Το Αρσάκειο Ψυχικού

Το Οικοτροφείο, ο Στίβος και τα άλλα κτήρια

 

Α. Το οικοτροφείο

Στους δύο τελευταίους ορόφους τού κτηρίου στεγαζόταν το Οικοτροφείο και υπήρχαν εγκαταστάσεις για τις εσωτερικές μαθήτριες, η παραμονή των οποίων στο Σχολείο θα ήταν συνεχής. Για τις μικρές μαθήτριες υπήρχαν κοιτώνες που περιελάμβαναν 20 κρεβάτια, με παρακείμενους χώρους καθαριότητος, ενώ οι μεγάλες μαθήτριες διέμεναν σε ατομικά διαμερίσματα με κρεβάτι, γραφείο, τραπέζι, νιπτήρα και ντουλάπα.

Οι κοιτώνες για τις μικρές και τις μεγάλες μαθήτριες τού Σχολείου βρίσκονταν στον 3ο όροφο τού κτηρίου, οι αίθουσες ήταν ηλιόλουστες με θέα τον Υμηττό. Οι μικρές μαθήτριες διέμεναν ανά 14 υπό την επίβλεψη επιμελήτριας. Στη αίθουσα υπήρχαν ντουλάπια όπου οι μαθήτριες φύλαγαν τα προσωπικά τους αντικείμενα. Δίπλα στο δωμάτιο υπήρχαν νιπτήρες και λουτρά (από το λεύκωμα τής Εκατονταετηρίδος τής ΦΕ).

 

Οι μαθήτριες των τελευταίων τάξεων διέμεναν σε χωριστούς μικρούς κοιτώνες που περιελάμβαναν κρεβάτι, ντουλάπα και νιπτήρα, τα λεγόμενα “box”. Και αυτά τα δωμάτια βρίσκονταν στον 3ο όροφο τού Σχολείου (από το λεύκωμα τής Εκατονταετηρίδος τής ΦΕ)

Το Οικοτροφείο λειτουργούσε από τις 13 Σεπτεμβρίου έως τις 30 Ιουνίου. Τα γεύματα προετοιμάζονταν στο Σχολείο, γιατί η ανάθεσή τους σε εργολάβο απέτυχε πλήρως. Με μεγάλη επιμέλεια έγινε η επίπλωση και η προμήθεια των σκευών για τον εξοπλισμό τού μαγειρείου. Σώζονται μάλιστα ώς τις μέρες μας τα καζάνια, οι κουτάλες και πολλά άλλα σύνεργα από αυτά που χρησιμοποιούσε ο μάγειρας. Τα πιάτα και τα μαχαιροπήρουνα παραγγέλθηκαν στο εξωτερικό.

Για τη σίτιση των εσωτερικών μαθητριών είχε παραγγελθεί σερβίτσιο φαγητού από λευκή πορσελάνη με μπλε διακοσμητική γιρλάντα που έφερε την επιγραφή «ΑΡΣΑΚΕΙΟΝ». (Αρχείο ΦΕ)

 

 

Β. Η Οικοκυρική Σχολή

Η Οικοκυρική Σχολή, μονοετούς φοιτήσεως, ιδρύθηκε το 1933. Σε αυτήν διδάσκονταν και προαιρετικά μαθήματα Γαλλικής, Αγγλικής, Γερμανικής, κλειδοκύμβαλου και ορθοπαιδικής γυμναστικής. Επίσης εξοπλίστηκε με 4 μαγειρεία των 400 watt. Η διεύθυνση τής Σχολής ανατέθηκε στην Ασπασία Σκορδέλη.

