Μέλη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας

που αγωνίστηκαν για την ελευθερία τής Ελλάδας

 

1. Γεώργιος Αθανασιάδης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Γεώργιος Αθανασιάδης, γνωστός και ως καπετάν Τζώρτζης, είχε καταγωγή από το χωριό Λάστα τής Καρύταινας, αλλά ο πατέρας του Χατζή Αθανάσιος Ματθαίος κατέφυγε στη Σμύρνη για να γλυτώσει τις σφαγές των Τούρκων. Εκεί το 1793 γεννήθηκε ο γιος του και έμαθε στη Σμύρνη τα πρώτα γράμματα. Ο Αθανασιάδης ασχολήθηκε με το εμπόριο και μιλούσε Ελληνικά, Ιταλικά και Τουρκικά. Το 1816 βρέθηκε στη Ζάκυνθο, όπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία από τον γιατρό Καλύβα και πήρε τον βαθμό τού «ιερέως κατηχητού». Έκτοτε αφιερώθηκε στον Αγώνα για την απελευθέρωση τής Ελλάδας. Ακολούθησε στην Ελλάδα τον Κολοκοτρώνη και τον Σταματελόπουλο (Νικηταρά). Ήταν υπασπιστής τού Πάνου Κολοκοτρώνη. Υπηρέτησε κοντά στον Νικηταρά και πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Αθανασιάδης ήταν ο νους πολλών επιχειρήσεων και ο Νικηταράς ο βραχίων. Μετά την Επανάσταση ακολούθησε πολιτική σταδιοδρομία, τιμήθηκε με τον βαθμό τού ταγματάρχη και τού απενεμήθη το Μετάλλιο τού Αγώνα. Τέλος, διορίστηκε Γενικός Πρόξενος στο Ιάσιο, στο Γαλάτσι και στο Ταϊγάνι, όπου έγραψε τα Απομνημονεύματά του. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1841.

 

 

2. Γεώργιος Αινιάν, φιλικός, αγωνιστής

O Γεώργιος Αινιάν γεννήθηκε το 1788 στην Υπάτη. Ο πατέρας του άλλαξε το επίθετο τής οικογενείας από Οικονόμου-Αναγνώστου σε Αινιάν από τους Αινιάνες, τους αρχαίους κατοίκους τής περιοχής. Στις αρχές τού 19ου αι. η οικογένεια εγκαθίσταται στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο Γεώργιος Αινιάν σπούδασε στη Μεγάλη τού Γένους Σχολή και εργάστηκε ως δάσκαλος για τα παιδιά τού διερμηνέα Δημ. Μουρούζη. Στην Κωνσταντινούπολη συνδέθηκε με Φαναριώτες, γνώρισε τον Παπαφλέσσα, τον Περραιβό, τον Αναγνωσταρά κ.ά. και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Το 1818 επέστρεψε στη Φθιώτιδα και εργάστηκε για την προετοιμασία τού Αγώνα. Τότε έκανε και μικρή ανασκαφή στην «πυρά τού Ηρακλέους» στην Οίτη. Το 1821 συμμετείχε στον Άρειο Πάγο, το κυβερνητικό όργανο τής Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος και έλαβε μέρος στην Εθνοσυνέλευση τής Επιδαύρου. Τον Απρίλιο τού 1823 ήταν πληρεξούσιος στη Β΄ Εθνοσυνέλευση τού Άστρους και τον Απρίλιο τού 1826 στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση τής Επιδαύρου. Διετέλεσε Γενικός Έφορος των στρατευμάτων τής Στερεάς. Έγραψε και εκφώνησε τον επικήδειο στην κηδεία τού Καραϊσκάκη τον Απρίλιο τού 1827. Μετά την απελευθέρωση, ο Καποδίστριας τον διόρισε μέλος τής Γερουσίας. Στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση τού Άργους, το καλοκαίρι τού 1829, ήταν πληρεξούσιος τής Υπάτης. Την περίοδο τού Όθωνα διετέλεσε Σύμβουλος τής Επικρατείας. Το 1833 διορίστηκε νομάρχης Χαλκίδας. Έγραψε πολλές μελέτες και άρθρα σε περιοδικά. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836), συμμετείχε στο πρώτο Διοικητικό της Συμβούλιο και παρέμεινε μέλος μέχρι το 1840. Πέθανε τον Ιανουάριο τού 1848.

 

 

3. Δημήτριος Αινιάν, φιλικός, αγωνιστής, πολιτικός, δικαστικός, λόγιος

Ο Δημήτριος Αινιάν ήταν αδελφός τού Γεωργίου. Γεννήθηκε στην Υπάτη το 1800. Έγινε μέλος τής Φιλικής Εταιρίας. Σπούδασε στην Ευρώπη. Ήρθε στην Ελλάδα το 1822 και έλαβε μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα, πολεμώντας στο πλευρό τού Καραϊσκάκη, τού οποίου έγραψε και τη βιογραφία. Εξελέγη βουλευτής το 1850. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και στο Βιβλίο Ευεργετών της αναφέρεται ως πρόεδρος πρωτοδικών Λαμίας. Πέθανε στη Στυλίδα το 1881.

 

4. Χριστόδουλος Αινιάν, φιλικός, πολιτικός

Γεννήθηκε στο Μαυρίλιο Τυμφρηστού το 1794. Νέος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και συνελήφθη από τους Τούρκους. Οι αδελφοί του τον απελευθέρωσαν δωροδοκώντας τους. Έτσι κατέφυγε στην Κίο τής Βιθυνίας και επέστρεψε στην Ελλάδα το 1827. Ασχολήθηκε με την πολιτική και επί Καποδίστρια διετέλεσε μέλος τού «Πανελληνίου». Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Πέθανε στη Λαμία το 1852.

 

 

5. Ιωάννης Αμβροσιάδης, φιλικός, αγωνιστής, πολιτικός

Γεννήθηκε στα Καλάβρυτα το 1794. Πήγε στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες όπου μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία και βοήθησε στη συγκρότηση τού Ιερού Λόχου. Μετά τη μάχη στο Δραγατσάνι κατέβηκε στην Πελοπόννησο, όπου μετείχε στο στρατιωτικό σώμα τού Ανδρέα Ζαΐμη. Διετέλεσε γραμματέας τού Ριχάρδου Τσωρτς καθώς και νομάρχης Φωκίδας και Λοκρίδας, Αχαΐας, Ήλιδας, Σύρου και Αττικοβοιωτίας. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Πέθανε στην Πάτρα το 1865.

 

6. Ιωάννης Αμβροσίου, φιλικός

Ο Ιωάννης Αμβροσίου γεννήθηκε στο Δροβόλοβο των Καλαβρύτων το 1770. Ήταν από τους πρώτους Έλληνες οικιστές τής Οδησσού το 1792. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και σύντομα έγινε μεγαλέμπορος. Το 1810 ήταν δήμαρχος τής πόλης και εξέχουσα προσωπικότητα. Το 1816 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και έγινε ταμίας τής Εφορίας τής Οδησσού. Μετά την αποτυχία τής επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες η Εφορία άλλαξε όνομα και έγινε «Γραικική Φιλανθρωπική Εταιρεία» μέχρι τον Δεκέμβριο τού 1821, οπότε και διαλύθηκε από τις Αρχές τού τόπου. Ο Ιωάννης Αμβροσίου διατηρούσε αλληλογραφία με τον Ιωάννη Καποδίστρια και τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Ενίσχυσε οικονομικά τον Αγώνα και το νέο ελληνικό κράτος. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840 και στο βιβλίο μελών της αναφέρεται ως έμπορος στην Οδησσό. Για τις υπηρεσίες του προς το έθνος τιμήθηκε από την κυβέρνηση τού Ανδρέα Μεταξά το 1844 με το παράσημο τού Χρυσού Σταυρού τού Σωτήρος.

 

 

7. Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος, φιλικός, αγωνιστής

Γεννήθηκε στην Ανδρίτσαινα το 1790. Μορφώθηκε στη Σμύρνη και εργάσθηκε στην Οδησσό, όπου το 1816 ο Ν. Σκουφάς τον μύησε στη Φιλική Εταιρία. Υπήρξε από τα ανώτατα στελέχη τής οργάνωσης και μύησε σ’ αυτήν πολλούς αγωνιστές. Έλαβε μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα στο πλευρό τού Υψηλάντη. Πολέμησε στην άλωση τής Τριπολιτσάς, στο Ναύπλιο, στον Ακροκόρινθο και στη Στερεά σε συνεργασία με τον Υψηλάντη και τον Νικηταρά. Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση αντιτάχθηκε στο ψήφισμα για αγγλική προστασία. Ανέλαβε διοικητικές θέσεις την περίοδο τού Καποδίστρια και τού Όθωνα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Πέθανε το 1854 από τη χολέρα που είχε μεταδοθεί στην Αθήνα από τα αγγλογαλλικά στρατεύματα.

 

 

8. Ιωάννης Άννινος, φιλικός

Γεννήθηκε στο Αργοστόλι το 1798. Έγινε μέλος τής Φιλικής Εταιρίας. Σπούδασε στην Πίζα. Όταν ήρθε στην Ελλάδα κατέλαβε διοικητικά και δικαστικά αξιώματα. Επί Καποδίστρια έγινε βουλευτής τής Ιονίου Βουλής. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1840 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως δικαστής στην Κεφαλονιά. Πέθανε στο Αργοστόλι το 1890.

 

 

9. Εμμανουήλ Αντωνιάδης, φιλικός, αγωνιστής, δημοσιογράφος

Ο Εμμανουήλ Αντωνιάδης γεννήθηκε στη Χαλέπα των Χανίων το 1791 και έλαβε σπουδαία μόρφωση. Το 1814 πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Κυνηγημένος από τους Τούρκους κατέφυγε στη Βιέννη και την Τεργέστη. Λίγο πριν από την έναρξη τού απελευθερωτικού αγώνα βρέθηκε στην Πελοπόννησο. Το 1822 έδωσε με επιτυχία μάχη εναντίον 10.000 Τουρκοαιγυπτίων στο χωριό Μαλαξά στην Κρήτη. Μαζί με Κρητικούς μαχητές έλαβε μέρος στην νικηφόρα μάχη εναντίον τού Ιμπραήμ στους Μύλους τού Ναυπλίου. Ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και ήταν εκδότης τής εφημερίδας «Αθηνά». Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και αναφέρεται στο βιβλίο των μελών της ως εφημεριδογράφος. Πέθανε το 1863 στην Αθήνα.

 

 

10. Αντώνιος Αντωνόπουλος, αγωνιστής

Γεννήθηκε στην Πάτρα το 1805. Συμμετείχε στον απελευθερωτικό αγώνα και έλαβε μέρος στην πολιορκία τής Πάτρας το 1821. Εξελέγη δήμαρχος Πατρέων το 1847, αλλά λόγω των αντιμοναρχικών του απόψεων καθαιρέθηκε την επόμενη ημέρα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Πέθανε στην Πάτρα το 1887.

 

11. Δημήτριος Αποστολόπουλος, ιερωμένος, φιλικός, αγωνιστής

Καταγόταν από το χωριό Δεδέμπεη (Τριπόταμος) τής Αρκαδίας. Αν και ιερέας, στην Επανάσταση τού 1821 πολέμησε σε πολλές επιχειρήσεις με δικό του στρατιωτικό σώμα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837.

 

12. Γεώργιος Αργυρόπουλος, φιλικός

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Υπηρέτησε ως επιτετραμμένος των Οθωμανών στο Λονδίνο, αλλά και κοντά στον ηγεμόνα τής Βλαχίας Ι. Καρατζά. Ήταν μέλος τής Φιλικής Εταιρίας. Ασχολήθηκε με τη συλλογή λέξεων τις οποίες δεν είχαν συμπεριλάβει οι λεξικογράφοι. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836) και στο Αρχείο της αναφέρεται ως κτηματίας.

 

13. Ιερόθεος Αριστάρχου, ιερωμένος, φιλικός

Ο Ιερόθεος Αριστάρχου καταγόταν από τη Ζαγορά τού Πηλίου. Διετέλεσε αρχικά επίσκοπος Βονίτσης και υπαγόταν στον Μητροπολίτη Ιωαννίνων. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ τον χαρακτήριζε «πράον, σώφρονα, ιεροπρεπή, κόσμιον και τής καθ’ ημάς παιδείας και τής θύραθεν αποχρώντως μεμυημένον». Το 1829 έγινε Μητροπολίτης Παροναξίας. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και ξεσήκωσε τους Νάξιους κατά των Τούρκων υψώνοντας τη σημαία τής επανάστασης στον μητροπολιτικό ναό τής Νάξου στις 6 Μαΐου 1821. Με στρατιωτικό σώμα που συγκρότησε ο ίδιος συμμετείχε στις μάχες στην Ακρόπολη των Αθηνών και στην Πελοπόννησο. Το 1833 έγινε Μητροπολίτης Επιδαύρου Λιμηράς. Το 1837 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και με την ιδιότητά του αυτή παρέστη και στον αγιασμό που τελέστηκε στο πρώτο Σχολείο τής Εταιρείας. Το 1841 έγινε Μητροπολίτης Ακαρνανίας και παρέμεινε σε αυτή τη θέση μέχρι τον θάνατό του το 1851.

 

 

14. Σπυρίδων Βαλέττας, φιλικός

Γεννήθηκε στη Χώρα τής Ίου το 1779. Εκπαιδεύθηκε στην Ίο, την Πάτμο, τη Σίφνο και την Κωνσταντινούπολη. Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Από το 1821 μέχρι το 1827 ήταν στη Στεφανούπολη τής Τρανσυλβανίας. Επέστρεψε στην Ελλάδα τον Οκτώβριο τού 1829. Εναντιώθηκε στον Καποδίστρια. Το 1833 ήρθε στην Αθήνα όπου μετέφρασε φιλολογικά και πολιτικά έργα. Συμμετείχε στην κυβέρνηση Μαυροκορδάτου. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1841 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως υπουργός. Πέθανε στην Αθήνα στις 11 Ιουνίου 1843.

 

 

15. Θεόδωρος Βαλλιάνος, αγωνιστής

Γεννήθηκε το 1799 στο Ταϊγάνιο τής Ρωσίας. Καταγόταν από την Κεφαλονιά. Σπούδασε στην Στρατιωτική Ακαδημία τής Πετρούπολης και υπηρέτησε στον ρωσικό στρατό. Το 1822 ήρθε στην Ελλάδα και συμμετείχε στην Επανάσταση. Έλαβε μέρος στη μάχη κατά τού Δράμαλη και κατά τού Γιουσούφ Πασά στην Πάτρα. Επί Καποδίστρια έγινε αντισυνταγματάρχης. Ο Όθων τον όρισε πρόξενο τής Θεσσαλίας και τής Μακεδονίας. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως πρόξενος στη Θεσσαλονίκη. Πέθανε στην Αθήνα το 1857.

 

 

16. Γεώργιος Βαλτινός, φιλικός, αγωνιστής

Γεννήθηκε στο Χαλκιόπουλο τού Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας και καταγόταν από οικογένεια αγωνιστών. Από μικρός βρέθηκε στην αυλή τού Αλή Πασά στα Γιάννενα. Έγινε αρματολός και ήταν από τους πρωτεργάτες τής Επανάστασης στο Μεσολόγγι. Ήταν φίλος τού Καραϊσκάκη και έλαβε μέρος στη μάχη τού Πέτα, στο Μακρυνόρος κ.α. Έλαβε επίσης μέρος στην έξοδο τού Μεσολογγίου. Εκπροσώπησε την πατρίδα του σε πολλές Εθνοσυνελεύσεις. Επί Καποδίστρια έγινε Σύμβουλος Επικρατείας. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1836. Πέθανε στο κτήμα του στη Λυσιμαχεία το 1887.

 

 

17. Νεόφυτος Βάμβας, ιερωμένος, φιλικός, αγωνιστής, λόγιος

Γεννήθηκε στη Χίο το 1776. Είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογίους και συγκαταλέγεται στους Διδασκάλους τού Γένους. Το 1791 χειροτονήθηκε διάκονος. Το 1804 ήταν σχολάρχης τής Μεγάλης τού Γένους Σχολής. Το 1808 πήγε στο Παρίσι όπου γνώρισε τον Αδαμάντιο Κοραή, ο οποίος τον βοήθησε στις σπουδές του. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Όταν άρχισε ο Αγώνας πήγε στην Ύδρα για να πείσει τους αδελφούς Κουντουριώτη να απελευθερώσουν τη Χίο. Εκεί γνώρισε τον Δ. Υψηλάντη τον οποίο εκτίμησε ιδιαίτερα. Με τις ομιλίες του ενθουσίαζε τους αγωνιστές και συμβίβαζε τις διενέξεις. Το 1828 ήταν καθηγητής στην Ιόνιο Ακαδημία. Υποστήριξε το αυτοκέφαλο τής Ελληνικής Εκκλησίας. Έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1837. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1842 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως Διδάσκαλος τού Γένους. Πέθανε στην Αθήνα το 1855.

 

18. Εμμανουήλ Βασιλειάδης, αγωνιστής

Ο Eμμανουήλ Βασιλειάδης ήταν από τη Σμύρνη. Ήρθε στην Ελλάδα προκειμένου αγωνιστεί για την ελευθερία τής πατρίδας και διακρίθηκε ως μαχητής στην πολιορκία τής Τριπολιτσάς. Είχε «μεγάλον ενθουσιασμόν να πολεμή», κατά τον ιστορικό τής εποχής. Τον Ιούλιο τού 1822 συγκράτησε τους Τούρκους που βάδιζαν κατά τού Άργους. Συμμετείχε στη μάχη των Δερβανακίων, καθώς και στις μάχες τού Ισθμού, πρώτος δε αυτός μεταχειρίστηκε φακούς –είδος οπτικού τηλεγράφου– για να συνεννοείται με τα ελληνικά πολεμικά πλοία. Ό Αλέξανδρος Υψηλάντης τόσο τον εκτίμησε, ώστε τού ανέθεσε την επιθεώρηση των στρατοπέδων των επαναστατών και τον έλεγχο παρουσίας στρατιωτών και αρχηγών. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840 και αναφέρεται στο βιβλίο μελών της ως διοικητικός ταμίας στην Καλαμάτα.

 

 

19. Αλεξάκης Βλαχόπουλος, φιλικός, αγωνιστής

Ήταν γόνος παλιάς οικογενείας φιλικών, αρματολών και αγωνιστών τού Βλοχού και τού Αγρινίου. Γεννήθηκε το 1780. Νέος υπηρέτησε στην αυλή τού Αλή Πασά. Το 1806 κατέφυγε στα Επτάνησα και κατετάγη στα εθελοντικά τμήματα των Άγγλων. Το 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Πρωτοστάτησε στην εξέγερση τής Δ. Ελλάδος. Το 1822 έγινε χιλίαρχος τής Δ. Χέρσου Ελλάδος. Επί Καποδίστρια και επί Όθωνος διετέλεσε υπουργός Στρατιωτικών. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1842 και αναφέρεται στο βιβλίο των μελών ως υπουργός. Πέθανε το 1865.

 

 

20. Κωνσταντίνος Βλαχόπουλος, φιλικός, αγωνιστής

Γεννήθηκε στη Νικόπολη τής Πρέβεζας το 1789, ήταν γόνος οικογενείας αρματολών τής Δ. Ελλάδος και αδελφός τού Αλεξάκη Βλαχόπουλου. Κατέφυγε στην Κέρκυρα, όπου κατετάγη στα ελληνικά τάγματα τού αγγλικού στρατού. Το 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Το 1821 έλαβε μέρος στη μάχη στο Βραχώρι και πολέμησε υπό τις διαταγές τού Μάρκου Μπότσαρη. Έλαβε μέρος στη Β΄ πολιορκία τού Μεσολογγίου και αγωνίστηκε στην Αττική μαζί με τον Καραϊσκάκη. Το 1827 εντάχθηκε στο στρατό τού Ριχάρδου Τσωρτς. Το 1833 έγινε ο πρώτος Έλληνας αρχηγός τής Βασιλικής Χωροφυλακής. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1842 και αναφέρεται στο βιβλίο των μελών της ως υποστράτηγος. Πέθανε το 1868.

 

21. Ευστάθιος Γαβριήλ, αγωνιστής

Ο Ευστάθιος Γαβριήλ γεννήθηκε στο Δαδί Φθιώτιδας γύρω στα 1793. Ήταν πρωτοπαλίκαρο τού Οδυσσέα Ανδρούτσου και συμμετείχε στο πλευρό του στη μάχη   των Βασιλικών (26 Αυγούστου 1821) και του Δαδίου (1 Νοεμβρίου 1822) ενώ πολέμησε και στη μάχη του Διστόμου(17 Ιανουαρίου 1827) με τον Καραϊσκάκη.. Για την πλούσια δράση του το 1836 ο Ε. Γαβριήλ προήχθη στο βαθμό του υπολοχαγού και του απενεμήθη από τον Όθωνα ο Αργυρούς Σταυρός για τις υπηρεσίες που πρόσφερε στον αγώνα. Το 1837 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Διετέλεσε Δήμαρχος τού Δήμου Δρυμίας από το 1866 μέχρι το 1869. Πέθανε το 1869.

 

 

22. Γεώργιος Γεννάδιος, φιλικός, λόγιος

Ο Γεώργιος Γεννάδιος γεννήθηκε το 1786 στη Σηλυβρία τής Ανατολικής Θράκης. Σπούδασε Φιλολογία στη Δακία. Δίδαξε στη Σχολή τού Βουκουρεστίου όταν διευθυντής ήταν ο Νεόφυτος Δούκας. Το 1817 οργάνωσε στην Οδησσό την Ελληνική Εμπορική Σχολή. Εκεί γνωρίστηκε με τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ως μέλος τής Φιλικής Εταιρίας είχε αναλάβει τη μύηση των μαθητών του στους σκοπούς της. Μετά την ήττα τού Υψηλάντη στο Δραγατσάνι ο Γεννάδιος, όπως και πολλοί άλλοι Έλληνες, εγκατέλειψε τη Ρουμανία και πήγε στη Γερμανία για να ολοκληρώσει τις σπουδές του στη Φιλοσοφία και τη Θεολογία. Το 1824 κατέβηκε στο Ναύπλιο. Η ιστορική και συγκινητική ομιλία του μετά την πτώση τού Μεσολογγίου, αλλά και το προσωπικό του παράδειγμα συνετέλεσαν στη συγκέντρωση χρημάτων για τη δημιουργία στρατιωτικού σώματος για τη συνέχιση τού Αγώνα, το οποίο ετέθη υπό τις διαταγές τού Καραϊσκάκη. Υπήρξε πολύτιμος συνεργάτης τού Καποδίστρια, ο οποίος τού ανέθεσε το 1829 τη συγκρότηση τής δημόσιας εκπαίδευσης. Από το 1835 μέχρι τον θάνατό του υπηρέτησε ως γυμνασιάρχης στο Α΄ Γυμνάσιο Αθηνών. Το 1836, μαζί με τον Μισαήλ Αποστολίδη και τον Ιωάννη Κοκκώνη ίδρυσαν τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Το 1838 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ τού Πανεπιστημίου τής Λειψίας. O Γεννάδιος, όπως και ο Κοκκώνης, παρέμεινε στο Δ.Σ. τής Φ.Ε. μέχρι το 1839. Πέθανε το 1854 από χολέρα στην Αθήνα.

 

 

23. Άγγελος Γέροντας, φιλικός, αγωνιστής

Ο Άγγελος Γέροντας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1785. Η οικογένειά του καταγόταν από τον Μυστρά, όμως εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και γρήγορα εντάχθηκε στους άρχοντες τής πόλης. Το 1820 εξελέγη δημογέροντας. Ήταν μέλος τής Φιλικής Εταιρίας και βοήθησε πολύ στην προετοιμασία τού Αγώνα στην Αττική. Συνελήφθη από τους Τούρκους το 1821 και φυλακίστηκε στην Ακρόπολη, όπου βασανίστηκε πολύ. Δραπέτευσε και κατέφυγε στην Αίγινα. Το 1822 πήρε το αξίωμα τού Κριτή και το διάστημα 1824-1825 τού ανατέθηκε η είσπραξη τού φόρου τής δεκάτης από την Κηφισιά, το Μαρούσι και το Χαλάνδρι. Επί Καποδίστρια έγινε Κεντρικός Επίτροπος τής Πελοποννήσου. Το 1831-1832 έγινε μέλος τής προσωρινής Δημογεροντίας. Το 1835 ήταν δημαρχιακός πάρεδρος Αθηνών. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Διετέλεσε δήμαρχος Αθηναίων από τον Ιανουάριο μέχρι τον Ιούνιο τού 1837. Πέθανε το 1862 στην Αθήνα. Τα Απομνημονεύματά του δημοσιεύτηκαν από τον Δημήτριο Καμπούρογλου στα «Μνημεία τής Ιστορίας των Αθηνών».

 

24. 25. 26. Γεώργιος Γιατράκος, Ηλίας Γιατράκος, Νικόλαος Γιατράκος, αγωνιστές

Λίγο πριν αρχίσει η Επανάσταση ο διάσημος εμπειρικός γιατρός Παναγιώτης Γιατράκος, που ήταν μέλος τής Φιλικής Εταιρίας και είχε σπουδάσει για λίγο διάστημα Ιατρική στην Ιταλία, συνέστησε σχολείο Ιατροχειρουργικής στο οποίο εκπαιδεύτηκαν τα αδέλφια του Παναγιώτης, Γεώργιος, Ηλίας, Νικόλαος και Μιχάλης, αλλά και άλλοι, όπως οι Απ. Αλεξάκης, Ηλίας Αραπάκης, Παναγιώτης Βενετσανάκος, Ανδρ. Πετιμεζάς κ.ά. Οι αδελφοί Γιατράκου προσέφεραν εξαιρετικές υπηρεσίες στην Επανάσταση όχι μόνο ως γιατροί αλλά και ως πολεμιστές. Στα αρχεία τού Γιάννη Βλαχογιάννη υπάρχει το «Κατάστιχο» τού Νικόλαου, στο οποίο αναφέρεται σε «όσους εθεράπευσα πληγωθέντας εις τον Ιερό αγώνα επικυρωμένο παρά τής Πελοποννησιακής Γερουσίας τη 4η Νοεμβρίου 1822 εν Τριπόλει εις την εποχήν τού Δράμαλη, τού οποίου το πρωτότυπον ευρίσκεται εις τα Αρχεία τής Πελοποννησιακής Γερουσίας». Ανάλογο κατάστιχο «δι’ όσους εθεράπευσα από την αρχή τής επαναστάσεως αμισθί με ίδιά μου έξοδα» μάς έχει αφήσει και ο Ηλίας Γιατράκος.

Εκ των αδελφών Γιατράκου, ο Γεωργάκης Γιατράκος, ο «στρατηγός», έδρασε ως κλέφτης προ τού 1821, ίσως με τον Παναγιώταρο και κατόπιν με τον Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη. Στον Αγώνα έλαβε μέρος ως γιατρός και μαχητής. Τιμήθηκε με τον διορισμό του στη θέση τού φρουράρχου τού Βουλευτικού το 1823. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1841 και αναφέρεται ως Συνταγματάρχης.

Ο Ηλίας Γιατράκος έλαβε μέρος σε πολλές μάχες πολεμώντας και γιατρεύοντας τους συναγωνιστές του. Το 1824 οι «Επιστάται» τής Λακεδαίμονος αναγνωρίζουν ότι από το 1821 τού είχαν αναθέσει την οργάνωση χειρουργικού νοσοκομείου στον Μυστρά «διά να επισκέπτεται και να θεραπεύη τους υπέρ τής ελευθερίας εις τας γενομένας μάχας τού Άρεως τετρωμένους Έλληνας και ούτως ευπειθώς έπραξε προθυμότατα μέχρι τής ώρας. Εδέχετο και εθεράπευε μετά μεγίστης επιμελείας άπαντας εξ ίσου, δεικνύων προς πάντας επίσης την τω όντι μετά ζήλου ακούραστον προσήκουσαν προθυμίαν και επιμέλειαν, χωρίς να λάβη από κανένα των τεθεραπευμένων μήτε ένα οβολόν, μήτε διά τον κόπον τής τέχνης, μήτε διά τα προς θεραπείαν φάρμακα ολοτελώς αλλ' άπαντας αμισθί εθεράπευεν, ώστε συν θεώ εφάνη ευδοκιμότατος...». Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1841 και αναφέρεται ως Υποστράτηγος.

Ο Νικολάκης Γιατράκος ήταν μαχητής και υπηρέτησε ως χιλίαρχος και γιατρός. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1841 και στο βιβλίο μελών της αναφέρεται ως Συνταγματάρχης.

 

 

27. Τόμας Γκόρντον, φιλέλλην, αγωνιστής

Ο Σκωτσέζος συνταγματάρχης Τόμας Γκόρντον γεννήθηκε το 1788. Είχε μεγάλη περιουσία. Τον Αύγουστο τού 1810 φιλοξενήθηκε από τον Αλή Πασά και στη συνέχεια ταξίδευσε στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Κωνσταντινούπολη και την Περσία. Το 1815 πήγε στο Βουκουρέστι όπου γνώρισε τους αδελφούς Αλέξανδρο και Δημήτριο Υψηλάντη. Εξόπλισε με δικά του χρήματα πλοίο στη Μασσαλία και μετέφερε στην Ελλάδα φιλέλληνες και Έλληνες αγωνιστές. Ήταν ο πρώτος από τους Βρετανούς φιλέλληνες που μπήκε στις τάξεις των ελληνικών δυνάμεων. Έλαβε ενεργό μέρος στην πολιορκία τής Τριπολιτσάς. Η Φιλελληνική Επιτροπή τού Λονδίνου, στην οποία μετείχε, βοήθησε την Ελλάδα με τη σύναψη δύο δανείων το 1824 (£ 800,000) και το 1825 (£ 2,000,000). Ο Γκόρντον επέστρεψε ξανά στην Ελλάδα στις 11 Μαΐου 1826. Έλαβε μέρος στις εχθροπραξίες τού 1827 στην Καστέλα τού Πειραιά, καλύπτοντας τη δαπάνη συγκρότησης των εκστρατευτικών σωμάτων. Δεν υποστήριξε τον Καποδίστρια και μετά τη δολοφονία του βοήθησε τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη να καταφύγει στη Ζάκυνθο. Μετά την εγκαθίδρυση τής μοναρχίας ο Γκόρντον ήλθε και πάλι στην Ελλάδα, το 1833, και εντάχθηκε στον ελληνικό στρατό. Αργότερα διορίστηκε πρόεδρος τού Στρατοδικείου. Λόγω τής κακής του υγείας, παραιτήθηκε τον Φεβρουάριο τού 1839 και επέστρεψε στη Σκωτία. Πραγματοποίησε μια σύντομη επίσκεψη στην Ελλάδα το 1840, οπότε και έγινε μέλος τής Φ.Ε. ενισχύοντας το έργο της. Η «Ιστορία τής Ελληνικής Επανάστασης» τού στρατηγού Γκόρντον έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα εγκυρότερα και σοβαρότερα έργα για την ελληνική επανάσταση. Περιλαμβάνει σημαντικό σε έκταση υλικό και παρέχει ολοκληρωμένη, μετριοπαθή και αντικειμενική εικόνα, διότι ο ίδιος ο συγγραφέας συμμετείχε σε πολλά από τα γεγονότα που περιγράφει.

 

 

28. Ιωάννης του Γκούρα, φιλικός, αγωνιστής

Ο Ιωάννης Μαμούρης γεννήθηκε το 1797 στη Δρέμισα Φωκίδος και γρήγορα έγινε ένας από τους κλέφτες τής Στερεάς Ελλάδας. Οφείλει την προσωνυμία Ιωάννης τού Γκούρα στη συγγένεια με τον γνωστό οπλαρχηγό και στο ότι ήταν το πρωτοπαλίκαρό του. Με την έναρξη τής Επανάστασης τέθηκε υπό τις διαταγές τού Πανουργιά και συμμετείχε στην απελευθέρωση των Σαλώνων. Υπό τον Ανδρούτσο πολέμησε στη Γραβιά και στα Βασιλικά. Αργότερα, υπό τον Γκούρα, πολέμησε στην Αθήνα. Μετά τον θάνατο τού Γκούρα τον αντικατέστησε στη θέση τού Φρουράρχου. Το 1829 διακρίθηκε για τη συμμετοχή του στη μάχη τής Πέτρας. Έφτασε μέχρι το βαθμό τού υποστρατήγου. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1837 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως στρατηγός στη Λαμία με το όνομα Ιωάννης τού Γκούρα. Πέθανε στην Αθήνα το 1867.

 

 

29. Αθανάσιος Γρηγοριάδης, φιλικός, αγωνιστής

O Αθανάσιος Γρηγοριάδης γεννήθηκε στην Τριφυλία το 1793. Πήγε σχολείο στη Δημητσάνα τής Γορτυνίας. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία τον Νοέμβριο τού 1820 από τον Παπαφλέσσα και ξεκίνησε την επανάσταση στην Τριφυλία στις 25 Μαρτίου 1821. Έδιωξε τους Τούρκους από το Νιόκαστρο και από τη Μεθώνη. Επί Καποδίστρια διορίστηκε διοικητής Νάξου, Πάρου και Αντίπαρου. Επί Όθωνος έγινε πληρεξούσιος σε Εθνικές Συνελεύσεις, βουλευτής και γερουσιαστής. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1842. Πέθανε το 1871.

 

30. Γεώργιος Γρηγοριάδης, αγωνιστής, πολιτικός

Ο Γεώργιος Γρηγοριάδης γεννήθηκε στην Κυπαρισσία το 1795. Ήταν αδελφός τού Αθανάσιου. Έλαβε ενεργό μέρος στην ελληνική επανάσταση και συμμετείχε παντού σε όλες τις δράσεις τού αδελφού του. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1845 και αναφέρεται στο βιβλίο μελών ως βουλευτής Κυπαρισσίας. Πέθανε στην Κυπαρισσία το 1858.

 

 

31. Κανέλλος Δεληγιάννης, αγωνιστής

Γεννήθηκε στα Λαγκάδια Γορτυνίας τo 1780 και ήταν από τους προκρίτους τής περιοχής. Διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην κήρυξη τής Επανάστασης στα Λαγκάδια το 1821. Διόρισε αρχηγό τού στρατού του τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη για να γλυτώσουν τον Μοριά από τις λεηλασίες των Τούρκων. Πολέμησε στο Μεσολόγγι, στη μάχη τού Πέτα, στην πολιορκία τής Τριπολιτσάς. Κατά τον β΄ εμφύλιο φυλακίστηκε μαζί με τον Κολοκοτρώνη στο μοναστήρι τού Προφήτη Ηλία στην Ύδρα και αποφυλακίστηκε μαζί του για να αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ. Ο Όθωνας τού έδωσε τον βαθμό τού συνταγματάρχη. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1839 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως πρόεδρος τής πρώτης Ελληνικής Βουλής. Πέθανε στην Αθήνα το 1862 πάμφτωχος, αφού είχε διαθέσει όλη την περιουσία του στον Αγώνα.

 

 

32. Δημήτριος (Μήτρος) Δεληγιώργης, αγωνιστής

Ο Δημήτριος Δεληγιώργης γεννήθηκε το 1785. Πριν από την Επανάσταση ήταν γραμματέας τού Αλή Πασά. Όταν ξέσπασε ο αγώνας με χρήματά του συγκρότησε δικό του στρατιωτικό σώμα. Κατά την πολιορκία τού Μεσολογγίου ανέλαβε διοικητής μοίρας πυροβολικού και διορίστηκε φρούραρχος τού Μεσολογγίου. Συμμετείχε στην Έξοδο, από την οποία διεσώθη και στη συνέχεια μετέβη στο Ναύπλιο. Ο βασιλιάς Όθων τον εκτιμούσε ιδιαιτέρως. Το 1833 ήταν από τα πρώτα στελέχη τής ελληνικής Χωροφυλακής. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Το 1847 εξελέγη βουλευτής Μεσολογγίου, όμως δεν έγινε υπουργός γιατί εν τω μεταξύ ο γιος του Επαμεινώνδας Δεληγιώργης είχε πάρει καθαρά θέση κατά τού Όθωνα.

 

 

33. Διονύσιος επίσκοπος Κυνουρίας, ιερωμένος, φιλικός, αγωνιστής

Ο Διονύσιος Παρδαλός, με καταγωγή από τη Ζαγορά τού Πηλίου, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1786. Έγινε κληρικός σε νεαρή ηλικία και διετέλεσε πρωτοσύγκελος τού Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Ήρθε στην Ελλάδα και πρωτοστάτησε στον ξεσηκωμό τής Τσακωνιάς. Πήγε στην Ζάκυνθο για να ζητήσει τη βοήθεια τού Άγγλου αρμοστή για τον αγώνα των Ελλήνων. Ήταν ο τελευταίος Μητροπολίτης τής Επισκοπής Ρέοντος και Πραστού, η οποία από το 1833 μετονομάστηκε σε Μητρόπολη Κυνουρίας. Ίδρυσε στο Λεωνίδιο Αλληλοδιδακτικό και Ελληνικό Σχολείο. Την αγάπη του για την εκπαίδευση απέδειξε για μια ακόμα φορά όταν το 1836 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Αντιτάχθηκε στο αυτοκέφαλο τής Εκκλησίας τής Ελλάδας. Το διάστημα 1850-1852 διετέλεσε πρόεδρος τής Ιεράς Συνόδου. Πέθανε το 1852 στην Αθήνα πάμφτωχος.

 

34. Κυριάκος Δομνάνδος, φιλικός

Ο Κυριάκος Δομνάνδος, με καταγωγή από την Κρήτη, γεννήθηκε στη Βιέννη. Αρχικά ασχολήθηκε με το εμπόριο. Από το 1811 έως το 1829 ήταν γραμματέας στο Γενικό Προξενείο τής Ρωσίας στο Βουκουρέστι. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία το 1819 από τον Γ. Λεβέντη. Αναγκάστηκε να καταφύγει στο Παρίσι, όπου σπούδασε Φυσική Ιστορία. Στην Ελλάδα ήρθε το 1834 και όπως αναφέρεται στην εφημερίδα «Ηώ» ήταν «ανήρ φιλογενής». Το 1837 διορίστηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ασχολήθηκε με την έρευνα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και στο βιβλίο των μελών αναφέρεται ως καθηγητής τής Φυσικομαθηματικής Σχολής. Το 1845 απαλλάχθηκε των καθηκόντων του και ίδρυσε τη γαλλόφωνη εφημερίδα «Courrier d’Athènes». Πέθανε το 1852 στο Παρίσι.

 

 

35. Γκίκας Δόκος, αγωνιστής

Γεννήθηκε στην Ύδρα το 1808. Συμμετείχε στον αγώνα τού 1821. Το 1837 διορίστηκε Γραμματέας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1841 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως καθηγητής τής Νομικής Σχολής. Πέθανε στην Αθήνα το 1888.

 

36. Κωνσταντίνος Δουζίνας, φιλικός, αγωνιστής

Ο Κωνσταντίνος Δουζίνας γεννήθηκε το 1789. Τον Μάρτιο τού 1819 έγινε μέλος τής Φιλικής Εταιρίας. Από το 1821 έως το 1828 ήταν Δημογέροντας τού Πόρου. Μετείχε στις Εθνικές Συνελεύσεις τού 1823 και τού 1826. Είναι ένας από τους 143 κατοίκους τού Πόρου που προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες στον Αγώνα, διαθέτοντας γι’ αυτόν 16.000 γρόσια. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837.

 

37. Αδάμ Δούκας, αγωνιστής

Γεννήθηκε στην Πρεμετή το 1790. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση βρισκόταν στη Λιβαδειά. Σύντομα έγινε ένας από τους σημαντικότερους πολιτικούς ηγέτες τής Επανάστασης στην Ανατολική και Κεντρική Ελλάδα και την Εύβοια. Ανήκε στο γαλλικό κόμμα και ήταν πολιτικός φίλος τού Κωλέττη. Έλαβε μέρος σε πολλές Εθνικές Συνελεύσεις. Συμμετείχε στην απελευθέρωση τής Εύβοιας και τής Καρύστου τον Απρίλιο τού 1833. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Πέθανε στην Εύβοια το 1860.

 

 

38. Νεόφυτος Δούκας, ιερωμένος, φιλικός, λόγιος, διδάσκαλος τού Γένους

Ο Νεόφυτος Δούκας γεννήθηκε στα Άνω Σουδενά τού Ζαγορίου Ηπείρου. Έζησε σε μοναστηριακή κοινότητα και σε ηλικία 18 ετών έγινε πρεσβύτερος. Φοίτησε στις σχολές των Ιωαννίνων, τού Μετσόβου και στη Σχολή τού Βουκουρεστίου, όπου μελέτησε την αρχαία ελληνική γραμματεία και πολλά θρησκευτικά κείμενα. Το 1803 έγινε εφημέριος τής ελληνικής εκκλησίας τής Βιέννης. Τότε γνώρισε, εκπαίδευσε και καθοδήγησε τον νεαρό Απόστολο Αρσάκη, διδάσκοντας του την ελληνική γλώσσα και την αρχαία ελληνική γραμματεία. Ήταν ο κυριότερος εκπρόσωπος των αρχαϊστών στο γλωσσικό ζήτημα που ανεφύη μεταξύ των εκπροσώπων τού Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Το 1815 ανέλαβε τη διεύθυνση τού Λυκείου τού Βουκουρεστίου. Επί τής εποχής του, μέσα σε 6 μήνες, οι μαθητές αυξήθηκαν από 60 σε 400. Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως τον χειροτόνησε αρχιμανδρίτη. Το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και όταν κηρύχθηκε η Επανάσταση περιόδευσε σε όλη την Τρανσυλβανία ως «εθναπόστολος». Ήρθε στην Ελλάδα με πρόσκληση τού Καποδίστρια και ανέλαβε τη διεύθυνση τού Ορφανοτροφείου Αιγίνης. Το 1837 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και σίγουρα ήταν αυτός που είχε εμπνεύσει στον Απόστολο Αρσάκη την αγάπη για την εκπαίδευση. Πέθανε στην Αθήνα το 1845 σε ηλικία 85 ετών.

 

39. Δρόσος Δρόσος, φιλικός, αγωνιστής, πολιτικός

Γεννήθηκε στην Τήνο το 1798. Πήγε στη Βλαχία όπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και κατατάχθηκε στον Ιερό Λόχο. Τραυματίστηκε στη μάχη τού Δραγατσανίου. Ασχολήθηκε με την πολιτική. Από το 1844 μέχρι 1867 διετέλεσε αρεοπαγίτης. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836) και διετέλεσε μέλος τού Δ.Σ. της από το 1843 έως το 1869. Έγραψε την ιστορία τής Τήνου. Πέθανε στην Αθήνα το 1870.

 

40. Δημήτριος Δρόσος, αγωνιστής

Ο Δημήτριος Δρόσος γεννήθηκε στην Τήνο το 1806. Στην πρώτη εκστρατεία κατά τής Καρύστου πληγώθηκε. Πήρε μέρος στην πολιορκία τής ακρόπολης τού Ναυπλίου. Διετέλεσε υπάλληλος τού Υπουργείου Πολέμου μέχρι το 1862. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Διετέλεσε 5 φορές υπουργός σε διάφορες κυβερνήσεις και πολλές φορές βουλευτής. Πέθανε στην Αθήνα το 1877.

 

41. Κωνσταντίνος Δυοβουνιώτης, αγωνιστής

Η οικογένεια Δυοβουνιώτη καταγόταν από την Φθιώτιδα. Γενάρχης της ήταν ο Γιάννης Δυοβουνιώτης, τού οποίου ο επώνυμο ήταν Ξύκης. Επειδή όμως γεννήθηκε γεννήθηκε στο χωριό Δύο Βουνά, το 1757, πήρε και το επίθετο με το οποίο πέρασε στην Ιστορία. Λόγω των ικανοτήτων και τής δράσης του έγινε φόβητρο για τους Τούρκους.

Ο Κωνσταντίνος Δυοβουνιώτης ήταν απόγονος τού οπλαρχηγού τής Επανάστασης τού 1821 Ιωάννη Δυοβουνιώτη. Συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση αγωνίστηκε κατά των Τούρκων, λαμβάνοντας μέρος σε πολλές μάχες. Ήταν αξιωματικός τού Στρατού. Πέθανε το 1897 και σύμφωνα με την επιθυμία του ο τάφος του βρίσκεται πάνω από το χωριό Γοργοπόταμος, σε σημείο που αντικρίζει την Αλαμάνα.

Ο Κωνσταντίνος Δυοβουνιώτης έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Στο αρχείο της δεν αναφέρεται επάγγελμα, αλλά μόνο ο τόπος εγκατάστασής του, η Λαμία.

 

 

42. Ανδρέας Ζαΐμης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Ανδρέας Ζαΐμης, γόνος ιστορικής οικογένειας, γεννήθηκε στην Κερπινή Καλαβρύτων το 1791. Ήταν γιος τού προεστού των Καλαβρύτων Ασημάκη Ζαΐμη, που πρώτος σήκωσε τα λάβαρο τής Επανάστασης στην Αγία Λαύρα. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, εγκατέλειψε τις σπουδές του στην Ιταλία και πήρε μέρος στην Επανάσταση μαχόμενος στην πολιορκία τής Πάτρας και στο Μεσολόγγι. Ήταν πληρεξούσιος στη Συνέλευση τής Επιδαύρου το 1822. Ο Καποδίστριας τον διόρισε μέλος τού «Πανελληνίου» και το 1837 έγινε Σύμβουλος τής Επικρατείας μέχρι το 1840 οπότε και πέθανε. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836 και στο Αρχείο της αναφέρεται ως αντιπρόεδρος τού Συμβουλίου Επικρατείας.

 

 

43. Θεοδώρητος Βρεσθένης «Σελλασίας», ιερωμένος, φιλικός, αγωνιστής

Ο επίσκοπος Βρεσθένης Θεοδώρητος γεννήθηκε το 1787 στη Νεμνίτσα (Μεθύδριο) τής Αρκαδίας. Ήταν επίσκοπος με έδρα τα Βρέσθενα τής Λακωνίας. Μυήθηκε από τους πρώτους στη Φιλική Εταιρία και πολέμησε στο Βαλτέτσι, στα Βέρβενα και τα Δολιανά. Ο Νικηταράς, αναφερόμενος στο πρώτο σταθερό ελληνικό στρατόπεδο που στήθηκε στα Βέρβενα, γράφει για τον επίσκοπο Βρεσθένης Θεοδώρητο και τους επισκόπους Έλους Άνθιμο και Μαλτζίνης Ιωακείμ: «δεσποτάδες στα Βέρβαινα εδιοικούσανε». Ο Κολοκοτρώνης σε επιστολή του αποκαλεί τον Θεοδώρητο «καπετάν Δεσπότη». Μετά την άλωση τής Τριπολιτσάς ακολούθησε πολιτική σταδιοδρομία. Έγινε πρόεδρος τής Πελοποννησιακής Γερουσίας και αντιπρόεδρος τού Βουλευτικού. Το 1833 η Επισκοπή πήρε το όνομα «Σελλασίας», γι' αυτό και ο Θεοδώρητος υπέγραφε πλέον ως «Σελλασίας». Με το όνομα αυτό είναι εγγεγραμμένος στο βιβλίο μελών τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, τής οποίας έγινε μέλος το 1837. Πέθανε στις 23 Απριλίου 1843.

 

 

44. Ιωάννης Ζαμπέλιος, φιλικός, λόγιος

Ο Ιωάννης Ζαμπέλιος γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1787. Σπούδασε στην Ιταλία νομική και φιλολογία και συνδέθηκε με πολλούς ποιητές τής εποχής. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι, όπου ήρθε σε επαφή με τον Αδαμάντιο Κοραή. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα διορίστηκε εισαγγελέας στα Επτάνησα. Ως μέλος τής Φιλικής Εταιρίας κατά την επιστροφή του διεξήγαγε, μαζί με τον Κολοκοτρώνη, εράνους για την ενίσχυση των προσφύγων που είχαν καταφύγει στα Επτάνησα. Παράλληλα εφοδίαζε με όπλα και πολεμιστές τα σώματα τού Μ. Μπότσαρη, τού Οδ. Ανδρούτσου και τού Γ. Καραϊσκάκη. Το 1834 έγινε ανώτατος δικαστικός σύμβουλος στην Κέρκυρα. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1842 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως ιστορικός συγγραφέας. Πέθανε το 1856 στη Λευκάδα ή την Κέρκυρα. Γιος του ήταν ο δραματικός ποιητής Σπυρίδων Ζαμπέλιος.

 

45. Ιωάννης Ζαφειρόπουλος, φιλικός, αγωνιστής

Ο Ιωάννης Ζαφειρόπουλος καταγόταν από τον Αγιάννη τής επαρχίας τού Αγίου Πέτρου Πελοποννήσου. Ασχολήθηκε με το εμπόριο στη Μασσαλία και επέστρεψε στην Ελλάδα όταν άρχισε ο Αγώνας. Ήταν μέλος τής Φιλικής Εταιρίας. Συμμετείχε στις μάχες για την άλωση τής Τριπολιτσάς και στη μάχη τού Ναυπλίου, μετά την απελευθέρωση τού οποίου ορίστηκε διοικητής τής πόλεως. Συνελήφθη από τον Δράμαλη και απελευθερώθηκε με την ανακατάληψη τής πόλεως από τους Έλληνες. Συμμετείχε στη Β΄ Εθνοσυνέλευση τού Άστρους το 1823. Το 1836 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στης οποίας το Αρχείο αναφέρεται ως γερουσιαστής. Το 1837 έγινε δήμαρχος Θυρέας (Άστρους). Το 1847 εξελέγη βουλευτής και γερουσιαστής. Πέθανε το 1854 κατά τη διάρκεια τής μεγάλης επιδημίας χολέρας στην Αθήνα .

 

46. Παναγιώτης Ζαφειρόπουλος, φιλικός, αγωνιστής

O Παναγιώτης Ζαφειρόπουλος είχε το προσωνύμιο «άκουρος», διότι είχε ορκιστεί να μην κόψει γένια και μαλλιά μέχρις ότου ελευθερωθεί η Ελλάδα. Καταγόταν από τον Αγιάννη τής επαρχίας Αγίου Πέτρου Κυνουρίας. Είχε εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη όπου ασχολείτο με το εμπόριο. Εκεί έγινε μέλος τής Φιλικής Εταιρίας. Γύρισε στην Ελλάδα όταν ξέσπασε η Επανάσταση και συνεργάστηκε με πολλούς στρατιωτικούς, όπως ο Θ. Κολοκοτρώνης και ο Δημήτριος Υψηλάντης. Μετά την άλωση τής Τριπολιτσάς πήγε στη Ρούμελη και έλαβε μέρος στη μάχη τής Στυλίδας υπό τον Νικήτα Σταματελόπουλο. Συμμετείχε σε πολλές μάχες και στη Β΄ Εθνοσυνέλευση τού Άστρους. Απέκρουσε τα στρατεύματα τού Ιμπραήμ στο Άστρος το 1826. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836 και στο αρχείο της αναφέρεται ως έμπορος στην Τρίπολη. Πέθανε το 1848.

 

47. Χριστόφορος Ζαχαριάδης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Χριστόφορος Ζαχαριάδης ήταν από την Κυπαρισσία. Για βιοποριστικούς λόγους πήγε στην Οδησσό, όπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Ήταν ένας εκ των ιδρυτών τού Ιερού Λόχου. Μετά την κατάπνιξη τής Επανάστασης εκεί κατέβηκε στην Πελοπόννησο. Έλαβε μέρος στη μάχη τής Γράνας, στις πολιορκίες τής Τριπολιτσάς και τής Πάτρας. Ήταν οπαδός τής αγγλικής παράταξης αλλά αγανακτούσε με τις πολιτικές διαμάχες μεταξύ των Ελλήνων. Έλαβε μέρος και στη β΄ πολιορκία τού Μεσολογγίου και έδρασε ως κατάσκοπος στο αιγυπτιακό στρατόπεδο. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1838 και στο Αρχείο της αναφέρεται μόνο ο τόπος εγκατάστασης, η Αθήνα.

 

48. Νικόλαος Ζαχαρίτσας, αγωνιστής

Ο Νικόλαος Ζαχαρίτσας γεννήθηκε το 1801. Ασχολήθηκε με την πολιτική. Με βασιλικό διάταγμα στις 12 Νοεμβρίου 1850 διορίστηκε δήμαρχος Αθηναίων για εννέα μήνες, ώς το 1851. Λόγω τού επικρατούντος μικροκομματικού πολιτικού κλίματος και των συνεχών αντιπαραθέσεων, το έργο του υπήρξε φτωχό. Τα αναγκαία δημοτικά έργα που προτάθηκαν δεν πραγματοποιήθηκαν, γιατί ο προϋπολογισμός αποδείχθηκε λανθασμένος και απραγματοποίητος. Ο δήμαρχος πολλές φορές εκτελούσε έργα χωρίς τη γνωμοδότηση τού Συμβουλίου. Ο Ζαχαρίτσας παύθηκε από τη θέση τού δημάρχου με βασιλικό διάταγμα, κατόπιν συκοφαντίας για δήθεν έκδοση ψευδών πιστοποιητικών για τους δημότες. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836) και στο Αρχείο της αναφέρεται ως Σύμβουλος Επικρατείας. Πέθανε στην Αθήνα το 1866.

 

49. Αντώνιος Ζητουνιάτης, αγωνιστής

Ήταν οπλαρχηγός τής Στερεάς Ελλάδας. Πολέμησε με τον Δυοβουνιώτη και τον Ανδρούτσο. Έλαβε μέρος στις μάχες τής Βοδονίτσας, τής Υπάτης, των Βασιλικών και τής Γραβιάς. Επί Καποδίστρια πολέμησε στη μάχη τής Πέτρας. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και στο αρχείο της αναφέρεται μόνο ο τόπος εγκατάστασής του, η Λαμία.

 

 

50. Θεόδωρος Ζιάκας, αγωνιστής

Ο Θεόδωρος Ζιάκας γεννήθηκε στο Μαυρονόρος Γρεβενών το 1798. Ανήκε σε παλιά οικογένεια κλεφτών και αρματολών. Κυνηγημένος από τον Μεχμέτ Αγά των Γρεβενών, το 1826 κατέφυγε στην ελεύθερη Ελλάδα. Γρήγορα επέστρεψε στα Γρεβενά όπου ανέλαβε το αρματολίκι και συνέχισε να πολεμάει για την απελευθέρωση εδαφών τής Μακεδονίας από τους Τούρκους. Το 1836 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, στης οποίας το αρχείο αναφέρεται ως στρατιωτικός και ο τόπος εγκατάστασής του, η Λαμία.

 

 

51. Νικόλαος Ζωσιμάς, φιλικός, έμπορος

Ο Νικόλαος Ζωσιμάς γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1759. Μαζί με τους αδελφούς τους Ιωάννη, Αναστάσιο, Θεοδόσιο και τους μικρότερους Ζώη και Μιχαήλ έγιναν γνωστοί ως Ζωσιμάδες. Μαζί με τους αδελφούς του μετέβη αρχικά στο Λιβόρνο για εμπόριο. Το 1771 πήγε στη Ρωσία, όπου ήκμαζε ελληνική κοινότητα με πολλά προνόμια από τη Μ. Αικατερίνη, και επιδόθηκε με μεγάλη επιτυχία στο εμπόριο μάλλινων ρούχων, καπνού και παστών ψαριών. Εκεί μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και γνωρίστηκε με τον Καποδίστρια. Στήριξε οικονομικά τον αγώνα στη Μολδοβλαχία και στον ελληνικό χώρο. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840και στο Αρχείο της αναφέρεται ως έμπορος στη Νίζνα τής Ρωσίας. Πέθανε στη Ρωσία το 1842 σε ηλικία 83 ετών. Με τη διαθήκη προσέφερε πολλά χρήματα για κοινωφελείς σκοπούς.

Οι αδελφοί Ζωσιμά συνέβαλαν στην ίδρυση Νομισματικού Μουσείου στην Αθήνα και στην ανέγερση ορφανοτροφείου στην Πάτμο. Ήταν από τους πρώτους σημαντικούς καταθέτες τής Εθνικής Τράπεζας.

 

 

52. Πέτρος Ηπίτης, φιλικός

Ο Πέτρος Ηπίτης γεννήθηκε το 1795 στην Πάργα. Σπούδασε στο Βουκουρέστι και στη Βιέννη Φιλοσοφία και Ιατρική. Τα δημοσιεύματά του σχετικά με την παιδιατρική στον «Ερμή τον Λόγιο» (1816-1817) αποτελούν τα πρώτα ελληνικά παιδιατρικά κείμενα. Το 1818 στην Οδησσό έγινε γιατρός τού Αλέξανδρου Υψηλάντη. Συνέβαλε στη διάδοση τού επαναστατικού κινήματος στο εξωτερικό. Το 1830 ήρθε στην Αθήνα και εργάστηκε ως γιατρός. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και στο Αρχείο της αναφέρεται ως ιατρός. Προσέφερε μάλιστα επί σειρά ετών αμισθί τις ιατρικές του υπηρεσίες στο οικοτροφείο τού Αρσακείου και επέβλεπε προσωπικά την τήρηση τής υγιεινής στους χώρους τού Σχολείου. Δεν δέχθηκε την έδρα διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ασχολήθηκε με την αντιμετώπιση τής πανούκλας. Διετέλεσε επίσης σύμβουλος τής Αρχαιολογικής Εταιρείας. Πέθανε στην Αθήνα το 1861.

 

 

53. Ιωάννης Βαπτιστής Θεοτόκης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Ιωάννης Βαπτιστής Θεοτόκης γεννήθηκε το 1778 στην Κέρκυρα. Το 1792 κατετάγη στον ενετικό στρατό. Όταν ιδρύθηκε η Επτάνησος Πολιτεία, το 1799, κατετάγη στον τακτικό στρατό της ως υπολοχαγός. Μετά τον γάμο του ξεκίνησε η ενασχόλησή του με το εμπόριο. Το 1815 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Με το ξέσπασμα τής Επανάστασης ήρθε στην Ελλάδα και συμμετείχε σε πολλές μάχες. Το 1822 ο Κωλέττης τον τοποθέτησε γραμματέα στο Υπουργείο Εσωτερικών και Πολέμου. Το διάστημα 1824-1825 ανέλαβε υπουργός Δικαιοσύνης. Επί Καποδίστρια διορίστηκε διοικητής τού Ναυπλίου το 1828. Επί Όθωνος ανέλαβε δημόσιες θέσεις. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836 και στο βιβλίο μελών της αναφέρεται ως διοικητής τής Τήνου. Πέθανε το 1865.

 

54. Αντώνιος Ιγγλέσης, φιλικός

Η οικογένεια Ιγγλέση, από την Κεφαλονιά, προσέφερε στον αγώνα τού 1821 πολλούς αγωνιστές και λογίους. Γενάρχης τής οικογένειας υπήρξε ο Άγγλος ευπατρίδης Γουίλιαμ Μπράουν που ναυάγησε το 1490 στην Παλική και έκτοτε εγκαταστάθηκε στο νησί. Ο Αντώνιος Ιγγλέσης ήταν έμπορος στη Ρωσία, φιλόπατρις, φιλόμουσος και μέλος τής Φιλικής Εταιρίας. Υπήρξε ιδρυτής τού Φιλολογικού Συλλόγου τής Κωνσταντινούπολης και έφορος στη Θεολογική σχολή τής Χάλκης. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και στο βιβλίο των μελών αναφέρεται ως έμπορος από την Κωνσταντινούπολη.

 

 

55. Iωνάς πρώην Ηλείας, ιερωμένος, φιλικός, αγωνιστής

Γεννήθηκε στους Άνω Λουσούς των Καλαβρύτων το 1764/65. Εκάρη μοναχός στην ιερά μονή Μεγάλου Σπηλαίου και ο 1801 χειροτονήθηκε επίσκοπος Δαμαλών (τού Δήμου Τροιζήνας). Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Έλαβε μέρος στην πολιορκία τού Ακροκόρινθου. Το 1825 τιμήθηκε με το αξίωμα τού μινίστρου τής Θρησκείας. Το 1830 ο Ι. Καποδίστριας τον διόρισε τοποτηρητή Ναυπλίας και μέλος τής εκκλησιαστικής επιτροπής για τη διευθέτηση εκκρεμοτήτων που αφορούσαν στη διοίκηση τής Εκκλησίας. Το 1833 οι Βαυαροί κατήργησαν την Επισκοπή του και τον τοποθέτησαν στην Ηλεία. Μετά από 6 μήνες παραιτήθηκε. Το 1834 εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Κορινθίας. Υπήρξε μέλος τής Ιεράς Συνόδου και εκκλησιαστικών επιτροπών. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Πέθανε το 1853 στο Ναύπλιο.

 

 

56. Ιωσήφ ο από Ανδρούσης, ιερωμένος, φιλικός, αγωνιστής

Το κατά κόσμον όνομά του ήταν Ιωσήφ Νικολάου. Γεννήθηκε το 1770 στην Τρίπολη. Το 1781 φοίτησε στο σχολείο στη Δημητσάνα. Διετέλεσε επίσκοπος Ανδρούσης, σε μια επισκοπή η οποία το 1833 μετονομάσθηκε σε Μεσσήνης. Υπήρξε μέλος τής Φιλικής Εταιρείας. Κρατήθηκε όμηρος στην Τρίπολη μαζί με άλλους επισκόπους και προεστούς και ήταν από τους λίγους που επέζησαν. Έγινε μινίστρος των Θρησκευτικών στο Εκτελεστικό τού 1822. Μελος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1836. Πέθανε το 1844 στη Μεσσήνη.

 

57. Ιωσήφ ηγούμενος Μονής Καρυάς Κυνουρίας, ιερωμένος, αγωνιστής

Η ιστορική μονή Καρυάς στην Κυνουρία είναι από τα παλαιότερα μοναστήρια τής Τσακωνιάς (ιδρύθηκε τον 16ο αι). Κατά τη διάρκεια τής ελληνικής επανάστασης ο ηγούμενος Ιωσήφ Κριμίτζος και οι μοναχοί πήραν μέρος στον Αγώνα. Μάλιστα η μονή προσέφερε 3 οκάδες ασήμι στη Δημογεροντία τού Πραστού και 850 γρόσια στην Πελοποννησιακή Γερουσία για τις ανάγκες του Αγώνα. Το 1826 ο Ιμπραήμ κατέστρεψε τη μονή για να τιμωρήσει τους μοναχούς για τη δράση τους. Όμως γρήγορα η μονή ξανακτίστηκε και συνέχισε το έργο της. Για την προσφορά του στον Αγώνα ο ηγούμενος παρασημοφορήθηκε από τον Όθωνα. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1837. Αργότερα η μονή, συνεχίζοντας την πατριωτική της δράση, ενίσχυσε οικονομικά και την κρητική επανάσταση τού 1866.

 

 

58. Δημήτριος Καλλιφρονάς, αγωνιστής, πολιτικός

Ο Δημήτριος Καλλιφρονάς, γνωστός με το προσωνύμιο «φουστανελοφόρος», γεννήθηκε το 1800 στην Αθήνα. Στην Επανάσταση εντάχθηκε στο στρατιωτικό σώμα τού Φαβιέρου. Το 1837 και το 1840 ήταν δήμαρχος Αθηναίων και πρώτος πρόεδρος τού Δημοτικού Συμβουλίου τής Αθήνας. Έλαβε μέρος στην επανάσταση τής 3ης Σεπτεμβρίου και εξελέγη πληρεξούσιος στην Α΄ Εθνοσυνέλευση τού 1843. Διετέλεσε πρόεδρος και αντιπρόεδρος τής Βουλής, υπουργός Δημόσιας Εκπαίδευσης και Εκκλησιαστικών και υπουργός Ναυτικών. Το 1836 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, στο βιβλίο μελών τής οποίας αναφέρεται ως δήμαρχος και υπουργός Παιδείας. Πέθανε στην Αθήνα το 1897 σε ηλικία 97 ετών.

 

 

59. Kαλλίνικος Καστόρχης, ιερωμένος, αγωνιστής

Ο Καλλίνικος Καστόρχης καταγόταν από τη Δημητσάνα. Είχε σπουδάσει στη Χίο και ήταν κληρικός. Όταν άρχισε η Επανάσταση επέστρεψε στην Πελοπόννησο και συγκεκριμένα στα Βέρβενα. Κατά τη διάρκεια τού Αγώνα δίδασκε Ελληνικά και παρακινούσε τους συμπατριώτες του να αγωνιστούν. Μετά την άλωση τής Τρίπολης ίδρυσε σχολείο στην πόλη και μόρφωσε πολλούς νέους. Ήταν ιεροκήρυκας και αργότερα έγινε αρχιερέας στη Μητρόπολη Φθιώτιδος. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1842. Στο Αρχείο της αναφέρεται ως ιεροκήρυκας στην Αθήνα.

 

 

60. Γαβριήλ Κατακάζης, φιλικός

Ο Γαβριήλ Κατακάζης καταγόταν από το Φανάρι. H οικογένειά του ανήκε στους μεγάλους γαιοκτήμονες τής ανατολικής Μολδαβίας. Ο πατέρας του ήταν παντρεμένος με την αδελφή τού Αλέξανδρου Υψηλάντη και μαζί με τα παιδιά του υποστήριζαν τη Φιλική Εταιρία. Ο Γαβριήλ το 1816 διορίστηκε στη ρωσική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη. Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και σύντομα πήρε τον τίτλο τού "Αποστόλου" (ήταν ένας από τους πρώτους 12). Αυτός μύησε στην Εταιρία τον Δημήτριο και τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Ως εκπρόσωπος τού Υπουργείου Εξωτερικών στις 8 Οκτωβρίου 1827 διορίστηκε σύμβουλος στον στόλο τού ναυάρχου Λογγίνου Χέυδεν για τα θέματα τής Ελλάδας. Με την ιδιότητα αυτή έλαβε μέρος στη ναυμαχία τού Ναυαρίνου στις 8 Νοεμβρίου 1826. Το 1833 πήγε με ειδική αποστολή στη Βαυαρία και τον Αύγουστο τού ιδίου έτους διορίστηκε απεσταλμένος τής Ρωσίας στον Όθωνα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και στο βιβλίο μελών της αναφέρεται ως πρέσβης τής Ρωσίας. Αναμίχθηκε στην επανάσταση τής 3ης Σεπτεμβρίου αλλά μετά την αποδοχή από τον Όθωνα τού αιτήματος για Σύνταγμα ανακλήθηκε στην Αγία Πετρούπολη και παραιτήθηκε.

 

 

61. Γεώργιος Κοζάκης-Τυπάλδος, φιλικός, αγωνιστής, γιατρός

Ο Γεώργιος Κοζάκης­-Τυπάλδος γεννήθηκε το 1790 στην Κεφαλονιά. Σπούδασε Ιατρική στην Πάδοβα και στο Παρίσι, όπου αναγορεύθηκε διδάκτωρ το 1817. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία στο Κισνόβιφ, στον Δούναβη. Ήταν στενός συνεργάτης των αδελφών Υψηλάντη κατά την επανάσταση τού 1821, λέγεται δε ότι αυτός συνέτασσε τις προκηρύξεις τού Υψηλάντη. Μετά την εξόντωση τού Ιερού Λόχου κατέβηκε στην Ελλάδα με τον Δημήτριο Υψηλάντη και προσέφερε μεγάλη βοήθεια κατά τη διάρκεια τού Αγώνα στην Ύδρα, την Πελοπόννησο κ.α. Ανωτέρων αισθημάτων άνθρωπος, αντιτάχθηκε στη σφαγή των Τούρκων μετά την παράδοση τού Νεοκάστρου και τελικά έσωσε τους αιχμαλώτους. Τη σκηνή αυτή απαθανάτισε ο βασιλεύς τής Βαυαρίας Λουδοβίκος στην είσοδο των ανακτόρων του. Όταν απελευθερώθηκε η Ελλάδα συνέβαλε στην οργάνωση τής Εθνικής Βιβλιοθήκης. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1836. Πέθανε στις 6 Ιουνίου 1867.

 

 

62. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, φιλικός, αγωνιστής

Είναι η σημαντικότερη ηγετική φυσιογνωμία τής Επανάστασης. Γιος τού Κωνσταντίνου Κολοκοτρώνη και τής Ζαμπίας, γεννήθηκε στο Ραμοβούνι τής Μεσσηνίας, με καταγωγή από το Λιμποβίσι τής Καρύταινας. Έγινε αρματολός σε ηλικία 15 ετών. Το όνομά του συνδέθηκε με τις σημαντικότερες φάσεις τού Αγώνα. Άρχισε τη δράση του το 1805, όταν έλαβε μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις τού ρωσικού στόλου την περίοδο τού ρωσοτουρκικού πολέμου. Αργότερα υπηρέτησε στο ελληνικό στρατιωτικό σώμα που οργάνωσαν οι Άγγλοι και τιμήθηκε με τον βαθμό τού ταγματάρχη για τη δράση του εναντίον των Γάλλων. Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και άρχισε με πάθος να προετοιμάζει τον αγώνα στην Πελοπόννησο. Με την έναρξη τής Επανάστασης αναδείχθηκε η στρατιωτική ιδιοφυΐα τού Κολοκοτρώνη. Η παράδοση τής Καλαμάτας (23 Μαρτίου 1821), η άλωση τής Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821), οι νίκες στο Βαλτέτσι, στα Βέρβενα και τα Δολιανά εδραίωσαν το κύρος του ως στρατιωτικού ηγέτη, παράλληλα όμως προκάλεσαν και τις πρώτες αντιδράσεις μερίδας των τοπικών αρχόντων. Η ιστορική νίκη του στα Δερβενάκια, που οδήγησε στον αποδεκατισμό τής στρατιάς τού Δράμαλη, διέσωσε την Επανάσταση. Οι επιτυχίες του τον ανέδειξαν σε αρχιστράτηγο τής Πελοποννήσου.

Κατά τη διάρκεια του α΄ εμφυλίου έχασε τον γιο του Πάνο και στον β΄ εμφύλιο προσπάθησε να αμβλύνει τις αντιθέσεις. Όμως συνελήφθη και φυλακίστηκε. Όταν ο Ιμπραήμ ήρθε στην Πελοπόννησο η κυβέρνηση κατάλαβε το λάθος της και έσπευσε να τον ελευθερώσει, αφού θεωρούσε ότι ήταν ο μόνος που μπορούσε να τον αντιμετωπίσει. Με τον λιγοστό στρατό του κατέφυγε στον κλεφτοπόλεμο μέχρι το 1828.

Υπήρξε ένθερμος οπαδός τού Καποδίστρια και πρωτοστάτησε στα γεγονότα για την ενθρόνιση τού Όθωνα. Το 1833 η Αντιβασιλεία τον οδήγησε στις φυλακές με την κατηγορία τής εσχάτης προδοσίας και καταδικάστηκε σε θάνατο. Έλαβε χάρη από τον Όθωνα το 1835 και πήρε τον τίτλο τού σρατηγού. Το ενδιαφέρον του για την παιδεία των νέων ήταν μεγάλο, όπως φαίνεται και από τον λόγο του στους μαθητές τού Α΄ Γυμνασίου στην Πνύκα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου 1843 από εγκεφαλικό επεισόδιο. Κηδεύτηκε με επισημότητα στην Αθήνα. Χιλιάδες λαού σε πομπή ακολούθησαν το φέρετρο τού νεκρού ώς τον Μητροπολιτικό Ναό τής Αγίας Ειρήνης (πριν κτιστεί η Μητρόπολη), όπου τελέσθηκε η νεκρώσιμη ακολουθία.

 

 

63. Ιωάννης Γενναίος Θ. Κολοκοτρώνη, αγωνιστής

Γιος τού Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, γεννήθηκε στη Ζάκυνθο. Πήρε την προσωνυμία «Γενναίος» γιατί από μικρός πολέμησε με τον πατέρα του σε πολεμικές επιχειρήσεις. Το 1822 σχημάτισε δικό του σώμα από 450 Γορτύνιους και εκστράτευσε στη Δυτική Ελλάδα, όπου τέθηκε υπό τις διαταγές τού Μαυροκορδάτου. Πολέμησε με τον πατέρα του εναντίον τού Δράμαλη. Την περίοδο τού Εμφυλίου πολέμησε στο πλευρό των στρατιωτικών. Συνελήφθη και φυλακίστηκε μαζί με τον πατέρα του. Το 1830 έγινε συνταγματάρχης και την περίοδο τής Αντιβασιλείας φυλακίστηκε. Μετά την ενηλικίωση τού Όθωνα έγινε υπασπιστής του και υποστράτηγος. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1842. Το 1852 κατέστειλε την εξέγερση τού Παπουλάκου στη Μάνη. Το 1862 ανέλαβε πρωθυπουργός. Ακολούθησε τον Όθωνα στην εξορία. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1863, αλλά δεν ασχολήθηκε με την πολιτική. Πέθανε το 1868.

 

64. Κωνσταντίνος Κολίνος Κολοκοτρώνης, αγωνιστής

Ήταν το τρίτο παιδί τού Θ. Κολοκοτρώνη. Γεννήθηκε το 1810 στη Ζάκυνθο, όπου έμαθε και τα πρώτα γράμματα. Το σχολείο ολοκλήρωσε αργότερα στην Κέρκυρα. Το 1824 ανέλαβε το στρατιωτικό σώμα τού αδελφού του Πάνου και αργότερα έγινε φρούραρχος στην Τριπολιτσά. Τέλος κατετάγη στο σώμα τού Φαβιέρου. Διετέλεσε πληρεξούσιος τής Γορτυνίας στην Εθνοσυνέλευση τού 1843 και υπουργός στις κυβερνήσεις Κωλέττη και Κουντουριώτη. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837, όντας υπουργός. Πέθανε το 1848/9.

 

65. Αντώνιος Κομιζόπουλος, φιλικός

Ο Αντώνιος Κομιζόπουλοςκαταγόταν από τη Φιλιππούπολη και ήταν έμπορος. Μέλος τής Φιλικής Εταιρίας (το 4ο μέλος της) έγινε το 1815 στη Μόσχα. Τρία χρόνια αργότερα, με πρόταση τού Ν. Σκουφά, έγινε μέλος τής Ανώτατης Αρχής και μύησε πολλά άτομα, όπως τον Χριστόφορο Περραιβό. Αφιέρωσε μέρος τής περιουσίας του στον Αγώνα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1848.

 

 

66. Ανδρέας Κορομηλάς, αγωνιστής, εκδότης

Ο Ανδρέας Κορομηλάς ήταν ο πρωτότοκος γιος τού Αθηναίου κτηματία Χατζή Λάμπρου Κόσκορη. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1811. Το 1826 έλαβε μέρος, μαζί με τον πατέρα του, στη μάχη τού Χαϊδαρίου, όπου και τραυματίστηκε, ενώ o πατέρας του αιχμαλωτίστηκε και θανατώθηκε στην πλατεία Αγίου Παντελεήμονα (σήμερα πλατεία Κοτζιά). Η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αίγινα, όπου ο Κορομηλάς εργάστηκε στο Τυπογραφείο τής Διοίκησης, ενώ τα αδέλφια του φοιτούσαν ακόμα στο κεντρικό Γυμνάσιο τού νησιού, το οποίο δεχόταν ορφανά παιδιά των αγωνιστών. Το 1832 άρχισε να δημιουργεί το δικό του τυπογραφείο. Παρήγγειλε στον Αμβρόσιο Διδότο πιεστήριο και τυπογραφικό υλικό. Τον Μάιο τού 1833 άρχισε τη συνεργασία του με τον Νεόφυτο Δούκα και ανέλαβε την εκτύπωση των έργων του. Το 1835 το τυπογραφείο του μεταφέρθηκε στην Αθήνα. Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Το 1840 εισήγαγε, από τη Βενετία, πρώτος στην Ελλάδα την τυπογραφική μέθοδο τής στερεοτυπίας και την τεχνική τής ερυθροτυπίας.

 

67. Νικόλαος Koρφιωτάκης, αγωνιστής, πολιτικός

Ο Νικόλαος Κορφιωτάκης γεννήθηκε το 1792. Το 1847 εξελέγη βουλευτής Λακεδαίμονος. Υπήρξε συνεργάτης τού Κωλέττη και στην κυβέρνηση Κίτσου Τζαβέλλα έγινε υπουργός Οικονομικών. Το 1849 διορίστηκε υπουργός Εκκλησιαστικών στην Κυβέρνηση Κριεζή. Επί υπουργίας του υπογράφηκε ο συνοδικός τόμος που καθόρισε το αυτοκέφαλο τής Εκκλησίας τής Ελλάδος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1841. Δολοφονήθηκε το 1850 ενώ ήταν ακόμα βουλευτής.

 

 

68. Κυριάκος Κουμπάρης, φιλικός

Οι αδελφοί Αλέξανδρος, Κυριάκος και Σταμάτιος Κουμπάρης κατάγονταν από τη Μεσημβρία τής βόρειας Θράκης και ήταν εγκατεστημένοι στη Ρωσία, όπου μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρία. Ο Κυριάκος Κουμπάρης ήταν επόπτης των εφορειών τής Φιλικής Εταιρίας και μαζί με τον αδελφό του Σταμάτιο ανέλαβαν πολλές επικίνδυνες αποστολές. Διέθεσαν το μεγαλύτερο μέρος τής περιουσίας τους για την επιτυχία τού απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840 και αναφέρεται στο βιβλίο των μελών ως έμπορος στην Κωνσταντινούπολη.

 

 

69. Γεώργιος Κουντουριώτης, αγωνιστής, πολιτικός

Ο Γεώργιος Κουντουριώτης γεννήθηκε στην Ύδρα το 1782. Ήταν αδελφός τού Λάζαρου Κουντουριώτη. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους πολιτικούς άνδρες τής Επανάστασης. Έλαβε μέρος στη Β´ Εθνική Συνέλευση τού Άστρους και τον Δεκέμβριο τού 1823 διορίστηκε πρόεδρος τού Εκτελεστικού Σώματος. Στη θέση αυτή παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια τού εμφυλίου πολέμου, στον οποίο η ανάμειξη του υπήρξε καθοριστική και η σύγκρουσή του με τον Κολοκοτρώνη επέφερε βαρύτατο πλήγμα στον Αγώνα. Λόγω τής αδυναμίας του να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ και τη θυσία τού Παπαφλέσσα στο Μανιάκι, στις 20 Μαΐου 1825, αναγκάστηκε να απελευθερώσει τον Κολοκοτρώνη και να μεταφέρει την έδρα τής κυβέρνησης στην Αίγινα. Από τη θέση του παραιτήθηκε στις 12 Απριλίου 1826 και αποσύρθηκε στην Ύδρα. Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα εναντιώθηκε στην εκλογή τού Καποδίστρια και αρνήθηκε τις θέσεις που του προσέφερε ο Κυβερνήτης, γιατί είχε ταχθεί στην αντιπολίτευση. Επί Όθωνος διορίστηκε αντιπρόεδρος τού Συμβουλίου Επικρατείας. Το διάστημα 1836-1842 ανέλαβε τη θέση τού προέδρου τής νεοσύστατης Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, ως πρόσωπο που είχε τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη όλων. Η παρουσία του συνέβαλε στην κινητοποίηση πολλών εκλεκτών Ελλήνων τού εξωτερικού, οι οποίοι έσπευσαν να βοηθήσουν το έργο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Ήταν μέλος τής επιτροπής που είχε αναλάβει τις διαπραγματεύσεις με τον Όθωνα κατά την εξέγερση τής 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Στις 8 Μαρτίου 1848 διορίστηκε από τον Όθωνα πρόεδρος τού υπουργικού συμβουλίου (πρωθυπουργός) και συγχρόνως ανέλαβε και το υπουργείο Ναυτικών. Παραιτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 1848 κατηγορώντας το βασιλικό περιβάλλον για παρεμβάσεις στο έργο του. Αποσύρθηκε στην Ύδρα όπου και πέθανε φτωχός το 1858.

 

 

70. Λάζαρος Κουντουριώτης, αγωνιστής

Ο Λάζαρος Κουντουριώτης γεννήθηκε στην Ύδρα το 1769. Ήταν γιος τού Ανδρέα Αναγνώστη Κουντουριώτη και αδελφός τού Γεώργιου, ο οποίος ήταν 13 χρόνια μικρότερος. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και απέκτησε μεγάλη περιουσία. Δεν ήταν από τους υποκινητές τής Επανάστασης αλλά δαπάνησε τα ¾ τής οικογενειακής περιουσίας για να την ενισχύσει. Το 1835-1836 διετέλεσε δήμαρχος Ύδρας. Διετέλεσε επίσης γερουσιαστής και όλοι τον τιμούσαν ως τον πρώτο πολίτη τής Ελλάδος. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και ήταν φυσικό να την ενισχύσει, αφού ο αδελφός του Γεώργιος ήταν πρόεδρός της. Πέθανε το 1852.

 

 

71. Αντώνιος Κριεζής, αγωνιστής

Ο Αντώνιος Κριεζής γεννήθηκε στην Τροιζήνα το 1796. Όταν ήταν 15 χρόνων αιχμαλωτίστηκε από Αλγερινούς πειρατές και επέστρεψε στην Ύδρα μετά 3 χρόνια. Με το ξέσπασμα τής Επανάστασης πήρε μέρος στις επιχειρήσεις στη Σάμο (1821) και στη ναυμαχία των Σπετσών (1822). Το 1825, μαζί με τον Κανάρη, έλαβε μέρος στο εγχείρημα για την πυρπόληση τού αιγυπτιακού στόλου. Το 1828 ο Καποδίστριας τον διόρισε μοίραρχο τού στόλου. Επί Όθωνος προήχθη σε αντιναύαρχο (ο πρώτος που πήρε αυτό τον βαθμό). Το 1836 έγινε υπουργός Ναυτικών. Το 1842 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Το 1854 έγινε πρωθυπουργός. Επί Γεωργίου Α΄ έγινε επίτιμος υπασπιστής και σύμβουλος επί ναυτικών θεμάτων. Πέθανε στην Αθήνα την 1η Απριλίου 1865.

 

 

72. Κωνσταντίνος Κυριακός (Αριστίας), φιλικός, ηθοποιός

Ο Κωνσταντίνος Κυριάκος Αριστίας ήταν ο πρώτος Έλληνας επαγγελματίας ηθοποιός. Υπήρξε ιδρυτής τού ρουμανικού θεάτρου. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και αυτό επηρέασε το έργο του στο θέατρο. Συνασπίστηκε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και στη μάχη τού Δραγατσανίου ήταν ο σημαιοφόρος τού Ιερού Λόχου και ένας από τους λίγους επιζήσαντες. Μετά την αποτυχία τής επανάστασης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες έφυγε από τη Βλαχία, στη οποία επέστρεψε το 1827. Το 1833 ίδρυσε θεατρική σχολή όπου δίδαξε. Το 1840 ήρθε στην Αθήνα για να δημιουργήσει ελληνικό θέατρο, όμως τον πολέμησαν οι Βαυαροί και κάποιοι ανταγωνιστές του και έτσι αποφάσισε να φύγει. Η αλήθεια είναι ότι το αθηναϊκό κοινό την εποχή εκείνη δεν έδειξε να προτιμά το είδος τού θεάτρου που υπηρετούσε ο Αριστίας. Έναν χρόνο πριν φύγει προσφέρθηκε να δώσει αφιλοκερδώς παράσταση, τα έσοδα τής οποίας θα ενίσχυαν τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία για να αποκτήσει ιδιόκτητο σχολείο. Το Διοικητικό της Συμβούλιο για να τον ευχαριστήσει τον περιέλαβε στα μέλη της το 1840.

 

 

73. Ιωάννης Κωλέττης, φιλικός, πολιτικός

Ο Ιωάννης Κωλέττης γεννήθηκε το 1773 στο χωριό Συρράκο των Ιωαννίνων. Σπούδασε Ιατρική στην Πίζα και προσελήφθη ως γιατρός από τον γιο τού Αλή Πασά, Μουχτάρ. Το 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Το 1821 υποκίνησε επανάσταση στο Συρράκο και μετά την αποτυχία της κατέφυγε στην Πελοπόννησο. Ήταν από τις ισχυρότερες προσωπικότητες τής εποχής του και επηρέασε τις πολίτικες εξελίξεις τής επαναστατικής και τής οθωνικής περιόδου. Συνέβαλε στη συγκρότηση τού ελληνικού κράτους προσπαθώντας να υιοθετήσει ένα σύστημα διακυβέρνησης δυτικού τύπου. Θεωρείται ο πατέρας τής «Μεγάλης Ιδέας». Όταν τέθηκε θέμα συνταγματικής διάκρισης μεταξύ αυτοχθόνων και ετεροχθόνων, ο Κωλέττης εκφώνησε λόγο υπέρ τής ισότητας ελεύθερων και αλύτρωτων Ελλήνων, ο οποίος προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση στην κοινωνία τής εποχής και οδήγησε στην εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης, παρά την πλειοψηφία των αυτοχθόνων πληρεξουσίων. Σε αυτή τη μνημειώδη ομιλία διαμορφώθηκε ιδεολογικά η «Μεγάλη Ιδέα», που καθόρισε την εξωτερική και την εσωτερική πολιτική τού ελληνικού κράτους τουλάχιστον μέχρι το 1922. Το 1840 ο Κωλέττης έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Διετέλεσε πρωθυπουργός το διάστημα 1844-1847. Τον Απρίλιο τού 1847, παρά τη μεγάλη του ηλικία, κέρδισε στις εκλογές που προκήρυξε ο Όθων. Το αποτέλεσμά βέβαια αμφισβητήθηκε από την αντιπολίτευση. Πέθανε στις 31 Αυγούστου 1847 .

 

 

74. Γεώργιος Λασσάνης, φιλικός, αγωνιστής, συγγραφέας

Ο Γεώργιος Λασσάνης, γιος γνωστού Κοζανίτη εμπόρου, έμεινε ορφανός πολύ νωρίς. Διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στην Κοζάνη. Πήγε στη Βουδαπέστη όπου εργάσθηκε σε εμπορικό οίκο. Το 1813 μετέβη στη Λειψία και φοίτησε στην εκεί Φιλοσοφική Σχολή. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Το 1818 εγκαταστάθηκε στην Οδησσό τής Ρωσίας και δίδασκε στην Εμπορική Σχολή τής ελληνικής κοινότητας. Το 1820 εγκατέλειψε την Οδησσό, ακολούθησε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και έγινε χιλίαρχος τού Ιερού Λόχου. Συνελήφθη και φυλακίστηκε από τους Αυστριακούς, αλλά απελευθερώθηκε με μεσολάβηση τού τσάρου Νικόλαου το 1827. Ήρθε στην Ελλάδα όπου, μαζί με τον Δημήτριο Υψηλάντη, έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις τής Στερεάς Ελλάδος. Μετά την απελευθέρωση διορίστηκε γενικός επιθεωρητής τού στρατού τής Ανατολικής Ελλάδος. Το 1837 έγινε υπουργός των Οικονομικών. Έγραψε πολλά σχολικά εγχειρίδια, θεατρικά έργα, ποιήματα, ιστορικά και πολιτικά δοκίμια. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836, στα αρχεία της οποίας αναφέρεται ως συγγραφέας και νομάρχης. Πέθανε τον Ιούλιο τού 1870

 

 

75. Ικέσιος Λάτρης, αγωνιστής

Ο Ικέσιος Λάτρης γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1799. Έμαθε τα πρώτα γράμματα από τον Κωνσταντίνο Κούμα και τον Στέφανο Οικονόμου στο Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης. Το 1822 ήρθε στο Νεόκαστρο και έγινε βοηθός τού φρουράρχου των μεσσηνιακών φρουρίων. Αργότερα πήγε στην Ύδρα και διετέλεσε προσωπικός σύμβουλος και διερμηνέας τού Μιαούλη. Το 1823 πήγε, μαζί με τον Εμμανουήλ Τομπάζη, στην Κρήτη. Μετά τη μεταπολίτευση τού 1843 ο Λάτρης ίδρυσε την εφημερίδα «Παναρμόνιον», πολιτικού και φιλολογικού περιεχομένου. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1841. Πέθανε στη Σμύρνη το 1881.

 

 

76. Γεώργιος Λεβέντης, φιλικός

Ο Γεώργιος Λεβέντης γεννήθηκε στο Κορακοβούνι τής Κυνουρίας το 1790. Μεγάλωσε και σπούδασε στην Ύδρα. Το 1812 ήταν διερμηνέας στα ρωσικά προξενεία τού Βουκουρεστίου και τού Ιασίου. Το 1817 ανέλαβε το ρωσικό προξενείο στη Μολδαβία και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Προσπάθησε να εμπλέξει στον αγώνα κατά των Τούρκων τους Σέρβους και τους Βουλγάρους. Το 1819 εξελέγη ένας εκ των ηγετών τής Φιλικής Εταιρίας και ήταν επικεφαλής των φιλικών τού Βουκουρεστίου. Μετά την απελευθέρωση τής Ελλάδας μετέβη στην Πελοπόννησο. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως πρόξενος και δικαστής. Πέθανε από αποπληξία πάμφτωχος στην Αθήνα το 1847.

 

 

77. Κωνσταντίνος Λεβίδης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Κωνσταντίνος Λεβίδης καταγόταν από παλιά βυζαντινή οικογένεια ευγενών στρατιωτικών και πολιτικών τής Πόλης. Μετά τις σφαγές στην Κωνσταντινούπολη, όταν ξέσπασε η επανάσταση τού 1821, μέλη τής οικογένειας κατέφυγαν στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες, στη Βλαχία, τη Μολδαβία και τη Ρωσία. Διακρίθηκαν και κατά τη διάρκεια τού Αγώνα τής ανεξαρτησίας αλλά και μετά την απελευθέρωση των Ελλήνων. Ο Κωνσταντίνος Λεβίδης ήταν γιος τού Νικολάου Λεβίδη, ο οποίος ήταν φιλικός και δικαιοφύλακας τού Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ο Κωνσταντίνος έλαβε αρίστη μόρφωση. Κατετάγη στον Ιερό Λόχο και ήταν από τους λίγους που επιβίωσαν μετά τη μάχη στο Δραγατσάνι. Μετά την απελευθέρωση τής Ελλάδος ήρθε στην Αθήνα και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Διηύθυνε την εφημερίδα «Ελπίς», που ήταν γνωστή για τους αγώνες της εναντίον τής Βαυαροκρατίας και τού Όθωνα. Το 1850 ο Κωνσταντίνος Λεβίδης εξελέγη μέλος τού Διοικητικού Συμβουλίου τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Το γεγονός εξαγρίωσε τη βασίλισσα Αμαλία, η οποία για να δείξει τη δυσαρέσκειά της αποφάσισε να μην παραστεί στις εξετάσεις τού Σχολείου τού έτους εκείνου. Έτσι τον επόμενο χρόνο ο Λεβίδης δεν έθεσε υποψηφιότητα για το Διοικητικό Συμβούλιο. 

 

 

78. Σταμάτης Λεβίδης, αγωνιστής

Ο Σταμάτης Λεβίδης γεννήθηκε στα Ταταύλα το 1790. Τη νύχτα τής 27ης Μαρτίου 1821, μετά τον αποκεφαλισμό τού αδελφού του, διέφυγε στην Οδησσό και από εκεί στο Παρίσι. Το 1822 έφτασε στην Ελλάδα για να συμβάλει στον αγώνα τής απελευθέρωσης. Πήγε στο Μεσολόγγι βοήθησε οικονομικά στην ανέγερση των τειχών και τού φρουρίου τού Μεσολογγίου (1822) και ανέλαβε να προμηθεύει τα χρειώδη στους πολιορκούμενους. Από τη Ζάκυνθο έφερε στο Μεσολόγγι τρόφιμα και πολεμοφόδια στην πολιορκημένη πόλη. Πήγε στη Ζάκυνθο, την Ιθάκη και την Κεφαλονιά και από εκεί επέστρεψε στη Ζάκυνθο για να διαπραγματευθεί τα εθνικά δάνεια τού 1824 και 1825. Με τις ενέργειές του συνετέλεσε στη σύναψη τού δανείου των 20.000 ταλίρων και για τον σκοπό αυτό συνάντησε στην Κεφαλονιά τον Βύρωνα. Το 1825 τιμητικά ανακηρύχθηκε επίτιμος πολίτης Μεσολογγίου. Το 1827 πήρε μέρος στις μάχες τού Φαλήρου, όπου αγωνίστηκε γενναία. Συμμετείχε στην εκστρατεία εναντίον των Αιγυπτίων στο Λιγοβίστι και έλαβε μέρος στη μάχη για την άμυνα τού Νεοκάστρου κατά τού Ιμπραήμ. Απεσταλμένος τού προέδρου τού Εκτελεστικού Γ. Κουντουριώτη, κατόρθωσε να εισέλθει για μια ακόμη φορά στο στενά πολιορκούμενο Μεσολόγγι, αναπτερώνοντας το ηθικό των πολιορκημένων. Μετά το τέλος τής Επανάστασης, εγκαταστάθηκε στη Σύρο το 1832, όπου ανέλαβε την διεύθυνση τού τελωνείου. Μεγάλης ιστορικής σημασίας είναι η αλληλογραφία του καθ’ όλη την διάρκεια τού Αγώνα με τον προσωπικό του φίλο Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο καθώς και με τον Γεώργιο Πραΐδη. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα έγγραφα που αφορούν στην εκστρατεία τού 1825 υπό τον Γ. Κουντουριώτη. Επιστολές του σώζονται στα Γενικά Αρχεία τού Κράτους. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1842. 

 

79. Θεόδωρος Λεονάρδος, αγωνιστής

Ο Θεόδωρος Λεονάρδος γεννήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1800 στη Δημητσάνα. Το 1816 ο πατέρας του τον έστειλε στην Πάτρα, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο. Το 1820 βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη και εργαζόταν σε μεγάλο εμπορικό οίκο. Με την έναρξη τής Επανάστασης ήρθε στην Πελοπόννησο κοντά στον Στάικο Σταϊκόπουλο που πολιορκούσε το Ναύπλιο. Πολέμησε κατά τού Δράμαλη. Συνεργάσθηκε με τον Γενναίο Κολοκοτρώνη μέχρι το 1826. Μετά το τέλος τού Αγώνα εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και σπούδασε στην Ιόνιο Ακαδημία. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1838.

 

80. Χαράλαμπος Λοντοτσακίρης, αγωνιστής

Ο Χαράλαμπος Λοντοτσακίρης κατάγονταν από το Σοπωτό Αχαΐας. Υπηρέτησε σε διάφορες πολιτικές υπηρεσίες, όπου είχε ανάγκη η πατρίδα. Γνώριζε γράμματα και αυτό χρησίμευσε διότι, στα στρατόπεδα που υπηρέτησε, έγραφε λόγους και ενθουσίαζε τους στρατιώτες για να αγωνιστούν ηρωικά. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840.

 

 

81. Αναστάσιος Λιδωρίκης (Λοιδωρίκης), φιλικός, αγωνιστής, πολιτικός

Η οικογένεια Λιδωρίκη είχε καταγωγή από τη Δωρίδα. Ο Αναστάσιος γεννήθηκε το 1788 στο Παλαιοκάτουνο, το σημερινό Κροκύλειο Φωκίδας, τής επαρχίας Λιδωρικίου. Από παιδί εγκαταστάθηκε στα Γιάννενα για να παρακολουθήσει μαθήματα κοντά στον λόγιο τής εποχής Αθανάσιο Ψαλίδα. Μπήκε στην υπηρεσία τού Αλή Πασά και έγινε από τους επιφανέστερους συμβούλους του. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και βοήθησε την Επανάσταση διακινδυνεύοντας τη ζωή του. Με την έναρξη τής Επανάστασης εξελέγη βουλευτής. Κατά την πολιορκία των Αθηνών εστάλη από την κυβέρνηση στη Δυτική Ελλάδα με αποστολή να ξεσηκώσει τους ευρισκόμενους εκεί στρατιωτικούς. Διορίστηκε διοικητής τής Ανατολικής Ελλάδας και μέλος τής Γερουσίας. Επί Όθωνα διορίστηκε διοικητής τής Καρύταινας και αργότερα τής Λειβαδιάς. Διετέλεσε βουλευτής, γερουσιαστής και βασιλικός επίτροπος στην Ιερά Σύνοδο. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Πέθανε το 1868.

 

 

82. Ανδρέας Λόντος, φιλικός, αγωνιστής, πολιτικός

Γεννήθηκε το 1786 στο Αίγιο (Βοστίτσα) από ισχυρή οικογένεια προυχόντων τής πόλης. Μορφώθηκε στο Αίγιο, αλλά έζησε μεγάλο διάστημα στην Κωνσταντινούπολη. Το 1816 γύρισε στην Πελοπόννησο και αναγορεύτηκε σε προεστό με έγγραφο των εκπροσώπων τού Καζά Βοστίτσας. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και κήρυξε την επανάσταση στο Αίγιο. Εκδίωξε τους Τούρκους και ύψωσε την πρώτη επαναστατική σημαία. Μετά την απελευθέρωση αισθάνθηκε παραγκωνισμένος και πρωτοστάτησε στα αντικαποδιστριακά κινήματα. Τα 1835 ο Όθων τον διόρισε συνταγματάρχη και στρατιωτικό διοικητή. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Έλαβε μέρος στην εξέγερση τής 3ης Σεπτεμβρίου. Μετά την Επανάσταση διορίστηκε αντιπρόεδρος τής Εθνοσυνέλευσης και χρημάτισε υπουργός Στρατιωτικών και Εσωτερικών. Με την άνοδο τού Κωλέττη ο Λόντος έχασε όλα τα αξιώματά του. Πέθανε το 1845.

 

 

83. Ανδρέας Λουριώτης, φιλικός, αγωνιστής, πολιτικός

Ο Ανδρέας Λουριώτης γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1789, όπου έλαβε και τη στοιχειώδη μόρφωση. Σπούδασε οικονομικές και πολιτικές επιστήμες στη Γερμανία και τη Γαλλία. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και με την έκρηξη τής Επανάστασης ήρθε στην Ελλάδα να προσφέρει τις υπηρεσίες του. Εστάλη στο Λονδίνο να διαπραγματευθεί τη σύναψη δανείου. Διετέλεσε μεσολαβητής προκειμένου να πείσει τον Λεοπόλδο τού σαξονικού Κομπούργκ να δεχθεί τον θρόνο τής Ελλάδας. Βοήθησε τον Βύρωνα, τον Σανταρόζα και άλλους φιλέλληνες να έρθουν στην Ελλάδα. Το 1839 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Πέθανε στην Αθήνα το 1854.

 

 

84. Ιωάννης Μακρυγιάννης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Ιωάννης Τριανταφύλλου ή Μακρυγιάννης γεννήθηκε στο Κροκύλειο Φωκίδας. Έχασε τον πατέρα του πολύ μικρός σε συμπλοκή κλεφτών με Τούρκους. Ήταν στρατιωτικός, αλλά και δραστήριο πολιτικά πρόσωπο και αυτοδίδακτος συγγραφέας απομνημονευμάτων. Το πραγματικό του όνομα ήταν Ιωάννης Τριανταφυλλοδημήτρης. Το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και από τότε αφοσιώθηκε στον Αγώνα. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Κατά τη διάρκεια των εμφυλίων τάχθηκε στο πλευρό των κυβερνητικών και εισέβαλε στην Πελοπόννησο να πολεμήσει κατά των στρατιωτικών. Έμεινε εκεί για να οργανώσει την άμυνα εναντίον τού Ιμπραήμ. Υπερασπίστηκε ηρωικά την Ακρόπολη των Αθηνών, όπου τραυματίστηκε τρεις φορές. Η επαναστατική του δράση κλείνει με τη συμμετοχή του στις επιχειρήσεις τού Πειραιά το 1827. Ο Καποδίστριας τον διόρισε γενικό αρχηγό Σπάρτης. Επειδή δυσανασχέτησε με την απραξία τής θέσης, άρχισε να γράφει τα Απομνημονεύματά του (1829). Χαιρέτισε με θερμά λόγια την άφιξη τού Όθωνα, γρήγορα όμως απογοητεύτηκε και ασχολήθηκε με την καλλιέργεια τής γης. Ως δημοτικός σύμβουλος έπεισε το δημοτικό συμβούλιο τής Αθήνας, το 1837, να υποβάλει στον Όθωνα αναφορά για την παραχώρηση Συντάγματος. Από το παλάτι θεωρήθηκε ως ο κύριος οργανωτής τής συνωμοτικής κίνησης που οδήγησε στην επανάσταση τής 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Τον Μάρτιο τού 1853 δικάστηκε από στρατοδικείο για εσχάτη προδοσία και καταδικάστηκε σε θάνατο. Αποφυλακίστηκε αργότερα με τη μεσολάβηση τού Δημητρίου Καλλέργη. Μετά την έξωση τού Όθωνα τού ξαναδόθηκε ο τίτλος τού αντιστράτηγου (1862). Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Πέθανε το 1864 στην Αθήνα.

 

 

85. Ανδρέας Ζ. Μάμουκας, αγωνιστής, λόγιος

Ο Ανδρέας Μάμουκας γεννήθηκε στη Χίο τον Ιούνιο τού 1801 από πατέρα έμπορο. Φοίτησε στη σχολή τής Χίου το 1810. Τον Ιούνιο τού 1822 κατέφυγε στη Σμύρνη, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο. Όταν επέστρεψε στη Χίο συνελήφθη από στις Τούρκους και φυλακίστηκε στο Κάστρο. Ο πατέρας του απαγχονίστηκε. Το 1822 απέδρασε και κατετάγη εθελοντικά στο σώμα τού Λυκούργου Λογοθέτη. Τον Ιούνιο τού ίδιου έτους, μετά την αποτυχία τού κινήματος, κατέφυγε στη Σμύρνη όπου έγραψε τα Απομνημονεύματά του. Από τη Σμύρνη πέρασε στην επαναστατημένη Ελλάδα, όπου ο Μιαούλης τον διόρισε γραμματέα στον σπετσιώτικο στόλο. Επί Καποδίστρια υπήρξε πρωτοκολλητής και επεξεργαστής δικαστικών λογαριασμών στο υπουργείο Δικαιοσύνης (1828). Το 1834 ήταν τμηματάρχης στο υπουργείο Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836) και διετέλεσε μέλος τού Διοικητικού της Συμβουλίου από το 1860 έως το 1866. Το 1837 διετέλεσε υπουργικός σύμβουλος επί των Εκκλησιαστικών. Εξελέγη βουλευτής Σύρου στις εκλογές τού 1847 και τού 1850. Το 1856 έγινε Γενικός Γραμματέας στο υπουργείο Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως. Στη θέση αυτή παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του το 1884. Ο Μάμουκας είχε πάντα στενούς δεσμούς με την ιδιαίτερη πατρίδα του την οποία βοηθούσε συστηματικά. Ήταν άνθρωπος με μεγάλες διαχειριστικές και διοικητικές ικανότητες, είχε ήπιο χαρακτήρα και μόρφωση η οποία τού επέτρεψε να διαπρέψει στη δημόσια διοίκηση τον 19ο αιώνα.

 

 

86. Αναστάσιος Μανάκης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Αναστάσιος Μανάκης-Μιχάλογλου γεννήθηκε το 1790. Καταγόταν από το Ανήλιο Μετσόβου και εργαζόταν ως ζωέμπορος στην Κωνσταντινούπολη. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία το 1818. Μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο έσωσαν τους εναπομείναντες Ιερολοχίτες στο Δραγατσάνι. Για να αποφύγει τη σύλληψη κατέφυγε μεταμφιεσμένος στην Αυστρία. Φυλακίστηκε αλλά κατόρθωσε να δραπετεύσει και να κατέβει στην Πελοπόννησο το 1825. Πολέμησε στο Μεσολόγγι. Στη συνέχεια πήγε στο Βελιγράδι και επέστρεψε στην Ελλάδα το 1826, οπότε συνεργάστηκε με τον Κωλέττη. Μετά την απελευθέρωση ίδρυσε βιβλιοθήκες στην Αθήνα και την επαρχία και εφοδίασε με οπλισμό την αστυνομία. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1842. Το 1844 έγινε πρόξενος τής Ελλάδας στο Βελιγράδι. Πέθανε το 1864.

 

87. Δρόσος Μανσόλας, φιλικός, πολιτικός

O Δρόσος Μανσόλας γεννήθηκε στη Θεσσαλία το 1779. Σπούδασε στην Ιένα τής Γερμανίας. Ήρθε στην Ελλάδα και έλαβε μέρος στον αγώνα για την απελευθέρωση. Διετέλεσε μέλος τού Αρείου Πάγου τής Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος και ήταν πληρεξούσιος στις Εθνοσυνελεύσεις τής Επιδαύρου, τής Ερμιόνης, τής Τροιζήνας και τού Άργους. Διετέλεσε υπουργός στην κυβέρνηση τού Άρμανσμπεργκ. Μετά την επανάσταση τής 3ης Σεπτεμβρίου έγινε υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση τού Ανδρέα Μεταξά και ανέλαβε και άλλα υπουργεία στις κυβερνήσεις των Κ. Κανάρη και Γ. Κουντουριώτη. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Στην επιθυμία τού Απόστολου Αρσάκη να ονομαστεί το Σχολείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας «Αρσάκειο» προέβαλε μεγάλη αντίσταση, θεωρώντας ότι με τον τρόπο αυτό θα υποβαθμιζόταν το όνομα τής Εταιρείας. Για να λυθεί το ζήτημα παρενέβη η βασίλισσα Αμαλία και έτσι το ζήτημα δεν έλαβε μεγάλες διαστάσεις. O Μανσόλας μετέφρασε λογοτεχνικά κείμενα από τα Γερμανικά στα Ελληνικά. Πέθανε το 1860 στην Αθήνα.

 

 

88. Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, φιλικός, πολιτικός

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος γεννήθηκε το 1791 στο Αρναούτκιοϊ τής Κωνσταντινούπολης. Εκπαιδεύτηκε στη Μεγάλη τού Γένους Σχολή και μιλούσε Τουρκικά, Αγγλικά, Γαλλικά και Ιταλικά. Ο Μαυροκορδάτος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία το 1818 και λίγο αργότερα ο Τσακάλωφ, που βρισκόταν στην Ιταλία, συμπλήρωσε τη μύησή του. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση ο Μαυροκορδάτος πήγε στη Μασσαλία, ναύλωσε ένα υδραίικο πλοίο και αποβιβάστηκε στις 21 Ιουλίου 1821 στο Μεσολόγγι, όπου έγινε δεκτός με ενθουσιασμό. Ο Υψηλάντης, επίτροπος τής Κεντρικής Αρχής, τού έδωσε την άδεια να ιδρύσει τοπική αυτοδιοίκηση στο Μεσολόγγι, που θα γινόταν έτσι έδρα τής Δυτικής Ελλάδας. Τον Δεκέμβριο τού 1821 ο Μαυροκορδάτος εξελέγη πρόεδρος τής πρώτης Εθνικής Συνέλευσης στην Επίδαυρο και συνέταξε την περίφημη διακήρυξη τής 1ης Ιανουαρίου 1822. Ο ίδιος συνέταξε και τον Καταστατικό Χάρτη τού πολιτεύματος. Στις 15 Ιανουαρίου 1822 εξελέγη πρόεδρος τού Εκτελεστικού. Ήταν ο αρχηγός των Ελλήνων στη μάχη τού Πέτα. Υπό την επίβλεψη τού Μαυροκορδάτου και τού Μ. Μπότσαρη οχυρώθηκε το Μεσολόγγι. Η θέση του στους δύο εμφυλίους πολέμους τον καθιστά μία από τις πλέον αμφιλεγόμενες μορφές τού Αγώνα. Επί αντιβασιλείας ο Μαυροκορδάτος ανέλαβε την πρωθυπουργία και τα υπουργεία Εξωτερικών και Ναυτικών από τον Οκτώβριο τού 1833 ώς τον Μάιο τού 1834. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840. Έπειτα διορίστηκε πρέσβης στη βαυαρική αυλή και στο Λονδίνο. Το 1841 ο Όθων τον κάλεσε να σχηματίσει κυβέρνηση. Όταν ο Όθων παραχώρησε συνταγματικό πολίτευμα, ο Μαυροκορδάτος έγινε 2 φορές πρωθυπουργός το 1843-1844 και το 1854-1855. Εν τω μεταξύ, το 1850, είχε εκλεγεί πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Από τη θέση τού πρωθυπουργού παραιτήθηκε απογοητευμένος στις 29 Σεπτεμβρίου 1855 και αποσύρθηκε στο κτήμα του στην Αίγινα. Πέθανε το 1865 στην Αίγινα και ετάφη στην Αθήνα.

 

 

89. Αναστάσιος Μαυρομιχάλης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Αναστάσιος Μαυρομιχάλης ήταν ο δευτερότοκος γιος τού Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Γεννήθηκε στη Μάνη. Εστάλη ως όμηρος στην Κωνσταντινούπολη όπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία το 1818. Όταν επέστρεψε στη Μάνη τον έστειλαν και πάλι όμηρο στην Τρίπολη, από όπου ελευθερώθηκε το 1821 μετά την απελευθέρωση τής πόλης. Πολέμησε κατά τού Ιμπραήμ στη Βέργα και στον Διρό. Είχε φιλειρηνικό και μετριοπαθή χαρακτήρα. Επί Αυγουστίνου Καποδίστρια εργάσθηκε για την κατάπαυση τού διωγμού τής οικογένειάς του. Εντάχθηκε στο ναυτικό και έφθασε μέχρι τον βαθμό τού υποναυάρχου. Διετέλεσε υπασπιστής τού Όθωνα. Το 1844 και το 1847 εξελέγη βουλευτής Οιτύλου. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1850. Στις κυβερνήσεις Κουντουριώτη και Κανάρη ανέλαβε το υπουργείο Παιδείας. Πέθανε στην Αθήνα το 1870.

 

 

90. Αντώνιος Μαυρομιχάλης, αγωνιστής

Ο Αντώνιος Μαυρομιχάλης γεννήθηκε στη Μάνη και ήταν γιος τού Πιέρρου Μαυρομιχάλη. Με σώμα 300 Μανιατών πολέμησε εναντίον τού Αλή Πασά. Παρέμεινε χρόνια στην Κωνσταντινούπολη ως όμηρος τού Σουλτάνου. Δραπέτευσε λίγο πριν από το 1821 και πολέμησε στην Καλαμάτα και στο Βαλτέτσι. Το 1823 πήρε τον βαθμό τού στρατηγού. Διετέλεσε υπασπιστής τού Όθωνα και γερουσιαστής από το 1847 μέχρι το 1861. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1853. Πέθανε στην Καλαμάτα το 1873.

 

 

91. Ανδρέας Μεταξάς, φιλικός, αγωνιστής, πολιτικός

Ο Ανδρέας Μεταξάς γεννήθηκε το 1790 στο Αργοστόλι. Μιλούσε Ιταλικά και Γαλλικά και μελετούσε την αρχαία Ιστορία. Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία και όταν κηρύχθηκε η επανάσταση συγκρότησε στρατιωτικό σώμα από 350 ένοπλους Κεφαλλονίτες. Κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών ο Μεταξάς τραυματίσθηκε και στα δύο χέρια. Λόγω τού τραυματισμού του ασχολήθηκε με τον πολιτικό τομέα τής Επανάστασης. Το 1822 διορίστηκε υπουργός τής Αστυνομίας και το 1826 υπουργός τού Πολέμου. Μαζί με τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη και τον Παλαιών Πατρών Γερμανό εκπροσώπησε την Ελλάδα στο συνέδριο τής Βερόνας για να αποτρέψουν ένοπλη επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων κατά τής Ελλάδας, πράγμα που πέτυχαν με τη βοήθεια τού Καποδίστρια. Ο Ανδρέας Μεταξάς παρέμεινε φίλος τού Καποδίστρια και εκείνος τού έδωσε πολλά αξιώματα. Διετέλεσε μέλος τής προσωρινής κυβερνήσεως μέχρι την έλευση τού Όθωνα. Επί Αντιβασιλείας ήταν νομάρχης Λακωνίας και το 1835 Σύμβουλος Επικρατείας. Εξορίστηκε στη Μασσαλία και έγινε πρέσβης στην Ισπανία. Το 1840 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, τής οποίας διετέλεσε και πρόεδρος από το 1841 έως το 1850. Το 1841 έγινε υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση τού Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Μετά τον θάνατο τού Κολοκοτρώνη ανέλαβε την αρχηγία τού ρωσικού κόμματος. Έλαβε μέρος στην επανάσταση τής 3ης Σεπτεμβρίου και πήρε από τον Όθωνα εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Ήταν ο πρώτος αρχηγός κυβερνήσεως στην Ελλάδα που έλαβε τον τίτλο τού πρωθυπουργού. Πέθανε στην Αθήνα το 1860.

 

92. Εμμανουήλ Μελετόπουλος, αγωνιστής

Ο Εμμανουήλ Μελετόπουλος καταγόταν από τον Μυστρά. Κατά τη διάρκεια τής Επανάστασης αγωνίστηκε, όπως όλοι οι πατριώτες του, εναντίον των Τούρκων. Το 1857 οι αρχές τού Μυστρά μεταφέρθηκαν στη σύγχρονη πόλη τής Σπάρτης, που επανιδρύθηκε το 1834 ύστερα από απόφαση τού Όθωνα και είναι η πρώτη πόλη στην Ελλάδα που χαράχθηκε με πολεοδομικό σχέδιο. Ο Εμμανουήλ Μελετόπουλος ήταν ο πρώτος δήμαρχος τής Σπάρτης. Το 1841 έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως δήμαρχος, γερουσιαστής από τον Μυστρά.

 

 

93. Σπύρος Μήλιος, αγωνιστής

Ο Σπύρος Σπυρομήλιος ή Σπύρος Μήλιος γεννήθηκε στη Χειμάρρα το 1800. Ήταν γόνος στρατιωτικής οικογενείας. Το 1810 πήγε στη Νεάπολη τής Ιταλίας, όπου σπούδασε τη στρατιωτική τέχνη και έμαθε Ιταλικά, Γαλλικά και Λατινικά. Το 1819 ο Αλή Πασάς τον κράτησε ως σύμβουλό του. Μετά τον θάνατο τού Αλή Πασά κατέβηκε στην επαναστατημένη Ελλάδα και πολέμησε μαζί με τον Αλ. Μαυροκορδάτο. Το 1825 βρισκόταν στο Μεσολόγγι επικεφαλής 250 πολεμιστών από τη Χειμάρρα. Για τον ηρωισμό του κατά την έξοδο τού Μεσολογγίου πήρε τον τίτλο τού στρατηγού. Συμμετείχε σε στρατιωτικές επιχειρήσεις με τον Γ. Καραϊσκάκη. Επί Καποδίστρια έγινε αρχηγός τής προσωπικής φρουράς τού Δημητρίου Υψηλάντη. Οι αντιβασιλείς τον φυλάκισαν στο Παλαμήδι. Παρέμεινε στο στράτευμα και έγινε διοικητής τής Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων (1840-1844). Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1842. Συμμετείχε στην επανάσταση τής 3ης Σεπτεμβρίου. Ο Όθων τού ανέθεσε το υπουργείο Στρατιωτικών. Κατά τον Κριμαϊκό πόλεμο υποστήριζε την εξέγερση των αλύτρωτων Ελλήνων τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πέθανε στην Αθήνα το 1880.

 

 

94. Αναγνώστης Μοναρχίδης, αγωνιστής, πολιτικός

Γεννήθηκε στα Ψαρά το 1777. Ο πατέρας του, Χατζή Δημήτριος, ήταν από τους ευπατρίδες τού νησιού. Ο Αναγνώστης ασχολήθηκε με τη θάλασσα από μικρή ηλικία. Ήταν πληρεξούσιος των Ψαρών στην Εθνική Συνέλευση τής Επιδαύρου. Εξελέγη βουλευτής στην πρώτη περίοδο και πληρεξούσιος στις Εθνοσυνελεύσεις τού Άστρους και τής Επιδαύρου. Ήταν ο πρώτος νομάρχης Αιτωλοακαρνανίας (1833) και νομάρχης Αχαΐας και Ηλείας (1836). Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836).

 

 

95. Νικόλαος Μπότασης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Νικόλαος Μπότασης, γενάρχης των Μποτασέων, γεννήθηκε στο Κρανίδι το 1792, αλλά ανδρώθηκε στις Σπέτσες. Μαζί με τους γιους του Γκίκα, Αναγνώστη και Παναγιώτη διέθεταν τα μεγαλύτερα πλοία των Σπετσών, τη ναβέττα «Αχιλλέας» και την γκαβάρα «Διομήδης», 460 τόνων. Για τον Αγώνα δαπάνησε πολλά χρήματα. Διετέλεσε υπουργός. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Πέθανε στην Αθήνα το 1842.

 

 

96. Κώστας Μπότσαρης, αγωνιστής

Ο Κωνσταντίνος Μπότσαρης, γιος τού Κίτσου και αδελφός τού Μάρκου, γεννήθηκε στο Σούλι το 1792. Μετά τη δολοφονία τού πατέρα του τον πήρε στα Ιωάννινα ο Αλή Πασάς, μετά τον θάνατο τού οποίου κατόρθωσε να διαφύγει και να ενωθεί με τον αδελφό τού Μάρκο. Πήρε μέρος στη μάχη στο Καρπενήσι. Πολιτικά επηρεαζόταν από τον Μαυροκορδάτο. Πολέμησε στο Κρεμμύδι κατά των Αιγυπτίων τού Ιμπραήμ και με τον Καραϊσκάκη στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα. Διορίστηκε αρχηγός των σωμάτων που στρατοπέδευαν έξω από το Μεσολόγγι. Μετά την έξοδο, μαζί με τη φρουρά τής πόλης, κατέφυγε στην Άμφισσα και μετά στο Ναύπλιο. Πολέμησε μαζί με τον Καραϊσκάκη στις μάχες τού Διστόμου και τής Αράχοβας. Επί Καποδίστρια πολέμησε για την απελευθέρωση τής Δυτικής Στερεάς Ελλάδος υπό τον Τσωρτς. Μετά τη δολοφονία τού Κυβερνήτη έγινε οπαδός τού Κωλέττη. Έλαβε μέρος στην τριμελή επιτροπή υποδοχής τού Όθωνα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1850. Πέθανε το 1853.

 

 

97. Νεόφυτος ο Καρύστου, ιερωμένος, φιλικός, αγωνιστής

O Nεόφυτος, επίσκοπος Καρύστου, γεννήθηκε το 1790. Συνέβαλε σημαντικά στην εξάπλωση τής Επανάστασης στη Ν. Εύβοια. Η ήττα στα Στύρα, ο θάνατος τού Μαυρομιχάλη και η αποτυχημένη πολιορκία τής Καρύστου περιόρισαν τις ελπίδες του, άλλα δεν έπαυσε σε όλη τη διάρκεια τού Αγώνα να φροντίζει για την αναζωπύρωση τής Επανάστασης, συγκεντρώνοντας πολεμοφόδια, χρήματα και πολεμιστές. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Πέθανε το 1851 στη Χαλκίδα.

 

 

98. Nεόφυτος Ταλαντίου (Νικόλαος Μεταξάς), ιερωμένος, αγωνιστής

Ο Νεόφυτος Ταλαντίου, κατά κόσμον Νικόλαος Μεταξάς, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1762 και ήταν ο πρώτος Μητροπολίτης Αθηνών. Είχε αξιόλογη μόρφωση. Το 1792 χειροτονήθηκε διάκονος στη μονή Πεντέλης, όπου χρημάτισε και δάσκαλος. Κατά τη διάρκεια τού Αγώνα πρωτοστάτησε στην Αταλάντη βοηθώντας τον Αθανάσιο Διάκο στην Αλαμάνα. Ήταν παρών σε όλες τις προσπάθειες για τη ρύθμιση των εκκλησιαστικών θεμάτων. Το 1833 ονομάστηκε επίσκοπος Αθηνών και το 1850 διορίστηκε πρώτος και μόνιμος πρόεδρος τής Ιεράς Συνόδου τής Εκκλησίας της Ελλάδος, λαμβάνοντας τον τίτλο τού Μητροπολίτη Αθηνών. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836.

 

 

99. Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός, φιλικός, λόγιος

Ο Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1778. Διδάχθηκε φιλοσοφία από τον Δανιήλ Φιλιππίδη και ήταν άριστος ελληνιστής. Είκοσι ετών ακολούθησε τον ηγεμόνα Κωνσταντίνο Υψηλάντη στη Μολδαβία. Αργότερα ο Αλέξανδρος Σούτσος τον διόρισε επιτετραμμένο του στην Πύλη. Μετά από 6 χρόνια διορίστηκε μεταφραστής τού Μεγάλου Διερμηνέα. Ο ηγεμόνας τής Βλαχίας Ιωάννης Καρατζάς τον επανέφερε και τον όρισε πρωθυπουργό τής Βλαχίας, οπότε, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Μετά την αποτυχία τού κινήματος τού Υψηλάντη στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες κατέφυγε στην Πίζα και κατόπιν στη Γενεύη, όπου γνώρισε τον Καποδίστρια ο οποίος τον πήρε μαζί του στην Ελλάδα. Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Πέθανε τον Δεκέμβριο τού 1849 στην Κωνσταντινούπολη, όπου είχε διοριστεί πρέσβης τής Ελλάδας.

 

 

100. Παναγιωτάκης Νοταράς, αγωνιστής

Γεννήθηκε στα Τρίκαλα Κορινθίας το 1803. Ήταν αδελφός τού Γεωργίου Νοταρά. Αμέσως μετά την έναρξη τού Αγώνα πολέμησε με ηρωισμό εναντίον των Τούρκων. Ήταν πιστός οπαδός τού βασιλιά Όθωνα, τον οποίο ακολούθησε στο Μόναχο μετά την έξωσή του. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1839. Πέθανε στην Αθήνα το 1873.

 

 

101. Ανδρόνικος Πάικος, αγωνιστής, πολιτικός

Ο Ανδρόνικος Πάικος, γόνος παλαιάς και πλούσιας οικογένειας, γεννήθηκε το 1796 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδαζε Νομικά στην Πίζα τής Ιταλίας όταν ξέσπασε η Επανάσταση. Τότε συγκέντρωσε πολεμοφόδια, ναύλωσε ένα πλοίο και ήρθε στην Ελλάδα μαζί με τον Υψηλάντη. Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες και σε μία τραυματίστηκε. Προήχθη μέχρι τον βαθμό τού λοχαγού. Μετά την άφιξη τού Καποδίστρια μετέβη στην Ευρώπη να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Εξελέγη πληρεξούσιος στην Ε΄ Εθνοσυνέλευση τού 1832. Από το 1835 μέχρι το 1837 ήταν ο πρώτος Εισαγγελέας τού Αρείου Πάγου. Διετέλεσε και υπουργός Δικαιοσύνης (Γραμματεύς Επικρατείας τής Δικαιοσύνης) το 1837 και κατέβαλε προσπάθειες για την ανάπτυξη τού δικαστικού κλάδου. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Αρχαιολογικής και τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Τα τελευταία χρόνια τής ζωής του απεσύρθη από την πολιτική. Πέθανε το 1880 στην Αθήνα.

 

 

102. Ρήγας Παλαμήδης, αγωνιστής, πολιτικός

Γεννήθηκε στην Τρίπολη το 1794. Φοίτησε στην ελληνική σχολή τής Στεμνίτσας, στη σχολή τής Δημητσάνας και στην Κωνσταντινούπολη. Επιστρέφοντας στην Τρίπολη έγινε γραμματέας τού δραγουμάνου τού Μόρα Βαλεσί. Μετά την επανάσταση έγινε γραμματέας τής Πελοποννησιακής Γερουσίας και γραμματέας και αγγελιαφόρος τού Θ. Κολοκοτρώνη στη μάχη στο Βαλτέτσι και στην άλωση τής Τριπολιτσάς. Από τις αρχές τού 1822 πήγε με το μέρος των προκρίτων. Όταν έφθασε στην Πελοπόννησο ο Δράμαλης, ο Παλαμήδης δείλιασε μπροστά το μέγεθος τού στρατού των Τούρκων και έσπειρε τον πανικό στους Έλληνες, πράγμα που θύμωσε ιδιαίτερα τον Κολοκοτρώνη. Επί Καποδίστρια έγινε μέλος τού Πανελληνίου και γερουσιαστής. Επί Όθωνα έγινε Σύμβουλος Επικρατείας και νομάρχης. Πρωτοστάτησε στην επανάσταση τής 3ης Σεπτεμβρίου. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως γερουσιαστής και συγγραφέας. Στην κυβέρνηση Ανδρέα Μεταξά έγινε υπουργός Εσωτερικών και μέλος τής επιτροπής σύνταξης τού Συντάγματος. Διετέλεσε πρόεδρος τής Βουλής και υπουργός Εσωτερικών σε πολλές κυβερνήσεις. Πέθανε το 1872.

 

103. Ηλίας Πανάς, αγωνιστής

Ο Ηλίας Πανάς γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1798. Με την κήρυξη τής Επανάστασης πήγε στην Πελοπόννησο και έλαβε μέρος στην άλωση τής Τριπολιτσάς, στην πολιορκία τής Πάτρας και στη μάχη τού Πέτα. Πολέμησε τον Ιμπραήμ αλλά συνελήφθη αιχμάλωτος σε μάχη και ελευθερώθηκε αφού πλήρωσε λύτρα. Με δικό του στρατιωτικό σώμα κλείστηκε στο Μεσολόγγι μέχρι την ηρωική έξοδο. Κατείχε τον βαθμό τού στρατηγού. Εντάχθηκε στην Ελληνική Χωροφυλακή. Το 1858 συμμετείχε σε άλλες μάχες στη τουρκοκρατούμενη Ήπειρο. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1860.

 

 

104. Ιωάννης Νάκος Πανουργιάς, αγωνιστής

Ο Νάκος Πανουργιάς ήταν γιος τού αρματολού τής Στερεάς Ελλάδας Πανουργιά. Έλαβε μέρος στις μάχες των Βασιλικών, τής Άμπλιανης, τής Αράχοβας και τής Πέτρας. Στον εμφύλιο πήρε μέρος με τα στρατεύματα τής Στερεάς υπό τον Γκούρα κατά των Πελοποννησίων υποστηρίζοντας την κυβέρνηση. Επί Καποδίστρια και επί Όθωνος έλαβε ανώτατα στρατιωτικά αξιώματα. Το 1854 με στρατιωτικό τμήμα εισέβαλε στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία αλλά απέτυχε. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836.

 

 

105. Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος, φιλικός, αγωνιστής, διπλωμάτης

Ο Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος γεννήθηκε στη Νάξο το 1780. Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη, Νομική στη Μόσχα και Ιατρική στη Ρώμη. Το 1814 πήγε στα Ιωάννινα για να πείσει στον Αλή Πασά ότι ο Τσάρος θα τον βοηθήσει αν βαδίσει εναντίον τού Σουλτάνου. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και συμμετείχε στην κατάληψη τής Τενέδου. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός τού ανέθεσε πολλές αποστολές. Το 1820 μετέβη στην Κωνσταντινούπολη και μίλησε στον Πατριάρχη για τον επικείμενο αγώνα προσπαθώντας να τον πείσει να εγκαταλείψει την Πόλη. Στη ναυμαχία τού Ναυαρίνου υπηρετούσε ως διερμηνέας τής ρωσικής μοίρας και μάλιστα μετά από τέχνασμά του οι Τούρκοι επιτέθηκαν στις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Το 1843, επί τής βασιλείας τού Όθωνα, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Υπήρξε γενικός πρόξενος τής Ρωσίας μέχρι το 1862. Ο Γεώργιος ο Α΄ τον διόρισε Σύμβουλο Επικρατείας. Πέθανε το 1874. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836) και στο αρχείο της αναφέρεται ως πρόξενος.

 

 

106. Δημήτριος Πετροπουλάκης, αγωνιστής

Ο Δημήτριος Πετροπουλάκης γεννήθηκε στη Ράχη Γυθείου Μάνης το 1800. Προερχόταν από μία από τις παλαιότερες οικογένειες τής Μάνης, μέλη τής οποίας έλαβαν μέρος σε όλες τις απελευθερωτικές επαναστάσεις. Ο Δημήτριος Πετροπουλάκης διακρίθηκε στις μάχες κατά τού Ιμπραήμ. Ήταν υποστηρικτής τού Καποδίστρια και τού Όθωνα. Υπηρέτησε ως συνταγματάρχης τής Βασιλικής Φάλαγγας. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1841. Το 1850 εξελέγη βουλευτής Μάνης. Το 1854 έλαβε μέρος στην εξέγερση στη Θεσσαλία και το 1866, μαζί με τον γιο του, στην κρητική επανάσταση ως αρχηγός. Το 1870 προήχθη στον βαθμό τού Συνταγματάρχη. Πέθανε το 1870.

 

 

107. Κυριάκος Πιττάκης, αγωνιστής, αρχαιολόγος

Γεννήθηκε στην Αθήνα, στη συνοικία τού Ψυρρή, το 1798. Σπούδασε στην Ιόνιο Ακαδημία. Ήταν ένας από τους ιδρυτές τής «Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας» (1837), τής οποίας διετέλεσε γραμματέας και αντιπρόεδρος. Το 1836 έγινε έφορος αρχαιοτήτων. Ήταν ιδρυτής τού Μουσείου τής Ακρόπολης και ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Επίσης ξεκίνησε την έκδοση τού περιοδικού «Αρχαιολογική Εφημερίς» (1837). Με το έργο του συγκέντρωσε έναν όγκο αρχαιολογικών μαρτυριών που αποτέλεσαν την καλύτερη απάντηση στην θεωρία τού Φαλμεράυερ. Πέθανε το 1863 στην Αθήνα.

