Αρσάκειο Προκαταρκτικό Σχολείο Κιούρκων

Η περιοχή των Κιούρκων βρίσκεται στη βόρεια έξοδο από το λεκανοπέδιο των Αθηνών, στους ανατολικούς πρόποδες τής Πάρνηθας. Ήταν ο αρχαίος αθηναϊκός Δήμος των Αφιδνών. Ήταν ένας από τους αττικούς Δήμους που συνένωσε ο Θησέας για να δημιουργήσει το κράτος των Αθηνών. Από τις Αφίδνες καταγόταν ο πολέμαρχος Καλλίμαχος και οι τυραννοκτόνοι Αρμόδιος και Αριστογείτων.

Το όνομα Κιούρκα εμφανίζεται από την εποχή τής Φραγκοκρατίας, όπως αναφέρει ο Κ. Μπίρης. Το 1383 πιθανόν να εγκαταστάθηκε στην περιοχή μια φάρα Αρβανιτών με επικεφαλής τον Κιούρκα, μαζί με τους Λιόσηδες, τους Μαλακασαίους και άλλους, με στόχο να ενισχύσουν την άμυνα τού Δουκάτου των Αθηνών. Η εγκατάστασή τους στην περιοχή έγινε μόνιμη. Αναφέρεται δε ότι κατά τη διάρκεια της Επανάστασης βοήθησαν στον αγώνα εναντίον των Τούρκων, διότι θεωρούσαν τους εαυτούς τους φρουρούς τής πόλεως των Αθηνών. Όπως είναι φυσικό η συνύπαρξή τους με τους ντόπιους κατοίκους έγινε αιτία να χρησιμοποιείται στην περιοχή το γλωσσικό τους ιδίωμα στις καθημερινές συναλλαγές. Πάντως το όνομα «Αφίδνες» επαναχρησιμοποιήθηκε διά νόμου το 1919 ως επίσημη ονομασία τής περιοχής.

Με στόχο την ενίσχυση τής ελληνικής γλώσσας σε περιοχές που απελευθερώνονταν από τον τουρκικό ζυγό, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία ζήτησε από το Υπουργείο Παιδείας να της υποδείξει χωριά στα οποία θα μπορούσαν να δημιουργηθούν σχολεία. Υπεδείχθη το Καπανδρίτι τού Δήμου Μαραθώνα και η Χασιά τού Δήμου Φυλής. Ο Δήμος Μαραθώνα αντιπρότεινε τα Κιούρκα, διότι το χωριό βρισκόταν σε κεντρικότερο σημείο και υπήρχε κτήριο κατάλληλο για σχολείο και κατοικία για την δασκάλα. Αντιθέτως ο δήμαρχος Φυλής με απάντησή του δήλωσε ότι η λειτουργία σχολείου θηλέων στον Δήμο του ήταν αδύνατη (Έκθεση τού Γραμματέως τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Κ.Χ.Ν. Φιλαδελφέως αναγνωσθείσα την 21η Ιανουαρίου 1868).

Άποψη των Αφιδνών σήμερα

Για μία ακόμη φορά η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία έκρινε ότι θα έπρεπε οι νέες κοπέλες τής περιοχής να μορφωθούν, γι’ αυτό το 1867, κατόπιν υποδείξεως του Υπουργείου Παιδείας, αποφάσισε να ιδρύσει εκεί Αρσάκειο Προκαταρκτικό Σχολείο. Δυστυχώς οι συνθήκες που αντιμετώπισαν στην περιοχή ήταν τραγικές. Οι κάτοικοι δεν επέτρεπαν στις κόρες τους να μορφωθούν και η δασκάλα θεωρήθηκε φορέας «καινών δαιμονίων». Το Σχολείο, όπως ήταν φυσικό έκλεισε, τον επόμενο χρόνο, λόγω τής επίμονης άρνησης των κατοίκων να εγγράψουν σε αυτό τις κόρες τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δασκάλες που διορίζονταν στα «εν Δήμοις σχολεία» αυτά συνοδεύονταν από κάποιο οικείο τους πρόσωπο για να μην κακοχαρακτηριστούν από τους κατοίκους τής περιοχής.

Η δασκάλα καθώς και η θεία της, με την οποία είχαν μεταβεί μαζί στα Κιούρκα, αναγκάστηκαν να αναχωρήσουν όταν βρήκαν το σπίτι τους κατεστραμμένο.

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

• Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από το Αρχείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, τα Πρακτικά τού Διοικητικού Συμβουλίου τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, την ανέκδοτη ιστορία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας τού Στέφανου Γαλάτη και τον τόμο των 160 χρόνων τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας.