Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από το Βιβλίο της Μαρίας Ν. Βαϊάννη «Μικρασιατικός Ελληνισμός και Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία» 1900-1930 (τόμος Β). Ευχαριστούμε την «Ενωση Σμυρναίων Αθηνών», τον Πρόεδρο κ. Γεώργιο Αρχοντάκη και την συγγραφέα, φιλόλογο του Αρσακείου Τοσιτσείου Εκάλης κ. Μαρία Ν. Βαϊάννη διότι παραχώρησαν την άδεια για την αναδημοσίευσή του.

Συμπεράσματα

Εξώφυλλο τού εντύπου που εκδόθηκε και διανεμήθηκε από τή ΦΕ στους μαθητές και μαθήτριες των σχολείων της τό 2002 ,
επ΄ευκαιρία  τών εκδηλώσεων μνήμης, κατά τήν επέτειο τών 80 χρόνων από τή Μικρασιατική Καταστροφή. Από το αρχείο της ΦΕ.

Οι σχέσεις Μικρασιατικού Ελληνισμού και Φιλεκπαιδευτικής Εταιρεί­ας, κατά τίς πρώτες δεκαετίες τού 20^ού αιώνα, ακολούθησαν εν πολλοίς τό σχήμα που είχαν ακολουθήσει και κατά τόν 19ο αι., διατηρήθηκε δηλαδή ο αμφίδρομος χαρακτήρας τους, με τίς διαφοροποιήσεις όμως που επέβαλαν οι ιστορικές συνθήκες και συγκυρίες και οι κοινωνικές εξελίξεις τής εποχής.

Υπό αυτές τίς προϋποθέσεις, παρατηρούμε ότι ή παρουσία των Μικρασιατών εντοπίζεται σε εταίρους και εκπαιδευτικούς, οι οποίοι μάλιστα άφησαν έντονη τη σφραγίδα τους στα σχολεία τής Εταιρείας. Διαπιστώ­νουμε επίσης ότι η Φιλεκπαιδευτική, αντιμετωπίζοντας τό Μικρασιατικό Ελ­ληνισμό ως αναπόσπαστο τμήμα τού ελληνικού κόσμου και διατηρώντας τούς δεσμούς της μαζί του, διευκόλυνε τη φοίτηση μαθητριών μικρασιατικής καταγωγής στα σχολεία της και τροφοδοτούσε με διδακτικό προσωπικό τά ελληνικά εκπαιδευτήρια τής Μ. Ασίας. Και όταν η ανάγκη τό επέβαλε, συ­μπαραστάθηκε στο μέτρο τών δυνατοτήτων της, στο δεινά χειμαζόμενο Μι­κρασιατικό Ελληνισμό.

Βεβαίως, η μεγάλη ανατροπή που συνετελέσθη με τη Μικρασιατική Κα­ταστροφή και τήν Ανταλλαγή τών πληθυσμών άλλαξε ριζικά το τοπίο και στις σχέσεις Μικρασιατικού Ελληνισμού και Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, εφ’ ό­σον έπαψε να υπάρχει Ελληνισμός στην αντίπερα όχθη του Αιγαίου και ε­πομένως δεν ήταν δυνατό να γίνεται λόγος για δεσμούς μεταξύ τών δύο πλευρών.

Παρά ταύτα όμως, οι «δεσμοί» δεν διακόπηκαν αλλά διαφοροποιήθη­καν προσλαμβάνοντας τή μορφή ενός πολύτιμου πνευματικού και εθνικού α­ποθέματος, τό όποιο ή Φ.Ε. αξιοποίησε και αξιοποιεί εμπλουτίζοντας ουσιαστικότατα τις παιδαγωγικές και πολιτιστικές της δραστηριότητες.

Υπό αυτή τήν έννοια, ο Ελληνικός Μικρασιατικός πολιτισμός εξακολουθεί να είναι «παρών» στην παιδευτική ζωή τών Αρσακείων· και αυτή εί­ναι, κατά τη γνώμη μας, παράμετρος μίας γενικότερης προβληματικής για το πώς έχει «εγγραφεί» στίς συνειδήσεις τών σημερινών Ελλήνων, ασχέτως κα­ταγωγής, το πολύπλοκο και πολυδιάστατο θέμα «Μικρά Ασία», για το πώς διαφυλάσσεται, όπως τό χρέος επιτάσσει, η ιστορική μνήμη, για το ποιό μπο­ρεί να είναι το «μέλλον» τού Ελληνικού Μικρασιατικού πολιτισμού στην Ελλάδα σήμερα και για το πώς εν τέλει διαχειριζόμαστε ως λαός τή μονα­δική αυτή κληρονομιά.1

Είναι ένα ζήτημα, η σοβαρή και σφαιρική διερεύνηση τού οποίου θα εί­χε σημαντικότατο επιστημονικό, πολιτιστικό, κοινωνικό και εν τέλει εθνικό όφελος. Ας ευχηθούμε η παρουσίαση των σχέσεων μεταξύ Μικρασιατικού Ελληνισμού και Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας να αποτελέσει δημιουργικό ερέθισμα για μία τέτοια προσπάθεια.

Μαρία Ν.Βαϊάννη

Φιλόλογος-Ιστορικός

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

1. Ευοίωνα μηνύματα μεταξύ άλλων μπορεί να θεωρηθούν η Αγιοκατάταξη του Χρυσοστόμου Σμύρνης (απόφαση της Διαρκούς Ιέρας Συνόδου της Εκκλησίας της Ελ­λάδος, κατά τη συνεδρίαση της 4.11.1992) καθώς και η ανακήρυξη ως διατηρητέων των προσφυγικών πολυκατοικιών της λεωφόρου Αλεξάνδρας, στην Αθήνα (απόφαση ΙΠΠΟ ΦΕΚ 62/Α.Α.Π./13.2.2009).