αυτήν «Η Περσεφόνη Παπαδοπούλου συγκαταλέγεται στις σπάνιες εκείνες χαρισματικές προσωπικότητες που συγκεντρώνουν δύναμη πνεύματος, ευρεία παιδεία, αίσθηση χρέους προς την πατρίδα και τον άνθρωπο, συνείδηση αποστολής στην Εκπαίδευση, κοινωνική ευθύνη και μαχητικότητα για τα δικαιώματα τής Ελληνίδας γυναίκας, τής οποίας αποτέλεσε ακαταγώνιστο πρότυπο. Ετίμησε την Εκπαίδευση, ετίμησε τη Γυναίκα, ετίμησε τα Αρσάκεια, ετίμησε τον Ελληνισμό όπου γης.»

Γραμματόσημο τής Κυπριακής Δημοκρατίας με τη μορφή τής Περσεφόνης Παπαδοπούλου

Δικαίως, λοιπόν, κάποιοι τη χαρακτήρισαν ως «Μεγάλη Κυρία τής Κύπρου».

Παναγιώτα Ατσαβέ

Φιλόλογος- Ιστορικός

Το κείμενο βασίζεται σε στοιχεία απο το αρχείο της ΦΕ, τα Πρακτικά του ΔΣ τηςΦΕ, την ανέκδοτη "Ιστορία της εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας ,1836-1936" του Στέφανου Γαλάτη, το Λεύκωμα "Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία 1836-1996" ,το τεύχος "Περσεφόνη Παπαδοπούλου, Γενική Διευθύντρια των σχολείων , 1935-1948, Εκδ. Οίκος Καλλιάφα 1950, το επετειακό τεύχος του ΣΑΦΕ "Φυσιογνωμίαι τινες Αρσακειάδων" και την Ιστορία του Αρσακείου Πατρών του Κ. Αθανασόπουλου.