Το Αρσάκειο Ψυχικού

Το οικόπεδο και το κτήριο

 

Το κτήριο τού Αρσακείου Ψυχικού όπως είναι σήμερα. (Αρχείο ΦΕ)

 

Α. Το οικόπεδο

Ήδη από το 1919 το Δ.Σ. τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας είχε συνειδητοποιήσει ότι θα έπρεπε το «Παλαιόν Αρσάκειον» να αντικατασταθεί από νέο οικοδόμημα το οποίο θα πληρούσε τις απαιτήσεις εξελιγμένων και σύγχρονων σχολείων. Έπρεπε λοιπόν να βρεθεί χώρος κατάλληλος για την οικοδόμηση ενός τέτοιου σχολείου, αυτή τη φορά εκτός των ορίων τής πόλεως. Στα Πρακτικά τού Δ.Σ. τής 7ης Μαρτίου 1923 διαβάζουμε έγγραφο τής Εταιρείας προς το Γενικό Εκκλησιαστικό Ταμείο όπου διατυπώνεται το αίτημα να παραχωρηθεί στην Εταιρεία «περιοχή γαιών 50 στρεμμάτων ανηκουσών εις την Μονήν Πετράκη, ολίγον προ τού Νοσοκομείου Παίδων, οριζομένης μεσημβρινὠς υπό τής προεκτάσεως τής οδού Ι. Παπαδιαμαντοπούλου και περιλαμβανούσης τον Ναΐσκον τού Αγίου Θωμά, ολίγα πεύκα και τινας ερειπωμένους οικίσκους». Η απάντηση τού Εκκλησιαστικού Ταμείου άργησε να έρθει.

Ο μικρός ναός τού Αγίου Θωμά βρίσκεται σήμερα παραπλεύρως τού μεγάλου ναού στην ίδια περιοχή. Εκεί κοντά βρισκόταν και το οικόπεδο που είχαν προτείνει στη ΦΕ να αγοράσει.

 

Το 1924 έγινε η απαλλοτρίωση τού γηπέδου, όμως τελικά η προσπάθεια αυτή δεν τελεσφόρησε. Τον Απρίλιο τού 1929 η εταιρεία εκμεταλλεύσεως Βούλας προσφέρθηκε να δωρίσει στη Φ.Ε. οικόπεδο 9.000 τ.π. υπό τον όρο εντός ορισμένου χρόνου να έχει ανεγερθεί η οικοδομή. Η προσφορά όμως δεν έγινε δεκτή, αφού μόνο η περιμάνδρωση τού χώρου θα κόστιζε 40.000 δρχ. και τα χρονικά όρια ήταν απαγορευτικά.

Όμως ο καιρός περνούσε, η Αθήνα μεγάλωνε και το Αρσάκειο Μέγαρο βρισκόταν πια στην καρδιά μιας πολυάνθρωπης πόλης. Ύστερα από πολλές έρευνες για την ανεύρεση τού καταλλήλου οικοπέδου «το Συμβούλιον ωδηγήθη εις την κατ’ αρχήν απόφασιν όπως επιλέξῃ τοιούτον παρά την θέσιν Ψυχικόν, ανήκον εις την Ανώνυμον Εταιρείαν “Κέκρωψ”, εις το υψηλότερον μέρος πρανούς φερομένου προς την οδόν Κηφισίας και από τής οποίας η όντως μαγευτική θέα εκτείνεται πέραν τής κοίτης τού Ιλισσού, διά τής καταφύτου πεδιάδος μέχρι τού απέναντι και εις το βάθος ευρισκομένου όρους Υμηττού» διαβάζουμε στα Πρακτικά τού Δ.Σ. τής 30ής Ιουλίου 1926.

Το 1927 η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία αγόρασε το 60 στρεμμάτων οικόπεδο στο Παλαιό Ψυχικό, ένα από τα προνομιούχα προάστια τής Αθήνας, έναντι τού ποσού των 900.000 δραχμών. Το οικόπεδο απείχε 6 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Η μεγάλη του έκταση έδινε τη δυνατότητα να οικοδομηθεί εκεί σχολείο με χώρους άθλησης, ψυχαγωγίας, καθώς και οτιδήποτε άλλο θα έπρεπε να περιλαμβάνει ένα σύγχρονο για την εποχή σχολείο.

 

Β. Η οικοδομή

Το Αρσάκειο Ψυχικού κατά τη διάρκεια των οικοδομικών εργασιών. Είναι εντυπωσιακή η έλλειψη πρασίνου στον περιβάλλοντα χώρο. (Αρχείο ΦΕ)

Η θεμελίωση τού νέου κτηρίου έγινε στις 23 Ιουλίου 1931, επί προεδρίας Ι. Κουντουριώτη. Ομάδα αρχιτεκτόνων, αποτελούμενη από τους Α. Κριεζή, Αν Μεταξά, τους Ελβετούς Μπουντέ και Βενσάν και τον Γάλλο Λεφέβρ, εργάσθηκε για την εκπόνηση των σχεδίων εκ των οποίων εγκρίθηκε τελικά το σχέδιο τού Α. Κριεζή.

Το Σχολείο οικοδομήθηκε σε ύψος 200 μέτρων από τη θάλασσα, σε μια πευκόφυτη περιοχή, με την πρόβλεψη να περιλαμβάνει Οικοτροφείο για 150 μαθήτριες και 80 ημισύσσιτες, 16 αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσες Ιχνογραφίας, Ωδικής, εργαστήριο Φυσικής, Χημείας με μικρό μουσείο, γυμναστήρια, διαμέρισμα Οικοκυρικής Σχολής με πλήρη εγκατάσταση μαγειρείων, ιατρείο και μεγάλες αίθουσες προορισμένες για βιβλιοθήκη μαθητριών, εστιατόριο για τις ημισύσσιτες και τις εσωτερικές μαθήτριες και χωριστή αίθουσα για τις εξωτερικές, καθώς και τον ιερό ναό τής Αγίας Αναστασίας.

Στα Πρακτικά τής Συνέλευσης τής 6ης Μαρτίου 1932 αναγγέλθηκε ότι «Το όνειρο τού Ψυχικού επραγματοποιήθη διά μεγαλοπρεπεστάτης οικοδομής μελλούσης να περιλάβῃ οικοτροφείον και τα διάφορα σχολεία μετά τού Ιερού Ναού και τού Γυμναστηρίου, όπερ οφείλει να διεγείρῃ την υπερηφάνειαν των εταίρων.»

 

Αεροφωτογραφία τού 1934 της περιοχής τού Ψυχικού. Διακρίνεται το κτήριο τού Σχολείου, το γυμναστήριο, το σπίτι τού θυρωρού, ο στίβος και η εκκλησία τής Αγίας Αναστασίας. Στο κάτω μέρος τής φωτογραφίας, δεξιά, διακρίνεται το σημερινό κτήριο τής Διοικήσεως, το οποίο τότε ήταν κατοικία τής πριγκίπισσας Ελένης τού Νικολάου. (Αρχείο ΦΕ)

 

Το Διοικητικό Συμβούλιο τής Εταιρείας, περήφανο για το νέο του απόκτημα, αποφάσισε στις 24 Φεβρουαρίου 1933 α) να διατηρηθούν «τα εν Αθήναις σχολεῖα» (Πρότυπο, Διδασκαλείο και Γυμνάσιο), β) να εγκατασταθεί και να λειτουργήσει οικοτροφείο στο Ψυχικό από το 1934, γ) να ιδρυθεί Πρότυπο εξατάξιο πλήρες Δημοτικό στο Ψυχικό, δ) να μεταφερθεί στο Ψυχικό ένα τμήμα των Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξεων τού πενταταξίου Διδασκαλείου που βρίσκεται στην Αθήνα και ε) να μεταφερθεί στο Ψυχικό ένα τμήμα των Α΄ και Β΄ τάξεων τού Γυμνασίου. Παράλληλα αποφασίζει στο νέο Σχολείο να οργανωθεί και να λειτουργήσει: 1. τμήμα Οικοκυρικής, 2. τμήμα Ξένων Γλωσσών, 3. τμήμα Ορθοπεδικής Γυμναστικής.

Η μεγαλοπρεπής είσοδος με τα προπύλαια δεσπόζει στον χώρο. Εκεί μεταφέρθηκαν από το Αρσάκειο Μέγαρο οι δύο μαρμάρινες πλάκες με τα ονόματα των ευεργετών και τα ονόματα των μελών των Δ.Σ.

Η εντοιχισμένη πλάκα με τα ονόματα των ευεργετών η οποία μεταφέρθηκε από το Αρσάκειο Μέγαρο τής Πανεπιστημίου στα Προπύλαια τού Αρσακείου Ψυχικού. (Αρχείο ΦΕ)

Κέντημα με σταυροβελονιά που παρουσιάζει το κτήριο τού Αρσακείου Ψυχικού.

 

Γ. Το εσωτερικό του κτηρίου

Μετά την κυρία είσοδο βρίσκεται ο κεντρικός προθάλαμος τού κτηρίου, όπου γινόταν η πρωινή προσευχή.

Πρωινή προσευχή στον κεντρικό μεγάλο διάδρομο τού Σχολείου. Η προσευχή γινόταν με την ίδια ακριβώς τάξη μέχρι το 1970. (Αρχείο ΦΕ)

 

Στο βάθος τού προθαλάμου και στο κεφαλόσκαλο μιας σκάλας βρίσκεται η προτομή τού Αποστόλου Αρσάκη, έργο τού γλύπτη Δ. Π. Κόσσου, που φιλοτεχνήθηκε το 1859. Αρχικά είχε τοποθετηθεί στον α΄ όροφο τού Αρσακείου Μεγάρου, στην οδό Πανεπιστημίου, και το 1935 μεταφέρθηκε στο Αρσάκειο Ψυχικού.

Η προτομή τού Αποστόλου Αρσάκη, έργο τού γλύπτη Ιωάννη Κόσσου, μεταφέρθηκε το 1935 από το Αρσάκειο Μέγαρο στο Αρσάκειο Ψυχικού. (Αρχείο ΦΕ)

Στο βάθος τού προθαλάμου και αριστερά ήταν η τραπεζαρία όπου έτρωγαν οι εσωτερικές αλλά και οι ημισύσσιτες μαθήτριες. Τα μαγειρεία βρίσκονταν παραπλεύρως, στους χώρους όπου σήμερα στεγάζεται το Χημείο τού Β΄ Αρσακείου Γυμνασίου - Λυκείου. Αργότερα, μετά τον πόλεμο, η αίθουσα αυτή διαμορφώθηκε σε βιβλιοθήκη, ενώ σήμερα έχουν δημιουργηθεί εκεί αίθουσες διδασκαλίας.

Η μεγάλη τραπεζαρία για τη σίτιση των εσωτερικών μαθητριών στο Αρσάκειο Ψυχικού βρισκόταν απέναντι από το Θέατρο τού σχολείου. Στο κεντρικό πρώτο τραπέζι κάθονται η Άννα Γιαννοπούλου, διευθύντρια τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας, και η Ασπασία Σκορδέλη, διευθύντρια τής Οικοκυρικής Σχολής. (Αρχείο ΦΕ)

 

Στη δεξιά πλευρά τού προθαλάμου βρισκόταν το Θέατρο, με άνετη αίθουσα και ευρύχωρη σκηνή, καθώς και παρασκήνια στον κάτω όροφο. Λόγω τού νέου αυτού θεάτρου το Δ.Σ. αποφάσισε «πάσαι αι μεγάλαι εορταί τής Εταιρείας να γίνονται εις το θέατρον τού Αρσακείου Ψυχικοῦ».

Το Θέατρο τού Αρσακείου Ψυχικού βρίσκεται στη δεξιά πλευρά στο βάθος τού κεντρικού διαδρόμου. Η φωτογραφία είναι από το λεύκωμα τού 1935. (Αρχείο ΦΕ)

 

Έτσι, σ’ αυτό το θέατρο έγινε και το μεγαλύτερο μέρος των τελετών για τον εορτασμό τής 100ετίας τής Φ.Ε. Την Πέμπτη 29 Οκτωβρίου 1936, και ώρα 10 π.μ., πραγματοποιήθηκε ο επίσημος εορτασμός των 100 ετών από την ίδρυση τής Εταιρείας με ομιλίες, απαγγελίες και εκθέσεις με έργα μαθητριών. Η τελετή κινηματογραφήθηκε από τους αδελφούς Γαζιάδη και η ταινία σώζεται ώς τις μέρες μας. Την 1η Νοεμβρίου 1936 παρουσιάστηκε στο Θέατρο η τραγωδία τού Ευριπίδη «Ιφιγένεια εν Ταύροις» «κατά το πρωτότυπον, διδασκαλία υπό τού αειμνήστου Γεωργίου Γαρδίκα, και τής Αγάθης Νικοκάβουρα, καθηγητρίας τού εν Αθήναις Γυμνασίου, σκηνοθεσία και μουσική υπό τού κ. Ορέστου Κοντογιάννη».

 

Σπουδάστριες τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας Πατρών με τις επίσημες στολές τους στο Αρσάκειο Ψυχικού για τον εορτασμό των 100 ετών από την ίδρυση τής ΦΕ. (Αρχείο ΦΕ)

Ταινία από τον εορτασμό τής 100ετηρίδας τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (Αρχείο ΦΕ)

Την κινηματογράφηση του εορτασμού της Εκατονταετηρίδος το Αρσάκειο ανέθεσε στους Αδελφούς Γαζιάδη. Ο Δημήτριος Γαζιάδης ήταν  οπερατέρ, από τους πρώτους σκηνοθέτες του ελληνικού κινηματογράφου. Η καταγωγή του ήταν από την Κωνσταντινούπολη. Το 1920 μαζί με τους αδελφούς του Κώστα  και Μιχάλη ίδρυσε στην Αθήνα τη πρώτη κινηματογραφική εταιρία παραγωγής την «ΝΤΑΓΚ Φιλμ». Μέχρι το 1930 σκηνοθέτησε τις πρώτες αξιόλογες ελληνικές ταινίες του λεγόμενου βωβού κινηματογράφου όπως ήταν η απλή κινηματογράφηση της παράστασης του «Προμηθέα Δεσμώτη» του ζεύγους Σικελιανού στις Δελφικές εορτές. Η Ντάγκ Φίλμ διελύθη γιατί  δεν κατάφερε ν΄ αντιμετωπίσει τον συναγωνισμό των ξένων ταινιών μετά την εμφάνιση του ομιλούντος κινηματογράφου.

Οι αίθουσες διδασκαλίας ήταν φωτεινές και ευρύχωρες. Εκτός από τις απλές τάξεις υπήρχαν και ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες για το μάθημα τής Ζωγραφικής, τής Μουσικής, τής Φυσικής και τής Χημείας.

Αίθουσα ειδικά διαμορφωμένη για το μάθημα τής Ζωγραφικής στο Αρσάκειο Ψυχικού. Διέθετε ειδικούς τρίποδες και θρανία για το μάθημα. (Αρχείο ΦΕ)

Η αίθουσα Μουσικής στο Αρσάκειο Ψυχικού (Αρχείο ΦΕ)

Σπουδάστριες τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας εκτελούν πειράματα στο μάθημα τής Φυσικής υπό την επίβλεψη τής καθηγήτριας Λουκίας Βλαστού (από το λεύκωμα τής Εκατονταετίας τής ΦΕ).

 

Δ. Τα γυμναστήρια

Το Γυμναστήριο τού Σχολείου ήταν εφοδιασμένο με τα τελειότερα όργανα γυμναστικής. Υπήρχε ακόμα ειδική αίθουσα για ορθοπαιδικές ασκήσεις. Παραπλεύρως βρισκόταν μια πλατεία για γυμναστική στο ύπαιθρο. Εκεί το 1962 κατασκευάστηκαν δύο γήπεδα μπάσκετ. Για τις ανάγκες κατασκευής τους η Εταιρεία αναγκάστηκε να αποχωριστεί 5 μεγάλους ευκαλύπτους, οι ρίζες των οποίων κατέστρεφαν συστηματικά τον τοίχο και το δάπεδο.

Σπουδάστριες τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας φωτογραφίζονται στον στίβο τού Αρσακείου Ψυχικού για το λεύκωμα τής Εκατονταετηρίδος τής ΦΕ. ( Αρχείο ΦΕ)

Μαθήτριες τού Αρσακείου ασκούνται στην ορθοπαιδική Γυμναστική στο Γυμναστήριο τού Σχολείου (από το λεύκωμα τής Εκατονταετηρίδος τής ΦΕ).

 

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ                                                                                                                       

φιλόλογος – ιστορικός