Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από το Βιβλίο της Μαρίας Ν. Βαϊάννη «Μικρασιατικός Ελληνισμός και Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία» 1836-1900 (τόμος Α). Ευχαριστούμε την «Ενωση Σμυρναίων Αθηνών», τον Πρόεδρο κ. Γεώργιο Αρχοντάκη και την συγγραφέα, φιλόλογο του Αρσακείου Τοσιτσείου Εκάλης κ. Μαρία Ν. Βαϊάννη διότι παραχώρησαν την άδεια για την αναδημοσίευσή του.

Στήριξη εκπαιδευτικού έργου
προσφορά εκπαιδευτικού υλικού

 Ο "Ευαγγελισμός της Θεοτόκου" και "Η θυσία του  Αβραάμ"  Εικόνες  απο την Αγία Γραφή , τυπωμένες απο τον οικο Hachette. Aπό το Αρχείο της ΦΕ

Η πολύμορφη και αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και Μικρασιατικού Ελληνισμού δεν περιορίστηκε στις εκατέ­ρωθεν μετακινήσεις ανθρώπινου δυναμικού - πολύ νωρίς εκδηλώθηκε και σε θέματα οργάνωσης και λειτουργίας τού παιδευτικού έργου.

Μία πρώτη κίνηση υπήρξε η επιδίωξη σημαντικών εκπαιδευτικών φορέων τού μικρασιατικού χώρου να προσεγγίσουν τη Φιλεκπαιδευτική, όπως συνέβη με την «Εν Σμύρνη Εταιρίαν προς Διάδοσιν τών Ελλη­νικών Γραμμάτων εν Μ. Ασία», που εξέφρασε την επιθυμία «να διατηρή σχέσεις μετά τής Εταιρείας».

Άλλη κίνηση ήταν η αμοιβαία ενημέρωση σε παιδαγωγικά θέματα και σε ζητήματα λειτουργίας σχολείων, κυρίως δια της ανταλλαγής Πρακτικών, Οργανισμών, Κανονισμών και Προγραμμάτων σχολείων. Διαβάζουμε στα Πρακτικά του ΔΣ της Φ.Ε. (16.1.1885):«Ανεγνώσθη το έγγραφον τής εν Σμύρνη Φιλεκπαιδευτικής Εταιρίας επιστελλούσης το Καταστατικόν αυτής και τόν Κανονισμόν του Ελληνικού Παρθεναγωγείου μετά οικοτροφείου - απεφασίσθη ν’ αποσταλή απάντησις αρμοδία μετά τών πρακτικών μας, τού Οργανισμού, τού Κανονισμού και τού Προγράμματος»

Είναι επίσης χαρακτηριστικές οι ευχαριστίες τού εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικού Συλλόγου καθώς και τού Φιλολογικού Συλλόγου Κων­σταντινουπόλεως για την αποστολή των Πρακτικών τής Φ.Ε., γεγονός πού σημειώνεται και στην εφημερίδα Εκκλησιαστική Αλήθεια.

Μία άλλη διάσταση της επικοινωνίας τών δύο πλευρών υπήρξε και η ηθική στήριξη, σπανιότερα υλική, εκ μέρους τής Φιλεκπαιδευτικής, τών φορέων και σχολείων πού ζητούσαν τη συνδρομή της, όπως συνέβη στην περίπτωση «τής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητος του Βουγιούκ-Δερέ ζητούσης συνδρομήν από τής Εταιρίας και σύμπραξιν εις τόν σκοπόν της», ή στην περίπτωση «τού εν Κων/λει Συλλόγου “Ξηρά Κρήνη” ζητούντος συνδρομήν χρηματικήν». Εκεί όμως που εκδηλώθηκε η συνεχής και σταθερή συμπαράσταση της Φιλεκπαιδευτικής προς τά μικρασιατικά εκπαιδευτήρια ήταν ο τομέας τού εφοδιασμού τους με βιβλία και εκπαιδευτικό εν γένει υλικό.

Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο κεφάλαιο (6ο τού πρώτου μέ­ρους), ένα από τα κύρια μελήματα τής Φιλεκπαιδευτικής ήταν και η δια­μόρφωση τής ενδεδειγμένης για την εποχή πολιτικής στο θέμα των διδα­κτικών και γενικά παιδαγωγικών βιβλίων, που θα κάλυπταν τίς εκπαι­δευτικές ανάγκες των σχολείων της. Για το σκοπό αυτόν άλλωστε είχε συσταθεί και λειτουργούσε η «επί τών βιβλίων Επιτροπή». «Εντός ολί­γου ελπίζομεν να ίδωμεν και υπό της Εταιρείας εκδεδομένα βιβλίδια ηθικά πρόσφορα εις τήν δημοτικήν εκπαίδευσιν» αναφέρεται σε πανηγυ­ρική Συνέλευση τής 25.3.1837. Με την πάροδο του χρόνου, οι αρχικές σκέψεις μετουσιώθηκαν σε πράξεις και η Φ.Ε. προχώρησε σε έκδοση βι­βλίων, εκτύπωση εικόνων τής Παλαιάς και Καινής Διαθήκης και άλλου βασικού εκπαιδευτικού υλικού.

Στο σημείο αυτό υπενθυμίζεται και η συμβολή τού μικρασιατικού πνευματικού κόσμου στην προσπάθεια τής Φιλεκπαιδευτικής να συγκρο­τήσει το πνευματικό της οπλοστάσιο· τα βιβλία όμως και τα περιοδικά που έφθαναν από τήν άλλη όχθη τού Αιγαίου ήταν περισσότερο γενικότερου εγκυκλοπαιδικού ενδιαφέροντος και όχι ειδικώς προορισμένα για σχολική χρήση.

Επομένως, ή Φ.Ε., επιδιώκοντας την όσο το δυνατόν ορθότερη παι­δαγωγικά λειτουργία τών σχολείων της, δημιούργησε ένα αξιόλογο κεφά­λαιο εκπαιδευτικού υλικού και διδακτικών βιβλίων, με το οποίο τροφο­δοτούσε όχι μόνο τα δικά της σχολεία αλλά και εκπαιδευτικούς φορείς και σχολεία του Ελληνισμού τής Μ. Ασίας, ανταποκρινόμενη άμεσα και ουσιαστικά στις κατά περίπτωση αιτήσεις που τής απευθύνονταν είναι δε αξιοσημείωτο ότι οι περισσότερες αιτήσεις αφορούσαν την αποστολή εικό­νων της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης.

Είναι όντως εντυπωσιακός ο κατάλογος τών συλλόγων, τών σχο­λικών εφορειών και τών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων πού εφοδιάστηκαν με βιβλία και βασικό εκπαιδευτικό υλικό από τή Φ.Ε., συχνά και με τή μεσο­λάβηση εξεχουσών προσωπικοτήτων τού μικρασιατικού χώρου (εκπαιδευτικών, προέδρων σωματείων κ.ά.).

Πιο αναλυτικά, αναδιφώντας στα Πρακτικά των ΔΣ καθώς και στις Εκθέσεις Πεπραγμένων επισημαίνουμε (πάντα για τό χρονικό διάστημα 1836-1900) ότι, εφαρμόζοντας σχετικές αποφάσεις των εκάστοτε ΔΣ, ή Φι­λεκπαιδευτική Εταιρεία:

- Έστειλε «ανά 20 αντίτυπα εξ εκάστου τών τυπωθέντων βιβλίων» στο Φιλανθρωπικό Σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως τή μεσολαβήσει τού με­γάλου σακελλαρίου του Πατριαρχείου.

• Ενέκρινε τήν αποστολή «εκ των υπαρχόντων ή εκδοθέντων βι­βλίων τής Εταιρίας» στή Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα Βουγιούκ-Δερέ «διά τό εκεί συστηθέν Παρθεναγωγείον», τή μεσολαβήσει Ν. Μαυροκορδάτου.
• Ανταποκρίθηκε θετικά στο αίτημα «τής εν Σμύρνη Αδελφότητος τού Αγίου Πνεύματος, ζητούσης τάς εικόνας και τά βιβλία αυτών διά το σχολείον των».
• Προσέφερε μία σειρά εικόνων και τά σχετικά βιβλία «προς χρήσιν τού σχολείου των εν Ερζερούμ (Θεοδοσιούπολις) μεταναστών Τραπεζουντίων (τή πρωτοβουλία X. Γ. Χαλυβοπούλου)».
• Αντιμετώπισε ευνοϊκώς την αναφορά τού Κ. Σαμαλτάνου, δασκά­λου στην κοινότητα της Ν. Εφέσου, περί αποστολής βιβλίων και εικόνων.
• Ικανοποίησε το αίτημα «του προέδρου του Συλλόγου Όμήρου Σμύρνης αιτούντος μίαν σειράν εικόνων τού Νηπιαγωγείου δια το εκεί σχολείον τών απόρων παίδων», συγχρόνως ενέκρινε να δοθούν και τα σχετικά βιβλία.
• «Εδώρησε μίαν σειράν εικόνων πλήρη τής Ιεράς Ιστορίας και τήν Ηθικών Διηγημάτων» στην εφορεία «τής σχολής των απόρων παίδων» τού Πέρα Κωνσταντινουπόλεως.
• Απέστειλε δύο σειρές αντιτύπων εικόνων Ιεράς Ιστορίας στην Τραπεζούντα, ανταποκρινόμενη σε αίτημα των εφόρων τών εκεί σχολείων, που πληροφορούσαν ότι είχαν συστήσει πέντε νηπιαγωγεία.
• Εδώρισε βιβλία στο νηπιαγωγείο τού Αγίου Νικολάου Σμύρνης.
• Ενέκρινε τήν προσφορά πινάκων νηπιαγωγείου για το σχολείο τών Κυδωνιών.
• Ενέκρινε τήν προσφορά μίας σειράς εικόνων στο Ζαρίφειο Σχο­λείο Προύσης «κατ’ αίτησιν του εκεί Προξένου».
• Ανταποκρίθηκε στο αίτημα τήςς «εν Σμύρνη Εταιρίας προς διάδοσιν τών Ελληνικών Γραμμάτων εν Μικρά Ασία» και απέστειλε δύο σειρές εικόνων.
• Εφοδίασε με εικόνες το Παρθεναγωγείο τής Αγίας Φωτεινής Σμύρ­νης, για τις οποίες η σχολική εφορεία απέστειλε ευχαριστήρια επιστολή.
• Ενέκρινε την αποστολή βιβλίων και εικόνων στο Παρθεναγωγείο Μαδύτου, μετά από αίτηση τής εκεί σχολικής εφορείας.
• Απεφάσισε να σταλούν στα σχολεία Οινόης του Ευξείνου Πόντου τα εξής βιβλία: «Παλαιάς και Καινής Διαθήκης ανά δέκα (10) σώματα, Πρακτικών Μαθημάτων, Ηθικών Διηγημάτων, Συμβουλών και Οδηγιών ανά πέντε σώματα. Πραγματογνωσίας έν (1) σώμα, ασμάτων Ένιγγ και ασμάτων παιδαγωγικών ανά δέκα σώματα, Χρηστομάθειας Φουσκίδου α', β' καί ε' τόμων ανά τρία σώματα, Εικόνων Παλαιάς και Νέας Διαθήκης ανά έν σώμα».

Μαρία Ν. Βαϊάννη

Φιλόλογος -Ιστορικός