Δημήτριος Καλλιφρονάς,

ο φουστανελοφόρος δήμαρχος τής Αθήνας, μέλος τής Φ.Ε.

Γόνος παλιάς και εξέχουσα οικογένειας των Αθηνών, γιος τού δημογέροντα Νικόλαου Καλλιφρονά, ο Δημήτρης Καλλιφρονάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1805. Η οικογένεια είχε στην κατοχή της πολλά αμπέλια στα Πατήσια, στην περιοχή που ακόμα μέχρι σήμερα είναι γνωστή ως «στάση Καλλιφρονά». Ο αδελφός του Ιωάννης Καλλιφρονάς ήταν και αυτός αγωνιστής. Τα παιδικά του χρόνια έζησε στη Σαλαμίνα και την Αίγινα, όπου είχε καταφύγει ο πατέρας του, ύστερα από τη σύλληψη και την προσωρινή του φυλάκιση από τους Οθωμανούς. Έφηβος ακόμη συμμετείχε στις στρατιωτικές επιχειρήσεις τής Επανάστασης, αναλαμβάνοντας επικίνδυνες αποστολές. Κατατάχθηκε στον τακτικό στρατό, υπό τον Κάρολο Φαβιέρο, και τραυματίστηκε στη μάχη τού Φαλήρου.

Ο Δημήτριος Καλλιφρονάς, Δήμαρχος Αθηναίων,  1837-1841 λιθογραφία, Δημοσιεύθηκε στο Εθνικόν Ημερολόγιον, Στ σελ.144,1866 των Βρεττού-Παπαδόπουλου- Μαρίνου

Μετά το τέλος τής Επανάστασης, έχοντας φιλελεύθερες αντιλήψεις, ασχολήθηκε με την πολιτική και εντάχθηκε στο «γαλλικό» κόμμα. Άλλωστε πολλοί Ρουμελιώτες την εποχή εκείνη είχαν ενταχθεί στο «γαλλικό» κόμμα τού Κωλέττη για να ανταγωνιστούν τους επιφανείς Πελοποννησίους. Στις πρώτες δημοτικές εκλογές τής περιόδου τής Αντιβασιλείας, το 1835, έθεσε υποψηφιότητα για τη θέση τού δημάρχου τής Αθήνας. Αν και έλαβε τις περισσότερες ψήφους, η Αντιβασιλεία, με πρόσχημα το νεαρό τής ηλικίας του, τον απέκλεισε από το αξίωμα. Όμως ως πρόεδρος τού δημοτικού συμβουλίου πρότεινε και πέτυχε την έκδοση ψηφίσματος για την παραχώρηση Συντάγματος, πράγμα που οδήγησε στη διάλυση τού δημοτικού συμβουλίου και την καθαίρεση τού δημάρχου.

Στις δημοτικές εκλογές τού 1837 εξελέγη δήμαρχος με μεγάλη πλειοψηφία. Από τη θέση αυτή, την οποία διατήρησε έως το 1841, συνεπής στις φιλελεύθερες αντιμοναρχικές του αντιλήψεις αντιπολιτεύθηκε τα Ανάκτορα. Ωστόσο τήρησε τοπικιστική στάση αρνούμενος να εγγράψει στα Δημοτολόγια τής Αθήνας τους Αθηναίους που είχαν εγκαταλείψει την πόλη. Ως δήμαρχος Αθηναίων καθιέρωσε την 25η Μαρτίου ως ημέρα τής εθνικής παλιγγενεσίας. Η επέτειος γιορτάστηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1838 και από τότε καθιερώθηκε σε όλη την Ελλάδα. Για τον λόγο αυτό ο δήμαρχος ήρθε σε ρήξη με τη βαυαρική διοίκηση, και συγκεκριμένα με το Υπουργείο των Εσωτερικών, το οποίο δεν επιθυμούσε την καθιέρωση αυτής τής εορτής.

Ο Δημήτριος Καλλιφρονάς ελαιογραφία του ζωγράφου Δημητρίου Βασιλείου. Από τη Συλλογή Έργων Τέχνης της Βουλής των Ελλήνων. Πρόεδροι της Βουλής, Γερουσίας, Εθνοσυνελεύσεων 1821-2008. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.

Ο Καλλιφρονάς ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές τής εξέγερσης τής 3ης Σεπτεμβρίου. Εξελέγη πληρεξούσιος τής Αθήνας στην Α΄ εν Αθήναις Εθνοσυνέλευση τού 1843-1844 και μέλος τής επιτροπής για την κατάρτιση τού Συντάγματος. Στην πρώτη Βουλή που συγκροτήθηκε μετά την ψήφιση τού Συντάγματος εξελέγη πληρεξούσιος Αττικής και κατά το διάστημα 1845-1847 διετέλεσε αντιπρόεδρος τής Βουλής. Κατέλαβε πολλά αξιώματα, όπως πρόεδρος τής Βουλής (1847-1818) και υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαιδεύσεως στην κυβέρνηση τού Κωνσταντίνου Κανάρη (1849).

Ο Όθων τον θεωρούσε «ως ένα εκ των επικινδυνοδεστέρων φιλελευθέρων». Αργότερα ο Καλλιφρονάς βελτίωσε τις σχέσεις του με τα Ανάκτορα, όμως συνέχισε μια μετριοπαθή αντιπολιτευτική δράση. Το 1861, με τον Παύλο Καλλιγά και τον I. Κόνιαρη, υπέγραψε κείμενα που ζητούσαν ριζική αλλαγή τού πολιτικού συστήματος. Διεκδικούσε ελεύθερες εκλογές, δημόσιες επενδύσεις υποδομής, ελάφρυνση των αγροτών, φορολογική μεταρρύθμιση και εκσυγχρονισμό τής διοίκησης. Εξαιτίας τής αντιπολιτευτικής του δράσης εκτοπίστηκε, μαζί με τον Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, τον Δεκέμβριο τού 1861 στην Κύθνο και αργότερα στη Μονή Τουρλιανής στη Μύκονο. Το 1862 συμμετείχε ενεργά στην οκτωβριανή εξέγερση κατά τού Όθωνα και πρωτοστάτησε στην εκθρόνισή του στις 10 Οκτωβρίου 1862. Διορίστηκε υπουργός Ναυτικών τής επαναστατικής κυβέρνησης τού Δημήτριου Βούλγαρη και ως υπουργός επιβιβάστηκε στο πλοίο όπου βρισκόταν ο έκπτωτος μονάρχης, για να του επιδώσει το ψήφισμα που προέβλεπε την κατάργηση τής δυναστείας του ύστερα από τριάντα χρόνια. Σημαντικός υπήρξε ο ρόλος τού Καλλιφρονά και στη Β΄ εν Αθήναις Εθνοσυνέλευση που ακολούθησε (1862-1864), η οποία ενέκρινε την ανάδειξη τού νέου βασιλιά, τού Δανού πρίγκιπα Γεωργίου.

Προτομή του Δημήτρη Καλλιφρονά.

Από την εποχή τού Όθωνα μέχρι τον θάνατό του ο Δημήτριος Καλλιφρονάς εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής Αθηνών. Επανεξελέγη μάλιστα και πρόεδρος τής Βουλής το 1885 για πέντε μόλις μήνες (22 Ιουνίου – 12 Οκτωβρίου). Τη δεκαετία τού 1870 εντάχθηκε στο κόμμα τού Χαρ. Τρικούπη, που είχε φιλελεύθερες αρχές. Λίγα χρόνια πριν από τον θάνατό του αποσύρθηκε από το πολιτικό προσκήνιο, όμως οι δύο γιοι του, Λάμπρος και Ιωάννης, συνέχισαν την οικογενειακή παράδοση εκλεγόμενοι, αντίστοιχα, δήμαρχος και βουλευτής Αθηνών.

Ο Δ. Καλλιφρονάς ήταν φιλόμουσος και το 1871 υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της μουσικής εταιρείας τής Αθήνας «Ευτέρπη». Υπήρξε, ακόμη, λάτρης τού ωραίου φύλου. Αρνήθηκε να βγάλει την παραδοσιακή φουστανέλα μέχρι το τέλος τής ζωής του, γι’ αυτό και έγινε γνωστός με την προσωνυμία «φουστανελοφόρος».

Πέθανε στην Αθήνα το 1897 σε ηλικία 92 ετών, φορώντας μέχρι το τέλος τής ζωής του την εθνική ενδυμασία.

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, την οποία βοήθησε από τη θέση τού δημάρχου Αθηναίων στα πρώτα της βήματα.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός