Αρσάκειο Προκαταρκτικό Σχολείο Μενιδίου

Οι Αχαρνές βρίσκονται σε μια εύφορη κοιλάδα βόρεια των Αθηνών και νότια τού ορεινού όγκου τής Πάρνηθας. Ο Δήμος Αχαρνών είναι από τους αρχαιότερους Δήμους τής Αττικής και ανήκε στην Οινηίδα φυλή. Οι κάτοικοί του, όπως αναφέρει ο Αριστοφάνης στην κωμωδία του «Αχαρνής», ήταν καρβουνιάρηδες. Όμως η εύφορη πεδιάδα που περιβάλλει την περιοχή αποδεικνύει την ενασχόληση των κατοίκων της με τη γεωργία.

Το όνομα Αχαρναί προέρχεται ίσως από τον αρχαίο ήρωα Αχαρνέα. Η ονομασία Μενίδι, που πήρε η περιοχή κατά τον 12ο αιώνα, προέρχεται ίσως από την αρχαιοελληνική λέξη «μαινίς» (είδος σαρδέλας) ή το όνομα κάποιου Βυζαντινού γαιοκτήμονα. Πάντως πήρε αυτή την ονομασία πολύ πριν φθάσουν στην Αττική οι αρβανίτικες φάρες [1].

Στην πρώτη διοικητική διάρθρωση τού 1835 η Αττική χωρίστηκε σε 9 Δήμους, ο μεγαλύτερος των οποίων ήταν ο Δήμος Αχαρνών, γιατί περιελάμβανε πολλές περιοχές, όπως την Πάρνηθα, τα Λιόσια, τη Χασιά, τον Ασπρόπυργο, το Καματερό, τις Κουκουβάκουνες (Πεύκη) και το Μπάφι (Κρυονέρι). Μετά την απελευθέρωση των Αθηνών από τους Τούρκους στην περιοχή είχε εγκατασταθεί μεγάλος αριθμός από Αρβανίτες, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τη δική τους γλώσσα. Βέβαια διατηρείτο ακόμα η ελληνική γλώσσα σε ομόλογα, συμβολαιογραφικά έγγραφα κ.λπ., αλλά είχε υποχωρήσει η χρήση της στις καθημερινές συναλλαγές.

Έτσι η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία το 1867 αποφάσισε να ιδρύσει εκεί Σχολείο για να ενισχυθεί η διδασκαλία τής ελληνικής γλώσσας. Η ίδρυση τού Σχολείου ακολούθησε τη γνωστή διαδικασία τής ίδρυσης των «εν Δήμοις σχολείων». Ο Δήμος έπρεπε να προσφέρει οίκημα για τη στέγαση τού Σχολείου και ένα υποτυπώδες κατάλυμα για τη δασκάλα. Πρώτη δασκάλα τού Σχολείου ήταν η Χ. Ζαχαρίου.

Οι Αχαρνές (Μενίδι) το 1906, έργο τού λαϊκού ζωγράφου Χρ. Τσεβά. (Από την πινακοθήκη τού Δήμου  Αχαρνών)

Όμως, δύο χρόνια μετά, το 1869, το Σχολείο αναγκάστηκε να κλείσει λόγω ελλείψεως μαθητριών.

Έγινε ακόμη μία προσπάθεια να ξαναλειτουγήσει το Σχολείο, αφού στα Πρακτικά τού Διοικητικού Συμβουλίου τής 28ης Ιανουαρίου 1870 διαβάζουμε ότι «ο Ιερεύς Μενιδίου Παπα-Δημήτριος χορηγεί την οικίαν του διά το σχολείον μέχρι 31 Αυγούστου 1871». Αλλά το 1871 ο Γενικός Γραμματέας τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας ομολόγησε στο Διοικητικό Συμβούλιο ότι «των παθών της τον τάραχον δοκιμάζει η διδάσκαλος. Καθ’ εκάστην την προσβάλλουσι παντοιοτρόπως»[2], με αποτέλεσμα βέβαια την επόμενη χρονιά «η διδάσκαλος κ. Μαρία Μωραΐτου απαυδήσασα από την ψυχρότητα των κατοίκων παρητήθη».

Τελικά το Σχολείο έκλεισε οριστικά το 1892 μαζί με τα άλλα «εν Δήμοις σχολεία», λόγω των μέτρων λιτότητας που πήρε η κυβέρνηση Χαρίλαου Τρικούπη προκειμένου να αποφύγει την πτώχευση.

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

[1] Αρβανίτικη λέξη που σημαίνει «πατριά»

[2] Πρακτικά Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας 1871, Αθήνα, σ. 47

• Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από το Αρχείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, τα Πρακτικά τού Διοικητικού Συμβουλίου τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, την ανέκδοτη ιστορία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας τού Στέφανου Γαλάτη και τον τόμο των 160 χρόνων τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας.
  

[2] Πρακτικά ΦΕ 1871, Αθήνα, σ. 47