 

 

108. Δημήτρης Πλαπούτας ή Κολλιόπουλος, αγωνιστής

Γεννήθηκε στην Παλούμπα Γορτυνίας το 1786. Ήταν γιος κλέφτη. Το 1811-1812 κατέφυγε στη Ζάκυνθο, όπου υπηρέτησε ως εκατόνταρχος στα ελληνικά σώματα τού αγγλικού στρατού. Το 1816 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και με την έναρξη τής Επανάστασης επέστρεψε στην Πελοπόννησο μαζί με τον Κολοκοτρώνη, τού οποίου ήταν οπλαρχηγός και πιστός οπαδός. Διακρίθηκε στη μάχη τού Βαλτετσίου και στην πολιορκία τής Τρίπολης. Με τον ερχομό τού Ιμπραήμ πολέμησε με τον Κολοκοτρώνη, καταδικάστηκε μαζί του σε θάνατο από την Αντιβασιλεία, αλλά ο Όθων έδωσε και στους δύο αμνηστία. Ασχολήθηκε με την πολιτική, εξελέγη βουλευτής Καρύταινας, διετέλεσε γερουσιαστής και επίτιμος υπασπιστής τού Όθωνα. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1837. Πέθανε το 1864.

 

 

109. Αναστάσιος Πολυζωίδης, αγωνιστής, δικαστής

Ο Αναστάσιος Πολυζωίδης γεννήθηκε στο Μελένικο τής Μακεδονίας το 1802. Η εύπορη οικογένειά του φρόντισε για την άρτια μόρφωσή του στην Ελλάδα και την Αυστρία. Σπούδασε Ιατρική και θεωρητικές επιστήµες. Σχετίστηκε µε εξέχουσες προσωπικότητες τού Διαφωτισµού, που τού γέννησαν τον πόθο για ελευθερία, πνευματική αφύπνιση, ανθρωπισµό και δηµοκρατία. Παρά την επιθυµία του, δεν πρόλαβε να συναντηθεί µε τον Αλ. Υψηλάντη και να καταταγεί στον Ιερό Λόχο, διότι η καταστροφή είχε ήδη συντελεστεί. Μαζί µε Γερµανούς φιλέλληνες έφθασε στην Ακαρνανία και από εκεί στο μαχόµενο Μεσολόγγι. Ήταν γραμματέας τού Μαυροκορδάτου, επεξεργάστηκε το κείμενο τού «προσωρινού πολιτεύματος» και συνέταξε τη διακήρυξη τής Α΄ Εθνοσυνέλευσης. Μετά την απελευθέρωση, η Αντιβασιλεία τον διόρισε πρόεδρο τού Πρωτοδικείου Ναυπλίου. Στη δίκη τού Κολοκοτρώνη, µαζί µε το δικαστή Γεώργιο Τερτσέτη, αρνήθηκε να ψηφίσει τη θανατική καταδίκη των Kολοκοτρώνη και Πλαπούτα. Απολύθηκε, φυλακίστηκε, δικάστηκε για απείθεια, αλλά τελικά αθωώθηκε. Με την ενηλικίωση τού Όθωνα, έγινε αρεοπαγίτης και αντιπρόεδρος τού Αρείου Πάγου. Ως υπουργός Εσωτερικών θέσπισε το νοµοθέτηµα για την ελευθεροτυπία. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836) και μέλος τού πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου της. Πέθανε στην Αθήνα το 1873. Το πορτρέτο του κοσμεί τις αίθουσες όλων των δικαστηρίων τής χώρας γιατί, μαζί με τον Τερτσέτη, θεωρείται υπόδειγμα αδέκαστου και ανεπηρέαστου δικαστή.

 

 

110. Γεωργιος Πραΐδης, φιλικός, πολιτικός

Γεννήθηκε το 1791 στα Μουδανιά τής Βιθυνίας. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και το 1821 κατέβηκε στο Μεσολόγγι. Έγινε μέλος τής Γερουσίας τής Δυτικής Ελλάδας. Πήρε μέρος στη συνέλευση τού Άστρους. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1839 και αναφέρεται στο βιβλίο μελών της ως υπουργός. Πέθανε στην Αθήνα το 1873.

 

111. Κωνσταντίνος Ράμφος, φιλικός, αγωνιστής

Ο Κωνσταντίνος Ράμφος γεννήθηκε στη Χίο το 1776. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και έγινε απόστολός της στα Ψαρά και στην Ύδρα. Τον Νοέμβριο τού 1821 συμμετείχε ως υπολοχαγός στην έφοδο κατά τού Παλαμηδίου και στη μάχη τού Ναυπλίου. Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες και διπλωματικές αποστολές. Επί Καποδίστρια έγινε δικαστής στον Πόρο και διοικητής των φρουρίων τής Μεσσηνίας. Το 1835 έγινε ενθουσιώδης οθωνιστής. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1845. Διετέλεσε πρόξενος στα Ιωάννινα και στη Θεσσαλονίκη. Όταν επέστρεψε στην Αθήνα άσκησε το επάγγελμα τού δικηγόρου. Ήταν εκδότης τής εφημερίδας «Συντηρητική». Πέθανε το 1871.

 

 

112. Νικόλαος Ρενιέρης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Νικόλαος Ρενιέρης γεννήθηκε το 1758 στα Παλαιά Ρούματα τής περιοχής Κισσάμου Χανίων Κρήτης. Ίσως η καταγωγή του ανάγεται στη βενετική οικογένεια των Renier. Σπούδασε Ιατρική στο Μονπελιέ τής Γαλλίας και στην Πίζα. Άσκησε το επάγγελμα τού γιατρού μέχρι την έναρξη τής Επανάστασης. Είχε πολυσχιδή δράση, επιστημονική, κοινωνική, φιλανθρωπική και εκπαιδευτική. Το 1819 μυήθηκε τη Φιλική Εταιρία. Με την έναρξη τού Αγώνα εγκαταστάθηκε στα Κύθηρα. Εξελέγη πληρεξούσιος τής Κρήτης στη Συνέλευση τής Τροιζήνας και στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση. Το 1827, με πρόταση τού Θ. Κολοκοτρώνη, έγινε πρόεδρος τής Βουλής γιατί δεν είχε αναμιχθεί στις αντιζηλίες και τις φιλοδοξίες τού εμφυλίου. Ο Καποδίστριας τον διόρισε στο Πανελλήνιο. Το 1826 με υπόμνημά του στον Κάνινγκ, πρέσβη τής Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη, ζήτησε την προστασία του για το Κρητικό ζήτημα. Το 1829 έγινε αρμοστής τής ελληνικής κυβερνήσεως στην Κρήτη, όπου προσπάθησε να υποθάλψει το επαναστατικό κλίμα, αλλά ήρθε σε σύγκρουση με τους ανυπότακτους Σφακιανούς. Το 1830, όταν κατέλαβαν την Κρήτη οι Αιγύπτιοι, επέστρεψε στην Ελλάδα. Ο Ρενιέρης ανήκε στο ρωσικό κόμμα. Έγινε μέλος τού Συμβουλίου Επικρατείας και συμμετείχε στην επιτροπή σύνταξης τού Συντάγματος τού 1844. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρεία (1836). Πέθανε το 1897 σε ηλικία 90 ετών.

 

 

113. Γεώργιος Κανδιάνος Ρώμας, φιλικός, πολιτικός, λόγιος

Ο Κανδιανός Ρώμας ανήκε σε μεγάλη και ευγενή οικογένεια τής Ζακύνθου με καταγωγή από την Κρήτη. Διετέλεσε πρόεδρος τής Γερουσίας τού Ιονίου κράτους. Διακρίθηκε επίσης και ως φιλόλογος και ποιητής, σώζονται δε πολλά ποιητικά του έργα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και στο βιβλίο μελών της αναφέρεται ως συγγραφέας και πολιτικός.

 

 

114. Γεώργιος Σαχίνης, αγωνιστής

Ο Γεώργιος Κιοσσές (Σαχίνης) γεννήθηκε στην Ύδρα το 1789 και ήταν γιος τού Δημητρίου Σαχίνη, πλοιοκτήτη, εμπόρου και προκρίτου τού νησιού. Ασχολήθηκε με τις ναυτικές επιχειρήσεις. Σπούδασε στην Ύδρα και την Κέρκυρα, όπου έμαθε Ιταλικά και Γαλλικά. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση εντάχθηκε στον ναυτικό στόλο τής Ύδρας με το πλοίο «Μιλτιάδης» και έλαβε μέρος σε πολλές ναυμαχίες υπό τον Μιαούλη. Το 1823 έγινε διοικητής Σύρου και Μυκόνου. Το 1828, επί Καποδίστρια, έγινε κυβερνήτης τής εθνικής κορβέτας «Ύδρα». Το 1836 ανέλαβε διοικητής τής ναυτικής μοίρας τού Αιγαίου. Επειδή μιλούσε ξένες γλώσσες έγινε υπασπιστής τού Όθωνα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840. Το 1844 προήχθη σε υποναύαρχο. Πέθανε στην Αθήνα το 1864.

 

 

115. Γεώργιος Σαχτούρης, αγωνιστής

Γεννήθηκε στην Ύδρα το 1783 και ασχολήθηκε με ναυτικές δραστηριότητες. Πήρε μέρος στην επανάσταση τού 1821 συμμετέχοντας σε πολλές ναυμαχίες, όπως αυτές των Πατρών, Σπετσών, Γέροντα, Σάμου και στην επιχείρηση τής Αλεξάνδρειας. Ο Καποδίστριας τον διόρισε αρχηγό τής μοίρας των ακτών τής Μεσσηνίας. Γρήγορα όμως πήγε με το μέρος τής αντιπολίτευσης. Επί Όθωνος κατετάγη στο Πολεμικό Ναυτικό, έφθασε μέχρι τον βαθμό του αντιναυάρχου, ενώ διετέλεσε και διοικητής τού πολεμικού ναυστάθμου τού Πόρου. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840, έναν χρόνο πριν πεθάνει (1841).

 

 

116. Θεοφάνης Σιατιστεύς, ιερωμένος, αγωνιστής

Ο Θεοφάνης Σιατιστεύς καταγόταν από τη Σελίτσα τού νομού Κοζάνης. Ήταν πτυχιούχος τής περιώνυμης Ακαδημίας των Κυδωνιών. Κατά την επανάσταση τού 1821 συνεργάστηκε με τον Εμμανουήλ Παππά και συμμετείχε στις επιχειρήσεις τής Χαλκιδικής. Αργότερα κατέβηκε στην Πελοπόννησο και συνέχισε τον αγώνα. Ο Όθων τον διόρισε Γραμματέα τής Ιεράς Συνόδου στη θέση τού Θεόκλητου Φαρμακίδη. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Το 1852 έγινε Μητροπολίτης τής Ιεράς Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας.

 

 

117. Γεώργιος Σκούφος, αγωνιστής

Ο Γεώργιος Σκούφος γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1803. Ήρθε στην Ελλάδα για να λάβει μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα. Μετά την Επανάσταση διορίστηκε διευθυντής των βασιλικών Ταχυδρομείων. Διετέλεσε βουλευτής και δήμαρχος Αθηναίων. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και στο βιβλίο των μελών αναφέρεται ως δήμαρχος.

 

118. Πέτρος Ομηρίδης Σκυλίτσης, φιλικός

Ο Πέτρος Ομηρίδης Σκυλίτσης γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1784. Είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρία. Πήρε μέρος στην Α΄ Εθνοσυνέλευση τής Επιδαύρου. Τον Απρίλιο τού 1822 ανέλαβε τη διοίκηση τής Κρήτης. Επί Καποδίστρια εξορίστηκε στη Σμύρνη, ενώ επί Όθωνα διορίστηκε εφέτης. Εξελέγη δήμαρχος Πειραιά το διάστημα 1841-1845 και 1848-1854. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837.

 

 

119. Διονύσιος Σολωμός, ποιητής

Ο υμνητής τής ελευθερίας, ο άνθρωπος που δεν είχε τίποτε άλλο στον νου του «πάρεξ ελευθερία και γλώσσα», ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε το 1798 στη Ζάκυνθο. Σε πολύ μικρή ηλικία έμεινε ορφανός και το 1808 έφυγε για σπουδές στην Ιταλία, με τη συνοδία τού Ιταλού δασκάλου του δε Ρώσση. Επτά χρόνια αργότερα πήρε απολυτήριο από το λύκειο τής Κρεμόνας και σπούδασε Νομικά στο πανεπιστήμιο τής Παβίας. Τότε άρχισε να γράφει στίχους στην ιταλική γλώσσα και γνώρισε διαπρεπείς φιλοσόφους, φιλολόγους και αξιόλογους εκπροσώπους τής λογοτεχνικής κίνησης τής εποχής. Το 1818 επέστρεψε στη Ζάκυνθο, όπου παρέμεινε δέκα χρόνια. Εκεί άρχισε να γράφει τα πρώτα του αξιόλογα στιχουργήματα στα Ελληνικά. Ύμνησε τον αγώνα των Ελλήνων για ελευθερία και συγκλονίστηκε από τη βαρβαρότητα τού κατακτητή. Πρώτο μεγάλο ποίημά του γραμμένο στα Ελληνικά είναι ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν», οι πρώτες στροφές τού οποίου καθιερώθηκαν ως εθνικός ύμνος τής Ελλάδας από τον Γεώργιο τον Α΄. Άλλα έργα του εμπνευσμένα από τον Αγώνα είναι η ωδή «Εις τον θάνατο τού λόρδου Βύρωνα», «Η καταστροφή των Ψαρών», «Η ωδή στον θάνατο τού Μάρκου Μπότσαρη», «Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι» κ.ά. Η επιμονή του να γράφει στην απλή γλώσσα τού λαού και όχι τη λογία τού έδωσε τον τίτλο τού εθνικού ποιητή τής Ελλάδας. Στα τέλη τού 1828 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κέρκυρα, όπου έγραφε ποιήματα σχεδόν απομονωμένος. Δεν ήρθε ποτέ στην ελεύθερη Ελλάδα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840. Στις 3 Φεβρουαρίου 1849 παρασημοφορήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό τού Σωτήρος, διότι «με την ποίησή του διέγειρε τα αισθήματα τού λαού στον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία». Πέθανε το 1857 στην Κέρκυρα, ύστερα από αλλεπάλληλες εγκεφαλικές συμφορήσεις. Τα οστά του μεταφέρθηκαν το 1865 στη Ζάκυνθο και τοποθετήθηκαν στο μαυσωλείο Κάλβου – Σολωμού.

 

 

120. Κωνσταντίνος Σούτσος, φιλικός

Ανήκε στην παλιά φαναριωτική οικογένεια Σούτσου, μέλη τής οποίας διετέλεσαν ηγεμόνες στη Μολδοβλαχία, διπλωματικοί υπάλληλοι, επιστήμονες και λόγιοι. Γιος τού Αλεξάνδρου Σούτσου, ήταν μέλος τής Φιλικής Εταιρίας. Ο Κωνσταντίνος Σούτσος διετέλεσε υπουργός στη Βλαχία. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1847.

 

 

121. Μιχαήλ Σούτσος, φιλικός

Ο Μιχαήλ Σούτσος ή Βόδας γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1778. Ο παππούς του Μιχαήλ Σούτσος ήταν ηγεμόνας στη Βλαχία. Ο ίδιος υπηρέτησε ως γραμματέας τού Μεγάλου Διερμηνέα τής Πύλης Ιωάννη Καρατζά. Το 1812 έγινε και ο ίδιος Διερμηνέας. Το 1819 έγινε ηγεμόνας τής Μολδαβίας. Το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία από τον Ιάκωβο Ρίζο Νερουλό. Το 1821 συνεργάστηκε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Μετά την αποτυχία τής επανάστασης στις Ηγεμονίες κατέφυγε στη Ρωσία και από εκεί στην Ελβετία. Επί Καποδίστρια διορίστηκε αντιπρόσωπος τής Ελλάδος στη Γαλλία. Ο Όθων τον όρισε πρεσβευτή τής Ελλάδος στη Γαλλία, τη Ρωσία, τη Σουηδία και τη Δανία. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840 και αναφέρεται ως πρεσβευτής και σύμβουλος Επικρατείας. Πέθανε το 1854 στην Αθήνα.

 

 

122. Νικήτας (Νικηταράς) Σταματελόπουλος, αγωνιστής

Γεννήθηκε το 1781 στο χωριό τής Μεσσηνίας Μεγάλη Αναστασίτσα. Ο πατέρας του ήταν ο ονομαστός αγωνιστής τής περιοχής Σταματέλος Τουρκολέκας. Διωγμένος από τους Τούρκους κατέφυγε μαζί με τον θείο του Θ. Κολοκοτρώνη στα Επτάνησα. Εντάχθηκε στα ρωσικά στρατεύματα και πολέμησε στην Ιταλία κατά τού στρατού τού Ναπολέοντα. Υπήρξε από τους μεγαλύτερους αγωνιστές τής ελληνικής επανάστασης. Πήρε μέρος στη μάχη τού Βαλτετσίου, στα Δολιανά, στην άλωση τής Τριπολιτσάς και στα Δερβενάκια, όπου για τον ηρωισμό του τον ονόμασαν Τουρκοφάγο. Επί Καποδίστρια και Όθωνα ανήκε στο κόμμα των Ναπαίων (ρωσόφιλο), γι’ αυτό συνελήφθη και καταδικάστηκε. Όταν αποφυλακίστηκε η υγεία του ήταν εξασθενημένη. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Το 1843, όταν δόθηκε Σύνταγμα, τού απενεμήθη ο βαθμός τού αντιστρατήγου και μια πενιχρή σύνταξη. Πέθανε το 1849 σε ηλικία 68 ετών.

 

 

123. Γεώργιος Σταύρου, φιλικός

Γιος τού έμπορου Ιωάννη Σταύρου από τα Ιωάννινα, γεννήθηκε το 1788. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία, την οποία ενίσχυσε οικονομικά. Προώθησε το κίνημα τού Φιλελληνισμού. Το 1824 ήρθε στην Ελλάδα να λάβει μέρος στον Αγώνα και συνεργάστηκε με τον Γεώργιο Κουντουριώτη. Υπήρξε ιδρυτής και πρώτος διευθυντής τής Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας, τού πρώτου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος τού κράτους. Ο Καποδίστριας τού ανέθεσε πολλά αξιώματα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1841 και αναφέρεται ως διοικητής τής Εθνικής Τράπεζας. Ο Γ. Σταύρου ίδρυσε και χρηματοδότησε νοσοκομεία, γηροκομεία, οικοτροφεία και βιβλιοθήκες στην Αθήνα και στα Ιωάννινα. Πέθανε το 1869.

 

124. Πέτρος Στεφανίτσης, αγωνιστής

Ο Πέτρος Στεφανίτσης γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1791. Τα εγκύκλια μαθήματα διδάχθηκε κατ’ οίκον. Ασκήθηκε στην φαρμακοποιία στους αδελφούς Τρύφου και παρακολούθησε μαθήματα Ιατρικής στο Collegio Medico, τον Ιατρικό Σύλλογο Κερκύρας. Από το 1810 άρχισε να ασκεί κλινική ιατρική ως υπίατρος τού τακτικού σώματος Κεφαλονιάς. Όταν ξέσπασε η Επανάσταση πήρε μέρος στη μάχη τού Πέτα το 1822, όπου οργάνωσε πρόχειρο νοσοκομείο για τους τραυματίες. Στη συνέχεια κατέβηκε στο Μεσολόγγι, όπου έμεινε σε όλες τις πολιορκίες μέχρι την έξοδο στις 10 Απριλίου 1826. Εκεί «εφάνη ουκ ολίγον χρήσιμος διά την εμπειρίαν τής τέχνης του, επισκεπτόμενος ακουράστως τους ασθενείς στρατιώτας, χωρίς ποτέ να αποβλέψη εις πληρωμήν, δαπανών μάλιστα και εξ ιδίων εις ιατρικά», κατά τα αρχεία τού Αγώνος. «Συμμετασχών τής εξόδου εσώθη μετά τού θετού υιού αυτού Νικολάου». Πήρε μέρος ως εκπρόσωπος τής Λευκάδας στη συγκρότηση τού επτανησιακού στρατιωτικού σώματος. Μέχρι τον Ιούλιο τού 1827 προσέφερε αμισθί τις υπηρεσίες του ως γιατρός στο νοσοκομείο τού Ναυπλίου. Το 1835 ο Στεφανίτσης βρίσκεται στην Αθήνα, όπου με πολλές δυσκολίες απέκτησε άδεια άσκησης τού ιατρικού επαγγέλματος. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Ήταν επίσης μέλος τής Αρχαιολογικής Εταιρείας, αποδεικνύοντας το ενδιαφέρον του για την πρόοδο τής παιδείας και τού πολιτισμού. Πέθανε στην Αθήνα στις 6 Μαρτίου 1863.

 

125. Ιωάννης Σωμάκης, αγωνιστής

Ο Ιωάννης Σωμάκης γεννήθηκε το 1794 στο Χαλκί τής Ηπείρου. Έλαβε μέρος στον αγώνα για την απελευθέρωση τού έθνους. Έγινε πρόεδρος τού Αρείου Πάγου. Διετέλεσε σύμβουλος και μέλος πολλών επιστημονικών συλλόγων, όπως τής Αρχαιολογικής Εταιρείας. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Πέθανε το 1854.

