To Aρσάκειο Πατρών στην οδό Μαιζώνος

Η οικία Νιανιάρα, στην οποία στεγαζόταν το Αρσάκειο Πατρών ήταν ένα παλιό κτήριο. Έτσιοι κατά καιρούς επισκευές δεν μπορούσαν να κρύψουν τα προβλήματα που ο χρόνος έκανε πιο αισθητά. Ήδη από το 1906 η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία άρχισε να διαπραγματεύεται με τον Δήμο Πατρέων ώστε να βρεθεί λύση για τη στέγαση τού Σχολείου με την ανέγερση νέου σύγχρονου σχολικού κτηρίου. Η αυξανόμενη προσέλευση νέων μαθητριών καθιστούσε εμφανέστερη την αδυναμία τού παλαιού κτηρίου. Το 1926 μάλιστα κατέρρευσε μέρος τής οροφής. Ο Δήμος δεν αναλάμβανε τη δαπάνη γιατί το Υπουργείο Εσωτερικών δεν την ενέκρινε. Τότε η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία αποφάσισε να μην πραγματοποιήσει εγγραφές για το έτος 1926-1927. Μπροστά στο ενδεχόμενο να κλείσει το Σχολείο ο Δήμος Πατρέων σε έκτακτη συνεδρίαση αποφάσισε να αναλάβει το κονδύλι τής επισκευής, διότι «πρόκειται περί ιδρύματος ευεργετικωτάτου διά τας Πάτρας και μεγάλως κοσμούντος αυτάς, συνδεομένου αρρήκτως με την εκπαίδευσιν τού γυναικείου κόσμου.» (Πρακτ, Συνεδρ. Δημοτ. Συμβ. Πατρών 19/9/1926, σ.71). Επειδή όμως το πρόβλημα τής στέγασης παρέμενε, το Δημοτικό Συμβούλιο τής πόλης με πρόταση τού δημάρχου Ιωάννη Βλάχου έλαβε την απόφαση να βρεθεί η λύση ώστε να ανεγερθεί μεγαλοπρεπές εκπαιδευτήριο αντάξιο των Πατρών και σε αυτό να στεγαστεί το Αρσάκειο. Οι διαβουλεύσεις μεταξύ Δήμου και Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας κράτησαν πολλά χρόνια.

Το σχέδιο τού Αναστασίου Μεταξά για το κτήριο τού Αρσακείου Πατρών  (Αρχείο ΦΕ)

Ύστερα από πολλές προσπάθειες ο Δήμος εξασφάλισε ένα οικόπεδο που ανήκε στην Παρασκευή Καρακίτσου αντί τού ποσού των 1.052.000 δρχ. Στη συνέχεια αγόρασε διπλανό οικόπεδο και έτσι εξασφάλισε όλο το τετράγωνο που περικλείεται από τις οδούς Κορίνθου, Μαιζώνος, Παρθενάκου και Βιλελμίν. Η εκπόνηση των σχεδίων ανατέθηκε στον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά, ο οποίος είχε αναλάβει και τα σχέδια τού Αρσακείου Ψυχικού κατόπιν διαγωνισμού. Την άνοιξη τού 1929 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος από τον δήμαρχο Ι. Βλάχο, ο οποίος στην ομιλία του είπε: «Η κατάθεση τού θεμελίου λίθου προς ανέγερσιν τού μεγάρου, όπερ μετ’ ολίγον θα κοσμή την πόλιν μας και το οποίον εξησφάλισεν η ευγενής εισφορά τού αειμνήστου συμπολίτου μας Κωνσταντίνου Παπαγεωργακόπουλου, χρησιμεύσασα ως πυρήν και η ενδελεχής προσπάθεια και αι υλικαί και ηθικαί θυσίαι τού δήμου Πατρέων, ονειροπολήσαντος εν ακαθέκτω πόθω από τής συστάσεώς τού ενταύθα Αρσακείου γενομένης τη πρωτοβουλία τού αειμνήστου Αχιλλέως Γεροκωστοπούλου, την απόκτησιν ιδίου μεγάρου προς αξιοπρεπή στέγασιν τής μαθητιώσης θηλείας νεολαίας τής πόλεώς μας, η κατάθεσις, λέγω, τού θεμελίου λίθου την οποίαν επιτελούμεν σήμερον δικαιολογεί την χαράν και τον ενθουσιασμόν τον οποίον πάντες αισθανόμεθα».

Το Αρσάκειο Πατρών στην οδό Μαιζώνος με τους χαρακτηριστικούς φοίνικες στην είσοδο (Αρχείο ΦΕ)

Ήταν ένα επιβλητικό κτήριο σε σχήμα Π με ισόγειο και τρεις ορόφους. Την κεφαλή τού Π κατελάμβαναν το γυμναστήριο και το θέατρο, ύψους δυο ορόφων το καθένα, και στις δύο πτέρυγές του κατανέμονταν 32 αίθουσες διδασκαλίας, τα γραφεία των εκπαιδευτικών, το Νηπιαγωγείο, τα εργαστήρια Φυσικής – Χημείας, καλλιτεχνικών μαθημάτων, αίθουσα Πληροφορικής, το δεύτερο γυμναστήριο και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Το νέο κτήριο όμως άργησε να αποπερατωθεί και η παραμονή τού Σχολείο στο παλιό είχε γίνει προβληματική. Τον Ιανουάριο τού 1939 η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία με έγγραφό της προς τη Διοικητική Επιτροπή ζητούσε να ενεργήσουν ώστε το Σχολείο να στεγαστεί στο νέο κτήριο τον Σεπτέμβριο τού 1939. Κάτι τέτοιο όμως δεν κατέστη εφικτό. Το Σχολείο εγκαταστάθηκε στο νέο κτήριο στις 21 Οκτωβρίου 1940 χωρίς επίσημη τελετή, η οποία θα γινόταν σε καταλληλότερο χρόνο .Συγκεκριμένα, όπως διαβάζουμε στο σχετικό Πρακτικό τής τότε διευθύντριας τού Σχολείου Περσεφόνης Παπαδοπούλου, επίσημη τελετή εγκαινίων και παραδόσεως τού κτηρίου από τον Δήμαρχο προς τους εκπροσώπους τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας επρόκειτο να οργανωθεί «μετά τινας εβδομάδας».

Η χορωδία τού Αρσακείου Πατρών με λευκές στολές την ημέρα των Τριών Ιεραρχών τού 1940 (Αρχείο ΦΕ)

«Άλλαι μεν βουλαί ανθρώπων άλλα δε Θεός κελεύει». Η κήρυξη τού Ελληνοϊταλικού πολέμου δεν επέτρεψε να γίνει η τελετή των εγκαινίων. Μετά την έναρξη τού πολέμου το Αρσάκειο Πατρών επιτάχθηκε από το κράτος και με νομαρχιακή εντολή εκεί στεγάστηκαν δημόσιες υπηρεσίες, όπως το Ταχυδρομείο Πατρών, το Τηλεγραφείο, το Δασαρχείο, το Α΄ Αστυνομικό τμήμα κ.ά. Όταν κατελήφθη η πόλη από τους Ιταλούς οι μαθήτριες επανήλθαν για λίγες μέρες στο Σχολείο, αλλά όταν ήρθαν οι Γερμανοί κατέλαβαν όλο κτήριο και το μετέτρεψαν σε στρατιωτικό νοσοκομείο. Οι 900 μαθήτριες τού Αρσακείου φιλοξενήθηκαν σε διάφορα άλλα σχολικά κτήρια και, όπως σημείωσε στο προσωπικό της ημερολόγιο η Περσεφόνη Παπαδοπούλου, από τη βίαιη μεταφορά των θρανίων και των επίπλων τού Σχολείου προκλήθηκαν πολλές ζημιές και καταστράφηκε μέρος τού αρχείου τού Σχολείου.

Η είσοδος τού Αρσακείου Πατρών μετά τον πόλεμο (Αρχείο ΦΕ)

Αλλά και μετά την απελευθέρωση τής χώρας το Σχολείο δεν αποδόθηκε στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Στο βιβλίο του «Το Αρσάκειο Πατρών 1892-1992, ένας αιώνας εκπαιδευτικής προσφοράς» ο Ιωάννης Αθανασόπουλος διασώζει επιστολή τού γυμνασιάρχη Γ. Μουστρούχου προς την Περσεφόνη Παπαδοπούλου η οποία έτυχε να βρίσκεται στην Αθήνα: «Είναι να μας λυπάται κανείς, διότι και το Γυμνάσιο εις το οποίο στεγαζόμεθα μάς το πήραν οι εθνοφύλακες και γυρίζουμε σαν τη γάτα με τα γατάκια. Έχομεν την διαβεβαίωσιν ότι διά λίγο καιρό θα το χρησιμοποιήσουν και δι’ αυτό μάς αφήκαν τας δύο αιθούσας τού διπλανού οικήματος, εις τας οποίας εγκατεστήσαμεν δήθεν γραφεία και ημείς και το Α΄ και Β΄ Θηλέων. Και μη χειρότερα! Η Ακαδημία μας εξακολουθεί κλειστή από τού Ιουνίου π.ε. Πού και πού, αραιά-αραιά εμέ τουλάχιστον ερωτούν περί τής λειτουργίας του…».

Θεατρική παράσταση στο θέατρο τού Αρσακείου Πατρών (απο αρχείο Αρσακειάδος)

Το κτήριο επεστράφη στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία στο τέλος Μαΐου τού 1945 σε αθλία κατάσταση. Το Δημοτικό Συμβούλιο τής Πάτρας ανέλαβε να το ανακαινίσει, διότι «ο Δήμος έχει καθήκον όπως ενισχύσει οικονομικώς το Αρσάκειον Πατρών, καθ’ όσον τούτο είναι ίδρυμα εις το οποίον φοιτούν και εκπαιδεύονται παιδιά συμπολιτών μας». Μετά από αυτό το Αρσάκειο Πατρών (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Παιδαγωγική Ακαδημία και Οικοτροφείο) εγκαταστάθηκε στο νέο κτήριο και συνέχισε το έργο του.

Έτσι μετά τον πόλεμο στις αίθουσες τού τρίτου ορόφου λειτούργησε το Οικοτροφείο, που εξυπηρέτησε πολλές μαθήτριες από τη Δυτική Πελοπόννησο και τα νησιά τού Ιονίου. Για τις ανάγκες του είχαν διαμορφωθεί στον τρίτο όροφο κοιτώνες και στο ισόγειο μαγειρεία, τραπεζαρία, χώροι υγιεινής. Η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία έκανε πολλές βελτιώσεις στο εσωτερικό τού κτηρίου.

Απόφοιτες τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας Πατρών φωτογραφίζονται στην αίθουσα εκδηλώσεων τού Σχολείου. Η Παιδαγωγική Ακαδημία τού Αρσακείου ήταν το πρώτο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα των Πατρών. (Αρχείο ΦΕ)

Η Αρσάκειος Παιδαγωγική Ακαδημία Πατρών, που ιδρύθηκε το 1937, λειτούργησε ανελλιπώς μέχρι το 1991, οπότε καταργήθηκαν από το κράτος όλες οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες διετούς φοιτήσεως μετά την ίδρυση των τετραετών πανεπιστημιακών Παιδαγωγικών τμημάτων.

Φωτογραφία τελειοφοίτων στην κεντρική σκάλα τού Σχολείου το 1970. Διακρίνονται οι καθηγητές Αντ. Μπεμόνης, Αν. Αναστασόπουλος, Μ. Κανελλοπούλου, Αλ. Καμπούρη, Ευδ. Λουρίδα, Μ. Οικονομοπούλου και Καλλιβωκά. (Αρχείο ΦΕ)

Βέβαια ο αριθμός των μαθητριών ολοένα και αύξανε και ήταν φανερό ότι το κτήριο δεν επαρκούσε πλέον. Ήδη από το 1957, επί προεδρίας Παν. Πουλίτσα, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία είχε συζητήσει το ενδεχόμενο εύρεσης οικοπέδου στο οποίο θα έκτιζε ιδιόκτητο σχολείο. Όμως η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε και το Αρσάκειο συνέχισε να προσφέρει παιδεία και να εκπαιδεύει δασκάλες στο κτήριο τής οδού Μαιζώνος.

Μαθήτριες του Αρσακείου Πατρών στο Αρσάκειο Ψυχικού για τον εορτασμό της Εκατονταετηρίδας της Φ.Ε. (Αρχείο ΦΕ)

Εδώ γιορτάστηκε το σχολικό έτος 1991-1992 η συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση τουύ Αρσακείου Πατρών. Μέσα από ποικίλες εκδηλώσεις φωτίστηκε ένας αιώνας αδιάλειπτης εκπαιδευτικής προσφοράς και έγινε φανερό ότι το Αρσάκειο Πατρών εισερχόταν στην νέα εκατονταετία περιβαλλόμενο από την αναγνώριση και την εκτίμηση τής πατραϊκής κοινωνίας. Ο εορτασμός περιελάμβανε Θεία Λειτουργία, μνημόσυνο των ιδρυτών τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και όσων εργάστηκαν στο Αρσάκειο Πατρών, διαλέξεις, εκθέσεις ενθυμημάτων, θεατρική παράσταση-αφιέρωμα στους εθνικούς ευεργέτες. Το Σχολείο παρέμεινε στο κτήριο μέχρι το 2004, οπότε ευοδώθηκε η προσπάθεια μεταφοράς του Αρσακείου Πατρών σε ιδιόκτητο κτήριο. Το σχολικό έτος 2004-2005 το Σχολείο μεταφέρθηκε στο ιδιόκτητο σχολικό συγκρότημα στο Πλατάνι Ρίου, όπου συνεχίζει το εκπαιδευτικό του έργο.

Το νέο κτήριο τού Αρσακείου Πατρών στο Πλατάνι Ρίου (Αρχείο ΦΕ)

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

Φιλόλογος – ιστορικός