Το Σχολείο διέθετε εργαστήριο μαγειρικής, με κουζίνες, ψυγεία ,ζυγαριές και άλλες  συσκευές χρήσιμες για το μαγείρεμα, για τις ανάγκες τής λειτουργίας τής Οικοκυρικής Σχολής. Μετά τον Πόλεμο η αίθουσα ανακαινίστηκε και χρησιμοποιήθηκε για το μάθημα τής μαγειρικής στο πλαίσιο τού μαθήματος των Οικοκυρικών. (Αρχείο ΦΕ)

Μάθημα ραπτικής στην Οικοκυρική Σχολή τού Αρσακείου Ψυχικού. Στο πλήρως εξοπλισμένο εργαστήριο υπήρχαν ραπτομηχανές, μπούστα μοδίστρας για την πρόβα των φορεμάτων, τράπεζα εργασίας, ηλεκτρικά σίδερα και ό,τι άλλο χρειαζόταν. Οι μαθήτριες μάθαιναν κοπτική, ραπτική, στρίφωμα, καρίκωμα, γαζί, πρόβα και σιδέρωμα. Τρίτη από αριστερά, όρθια η διευθύντρια τής Οικοκυρικής Σχολής Ασπασία Σκορδέλη. (Αρχείο ΦΕ)

 

Γ. Ο στίβος

Ο στίβος τού Σχολείου περιγράφεται από τον Στ. Γαλάτη ως «ευρύς χώρος προ τού κτηρίου, επιφανείας 3.000 μέτρων προφυλασσομένη υπ’ αυτού εκ των βορείων ανέμων», ο οποίος «χρησιμεύει διά τας παιδιάς των μαθητριών.». Εκεί γίνονταν και οι γυμναστικές επιδείξεις. Υπήρχε σκάμμα για άλματα και δίχτυ για πετοσφαίριση. Εδώ, εμπρός από το κτήριο τού Σχολείου, τοποθετήθηκε το 1936 και η μαρμάρινη ανάγλυφη στήλη δώρο των αποφοίτων Αρσακειάδων για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση τού Σχολείου.

Ο Σύλλογος Αποφοίτων τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, επ’ ευκαιρία τής συμπλήρωσης 100 χρόνων από την ίδρυσή της, παρήγγειλε στον γλύπτη Γρ. Ζευγώλη μαρμάρινη στήλη, την οποία, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς το Σχολείο, τοποθέτησε στο κέντρο τής βόρειας πλευράς τού στίβου τού Αρσακείου Ψυχικού. Η στήλη φέρει παράσταση δύο γυναικείων μορφών που κρατούν στα χέρια τους κύλικα για να προσφέρουν χοές. ( Αρχείο ΦΕ)

 

Οι πρώτες γυμναστικές επιδείξεις στον στίβο τού Αρσακείου Ψυχικού, μετά το τέλος τής επίταξης τού κτηρίου και την επιστροφή του στη ΦΕ. Στο κέντρο τής παράταξης βρίσκονται οι σπουδάστριες τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας και στα πτερά οι μαθήτριες τού Δημοτικού. Κρατούν την ελληνική σημαία τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας και τού Δημοτικού, το λάβαρο των ιδρυτών τής ΦΕ με τη μορφή τού Ι. Κοκκώνη και το λάβαρο τής 100ετηρίδας. Οι καλεσμένοι, οι γονείς και οικηδεμόνες  κάθονται γύρω από τον στίβο. Στο βάθος, μέσα στο δάσος, υπάρχουν ακόμα τα τολ που χρησιμοποιούσε ο στρατός για να διαμένουν οι στρατιώτες που φρουρούσαν το στρατιωτικό νοσοκομείο. (Αρχείο ΦΕ)

 

Σπουδάστριες τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας ποζάρουν στον στίβο τού Σχολείου για το λεύκωμα τής 100ετηρίδας τού Αρσακείου. (Αρχείο ΦΕ)

 

Δ. Ο ναός της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας

Ο ναός τής Αγίας Αναστασίας τής Ρωμαίας, που κτίστηκε στον χώρο τού Αρσακείου Ψυχικού σε σχέδιο τού Α. Κριεζή, λειτουργούσε κανονικά αφού υπήρχαν μαθήτριες που διέμεναν στο Σχολείο όλο τον χρόνο.

Ο ναός τής Αγίας Αναστασίας στο Αρσάκειο Ψυχικού το 1935, όταν ο περιβάλλων χώρος δεν είχε ακόμη διαμορφωθεί πλήρως. (Αρχείο ΦΕ)

 

Εδώ μεταφέρθηκαν εικόνες από τον παλαιό ναό τής Αγίας Αναστασίας στο Αρσάκειο Μέγαρο, καθώς και το δώρο τού Αποστόλου Αρσάκη, ένας χρυσοκέντητος Επιτάφιος, κεντημένος στο χέρι από κοπέλες στη Ρουμανία. Τον μετέφερε στην Ελλάδα το 1874 ο φίλος τού ευεργέτη Νικ. Χατζόπουλος. Τα εγκαίνια τού ναού έγιναν με κάθε επισημότητα στις 29 Οκτωβρίου 1933.

 

Το 1874 ο Απόστολος Αρσάκης με επιστολή του «Προς το έντιμον Διοικητικόν Συμβούλιον τού Αρσακείου» ανήγγειλε τη δωρεά χρυσοκέντητου Επιταφίου, ο οποίος είχε κατασκευασθεί στο χέρι στη Ρωσία. Τον Επιτάφιο  έφερε στην Ελλάδα ο Νικόλαος Χατζόπουλος. Σήμερα ο Επιτάφιος βρίσκεται στον ιερό ναό τού Αρσακείου Ψυχικού. Επί σειρά ετών τη Μεγάλη Παρασκευή γινόταν περιφορά τού Επιταφίου στο οικοδομικό τετράγωνο στο κέντρο τής Αθήνας και, στη συνέχεια, στο Αρσάκειο Ψυχικού. (Αρχείο ΦΕ)

 

Μαθήτριες τού Αρσακείου καθαρίζουν τα κηροπήγια και τα άλλα ιερά σκεύη τού νεόδμητου ναού τής Αγίας Αναστασίας. Πολλά από αυτά τα σκεύη ήταν δωρεές ευεργετών τής ΦΕ και τού ιδίου τού Αρσάκη. (Αρχείο ΦΕ)

 

Αρσακειάδες στολίζουν τον χρυσοκέντητο χειροποίητο Επιτάφιο, δωρεά τού Απόστολου Αρσάκη στον ναό τής Αγίας Αναστασίας στο Αρσάκειο Ψυχικού, για την Ακολουθία τής Μ. Παρασκευής. Ο ναός λειτουργούσε όλο τον χρόνο χάρη των εσωτερικών μαθητριών, πολλές από τις οποίες δεν επέστρεφαν στον τόπο τους για τις διακοπές των Χριστουγέννων και τού Πάσχα. (Αρχείο ΦΕ)

 

Σε ταινία τού 1936, που βρέθηκε στο αρχείο τής Φ.Ε. και προβλήθηκε για πρώτη φορά την τελευταία ημέρα τού εορτασμού τής εκατονταετηρίδος, παρουσιάζεται η περιφορά τού Επιταφίου τη Μ. Παρασκευή, το εορταστικό πασχαλινό γεύμα στο δάσος, καθώς και στιγμές από την καθημερινή ζωή στο Σχολείο.

Απόσπασμα από το διαφημιστικό φιλμ τού 1936 που προβλήθηκε στον εορτασμό τής 100ετηρήδας (Αρχείο ΦΕ)

Την ταινία στην οποία παρουσιάζεται η ζωή στο Αρσάκειο σκηνοθέτησε και κινηματογράφησε  ο Κωνσταντίνος Λελούδας, ένας από τους εμπειρότερους  και ικανότερους κινηματογραφιστές της εποχής εκείνης.  Είχε έρθει στην Ελλάδα από την Αμερική, όπου  είχε εργαστεί σε στούντιο, γεγονός που ήταν τότε πρωτόγνωρο για τους Έλληνες  κινηματογραφιστές.  Αυτός  διέκρινε το ταλέντο του Μάνου Κατράκη και του έδωσε ρόλο σε ταινία του.

 

Ε. Η Παιδαγωγική Ακαδημία

Η Παιδαγωγική Ακαδημία στεγάστηκε σε ιδιαίτερο κτήριο πίσω από τα Γυμναστήρια.To 1935-1936 όλες οι τάξεις τού Διδασκαλείου τής ΦΕ μεταφέρθηκαν στο Ψυχικό, όπου λειτούργησε η Αρσάκειος Παιδαγωγική Ακαδημία, αρχικά μόνο για κορίτσια. Από το 1980 έγιναν δεκτά και αγόρια.

Σπουδάστριες τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας εκτελούν πειράματα στο μάθημα τής Φυσικής υπό την καθοδήγηση τής καθηγήτριάς τους Λουκίας Βλαστού. ( Αρχείο ΦΕ)

 

ΣΤ. Ίδρυμα Μαθητικής Πρόνοιας

Στις 16 Μαΐου 1836 θεμελιώθηκε από τον Σύνδεσμο Αποφοίτων Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το Ίδρυμα Μαθητικής Προνοίας, δώρο προς τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία για την Εκατονταετηρίδα της. «Διά τούτου θα παρείχετο στέγη και υγιής και θερμή τροφή εις απόρους εξωτερικάς μαθητρίας δωρεάν και λουτρόν καί υποδειγματική διδασκαλία και μαθήματα υγιούς οικονομικής και κοινωνικής πρόνοιας» όπως αναφέρει το σκεπτικό τής ιδρύσεώς του. Μετά τον πόλεμο το κτήριο λειτούργησε ως οικοτροφείο για τις σπουδάστριες τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας και σήμερα στεγάζει το Γ΄ Δημοτικό.

Το ίδρυμα Μαθητικής Πρόνοιας κτίστηκε με δαπάνες τού ΣΑΦΕ στον χώρο τού Αρσακείου Ψυχικού με στόχο να ασκούνται οι σπουδάστριες σε έργα κοινωνικής πρόνοιας. Η θεμελίωσή του έγινε το 1937. Μετά τον Πόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως οικοτροφείο για τις υπότροφες σπουδάστριες. Στην πρόσοψή του υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη αναμνηστική πλάκα με την επιγραφή «Τῇ Φιλεκπαιδευτικῇ Ἑταιρείᾳ, ἐπί τῇ ἑκατονταετηρίδι, αἱ ἀπόφοιτοι αὐτῆς εὐγνωμονοῦσαι». (Αρχείο ΦΕ)

 

Ζ. Εξωτερικός χώρος

Ο χώρος που περιέβαλε τα κτήρια διαμορφώθηκε με πολλή προσοχή. «Εκτεταμένοι κήποι διαμορφώνονται ήδη προ τού κτηρίου μετά καλλωπιστικών φυτών, οπωροφόρων δένδρων και λαχανοκήπων διά την εξάσκησιν των μαθητριών και προς χρήσιν τού σχολείου. Άλσος πευκόφυτον, διά την εν υπαίθρω διαμονήν των μαθητριών και διάφορα παίγνια μετά εγκαταστάσεως εν αυτώ χώρου αντισφαιρίσεως διά τας μαθητρίας συμπληρούσι την απέραντον ταύτην έκτασιν.» λέει ο Στ. Γαλάτης στο βιβλίο του για την ιστορία τής Φ.Ε. Δυστυχώς με τον πόλεμο ο κήπος καταστράφηκε και διαμορφώθηκε ξανά όταν επεστράφη το κτήριο στη Φ.Ε. με τη φροντίδα και την προσωπική εργασία τού λιγοστού προσωπικού και των διδασκόντων.

Η μεταφορά των μαθητριών στο Αρσάκειο Ψυχικού γινόταν με λεωφορεία. Η οργάνωσή της ανετέθη σε εργολάβο, ο οποίος συνεργάστηκε άριστα με το Σχολείο μέχρι τον πόλεμο.

Η μετάβαση και η επιστροφή στο Αρσακειο Ψυχικού τη δεκαετία τού 1930 δεν ήταν εύκολη υπόθεση, γι’ αυτό και τα σχολικά λεωφορεία, όπως και σήμερα άλλωστε, εκτελούσαν συγκεκριμένα δρομολόγια καθημερινά. (Αρχείο ΦΕ)

 

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ                                                                                                                       

φιλόλογος – ιστορικός