 

 

126. Ζήσης Σωτηρίου, αγωνιστής

Με καταγωγή από τα Σέρβια, γιος τού κλεφταρματωλού των Σερβίων καπετάν Σωτήρη, κατοικούσε στην Πέστη τής Ουγγαρίας. Ήταν από τους πρώτους Έλληνες που κατέβηκαν στην Ελλάδα για να αγωνιστούν για την ελευθερία τής πατρίδας. Πολέμησε με τον Εμμανουήλ Παππά στην εξέγερση στη Χαλκιδική καθώς και σε άλλες μάχες στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα. Από το 1830 και μέχρι τον θάνατό του έλαβε μέρος στα περισσότερα επαναστατικά κινήματα στον ελλαδικό χώρο και στο εξωτερικό. Κατετάγη στους γαριβαλδινούς και πήγε στην Ιταλία ως εθελοντής για να πολεμήσει εναντίον των αυστριακών στρατευμάτων κατοχής. Με την ανακήρυξη τού ανεξάρτητου ελληνικού κράτους δούλεψε ως αρχαιοφύλακας στο Μουσείο τής Ακρόπολης. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837. Σε άρθρο τής εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» εξαίρεται η μεγάλη του ανιδιοτέλεια και η αγάπη για την πατρίδα: «Ήταν ένας άνθρωπος τού μόχθου, ένας πατριώτης, ανιδιοτελής, γεμάτος ζήλο, ο οποίος όταν προτάθηκε για παράσημο και αύξηση μισθού για τις υπηρεσίες που προσέφερε αρνήθηκε και τα δύο, δηλώνοντας πως ποτέ πώποτε δεν εζήτησα ούτε αμοιβήν τινά, ούτε αύξησιν τής μισθοδοσίας μου, αν δε εκπληρώ το καθήκον μου πιστώς και τιμίως, τούτο το πράττω σύμφωνα με τας αρχάς μου και με τον όρκον, τον οποίο έδωσα εις την πατρίδα...».

 

 

127. Παπα-Κώστας Τζαμάλας, αγωνιστής, πολιτικός

Καταγόταν από τη Φθιώτιδα. Μαζί με τους αδελφούς του πήρε ενεργό μέρος στην Επανάσταση και διακρίθηκε σε πολλές μάχες υπό τις διαταγές των αρματολών Κοντογιανναίων τής Υπάτης. Μετά τον θάνατο τού I. Καποδίστρια, στη διάρκεια των εμφύλιων σπαραγμών, πήγε με το μέρος των συνταγματικών (1832). Επί Όθωνα έγινε αντισυνταγματάρχης και το 1844 εξελέγη βουλευτής. Αργότερα, μαζί με τους Βελέντζα, Κοντογιάννη, Κομνά, Τράκα κ.ά., ανέλαβε την ηγεσία τού αντιοθωνικού στασιαστικού κινήματος, αλλά καταδιώχθηκε και αναγκάστηκε να καταφύγει στη Θεσσαλία. Όταν δόθηκε αμνηστία (1848) εξακολούθησε τη δραστηριότητά του και δεν δίστασε να στασιάσει εκ νέου, έφτασε μάλιστα με τους άνδρες του έως τον Ελικώνα, αλλά αναγκάστηκε, ηττημένος από τον Γρίβα Γαρδικιώτη, να καταθέσει τα όπλα. Στον Κριμαϊκό πόλεμο (1853-1856), μαζί με τους Φαρμάκη, Δυοβουνιώτη και Πανουργιά, επιχείρησε εισβολή στη Θεσσαλία, όπου επαναστάτησε το Πήλιο. Η υπογραφή συνθήκης ειρήνης μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας τον ανάγκασε να ανακόψει τη δραστηριότητά του. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837 και αναφέρεται στο βιβλίο των μελών ως αντισυνταγματάρχης.

 

128. Γεώργιος Κ. Τισαμενός, αγωνιστής, πολιτικός

Ο Γεώργιος Τισαμενός γεννήθηκε στους Φραγκάδες τού Ζαγορίου Ιωαννίνων. Το όνομά του ήταν Καραγιαννόπουλος. Σπούδασε στο Βουκουρέστι και ήταν μαθητής τού Φωτιάδη και τού Δούκα. Με το ξέσπασμα τής Επανάστασης το 1821 επέτρεψε στην Αθήνα για να λάβει μέρος στον Αγώνα. Διετέλεσε γραμματέας τού Παπαφλέσσα και έλαβε μέρος στη μάχη στο Μανιάκι. Επί Καποδίστρια υπηρέτησε στη Γ. Γραμματεία Επικρατείας ως συνεργάτης τού Σπ. Τρικούπη. Επί Όθωνος υπηρέτησε σε διοικητικές θέσεις και διετέλεσε υπουργός Οικονομικών το 1839. Υπήρξε εντιμότατος, αφού παραιτήθηκε από τη θέση του γιατί αρνήθηκε να μειώσει τη φορολογία σε προστατευόμενο τού επιτετραμμένου τής Γαλλίας. Έγινε διευθυντής τής Αστυνομίας Αθηνών-Πειραιώς, αλλά παραιτήθηκε για να αγωνιστεί για την απελευθέρωση τής Ηπείρου και τής Κρήτης. Διετέλεσε υπουργός Ναυτικών και πρόεδρος τού Ελεγκτικού Συνεδρίου. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Πέθανε απογοητευμένος που δεν είδε την ιδιαίτερη πατρίδα του ελεύθερη.

 

 

129. Σπυρίδων Τρικούπης, αγωνιστής, πολιτικός, λόγιος

Γόνος εύπορης οικογενείας, γεννήθηκε στο Μεσολόγγι το 1788. Σπούδασε φιλολογία στη Ρώμη και στο Παρίσι. Με την έκρηξη τής Επαναστάσης επέστρεψε στην Ελλάδα για να συμμετάσχει ενεργά σε αυτή. Το 1824 ασχολήθηκε με την πολιτική και εκλεγόταν συνεχώς ως πληρεξούσιος τού Μεσολογγίου. Επί Ιωάννη Καποδίστρια διορίστηκε Γενικός Γραμματέας Επικρατείας επί εξωτερικών θεμάτων. Διαφώνησε όμως και ξεκίνησε συνεργασία με τον Μαυροκορδάτο. Χρημάτισε υπουργός Εξωτερικών και διηύθυνε τις διαπραγματεύσεις που κατέληξαν στην εκλογή τού Όθωνα ως βασιλέως τής Ελλάδος. Ήρθε σε ρήξη με τους Βαυαρούς και γι’ αυτό ανέλαβε την ελληνική πρεσβεία στο Λονδίνο. Συνέβαλε στην ψήφιση τού Συντάγματος το 1844. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1840. Πέθανε στην Αθήνα το 1873.

 

 

130. Ριχάρδος Τσωρτς, φιλέλλην, αγωνιστής

Ο Sir Richard Chuch,τρατιωτικός από την Ιρλανδία, γεννήθηκε το 1784. Πολύ νέος κατετάγη στον στρατό. Πολέμησε στους ναπολεόντειους πολέμους και το 1813 συνέστησε μια στρατιωτική μονάδα από Έλληνες για λογαριασμό των Βρετανών. Το 1827 οι Έλληνες τον κάλεσαν να αναλάβει την αρχιστρατηγία τού στρατού ξηράς. Έγινε αρχηγός τής Δυτικής Ελλάδος, Σύμβουλος Επικρατείας, πληρεξούσιος στην Α΄ Εθνοσυνέλευση των Αθηνών το 1843 και γερουσιαστής το 1844. Δεν είχε ιδιαίτερες στρατηγικές ικανότητες και αυτό οδήγησε στην πανωλεθρία των Ελλήνων στον Ανάλατο και στην παράδοση τής Ακρόπολης. Έλαβε όμως μέρος σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις. Παρέμεινε στην Ελλάδα και μετά την απελευθέρωση. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Πέθανε στην Αθήνα το 1873 και ο τάφος του βρίσκεται στο Α΄ Νεκροταφείο

 

.

131. Δημήτριος Τσώκρης, αγωνιστής

Ο Δημήτριος Τσώκρης γεννήθηκε το 1796 με καταγωγή από το Άργος. Όταν άρχισε η Επανάσταση έδρασε ως αρχηγός τής επαρχίας τού Άργους και τάχθηκε υπό τις διαταγές τού Κολοκοτρώνη. Έλαβε μέρος στην πολιορκία τού Ναυπλίου, στην απόκρουση τού Δράμαλη και αγωνίστηκε με ηρωισμό στη μάχη τού Αγ. Σώστη. Συνέχισε τον πόλεμο κατά τού Ιμπραήμ και δεν σταμάτησε μέχρι που έφυγαν οι Τούρκοι από την Πελοπόννησο. Υπέρμαχος τού Καποδίστρια υπήρξε ο πρόεδρος τού Ανωτάτου Στρατοδικείου που καταδίκασε τον φονιά τού Κυβερνήτη. Αντιτάχθηκε στον Όθωνα και εξορίστηκε, αλλά επέστρεψε στη Ελλάδα μετά την εξορία τού Όθωνα και έγινε υπασπιστής τού Γεωργίου τού Α΄. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1837.

 

 

132. Θεόκλητος Φαρμακίδης, ιερωμένος, φιλικός, λόγιος

Ο Διδάσκαλος τού Γένους και κορυφαίος διαφωτιστής και αγωνιστής τής ελληνικής επαναστάσεως γεννήθηκε στη Νίκαια τής Λάρισας, όπου μορφώθηκε και χειροτονήθηκε διάκονος. Φοίτησε στη Μεγάλη τού Γένους Σχολή το διάστημα 1804-1806, στη Σχολή των Κυδωνιών και στην Ακαδημία τού Ιασίου από το 1806 μέχρι το 1811. Τότε διορίστηκε εφημέριος στον ναό τού Αγίου Γεωργίου στη Βιέννη, όπου παρέμεινε από το 1811 μέχρι το 1817. Εκεί γνωρίστηκε και με τον Απόστολο Αρσάκη, τού οποίου δεν συμμεριζόταν την άποψη στον τομέα τής γλώσσας. Έγινε μέλος τής Φιλικής Εταιρίας. Από το 1816 μέχρι το 1818 συνέχισε, μαζί με τον Κωνσταντίνο Κοκκινάκη, την έκδοση τού «Λόγιου Ερμή». Όταν ήρθε στην Ελλάδα εξέδωσε την εφημερίδα «Ελληνική σάλπιγξ». Διαφώνησε με τον Καποδίστρια, μετά τη δολοφονία τού οποίου διορίστηκε έφορος τού «Εν Αιγίνη Γενικού και Προκαταρκτικού Σχολείου». Επί Αντιβασιλείας ήταν σύμβουλος τού Μάουρερ σε θέματα εκκλησιαστικά και εργάστηκε υπέρ τού αυτοκέφαλου τής ελληνικής Εκκλησίας. Το 1833 διορίστηκε Γραμματέας τής Ιεράς Συνόδου τής Εκκλησίας τού Βασιλείου τής Ελλάδος. Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836) και ένας από τους φίλους τού Απόστολου Αρσάκη που τον συμβούλευαν να βοηθήσει την Εταιρεία στο έργο της. Πέθανε φτωχός στην Αθήνα το 1860.

 

 

133. Ιωάννης Φιλήμων, φιλικός, αγωνιστής, δημοσιογράφος

Ο ιστορικός και εκδότης Ιωάννης Φιλήμων γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1798/99. Φοίτησε στη Μεγάλη τού Γένους Σχολή και εργάστηκε στο Πατριαρχικό Τυπογραφείο όπου έμαθε την τέχνη τής τυπογραφίας. Η παράδοση θέλει τον Φιλήμονα να φιλοξενείται ως πρόσφυγας στο σπίτι τής οικογένειας Υψηλάντη στην Κωνσταντινούπολη, όπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. Τον Οκτώβριο τού 1821 κατέβηκε στην Πελοπόννησο και διετέλεσε γραμματέας τού Δ. Υψηλάντη. Για λόγους υγείας δεν μπόρεσε να τον ακολουθήσει και προσελήφθη από τον Θεόδωρο Νέγρη ως γραμματέας τού Εκτελεστικού. Με την εισβολή τού Δράμαλη έδωσε σωστές πληροφορίες στον Κολοκοτρώνη για τις δυνάμεις τού εχθρού. Συμμετείχε στη μάχη των Δερβενακίων. Εργάστηκε ως γραμματέας στην Κκυβέρνηση τού Γεωργίου Κουντουριώτη το 1825. Δραστηριοποιήθηκε εναντίον τού Καποδίστρια και μπήκε στην υπηρεσία των Μαυρομιχαλαίων. Αρνήθηκε όμως να εκδώσει αντιπολιτευτική εφημερίδα, γιατί εν τω μεταξύ συμφώνησε με την άποψη τού Καποδίστρια ότι έπρεπε να γίνει ανακατανομή των εθνικών γαιών. Αργότερα, επί Όθωνος, εξέδωσε την εφημερίδα «Αιών». Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και διετέλεσε μέλος τού Διοικητικού της Συμβουλίου τα έτη 1844 έως 1849. Ως δημοσιογράφος διετύπωσε πολλές φορές την αντίθεσή του με τους διοικούντες τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Πέθανε στην Αθήνα το 1874.

 

 

134. Νικήτας Φλέσσας, φιλικός, αγωνιστής

Ο Νικήτας Δικαίος ή Φλέσσας γεννήθηκε το 1774 στην Πολιανή Μεσσηνίας και ήταν αδελφός τού Παπαφλέσσα. Υπήρξε από τους σημαντικότερους οπλαρχηγούς τού Αγώνα. Στα αρχεία τής τσαρικής Αστυνομίας αναφέρεται ως μέλος τής Φιλικής Εταιρίας. Διακρίθηκε σε πολλές μάχες, όπως στην Τρίπολη, την Κόρινθο, στα Δερβενάκια, στο Αγινόρι και στην καταστροφή τού Δράμαλη. Πολέμησε ηρωικά και για να διώξει τον Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Πέθανε στην Αθήνα το 1846.

 

 

135. Νικόλαος Φλογαΐτης, φιλικός, αγωνιστής

Ο Νικόλαος Φλογαΐτης γεννήθηκε το 1799 στην Οδησσό, αλλά ο πατέρας του ήταν από την Λευκάδα. Ήταν νομομαθής και γλωσσομαθής. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και ήρθε στην Ελλάδα για να λάβει μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα. Το 1824 τιμήθηκε με τον βαθμό τού ταγματάρχη. Το 1826 δημιούργησε το «επτανησιακό σώμα» και πολέμησε στην πολιορκία τής Ακροπόλεως. Επί Καποδίστρια ήταν πρόεδρος πρωτοδικών και έγινε αρεοπαγίτης, παραμένοντας στη θέση αυτή μέχρι το 1844. Το 1862 ήταν πρόεδρος εφετών στο Ναύπλιο. Μετέφρασε από τα Γαλλικά το έργο «Οι διαβόητοι πλάνοι», αγνώστου συγγραφέως (Αίγινα 1825), και έγραψε εγχειρίδιο για τις «Στοιχειώδεις αρχές τής Μουσικής». Απεβίωσε στη Χαλκίδα το 1867. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836).

 

 

136. Χατζή-Χρήστος, αγωνιστής, πολιτικός

Ο Χατζή-Χρήστος Ντάγκοβιτς, Σέρβος βουλγαρικής καταγωγής, γεννήθηκε στο Βελιγράδι το 1783. Λόγω τής καταγωγής του είχε αποκτήσει την προσωνυμία Βούλγαρης και σε πολλές πηγές αναφέρεται και με τα δύο ονόματα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836. Πέθανε το 1853.

 

 

137. Δημήτριος Χατζίσκος, αγωνιστής, πολιτικός

Ο Δημήτριος Χατζίσκος ή Χατσίσκος γεννήθηκε στη Λαμία το 1805. Υπηρέτησε ως στρατιώτης από την αρχή τής Επανάστασης μέχρι το 1828. Μετά το τέλος τού Αγώνα ήρθε στην Αθήνα. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1836 και στο βιβλίο των μελών της αναφέρεται ως γερουσιαστής, υπουργός Παιδείας. Στις εκλογές τού 1844 εξελέγη βουλευτής. Έκτοτε διετέλεσε πρόεδρος τής Βουλής, γερουσιαστής, υπουργός των Εκκλησιαστικών στην κυβέρνηση Κολοκοτρώνη το 1862. Πέθανε στην Αθήνα το 1877.

138. Νικόλαος Χορτάκης, αγωνιστής, γιατρός, φιλόλογος και φιλόσοφος

Ο Νικόλαος Χορτάκης γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1800. Σπούδασε Ιατρική στην Ιένα τής Γερμανίας. Εργάστηκε ως δάσκαλος στο Γυμνάσιο τής Σμύρνης. Κατά τη διάρκεια τού Αγώνα ήταν γιατρός των ελληνικών στρατευμάτων. Διετέλεσε δάσκαλος μαθηματικών στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης (1828-1830) και στο Κεντρικό Σχολείο τής Αίγινας. Υπηρέτησε ως καθηγητής Φυσικών και Μαθηματικών στο Ναύπλιο και γυμνασιάρχης στο Β΄ Γυμνάσιο Αθηνών. Έγραψε «Ανθρωπολογία, Σωματολογική και Ψυχολογική» (1848), «Λογική» και γεωγραφικά εγχειρίδια που στηρίχθηκαν σε ξένη βιβλιογραφία.(1854). Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836). Πέθανε στην Αθήνα το 1864.

 

139. Μιχαήλ Χουρμούζης, αγωνιστής, θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος και πολιτικός

Ο Μιχαήλ Χουρμούζης γεννήθηκε το 1804 στην Κωνσταντινούπολη και ήρθε στην Ελλάδα τον Μάιο τού 1821. Πολέμησε στη Ρούμελη, την Πελοπόννησο και την Κρήτη, όπου έμεινε ώς το 1883. Ξαναγύρισε στον στρατό, έλαβε μέρος στην καταδίωξη των ληστών και αποστρατεύτηκε το 1850 με τον βαθμό τού συνταγματάρχη. Ήταν βουλευτής από το 1851 ώς το 1856. Το 1854 πήρε μέρος στην επανάσταση στη Θεσσαλία. Το Μάιο τού 1856 επέστρεψε στη γενέτειρά του για να αφοσιωθεί σε θέματα τού αλυτρώτου Ελληνισμού με την εφημερίδα «Αρμονία». Δείγμα τού σατιρικού του ταλέντου έδωσε με τις επιφυλλίδες που δημοσίευσε στην εφημερίδα «Εποχή» στο Ναύπλιο. Η αιχμηρή γλώσσα, το ζωηρό ύφος και η ευθυβολία τής σάτιρας είναι οι κύριες αρετές που χαρακτηρίζουν τα θεατρικά του κείμενα, όπως είναι ο «Λεπρέντης», ο «Χαρτοπαίκτης», ο «Οψίπλουτος» κ.ά. Μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έγινε το 1836 και στα αρχεία της αναφέρεται ως λογοτέχνης, βουλευτής. Πέθανε το 1882.

 

140. Αναστάσιος Χριστόπουλος, ιερολοχίτης, δικαστικός

Ο Αναστάσιος Χριστόπουλος γεννήθηκε στην Ανδρίτσαινα. Σπούδασε Νομικά και Φιλοσοφία στην Κωνσταντινούπολη και την Πίζα. Με το ξέσπασμα τής Επανάστασης κατετάγη στον Ιερό Λόχο. Συνελήφθη αλλά δραπέτευσε και παρέμεινε στο Ιάσιο. Το 1828 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα. Διορίστηκε στο δικαστικό σώμα των Σπετσών, τής Κέας, τής Αίγινας ως πρόεδρος δικαστηρίου. Στη συνέχεια ήρθε στην Αθήνα, όπου υπηρέτησε ως δικαστικός. Έγινε μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας το 1842 και αναφέρεται ως εφέτης στη Σπάρτη. Πέθανε το 1854.

 

141. Γεώργιος Χρυσίδης, πολιτικός, εφημεριδογράφος

Ο Γεώργιος Χρυσίδης γεννήθηκε το 1799 στον Πολύγυρο τής Χαλκιδικής. Συμμετείχε ως πληρεξούσιος τής Μακεδονίας και τής περιοχής Μαντεμίου (βόρειος Χαλκιδική) στις Εθνοσυνελεύσεις Ερμιόνης (Γ΄, 1827), Τροιζήνας (Γ΄, 1827) και Άργους (Δ΄, 1828). Χρημάτισε επίσης γραμματέας των Εθνοσυνελεύσεων Ερμιόνης και Τροιζήνας. Διατέλεσε εφημεριδογράφος και διευθυντής τής Γενικής Εφημερίδος τής Ελλάδος καθώς και τής Εθνικής Εφημερίδος το διάστημα 1832-1833. Κατά τη διάρκεια τής θητείας του αγωνίστηκε για την διατήρηση τού δημόσιου χαρακτήρα τού Εθνικού Τυπογραφείου και αντιτάχθηκε στις προτάσεις για παραχώρησή του σε ιδιωτικά συμφέροντα. Μετά την ίδρυση τού ελληνικού κράτους φρόντισε για την αποκατάσταση των Μακεδόνων προσφύγων. Είχε πλούσιο συγγραφικό έργο και συνέταξε πολλές αρχαιολογικές μελέτες. Επίσης μετέφρασε αρκετά έργα Γάλλων συγγραφέων στην Ελληνική, όπως π.χ. τού Ζαν Μπατίστ Σαΰ (Jean-Baptiste Say). Ήταν ιδρυτικό μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (1836) και στα Αρχεία της αναφέρεται ως αντιπρόεδρος τού Ελεγκτικού Συνεδρίου. Πέθανε το 1873 στην Αθήνα.

 

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός