Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από το βιβλίο τής Μαρίας Ν. Βαϊάννη «Μικρασιατικός Ελληνισμός και Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία 1900-1930», τόμος Β΄. Ευχαριστούμε την «Ενωση Σμυρναίων Αθηνών», τον Πρόεδρό της κ. Γεώργιο Αρχοντάκη και τη συγγραφέα, φιλόλογο τού Αρσακείου-Τοσιτσείου Εκάλης κ. Μαρία Ν. Βαϊάννη διότι παραχώρησαν την άδεια για την αναδημοσίευσή του.

Συμπεράσματα

Εξώφυλλο τού εντύπου που εκδόθηκε και διανεμήθηκε από τη ΦΕ στους μαθητές και τις μαθήτριες των Σχολείων της το 2002 ,
επ΄ ευκαιρία τβν εκδηλώσεων μνήμης, κατά την επέτειο των 80 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Από το Αρχείο τής ΦΕ.

Οι σχέσεις Μικρασιατικού Ελληνισμού και Φιλεκπαιδευτικής Εταιρεί­ας, κατά τις πρώτες δεκαετίες τού 20ού αιώνα, ακολούθησαν εν πολλοίς το σχήμα που είχαν ακολουθήσει και κατά τον 19ο αι., διατηρήθηκε δηλαδή ο αμφίδρομος χαρακτήρας τους, με τις διαφοροποιήσεις όμως που επέβαλαν οι ιστορικές συνθήκες και συγκυρίες και οι κοινωνικές εξελίξεις τής εποχής.

Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, παρατηρούμε ότι η παρουσία των Μικρασιατών εντοπίζεται σε εταίρους και εκπαιδευτικούς, οι οποίοι μάλιστα άφησαν έντονη τη σφραγίδα τους στα Σχολεία τής Εταιρείας. Διαπιστώ­νουμε επίσης ότι η Φιλεκπαιδευτική, αντιμετωπίζοντας τον Μικρασιατικό Ελ­ληνισμό ως αναπόσπαστο τμήμα τού ελληνικού κόσμου και διατηρώντας τους δεσμούς της μαζί του, διευκόλυνε τη φοίτηση μαθητριών μικρασιατικής καταγωγής στα Σχολεία της και τροφοδοτούσε με διδακτικό προσωπικό τά ελληνικά εκπαιδευτήρια τής Μ. Ασίας. Και όταν η ανάγκη το επέβαλε, συ­μπαραστάθηκε στο μέτρο των δυνατοτήτων της στον δεινά χειμαζόμενο Μι­κρασιατικό Ελληνισμό.

Βεβαίως, η μεγάλη ανατροπή που συνετελέσθη με τη Μικρασιατική Κα­ταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών άλλαξε ριζικά το τοπίο και στις σχέσεις Μικρασιατικού Ελληνισμού και Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, εφ’ ό­σον έπαψε να υπάρχει Ελληνισμός στην αντίπερα όχθη τού Αιγαίου και ε­πομένως δεν ήταν δυνατό να γίνεται λόγος για δεσμούς μεταξύ των δύο πλευρών.

Παρά ταύτα όμως, οι δεσμοί δεν διακόπηκαν αλλά διαφοροποιήθη­καν, προσλαμβάνοντας τη μορφή ενός πολύτιμου πνευματικού και εθνικού α­ποθέματος, το όποιο η ΦΕ αξιοποίησε και αξιοποιεί εμπλουτίζοντας ουσιαστικότατα τις παιδαγωγικές και τις πολιτιστικές της δραστηριότητες.

Υπό αυτή την έννοια, ο Ελληνικός Μικρασιατικός πολιτισμός εξακολουθεί να είναι «παρών» στην παιδευτική ζωή των Αρσακείων· και αυτή εί­ναι, κατά τη γνώμη μας, παράμετρος μιας γενικότερης προβληματικής για το πώς έχει «εγγραφεί» στις συνειδήσεις των σημερινών Ελλήνων, ασχέτως κα­ταγωγής, το πολύπλοκο και πολυδιάστατο θέμα «Μικρά Ασία», για το πώς διαφυλάσσεται, όπως το χρέος επιτάσσει, η ιστορική μνήμη, για το ποιο μπο­ρεί να είναι το μέλλον τού ελληνικού μικρασιατικού πολιτισμού στην Ελλάδα σήμερα και για το πώς εν τέλει διαχειριζόμαστε ως λαός τη μονα­δική αυτή κληρονομιά.1

Είναι ένα ζήτημα, η σοβαρή και σφαιρική διερεύνηση τού οποίου θα εί­χε σημαντικότατο επιστημονικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και εν τέλει εθνικό όφελος. Ας ευχηθούμε η παρουσίαση των σχέσεων μεταξύ Μικρασιατικού Ελληνισμού και Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας να αποτελέσει δημιουργικό ερέθισμα για μια τέτοια προσπάθεια.

Μαρία Ν.Βαϊάννη

φιλόλογος - ιστορικός

1. Ευοίωνα μηνύματα μεταξύ άλλων μπορεί να θεωρηθούν η Αγιοκατάταξη τού Χρυσοστόμου Σμύρνης (απόφαση τής Διαρκούς Ιέρας Συνόδου τής Εκκλησίας τής Ελ­λάδος, κατά τη συνεδρίαση τής 4ης Νοεμβρίου 1992, καθώς και η ανακήρυξη ως διατηρητέων των προσφυγικών πολυκατοικιών τής λεωφόρου Αλεξάνδρας, στην Αθήνα (απόφαση ΙΠΠΟ ΦΕΚ 62/Α.Α.Π./13.2.2009).