Ο Απόστολος Αρσάκης συναντά δύο Αρσακειάδες στη Ρουμανία

 

Το καλοκαίρι τού 1872 η Αμεναΐς Καβανιάρη, διευθύντρια τού Αρσακείου, πριν αναχωρήσει για τη Βιέννη, όπου θα περνούσε το διάστημα τής άδειά της, προσεκλήθη από τον Απόστολο Αρσάκη να περάσει από το Βουκουρέστι για να τη συναντήσει και να ενημερωθεί από εκείνη τα νέα τού Σχολείου. Η Αμεναΐς Καβανιάρη τότε τον πληροφόρησε ότι δύο απόφοιτοι τού Αρσακείου, οι οποίες ήταν επί 7 χρόνια εσωτερικές στο Σχολείο, βρίσκονταν εγκατεστημένες προσωρινά στη Βράιλα. Ο Αρσάκης θέλησε να τις συναντήσει και αμέσως ζήτησε από τον πατέρα τους να τις συνοδεύσει στην εξοχική του κατοικία στο Παραϊπάνι για να τους φιλοξενήσει.

Apostol Arsache1

Ο Απόστολος Αρσάκης στην Ρουμανία

Οι δύο αδελφές ήταν η Μαρία και η Ελένη Χρηστίδου. Μετά την τιμητική πρόσκληση, ξεκίνησαν μαζί με τον πατέρα τους το ταξίδι, αναπλέοντας με ποταμόπλοιο τον Δούναβι, και έφθασαν στο Γιούργεβο. Από εκεί με άμαξα πήγαν στο μεγάλο κτήμα τού ευεργέτη στο Παραϊπάνι, όπου ο Απόστολος Αρσάκης περνούσε τα καλοκαίρια του. Από τις δύο αδελφές η Μαρία Χρηστίδου-Αλεξανδρίδου, το 1898, έγινε διευθύντρια τού Αρσακείου. Το 1936 οι μαθήτριές της, Αρσακειάδες και μέλη τού Συλλόγου Αποφοίτων τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, την παρακάλεσαν να γράψει τις αναμνήσεις της από τον Απόστολο Αρσάκη για να δημοσιευθούν στον τόμο «Φυσιογνωμίαι τινες Αρσακειάδων». Έτσι μπορούμε μέχρι σήμερα να διαβάσουμε τις λεπτομέρειες τής συνάντησης αυτής.

IMG 0002 1024x573.jpgarsakchi

Το σπίτι τού Απόστολου Αρσάκη στο Παραϊπάνι σε φωτογραφία τού 1943

«Ενθυμούμαι ακόμη την εξαιρετικήν εντύπωσιν που μου έκαμεν. Ωμοίαζε καταπληκτικά με την εν τω Αρσακείω προτομήν του με τη διαφορά ότι ήτο μία ζωηρά, ολοζώντανη φυσιογνωμία, γεμάτη αγαθότητα και υγείαν. Και όπως ήτο ολόλευκα ενδεδυμένος, με τα άσπρα του μαλλιά και το ρόδινον τής υγείας χρώμα, μού εγέννησεν την εντύπωσιν ότι ήτο η ενσάρκωσις τού Γεροστάθη, τού ήρωος τού αλησμονήτου εκείνου βιβλίου τού Λέοντος Μελά. Με το βιβλίον αυτό ο έξοχος εκείνος πατριώτης διαπαιδαγώγησε γενεάς Ελληνοπαίδων και τους δίδαξε να γνωρίζουν και να αγαπήσουν όλας εκείνας τας αρετάς, αι οποίαι ανέδειξαν την φυλήν μας.»

Συνεχίζοντας τη διήγησή της η Μαρία Αλεξανδρίδου έγραψε ότι ο Αρσάκης τούς φιλοξένησε επί μία ολόκληρη εβδομάδα και δεν σταματούσε να ρωτά τον πατέρα τους, ο οποίος πριν λίγο χρόνο ήταν στην Ελλάδα, για την κατάσταση που επικρατούσε εκεί. Τις ρωτούσε και τις πιο μικρές λεπτομέρειες για τη ζωή τους στο Αρσάκειο. Εκείνες με παιδική αφέλεια τού εξέφρασαν τη βαθειά ευγνωμοσύνη τους για τη μητρική στοργή με την οποίαν τους περιέβαλαν οι εξαιρετικές και ευγενικές διευθύντριές τους, η εξαιρετικής μόρφωσης και ανατροφής κ. Αμ. Καβανιάρη και η σεμνή, μετριόφρων και δραστήρια κ. Καλλιόπη Πετροκοκκίνου.

inside agia anastasia1886

Ο ναός τής Αγίας Αναστασίας τής Ρωμαίας στο Αρσάκειο

Με εξαιρετικό όμως ενδιαφέρον ρωτούσε και άκουγε τις αφηγήσεις τους, ιδίως για τους εκκλησιασμούς στο παρεκκλήσι τού Αρσακείου, το οποίο είχε αφιερωθεί στην Αγία Αναστασία, εις μνήμην τής συζύγου του. Ρωτούσε ακόμα για τις ακολουθίες τής Μεγάλης Εβδομάδος, πώς γινόταν ο στολισμός τού Επιταφίου με λουλούδια από τις μαθήτριες και πώς γίνεται η περιφορά του, πώς γίνεται η ακολουθία τής Αναστάσεως και ζητούσε να τού περιγράψουν το χαρούμενο δείπνο που ακολουθούσε με τα τσουρέκια και τα κόκκινα αβγά, ενώ οι μαθήτριες έψαλλαν με χαρά το «Χριστός Ανέστη». Στο σημείο αυτό ο Απόστολος Αρσάκης συγκινημένος διέκοψε την περιγραφή που έκαναν οι δύο μαθήτριες και τους ζήτησε να ψάλουν το «Χριστός Ανέστη». Τις άκουσε με προσοχή και μεγάλη συγκίνηση. Οι νεαρές μαθήτριες με υπερηφάνεια τού είπαν ότι η βασίλισσα Όλγα επί έναν ολόκληρο χρόνο τις Κυριακές εκκλησιαζόταν στην εκκλησία τού Αρσακείου και εκεί για πρώτη φορά μετέλαβε των αχράντων μυστηρίων ο διάδοχος τού ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνος. Του είπαν ακόμα ότι η βασίλισσα Όλγα, νεόνυμφη, επισκέφθηκε το Αρσάκειο μαζί με τον Γεώργιο τρεις ημέρες μετά την άφιξή της στην Αθήνα και οι μαθήτριες τής προσέφεραν δώρα που οι ίδιες είχαν κατασκευάσει. Του είπαν ακόμα ότι η βασίλισσα Όλγα ερχόταν συχνά στις «συναναστροφές» που γίνονταν κάθε Σάββατο, όπου διασκέδαζε και χόρευε με τις μαθήτριες. Ιδιαίτερα τόνισαν ότι κατά τη δεξίωση που γινόταν για τον νέο χρόνο η βασίλισσα μοίραζε προσωπικά τα δώρα στις μαθήτριες. Στη μεγάλη δεξίωση τής Αποκριάς, κατά την οποία οι μαθήτριες ανέβαζαν διάφορα θεατρικά έργα στα Ελληνικά και τα Γαλλικά, τη συνόδευε και ο βασιλιάς Γεώργιος.

imagesFZZ9E2W2

Ο ναός τού Αγίου Παντελεήμονος στο Παραϊπάνι. Τον έκτισε ο Απόστολος Αρσάκης για να εκκλησιάζονται οι χωρικοί που εργάζονταν στα κτήματά του.

Την Κυριακή που συνέπεσε με την παραμονή τής οικογένειας Χρηστίδη στο Παραϊπάνι, ο Αρσάκης προσκάλεσε τους φιλοξενουμένους του να παρακολουθήσουν τη λειτουργία στην εκκλησία την οποία είχε κτίσει εκεί. Ύστερα επισκέφθηκαν το σχολείο, ένα ευρύ και ευάερο οίκημα που έκτισε για τα παιδιά των χωρικών του.

Arsaki's School

Το κτήριο τού σχολείου που έκτισε ο Απόστολος Αρσάκης στο Παραϊπάνι για τα παιδιά των κατοίκων τού χωριού.

Και ολοκληρώνοντας την περιγραφή της η Μαρία Αλεξανδρίδου γράφει: «Τέλος έφθασε και η ημέρα τής αναχωρήσεώς μας. Ότε δε απεχαιρετώμεν αυτόν, ηυχαρίστησε τον πατέρα μου διά την χαράν που ησθάνθη γνωρίσας δύο μαθητρίας τού Αρσακείου και αντιληφθείς ο ίδιος ποίαν εκπαίδευσιν και μόρφωσιν ελάμβανον αι Ελληνίδες εἰς το ίδρυμα το οποίον εδώρησεν εις την Ελλάδα. Εξέφρασε δε συγχρόνως την λύπη του, διότι δεν έκτισε το Αρσάκειον πολύ πριν και δεν έστειλε τας θυγατέρας του να εκπαιδευθούν και ανατραφούν ελληνικά και να ζήσουν ως Ελληνίδες. Ο πατήρ μου απήντησεν ότι η προσφορά του υπήρξε διά την Ελλάδα μέγα ευεργέτημα αλλά και το ιδικόν του όνομα θα μείνη αθάνατον με το έργον αυτό. Δακρύοντες όλοι τον απεχαιρετήσαμεν ευχαριστούντες αυτόν διά την φιλοξενίαν και την τιμήν που μας έδωσε.»

34[1]

Η Μαρία Αλεξανδρίδου με μαθήτριές της στο Αρσάκειο

Πόσο αποκαλυπτική για τις σκέψεις τού ευεργέτη ήταν αυτή η τελευταία συνομιλία! Ο Απόστολος Αρσάκης, μαθητής τού Νεόφυτου Δούκα ο ίδιος, γνώριζε πολύ καλά τη σημασία τής εκπαίδευσης για τη ζωή των ανθρώπων. Έχοντας χάσει με τραγικό τρόπο τον γιο του, δυσανασχετούσε με το γεγονός ότι οι δύο κόρες του δεν είχαν μορφωθεί όπως εκείνος θα ήθελε, αλλά όπως και όσο εκπαιδεύονταν οι γυναίκες την εποχή εκείνη στην Ρουμανία και δεν είχαν πάρει ελληνική παιδεία. Ο Απόστολος Αρσάκης αγαπούσε το Αρσάκειο και φρόντιζε με κάθε τρόπο να μαθαίνει τι γίνεται σε αυτό. Ήθελε να είναι σίγουρος ότι άξιζε τον κόπο η προσφορά του στην πατρίδα. Δύο χρόνια μετά, στις 16 Ιουλίου 1874, πέθανε ήρεμος και σίγουρος για την αξία αυτής τής προσφοράς του.

H ανακοίνωση τής δωρεάς τού Αποστόλου Αρσάκη

Ο ενθουσιασμός των πρώτων ετών μετά την ίδρυση τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και η επιτυχής λειτουργία των Σχολείων της σύντομα κατέστησαν την Φ.Ε. βασικό φορέα για την εκπαίδευση των κοριτσιών. Το πρώτο Δ.Σ. με ζήλο επιδόθηκε στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της, εκμεταλλευόμενο στο έπακρο τις σχέσεις των μελών του και στο εσωτερικό τής Ελλάδας αλλά και στον Ελληνισμό τού εξωτερικού, o οποίος θαύμαζε τους Έλληνες και τους ηρωικούς τους αγώνες για την ελευθερία. Από παντού συγκεντρωνόταν στο ταμείο τής ΦΕ παντός είδους εισφορές όχι μόνο από τους ομογενείς αλλά και από τους Έλληνες εντός ή εκτός τού απελευθερωθέντος ελληνικού κράτους. Άλλωστε το μοναδικό εισόδημα τής Εταιρείας την εποχή εκείνη ήταν οι εισφορές των μελών και τα στοιχειώδη δίδακτρα που πλήρωναν οι μαθήτριες. Με τα χρήματα αυτά συντηρούσε το Αλληλοδιδακτικό σχολείο, το Διδασκαλείο, το Οικοτροφείο, πλήρωνε τα ενοίκια των σχολικών κτηρίων και κάλυπτε  τους μισθούς των Εκπαιδευτικών.

Με το πέρασμα τού χρόνου ο αριθμός των μαθητριών αυξήθηκε, οι ανάγκες τού Σχολείου μεγάλωναν και η εξεύρεση κατάλληλου κτηρίου ικανού για την στέγασή του γινόταν ολοένα δυσκολότερη. Έτσι το 1842 με τη μεσολάβηση τής βασίλισσας Αμαλίας η ΦΕ αγόρασε από τη Μονή Ζωοδόχου Πηγής, που βρισκόταν στο Γαύριο τής Άνδρου, ένα οικόπεδο 8.620 τετραγωνικών πήχεων, προς 2 δραχμές τον πήχη, στη γωνία των οδών Πανεπιστημίου (τότε ονομαζόταν Μεγάλο Βουλεβάρτο) και Πεσμαζόγλου (τότε ονομαζόταν Μενάνδρου). Με την παρέμβαση τού Όθωνα «η συγκατάθεσις τής αγοράς» έγινε «κατά την αίτησιν τής Εταιρείας». Αργότερα η Μονή προσέφερε δωρεάν στη Φ.Ε. το υπόλοιπο τμήμα τού οικοπέδου που τής ανήκε.

Έτσι η Εταιρεία συγκέντρωνε πλέον χρήματα για την οικοδόμηση ιδιόκτητου σχολικού κτηρίου. Στις 13 Νοεμβρίου 1846 ο Γενικός Γραμματέας Ευστάθιος Σίμος ανακοίνωσε στη Γενική Συνέλευση των εταίρων τής ΦΕ ότι «…Από τας τεχνικάς χείρας τού αρχιτέκτονος Λ. Καυταντζόγλου παρέλαβε το ΔΣ το σχέδιον τού κτηρίου τής Εταιρείας επεξειργασμένον και μεθ’ ώριμον σκέψιν και επίκρισιν επί τέλους παρεδέχθη και επεκύρωσεν». Γεμάτοι υπερηφάνεια στις 9 π.μ. τής 10ης Μαρτίου 1846 ο Πρόεδρος τής Φ.Ε. Ανδρέας Μεταξάς με τα μέλη τού Δ.Σ. τής Εταιρείας παρουσία τού Μητροπολίτη Αθηνών και πολλών επισήμων έθεσαν τον θεμέλιο λίθο για την οικοδόμηση τού πρώτου ιδιόκτητου Σχολείου τής Φ.Ε. Όλοι τους εύχονταν οι εργασίες να προχωρήσουν γρήγορα, ώστε να πραγματοποιηθεί ένα όνειρο 10 ετών. Στη θεμελίωση τού κτηρίου ήταν παρούσα η βασίλισσα Αμαλία ως επίτιμη πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, πολλοί επιφανείς σύμβουλοι, όπως ο Αλ. Μαυροκορδάτος, ο Ι. Κωλέττης, ο Δ. Ζαΐμης, αλλά και πολλοί από τους δοξασμένους στρατηγούς τού 1821.

sxedia καυτατζ

Τα σχέδια τού Λύσανδρου Καυταντζόγλου για το Αρσάκειο   (Aρχείο Μουσείου Μπενάκη)                                                         

Οι εργασίες τής ανοικοδόμησης ξεκίνησαν και έφτασαν μέχρι το δάπεδο τού 2ου ορόφου με την οικονομική συνδρομή των ομογενών. Την εποχή εκείνη, βέβαια, η κατακευή μιας τόσο μεγάλης οικοδομής ήταν εγχείρημα δύσκολο και πολυδάπανο. «Άπαντα τα υλικά πλην των λίθων και τής ασβέστου έπρεπε να εισαχθώσι εκ τού εξωτερικού. Το Δ.Σ. παρήγγειλε την ξυλικήν, αξίας 15.000 δρχ., εις το Γαλάζιον τής Ρουμανίας», γράφει ο Στέφανος Γαλάτης στην ανέκδοτη Ιστορία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Τελικά την ξυλεία προσέφεραν οι Έλληνες τής Ρουμανίας και μάλιστα την απέστειλαν δύο φορές, γιατί το πλοίο που έκανε τη μεταφορά την πρώτη φορά βυθίστηκε. Τόσος ήταν ο ενθουσιασμός για την ανοικοδόμηση τού Παρθεναγωγείου, ώστε ακόμα και λίθους από την Ακρόπολη μετέφερε ο στρατός για να ολοκληρωθεί η οικοδομή. (Οι λίθοι αυτοί επεστράφησαν στο μνημείο κατά την αποκατάσταση τού Αρσακείου Μεγάρου από τη ΔΕΠΟΣ την δεκαετία τού 1980). Όμως, παρά τις μεγάλες συνεισφορές των ομογενών σε χρήματα και υλικά οικοδομών, ο προϋπολογισμός γρήγορα ξεπεράστηκε. Το χρέος τής Εταιρείας μεγάλωνε. «Έως τότε η οικοδομή έβλαπτεν αντί να ωφελήση, διότι ενέκρωνε τα δι’ αυτήν καταβαλλόμενα κεφάλαια, και ενώ τούτο εγίνετο, η Εταιρεία ευρίσκετο υπό το βάρος τής δαπάνης 8.000 δραχμών ετησίων ενοικίων». Ο φόβος τής οικονομικής καταστροφής τής Φ.Ε. ήταν πλέον ορατός. Η αγωνία των υπευθύνων μεγάλωνε. Ο Σίμος και τα μέλη τού Δ.Σ. βάσιζαν την πρόβλεψή τους για γρήγορη αποπεράτωση τής οικοδομής στην ελπίδα ότι η ροή εισφορών από τις κοινότητες τού εξωτερικού θα συνεχιζόταν. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη. Παράλληλα, το 1848 ήταν έτος αναταραχής για την καθεστηκυΐα τάξη σε ολόκληρη την Ευρώπη, με σειρά πολιτικών αναταραχών, που σε ορισμένες χώρες έγιναν γνωστές ως «Άνοιξη των Εθνών». Eπαναστατικά κινήματα  άρχισαν να ξεσπούν σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Γι’ αυτό, αλλά και λόγω ελλείψεως χρημάτων, οι εργασίες για την ανοικοδόμηση τού Σχολείου διακόπηκαν.

ARSAKIS

Ο Απόστολος Αρσάκης, πίνακας τού Κ. Δούκα (από την Πινακοθήκη τής ΦΕ)

Για να αντιμετωπιστεί το μεγάλο αυτό οικονομικό πρόβλημα, το Δ.Σ. τής Φ.Ε. συνέστησε επιτροπή, αποτελούμενη από τον συνταγματάρχη Λ. Λόντο, τον σεβάσμιο δάσκαλο Νεόφυτο Βάμβα, τον Γυμνασιάρχη Γεώργιο Γεννάδιο, τον Αρχιμανδρίτη Μισαήλ Αποστολίδη και τον Ανέστη Χατζόπουλο, με στόχο τη συγκέντρωση συνδρομών καθώς και δωρεών. «Ω! Κύριοι, ο χρόνος ήθελε μ’ επιλήψει διηγούμενον αν έμελλα να σας εκθέσω πόσας θύρας εκρούσαμεν, πόσας επιστολάς εγράψαμεν, πόσους λίθους προς τον σκοπόν εκινήσαμεν. Δεν έλειψαν να μάς κατηγορήσουν ως οχληρούς, ως προάγοντας εις το έπακρον την τέχνην τής επαιτείας, ως καταχρώμενους τής καλής προαιρέσεως των ομογενών μας», παραδέχθηκε ο Ε. Σίμος.

Πράγματι τα μέλη τής επιτροπής είχαν εξαντλήσει σχεδόν κάθε δυνατότητα εξεύρεσης πόρων. Το θέμα άρχισε να συζητείται ευρύτερα και πολλές αντιβασιλικές εφημερίδες σχολίαζαν αρνητικά και δηκτικά την οικοδομή η οποία παρέμενε ημιτελής. Ο Δαμιανός Γεωργίου και ο Ανέστης Χατζόπουλος, πατέρας τού Νικολάου, που ήταν τότε εγκατεστημένος στη Ρουμανία , αποφάσισαν να πλησιάσουν τον γιατρό Απόστολο Αρσάκη στο Βουκουρέστι και να τού μιλήσουν για τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και το έργο που επιτελούσε στην Ελλάδα για τη μόρφωση των κοριτσιών. Σε αυτό συνηγόρησε και ο Θεόκλητος Φαρμακίδης. Αρχικά απέβλεπαν σε μικρή αλλά ουσιαστική βοήθεια εκ μέρους τού Ηπειρώτη γιατρού. Οι αλλεπάλληλες ερωτήσεις όμως τού Αρσάκη σχετικά με το Σχολείο άρχισαν να τους δίνουν ελπίδες για κάτι καλύτερο. «Θα το σκεφθώ, κύριοι, και θα σας απαντήσω» ήταν η λιτή απάντηση τού Αρσάκη. Μετά από δύο περίπου μήνες, κατά τους οποίους ο Αρσάκης φρόντισε να πληροφορηθεί τα πάντα για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και αυτούς που τη διοικούσαν, κάλεσε τον Νικόλαο Χατζόπουλο και τού επέδωσε απαντητική επιστολή προς το Δ.Σ. τής Φ.Ε. αναγγέλλοντας τη δωρεά του. Την επιστολή θα μετέφερε στην Ελλάδα ο πατέρας τού Νικολάου  Χατζόπουλου, Ανέστης ,που ήταν μέλος τής Επιτροπής.       

Τον Δεκέμβριο τού 1850 το Δ.Σ. τής Φ.Ε. έμαθε τις καλές ειδήσεις. Τo μόνο που έμενε ήταν η έγκριση τής πρότασης τού Αρσάκη από τη Γενική Συνέλευση των εταίρων. Το νέο είχε διαρρεύσει, αλλά λίγοι γνώριζαν τις λεπτομέρειες. Γι’ αυτό και περίμεναν με ενδιαφέρον τη Γενική Συνέλευση τής Τρίτης 24 Δεκεμβρίου 1850.                                                                       

Όταν ο Γενικός Γραμματέας Ε. Σίμος ανέβηκε στο βήμα απόλυτη ησυχία επικράτησε στην αίθουσα. Με κομμένη την ανάσα οι εταίροι κοιτούσαν τον ομιλητή στα μάτια προσπαθώντας να εκμαιεύσουν τις ειδήσεις από το βλέμμα του. «Αλλ’ είναι τι, Κύριοι, μεταξύ πάντων, τού οποίου την εις άκρον χαροποιόν αναγγελίαν δεν δυνάμεθα ούτε στιγμή ν’ αναβάλωμενλέγομεν αγγελίαν επίσημον, διότι δεν είναι βεβαίως κανείς εξ υμών εις τού οποίου τας ακοάς δεν έφθασε το χαρμόσυνον άκουσμα. Εννοούμεν την μεγάλην και γενναίαν δωρεάν τού εν Βλαχία φιλογενεστάτου συμπολίτου μας κυρίου Αρσάκη.» [….] «Εις τον φιλογενή τούτον επεδαψίλευσεν ο Θεός τα δύο αγλαά και όχι πολύ συχνώς συναπαντώμενα δώρα, τής ευπορίας και τής παιδείας τουτέστιν τον έβαλεν εις θέσιν και να διακρίνη και να πράξη, παντός άλλου ασφαλέστερον, το καλόν.» […] «Ιδών ότι το μέγιστον των προς το έθνος ευεργετημάτων είναι η εις το μέγιστον τού έθνους μέρος διάδοσις των αγαθών τής εις όλους εφικτής παιδείας, και ότι η πρώτη βάσις και το συντελεστικώτερον τούτου μέσον είναι η καλή αγωγή των γυναικών και των χρηστών μητέρων η μόρφωσις, διακρίνας οξυδερκώς και με ελληνικήν φιλοτιμίαν ότι εις το ευγενές τούτο στάδιον διακρίνεται ιδίως η ελευθέρα Ελλάς κατά την άμιλλαν τού πολιτισμού προς γείτονα δύναμιν σταθμήσας και παραδεχθείς εν γνώσει τας προτροπάς φίλων του, φίλων και μελών τής Εταιρείας, προς τους οποίους όλοι πρέπει να ευγνωμονώμεν, αλλά των οποίων δεν επαναλαμβάνω ενταύθα τα προσφιλή ονόματα φοβούμενος μη γίνω οχληρός εις την μετριοφροσύνην των, απεφάσισεν όχι μόνον ν’ αναλάβη ο ίδιος την ιδία δαπάνη τού Καταστήματός μας και τού εν αυτώ Ιερού Ναού αποπεράτωσιν, εντός τού ανωτάτου όρου προϋπολογισμού των διακοσίων πεντήκοντα χιλιάδων δραχμών, αλλά και ν’ αποζημιώση εντελώς την Εταιρείαν δι’ όσα μέχρι τούδε εις την οικοδομήν ταύτην εδαπάνησε και τα οποία υπερβαίνουν τας εκατόν χιλιάδας δραχμών.».               

Στη συνέχεια ο Ε. Σίμος διάβασε την αλληλογραφία τής Φ.Ε. με τον Απόστολο Αρσάκη, από την οποία προέκυπτε η επιθυμία του το Σχολείο τής Εταιρείας να φέρει το όνομα «Αρσάκειον» και να υπάρχουν πάντα 3 κορίτσια υπότροφα από την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ήπειρο. Οι συνεννοήσεις αυτές έγιναν τον Σεπτέμβριο τού 1850. Σε απαντητική επιστολή προς τον Αρσάκη το Δ.Σ. την 3η Οκτωβρίου 1850 δήλωσε ότι «παρεδέχθη ευγνωμόνως και ανεγνώρισεν τον ανωτέρω όρον, αλλ’ αποφάσισε προσέτι παμψηφεί, ως δείγμα διηνεκούς ευγνωμοσύνης, να ομολογήσει προς την Υμετέραν φιλογένειαν τα εξής:

Α. Το κατάστημα τούτο να φέρει την εις όλην την ελληνικήν φυλήν προσφιλή από τούδε επωνυμίαν Σας και αύτη να εγγραφή επί μαρμαρίνης πλακός επάνω τής μεγάλης αυτού Πύλης.

Β. Ο Ιερός Ναός να τιμηθή επ’ ονόματι τού Αγίου τον οποίον Υμείς θέλετε προσδιορίσει.

Γ. Να τελείται κατ’ έτος εν τω Ναώ τούτω δαπάνη τής Εταιρείας λειτουργία Αρχιερατική υπέρ σωτηρίας Υμών και των οικείων σας.

Δ. Να διατηρώνται διηνεκώς ως υπότροφοι τής Εταιρείας τρία κοράσια εκ τής ιδιαιτέρας Υμών πατρίδος, τής Ηπείρου. Επειδή δε διάφοροι ομογενείς συνεισέφεραν και δύνανται ακόμα να συνεισφέρωσι υπέρ τής οικοδομής ταύτης, τα βοηθήματά τούτων θέλουν αποτελέσει αποθεματικόν κεφάλαιον τής Εταιρείας, τα ονόματά τους θέλουν εγγραφεί επί μαρμαρίνης στήλης εγερθησομένης εντός τού καταστήματος.».

 F007

Το Αρσάκειο στην Πανεπιστημίου το 1886 (από το φωτογραφικό Αρχείο τής Φ.Ε.                                                                                                                                            

Η δωρεά τού Αρσάκη εντυπωσίασε τους Αθηναίους. ΟΙ περισσότεροι χαίρονταν για το νέο στολίδι που θα αποκτούσε η πόλη, άλλοι πάλι δυσανασχετούσαν λέγοντας ότι η επωνυμία «Αρσάκειο» θα επισκιάσει το όνομα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Η βασίλισσα Αμαλία, ως προστάτις τής Φ.Ε., εξ αρχής έδειξε την ευαρέσκεια της προς τον ευεργέτη. Εξουσιοδότησε το Δ.Σ. τής Φ.Ε. να του εκφράσει τον έπαινό της και να του αναγγείλει ότι αποφάσισε να τού απονείμει τον Σταυρόν των Ανωτέρων Ταξιαρχών τού Βασιλικού Τάγματος τού Σωτήρος. Φρόντισε μάλιστα να σταματήσει τις αντιρρήσεις όσων θεωρούσαν ότι θα χαθεί το όνομα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας αν τα Σχολεία πάρουν το όνομα τού ευεργέτη. Έτσι, όταν η Γενική Συνέλευση των εταίρων τής Φ.Ε. διαλύθηκε, αφού απεδέχθη με χαρά και ανακούφιση την πρόταση τού Αρσάκη, είχαν διαλυθεί και όλοι οι φόβοι για την αδυναμία ολοκλήρωσης τού Σχολείου. Χαρούμενα τα μέλη τής Φ.Ε. αποχώρησαν για να γιορτάσουν τις Άγιες Ημέρες ήσυχοι για το μέλλον και την πρόοδο τού «Σχολείου τής Εταιρείας», που μελλοντικά όλοι θα αποκαλούσαν «Αρσάκειο».

                                                                                                                               

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός

  • Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από τα Πρακτικά τού Δ.Σ. τής Φ.Ε., το Αρχείο τής Φ.Ε. και το βιβλίο τού Κ. Μαμμόπουλου «Ο Απόστολος Αρσάκης και η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία».

 

H ανακοίνωση τής δωρεάς τού Αποστόλου Αρσάκη

Ο ενθουσιασμός των πρώτων ετών μετά την ίδρυση τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και η επιτυχής λειτουργία των Σχολείων της σύντομα κατέστησαν την Φ.Ε. βασικό φορέα για την εκπαίδευση των κοριτσιών. Το πρώτο Δ.Σ. με ζήλο επιδόθηκε στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων της, εκμεταλλευόμενο στο έπακρο τις σχέσεις των μελών του και στο εσωτερικό τής Ελλάδας αλλά και στον Ελληνισμό τού εξωτερικού, o οποίος θαύμαζε τους Έλληνες και τους ηρωικούς τους αγώνες για την ελευθερία. Από παντού συγκεντρωνόταν στο ταμείο τής ΦΕ παντός είδους εισφορές όχι μόνο από τους ομογενείς αλλά και από τους Έλληνες εντός ή εκτός τού απελευθερωθέντος ελληνικού κράτους. Άλλωστε το μοναδικό εισόδημα τής Εταιρείας την εποχή εκείνη ήταν οι εισφορές των μελών και τα στοιχειώδη δίδακτρα που πλήρωναν οι μαθήτριες. Με τα χρήματα αυτά συντηρούσε το Αλληλοδιδακτικό σχολείο, το Διδασκαλείο, το Οικοτροφείο, πλήρωνε τα ενοίκια των σχολικών κτηρίων και κάλυπτε και τους μισθούς των Εκπαιδευτικών.

Με το πέρασμα τού χρόνου ο αριθμός των μαθητριών αυξήθηκε, οι ανάγκες τού Σχολείου μεγάλωναν και η εξεύρεση κατάλληλου κτηρίου ικανού για την στέγασή του γινόταν ολοένα δυσκολότερη. Έτσι το 1842 με τη μεσολάβηση τής βασίλισσας Αμαλίας η ΦΕ αγόρασε από τη Μονή Ζωοδόχου Πηγής, που βρισκόταν στο Γαύριο τής Άνδρου, ένα οικόπεδο 8.620 τετραγωνικών πήχεων, προς 2 δραχμές τον πήχη, στη γωνία των οδών Πανεπιστημίου (τότε ονομαζόταν Μεγάλο Βουλεβάρτο) και Πεσμαζόγλου (τότε ονομαζόταν Μενάνδρου). Με την παρέμβαση τού Όθωνα «η συγκατάθεσις τής αγοράς» έγινε «κατά την αίτησιν τής Εταιρείας». Αργότερα η Μονή προσέφερε δωρεάν στη Φ.Ε. το υπόλοιπο τμήμα τού οικοπέδου που τής ανήκε.

Έτσι η Εταιρεία συγκέντρωνε πλέον χρήματα για την οικοδόμηση ιδιόκτητου σχολικού κτηρίου. Στις 13 Νοεμβρίου 1846 ο Γενικός Γραμματέας Ευστάθιος Σίμος ανακοίνωσε στη Γενική Συνέλευση των εταίρων τής ΦΕ ότι «…Από τας τεχνικάς χείρας τού αρχιτέκτονος Λ. Καυταντζόγλου παρέλαβε το ΔΣ το σχέδιον τού κτηρίου τής Εταιρείας επεξειργασμένον και μεθ’ ώριμον σκέψιν και επίκρισιν επί τέλους παρεδέχθη και επεκύρωσεν». Γεμάτοι υπερηφάνεια στις 9 π.μ. τής 10ης Μαρτίου 1846 ο Πρόεδρος τής Φ.Ε. Ανδρέας Μεταξάς με τα μέλη τού Δ.Σ. τής Εταιρείας παρουσία τού Μητροπολίτη Αθηνών και πολλών επισήμων έθεσαν τον θεμέλιο λίθο για την οικοδόμηση τού πρώτου ιδιόκτητου Σχολείου τής Φ.Ε. Όλοι τους εύχονταν οι εργασίες να προχωρήσουν γρήγορα, ώστε να πραγματοποιηθεί ένα όνειρο 10 ετών. Στη θεμελίωση τού κτηρίου ήταν παρούσα η βασίλισσα Αμαλία ως επίτιμη πρόεδρος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, πολλοί επιφανείς σύμβουλοι, όπως ο Αλ. Μαυροκορδάτος, ο Ι. Κωλέττης, ο Δ. Ζαΐμης, αλλά και πολλοί από τους δοξασμένους στρατηγούς τού 1821.

sxedia klean 

Τα σχέδια τού Λύσανδρου Καυταντζόγλου για το Αρσάκειο                                                               

Οι εργασίες τής ανοικοδόμησης ξεκίνησαν και έφτασαν μέχρι το δάπεδο τού 2ου ορόφου με την οικονομική συνδρομή των ομογενών. Την εποχή εκείνη, βέβαια, η κατακευή μιας τόσο μεγάλης οικοδομής ήταν εγχείρημα δύσκολο και πολυδάπανο. «Άπαντα τα υλικά πλην των λίθων και τής ασβέστου έπρεπε να εισαχθώσι εκ τού εξωτερικού. Το Δ.Σ. παρήγγειλε την ξυλικήν, αξίας 15.000 δρχ., εις το Γαλάζιον τής Ρουμανίας», γράφει ο Στέφανος Γαλάτης στην ανέκδοτη Ιστορία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Τελικά την ξυλεία προσέφεραν οι Έλληνες τής Ρουμανίας και μάλιστα την απέστειλαν δύο φορές, γιατί το πλοίο που έκανε τη μεταφορά την πρώτη φορά βυθίστηκε. Τόσος ήταν ο ενθουσιασμός για την ανοικοδόμηση τού Παρθεναγωγείου, ώστε ακόμα και λίθους από την Ακρόπολη μετέφερε ο στρατός για να ολοκληρωθεί η οικοδομή. (Οι λίθοι αυτοί επεστράφησαν στο μνημείο κατά την αποκατάσταση τού Αρσακείου Μεγάρου από τη ΔΕΠΟΣ την δεκαετία τού 1980). Όμως, παρά τις μεγάλες συνεισφορές των ομογενών σε χρήματα και υλικά οικοδομών, ο προϋπολογισμός γρήγορα ξεπεράστηκε. Το χρέος τής Εταιρείας μεγάλωνε. «Έως τότε η οικοδομή έβλαπτεν αντί να ωφελήση, διότι ενέκρωνε τα δι’ αυτήν καταβαλλόμενα κεφάλαια, και ενώ τούτο εγίνετο, η Εταιρεία ευρίσκετο υπό το βάρος τής δαπάνης 8.000 δραχμών ετησίων ενοικίων». Ο φόβος τής οικονομικής καταστροφής τής Φ.Ε. ήταν πλέον ορατός. Η αγωνία των υπευθύνων μεγάλωνε. Ο Σίμος και τα μέλη τού Δ.Σ. βάσιζαν την πρόβλεψή τους για γρήγορη αποπεράτωση τής οικοδομής στην ελπίδα ότι η ροή εισφορών από τις κοινότητες τού εξωτερικού θα συνεχιζόταν. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη. Παράλληλα, το 1848 ήταν έτος αναταραχής για την καθεστηκυΐα τάξη σε ολόκληρη την Ευρώπη, με σειρά πολιτικών αναταραχών, που σε ορισμένες χώρες έγιναν γνωστές ως «Άνοιξη των Εθνών», και επαναστατικά κινήματα που άρχισαν να διαδίδονται στα ευρωπαϊκά κράτη. Γι’ αυτό, αλλά και λόγω ελλείψεως χρημάτων, οι εργασίες για την ανοικοδόμηση τού Σχολείου διακόπηκαν.

 ARSAKIS

Ο Απόστολος Αρσάκης, πίνακας τού Κ. Δούκα (από την Πινακοθήκη τής ΦΕ)

Για να αντιμετωπιστεί το μεγάλο αυτό οικονομικό πρόβλημα, το Δ.Σ. τής Φ.Ε. συνέστησε επιτροπή, αποτελούμενη από τον συνταγματάρχη Λ. Λόντο, τον σεβάσμιο δάσκαλο Νεόφυτο Βάμβα, τον Γυμνασιάρχη Γεώργιο Γεννάδιο, τον Αρχιμανδρίτη Μισαήλ Αποστολίδη και τον Ανέστη Χατζόπουλο, με στόχο τη συγκέντρωση συνδρομών καθώς και δωρεών. «Ω! Κύριοι, ο χρόνος ήθελε μ’ επιλήψει διηγούμενον αν έμελλα να σας εκθέσω πόσας θύρας εκρούσαμεν, πόσας επιστολάς εγράψαμεν, πόσους λίθους προς τον σκοπόν εκινήσαμεν. Δεν έλειψαν να μάς κατηγορήσουν ως οχληρούς, ως προάγοντας εις το έπακρον την τέχνην τής επαιτείας, ως καταχρώμενους τής καλής προαιρέσεως των ομογενών μας», παραδέχθηκε ο Ε. Σίμος.

Πράγματι τα μέλη τής επιτροπής είχαν εξαντλήσει σχεδόν κάθε δυνατότητα εξεύρεσης πόρων. Το θέμα άρχισε να συζητείται ευρύτερα και πολλές αντιβασιλικές εφημερίδες σχολίαζαν αρνητικά και δηκτικά την οικοδομή η οποία παρέμενε ημιτελής. Ο Δαμιανός Γεωργίου και ο Ανέστης Χατζόπουλος, πατέρας τού Νικολάου, που ήταν τότε εγκατεστημένος στη Ρουμανία , αποφάσισαν να πλησιάσουν τον γιατρό Απόστολο Αρσάκη στο Βουκουρέστι και να τού μιλήσουν για τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και το έργο που επιτελούσε στην Ελλάδα για τη μόρφωση των κοριτσιών. Σε αυτό συνηγόρησε και ο Θεόκλητος Φαρμακίδης. Αρχικά απέβλεπαν σε μικρή αλλά ουσιαστική βοήθεια εκ μέρους τού Ηπειρώτη γιατρού. Οι αλλεπάλληλες ερωτήσεις όμως τού Αρσάκη σχετικά με το Σχολείο άρχισαν να τους δίνουν ελπίδες για κάτι καλύτερο. «Θα το σκεφθώ, κύριοι, και θα σας απαντήσω» ήταν η λιτή απάντηση τού Αρσάκη. Μετά από δύο περίπου μήνες, κατά τους οποίους ο Αρσάκης φρόντισε να πληροφορηθεί τα πάντα για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και αυτούς που τη διοικούσαν, κάλεσε τον Νικόλαο Χατζόπουλο και τού επέδωσε απαντητική επιστολή προς το Δ.Σ. τής Φ.Ε. αναγγέλλοντας τη δωρεά του. Την επιστολή θα μετέφερε στην Ελλάδα ο πατέρας τού Νικολάου Ανέστης Χατζόπουλος, που ήταν μέλος τής Επιτροπής.       

Τον Δεκέμβριο τού 1850 το Δ.Σ. τής Φ.Ε. έμαθε τις καλές ειδήσεις. Τo μόνο που έμενε ήταν η έγκριση τής πρότασης τού Αρσάκη από τη Γενική Συνέλευση των εταίρων. Το νέο είχε διαρρεύσει, αλλά λίγοι γνώριζαν τις λεπτομέρειες. Γι’ αυτό και περίμεναν με ενδιαφέρον τη Γενική Συνέλευση τής Τρίτης 24 Δεκεμβρίου 1850.                                                                        

Όταν ο Γενικός Γραμματέας Ε. Σίμος ανέβηκε στο βήμα απόλυτη ησυχία επικράτησε στην αίθουσα. Με κομμένη την ανάσα οι εταίροι κοιτούσαν τον ομιλητή στα μάτια προσπαθώντας να εκμαιεύσουν τις ειδήσεις από το βλέμμα του. «Αλλ’ είναι τι, Κύριοι, μεταξύ πάντων, τού οποίου την εις άκρον χαροποιόν αναγγελίαν δεν δυνάμεθα ούτε στιγμή ν’ αναβάλωμενλέγομεν αγγελίαν επίσημον, διότι δεν είναι βεβαίως κανείς εξ υμών εις τού οποίου τας ακοάς δεν έφθασε το χαρμόσυνον άκουσμα. Εννοούμεν την μεγάλην και γενναίαν δωρεάν τού εν Βλαχία φιλογενεστάτου συμπολίτου μας κυρίου Αρσάκη.» [….] «Εις τον φιλογενή τούτον επεδαψίλευσεν ο Θεός τα δύο αγλαά και όχι πολύ συχνώς συναπαντώμενα δώρα, τής ευπορίας και τής παιδείας τουτέστιν τον έβαλεν εις θέσιν και να διακρίνη και να πράξη, παντός άλλου ασφαλέστερον, το καλόν.» […] «Ιδών ότι το μέγιστον των προς το έθνος ευεργετημάτων είναι η εις το μέγιστον τού έθνους μέρος διάδοσις των αγαθών τής εις όλους εφικτής παιδείας, και ότι η πρώτη βάσις και το συντελεστικώτερον τούτου μέσον είναι η καλή αγωγή των γυναικών και των χρηστών μητέρων η μόρφωσις, διακρίνας οξυδερκώς και με ελληνικήν φιλοτιμίαν ότι εις το ευγενές τούτο στάδιον διακρίνεται ιδίως η ελευθέρα Ελλάς κατά την άμιλλαν τού πολιτισμού προς γείτονα δύναμιν σταθμήσας και παραδεχθείς εν γνώσει τας προτροπάς φίλων του, φίλων και μελών τής Εταιρείας, προς τους οποίους όλοι πρέπει να ευγνωμονώμεν, αλλά των οποίων δεν επαναλαμβάνω ενταύθα τα προσφιλή ονόματα φοβούμενος μη γίνω οχληρός εις την μετριοφροσύνην των, απεφάσισεν όχι μόνον ν’ αναλάβη ο ίδιος την ιδία δαπάνη τού Καταστήματός μας και τού εν αυτώ Ιερού Ναού αποπεράτωσιν, εντός τού ανωτάτου όρου προϋπολογισμού των διακοσίων πεντήκοντα χιλιάδων δραχμών, αλλά και ν’ αποζημιώση εντελώς την Εταιρείαν δι’ όσα μέχρι τούδε εις την οικοδομήν ταύτην εδαπάνησε και τα οποία υπερβαίνουν τας εκατόν χιλιάδας δραχμών.».               

Στη συνέχεια ο Ε. Σίμος διάβασε την αλληλογραφία τής Φ.Ε. με τον Απόστολο Αρσάκη, από την οποία προέκυπτε η επιθυμία του το Σχολείο τής Εταιρείας να φέρει το όνομα «Αρσάκειον» και να υπάρχουν πάντα 3 κορίτσια υπότροφα από την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ήπειρο. Οι συνεννοήσεις αυτές έγιναν τον Σεπτέμβριο τού 1850. Σε απαντητική επιστολή προς τον Αρσάκη το Δ.Σ. την 3η Οκτωβρίου 1850 δήλωσε ότι «παρεδέχθη ευγνωμόνως και ανεγνώρισεν τον ανωτέρω όρον, αλλ’ αποφάσισε προσέτι παμψηφεί, ως δείγμα διηνεκούς ευγνωμοσύνης, να ομολογήσει προς την Υμετέραν φιλογένειαν τα εξής:

Α. Το κατάστημα τούτο να φέρει την εις όλην την ελληνικήν φυλήν προσφιλή από τούδε επωνυμίαν Σας και αύτη να εγγραφή επί μαρμαρίνης πλακός επάνω τής μεγάλης αυτού Πύλης.

Β. Ο Ιερός Ναός να τιμηθή επ’ ονόματι τού Αγίου τον οποίον Υμείς θέλετε προσδιορίσει.

Γ. Να τελείται κατ’ έτος εν τω Ναώ τούτω δαπάνη τής Εταιρείας λειτουργία Αρχιερατική υπέρ σωτηρίας Υμών και των οικείων σας.

Δ. Να διατηρώνται διηνεκώς ως υπότροφοι τής Εταιρείας τρία κοράσια εκ τής ιδιαιτέρας Υμών πατρίδος, τής Ηπείρου. Επειδή δε διάφοροι ομογενείς συνεισέφεραν και δύνανται ακόμα να συνεισφέρωσι υπέρ τής οικοδομής ταύτης, τα βοηθήματά τούτων θέλουν αποτελέσει αποθεματικόν κεφάλαιον τής Εταιρείας, τα ονόματά τους θέλουν εγγραφεί επί μαρμαρίνης στήλης εγερθησομένης εντός τού καταστήματος.».

 F007

Το Αρσάκειο στην Πανεπιστημίου το 1886 (από το φωτογραφικό Αρχείο τής Φ.Ε.                                                                                                                                            

Η δωρεά τού Αρσάκη εντυπωσίασε τους Αθηναίους. ΟΙ περισσότεροι χαίρονταν για το νέο στολίδι που θα αποκτούσε η πόλη, άλλοι πάλι δυσανασχετούσαν λέγοντας ότι η επωνυμία «Αρσάκειο» θα επισκιάσει το όνομα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Η βασίλισσα Αμαλία, ως προστάτις τής Φ.Ε., εξ αρχής έδειξε την ευαρέσκεια της προς τον ευεργέτη. Εξουσιοδότησε το Δ.Σ. τής Φ.Ε. να του εκφράσει τον έπαινό της και να του αναγγείλει ότι αποφάσισε να τού απονείμει τον Σταυρόν των Ανωτέρων Ταξιαρχών τού Βασιλικού Τάγματος τού Σωτήρος. Φρόντισε μάλιστα να σταματήσει τις αντιρρήσεις όσων θεωρούσαν ότι θα χαθεί το όνομα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας αν τα Σχολεία πάρουν το όνομα τού ευεργέτη. Έτσι, όταν η Γενική Συνέλευση των εταίρων τής Φ.Ε. διαλύθηκε, αφού απεδέχθη με χαρά και ανακούφιση την πρόταση τού Αρσάκη, είχαν διαλυθεί και όλοι οι φόβοι για την αδυναμία ολοκλήρωσης τού Σχολείου. Χαρούμενα τα μέλη τής Φ.Ε. αποχώρησαν για να γιορτάσουν τις Άγιες Ημέρες ήσυχοι για το μέλλον και την πρόοδο τού «Σχολείου τής Εταιρείας», που μελλοντικά όλοι θα αποκαλούσαν «Αρσάκειο».

                                                                                                                               

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός

  • Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από τα Πρακτικά τού Δ.Σ. τής Φ.Ε., το Αρχείο τής Φ.Ε. και το βιβλίο τού Κ. Μαμμόπουλου «Ο Απόστολος Αρσάκης και η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία».

 

24 Ιανουαρίου. Η επέτειος τής ένωσης Μολδαβίας-Βλαχίας και τής δημιουργίας τής σύγχρονης Ρουμανίας

 

Την 24η Ιανουαρίου εορτάζεται η επέτειος τής δημιουργίας τής Ρουμανίας. Τον Ιανουάριο τού 1859, η Βλαχία και η Μολδαβία, οι γνωστές σε όλους Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, πέτυχαν την de facto ένωσή τους, παρά τις αντιρρήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων τής εποχής. Το γεγονός αποτυπώνεται στον πίνακα τού γνωστού Ρουμάνου ζωγράφου Τheodore Aman, που βρίσκεται στο Μουσείο Ιστορίας τής Ρουμανίας και αναπαριστά τη συνεδρίαση τού Κοινοβουλίου τής Βλαχίας κατά την οποία αποφασίστηκε η εκλογή τού Αλεξάνδρου Κούζα, ήδη εκλεγμένου ηγεμόνα τής Μολδαβίας. Έτσι οι δύο Ηγεμονίες ενώθηκαν στο πρόσωπο ενός ηγεμόνα.

New Romania

Ο πίνακας τού Theodor Aman «Η γέννηση τής Ρουμανίας». Ο Απόστολος Αρσάκης απεικονίζεται στο κέντρο τού πίνακα (δεύτερος από δεξιά στην αριστερή ομάδα των βουλευτών). Παρά τον εκνευρισμό που φαίνεται ότι επικρατεί στην αίθουσα ο Αρσάκης είναι απόλυτα ήρεμος. O πίνακας εκτίθεται στο Μουσείο Ιστορίας  της Ρουμανίας, στο Βουκουρέστι

Λίγοι γνωρίζουν όμως ότι σε αυτό το σημαντικό ιστορικό γεγονός καθοριστικός ήταν ο ρόλος τού Αποστόλου Αρσάκη, τού μεγάλου ευεργέτη τής Φ.Ε., ο οποίος ήταν σημαντικό στέλεχος τής Συντηρητικής παράταξης τής Βλαχίας. Η πολιτική του δράση στη Ρουμανία δεν είναι ευρύτερα γνωστή στην Ελλάδα, αποτελεί όμως απόδειξη τής ευφυΐας και τής ευρύτητας πνεύματος τού Έλληνα ιατροφιλόσοφου. Η δραστηριότητά του αυτή αποτελεί την  μεγαλύτερη προσφορά τού Αρσάκη στον τόπο που έζησε και δημιούργησε, στη δεύτερη πατρίδα του, τη Ρουμανία.

Τον Αύγουστο τού 1857, οι μονάρχες τής τότε Ευρώπης είχαν συναντηθεί στο Όσμπορν, στην Αγγλία, για να συζητήσουν το μέλλον των χωρών που βρίσκονται βόρεια τού Δούναβη, κοντά στις ακτές τής Μαύρης Θάλασσας.

Στις χώρες αυτές κατοικούσε ο ίδιος λαός, οι κάτοικοι μιλούσαν την ίδια γλώσσα και είχαν αντιμετωπίσει στην ιστορία τους σχεδόν παρόμοια γεγονότα. Η επικρατούσα τάση την εποχή εκείνη ήταν τα κράτη που δημιουργούνται να έχουν εθνική ενότητα. Όμως τα δύο αυτά κρατίδια δεν ήταν εύκολο να ενωθούν σε ένα κράτος, γιατί αν και ήταν αυτόνομα και ελεύθερα ήταν υποτελή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

tomasz belzowski map wallachia

Χάρτης των Ηγεμονιών τής Βλαχίας και τής Μολδαβίας τον 15ο αι. (Wikipedia)

Μπορεί λοιπόν ο Ναπολέων ο Γ΄ της Γαλλίας να επιθυμούσε την ένωσή τους, αλλά ούτε η Ρωσία ούτε η Τουρκία έβλεπαν θετικά ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η βασίλισσα Βικτωρία πάλι ήταν αντίθετη για να μη δυσανασχετήσει η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έτσι στη Διεθνή Διάσκεψη των Παρισίων το 1858 αποφασίστηκε οι δύο Ηγεμονίες να είναι ενωμένες, αλλά να έχουν χωριστή διοίκηση και σύμβολα. Το πρόβλημα που δημιούργησε η απόφαση ήταν δυσεπίλυτο. Η Ευρώπη είχε πάρει μια απόφαση που ευνοούσε τις Ηγεμονίες, αλλά ήταν ουσιαστικά ανεφάρμοστη. Με πολιτική τόλμη, θάρρος και ευφυΐα, οι πολιτικοί των Ηγεμονιών κατόρθωσαν να την ανατρέψουν de facto και σε αυτό σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε ο Απόστολος Αρσάκης.

Τον Ιανουάριο τού 1859 συνήλθε, στο Ιάσιο, η Συνέλευση από την οποία θα εκλεγόταν ο ηγεμόνας τής Μολδαβίας. Πολιτικά επικρατούσαν οι οπαδοί τής ένωσης με τη Βλαχία. Έτσι στις 5 Ιανουαρίου, με ομόφωνη απόφαση, εξελέγη "Ηγεμών της Μολδαβίας" ο συνταγματάρχης Αλέξανδρος-Ιωάννης Κούζα,[1] ο οποίος δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστός και γι’ αυτό η εκλογή του προξένησε έκπληξη. Είχε ζήσει στο Παρίσι και ήταν συμπαθής στους Γάλλους διπλωμάτες. Είχε λάβει μέρος στην επανάσταση του 1848 και γι’ αυτό αναγκάστηκε να φύγει για λίγο από την πατρίδα του. Ήταν φιλελεύθερος και μετριοπαθής.

CuzaHuNewspaper

Ο Αλέξανδρος-Ιωάννης Κούζα όπως παρουσιάζεται στην ουγγρική εφημερίδα Vasamapi Visag, η οποία σχολιάζει με συμπάθεια και σεβασμό τη διπλή εκλογή τού Κούζα σε Μολδαβία και Βλαχία. (Wikipedia)

Προς το τέλος Ιανουαρίου τού 1859 συνήλθε στο Βουκουρέστι η Συνέλευση τής Βλαχίας, προκειμένου να εκλέξει και αυτή ηγεμόνα. Στο Βουκουρέστι κυριαρχούσαν οι Φιλελεύθεροι, οι οποίοι ήθελαν την ένωση των Ηγεμονιών. Στην υπόλοιπη χώρα όμως επικρατούσαν οι Συντηρητικοί, που δεν έβλεπαν ευνοϊκά αυτό το ενδεχόμενο. Τότε η γαλλική διπλωματία και οι οπαδοί τής ένωσης ξεκίνησαν παρασκηνιακές συναντήσεις για να καταλήξουν στην καλύτερη λύση. Και αυτή δεν ήταν άλλη από το να εκλεγεί ηγεμόνας και στην Βλαχία ο Αλέξανδρος Κούζα. Το ζήτημα ήταν να πεισθεί και να συναινέσει η ηγεσία τής Συντηρητικής παράταξης, στην οποία συμμετείχε και ο Απόστολος Αρσάκης. Ο γνωστός Έλληνας γιατρός, γαιοκτήμονας και πολιτικός είχε κερδίσει μετά από εκλογές τη μία έδρα τής περιοχής τής Βλάσκας[2]. Ο αρχηγός τής Συντηρητικής παράταξης Μπάρμπου Καρτάγκιου[3] ήταν οπαδός τής ένωσης των Ηγεμονιών. Έπρεπε όμως να πεισθούν και οι υπόλοιποι. Οι Φιλελεύθεροι είχαν ξεσηκωθεί και υπήρχαν κινητοποιήσεις στους δρόμους τού Βουκουρεστίου.

Στη δύσκολη αυτή περίσταση ο ρόλος τού Αρσάκη ήταν καθοριστικός. Διέθετε μόρφωση και γνώση των ιδεών και των απόψεων που κυριαρχούσαν στην Ευρώπη, αφού επί σειρά ετών είχε υπηρετήσει στη Βλαχία ως «Ιδιωτικός Γραμματέας για τις Ξένες Γλώσσες» (1835), «Προσωρινός Γραμματέας τής Επικρατείας» και Ποστέλνικος (1837), δηλαδή τού είχε ανατεθεί το «Χαρτοφυλάκιο των Εξωτερικών». Έτσι, παρά το γεγονός ότι η προοπτική τής ένωσης των δύο Ηγεμονιών δεν τον συνέφερε προσωπικά και πολιτικά, αφού θα αυξανόταν η δύναμη των Φιλελευθέρων, ο Αρσάκης έβλεπε ότι ήταν η μόνη βιώσιμη προοπτική που θα οδηγούσε στην ανεξαρτησία τη δεύτερη πατρίδα του. Γι’ αυτό και την υποστήριξε. Και ίσως στην αίθουσα όπου γινόταν η Συνέλευση τής Βλαχίας, ο Αρσάκης να ήταν από τους ελάχιστους που γνώριζε ότι η ιστορική απόφαση που θα έπαιρναν οι Συντηρητικοί θα χρειαζόταν πολλές διπλωματικές διεργασίες για να γίνει αποδεκτή από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Το βράδυ τής 23ης Ιανουαρίου 1859 οι δύο αντίπαλες πολιτικές ομάδες συγκεντρώθηκαν σε διαφορετικούς χώρους για να γίνουν οι απαραίτητες συνεννοήσεις. Στην πραγματικότητα έπρεπε να πεισθούν να αποσύρουν τους μέχρι τότε υποψηφίους τους και να υποστηρίξουν από κοινού τον Κούζα. Η απόφαση ήταν δύσκολη κυρίως για τους Συντηρητικούς. Φαίνεται όμως ότι ο Αρσάκης και ο Β. Cartagiu κατόρθωσαν να τους πείσουν.

Timbers

Στο πλαίσιο τού εορτασμού των 150 χρόνων από την ίδρυση τού ρουμανικού Υπουργείου Εξωτερικών, τα ρουμανικά Ταχυδρομεία κυκλοφόρησαν σειρά γραμματοσήμων ένα εκ των οποίων παρουσίαζε τον Απόστολο Αρσάκη καθισμένο στο γραφείο του στο Υπουργείο Εξωτερικών.(Ιστορικό Μουσείο, Βουκουρέστι)

Στις 11 το πρωί της 24ης Ιανουαρίου 1859  άρχισε η Συνέλευση. Ο Αρσάκης ήταν ένας από τους τέσσερεις γραμματείς και ο B. Cartagiu αντιπρόεδρος. Την πρόταση τής υπερψήφισης τού Κούζα έκανε ο Boerescu[4] με στόχο να επιτευχθεί συμφιλίωση. Μέσα σε ατμόσφαιρα αναστάτωσης, τον λόγο πήρε ο Απόστολος Αρσάκης ο οποίος δήλωσε με σθένος ότι υποστηρίζει την υποψηφιότητα του Κούζα. Ο μνημειώδης λόγος του, στηριγμένος στην τετράγωνη λογική του και σε αδιάσειστα επιχειρήματα, περιελάμβανε παραδείγματα από την Ιστορία, όπως το γεγονός ότι η Σουηδία και η Νορβηγία από το 1815 είχαν τον ίδιο βασιλιά. Έτσι, με το κύρος και την σοβαρότητά του έπεισε τους Συντηρητικούς τής Συνέλευσης να αποδεχθούν την υποψηφιότητα τού Κούζα, κάτι που είχε ως συνέπεια τη δημιουργία τής σύγχρονης Ρουμανίας.

 Lei

Το αναμνηστικό νόμισμα των 10 λέι που τυπώθηκε και κυκλοφόρησε σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων το 2012, για τον εορτασμό τής συμπλήρωσης 150 χρόνων από την ίδρυση τού Υπουργείου Εξωτερικών τής Ρουμανίας. Το νόμισμα έφερε στη μία πλευρά τη μορφή τού Αλέξανδρου Κούζα, πρώτου ηγεμόνα τής ενωμένης Ρουμανίας, και τού Αποστόλου Αρσάκη, πρώτου υπουργού Εξωτερικών. Στην άλλη πλευρά τού νομίσματος υπήρχε το κτήριο τού ρουμανικού Υπουργείου Εξωτερικών. (Αρχείο Π. Μαυρόγιαννη)

Ο δρόμος προς την κατοχύρωση τής απόφασης σε διεθνές επίπεδο και την πλήρη αποδοχή τής απεξάρτησης των ενωμένων Ηγεμονιών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν μακρύς. Η Αυστρία και η Υψηλή Πύλη είχαν αντιρρήσεις, οι οποίες αποσύρθηκαν στις 11 Δεκεμβρίου 1861. Ύστατη προσπάθεια τού Σουλτάνου ήταν να αναγνωρίσει την ένωση μόνο εφόσον ηγεμών ήταν ο Κούζα. Όμως ο κύβος είχε ριφθεί. Στις 30 Απριλίου 1861, όταν έγινε πρωθυπουργός ο Β. Cartagiu, ο Αρσάκης ανέλαβε τη θέση τού υπουργού Εξωτερικών, από όπου αγωνίστηκε με επιτυχία για την διεθνή καθιέρωση και την αναγνώριση τού κράτους τής Ρουμανίας.

 

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

  • Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από το βιβλίο τού Δ. Μιχαλόπουλου «Αρσάκης», το άρθρο Filitti Georgeta-Penelea, “Apostol Arsaki- Un personaj uitatMagazine istoric 1996, το βιβλίο «Aποστόλου Αρσάκη έργα», εκδ. Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, και το λεύκωμα «Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Αρσάκεια ‒ Τοσίτσεια Σχολεία, 160 χρόνια Παιδείας».

 

[1] Ο Αλέξανδρος-Ιωάννης Κούζα (20 Μαρτίου 1820 – 15 Μαΐου 1873) ήταν εξέχουσα μορφή τής επανάστασης τού 1848 στη Μολδαβία. Εισήγαγε σειρά μεταρρυθμίσεων που συνέβαλαν στον εκσυγχρονισμό τής ρουμανικής κοινωνίας και των κρατικών δομών. Ο Κούζα διακρίθηκε ως ομιλητής στις συζητήσεις και υποστήριξε ένθερμα την ένωση τής Μολδαβίας και τής Βλαχίας. Ελλείψει αλλοδαπού πρίγκιπα υποδείχθηκε ως υποψήφιος και για τα δύο πριγκιπάτα από το φιλοενωτικό Partida Naţională.

[2] Βλάσκα ονομαζόταν η περιοχή τής Νοτίου Βλαχίας όπου ευρίσκοντο τα κτήματα τού Αρσάκη.

[3] Ο Μπάρμπου Καρτάγκιου ήταν πολιτικός τής Συντηρητικής παράταξης. Ήταν οπαδός τής ένωσης των 2 Ηγεμονιών σε ένα κράτος. Μετά την κήρυξη τής Διοικητικής Ένωσης των Ηγεμονιών, το 1861, έγινε πρωθυπουργός και ο Απόστολος Αρσάκης υπουργός Εξωτερικών. Δολοφονήθηκε από πολιτικό του αντίπαλο. Τον αντικατέστησε προσωρινά στη θέση τού πρωθυπουργού ο Απόστολος Αρσάκης.

[4] O Bασίλι Μποερέσκου ήταν Ρουμάνος πολιτικός. Είχε λάβει μέρος στην επανάσταση των Βλάχων το 1848. Το 1857, αφού επέστρεψε στη Ρουμανία, προσελήφθη ως καθηγητής Εμπορικού Δικαίου στο Κολέγιο τού Αγίου Σάββα και το 1859 άρχισε να διδάσκει νομικά στο Βουκουρέστι. Τον Ιανουάριο τού 1859 εξελέγη βουλευτής στη Νομοθετική Συνέλευση τής Βλαχίας. Διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών το διάστημα 1873-1876 και 1879-1881.

Δύο τριαντάφυλλα ήταν… Η οικογενειακή τραγωδία που συγκλόνισε τον Αρσάκη

 

                                                                   «Δύο τριαντάφυλλα ήταν

                                                                     και η ζωή των τριαντάφυλλων

                                                                     ένα πρωινό μόνο»

 

Στο μικρό εκκλησάκι τού Αγίου Παντελεήμονα στην κοινότητα Vedea, κοντά στην πόλη τής Νότιας Ρουμανίας Giurgiu, κρύβεται μια τραγική ερωτική ιστορία που συγκλόνισε τον μεγάλο ευεργέτη Απόστολο Αρσάκη και σημάδεψε τη ζωή και τον χαρακτήρα του. Σύμφωνα με την Ελληνική επιγραφή που βρίσκεται στην είσοδο τού ναού: «Απόστολος Αρσάκης Ιατρός εν έτει 1845 τον Ναόν εκ Θεμελίων Ανήγειρεν εις Μνημόσυνον τού Υιού αυτού Γεωργίου Αποθανόντος εν Βιένῃ τη 24ῃ Ιανουαρίου 1834».

EL.PANTELEMON 

Η ελληνική επιγραφή στην είσοδο τού ναού τού Αγίου Παντελεήμονα στη Vedea

Από το 1819 ο Απόστολος Αρσάκης είχε αγοράσει από το μοναστήρι Ραδούλ Βόδα, μετόχι τής μονής Ιβήρων τού Αγίου Όρους, 3 μεγάλα κτήματα στη διοικητική περιφέρεια τής Βλάσκας, στην αριστερή όχθη τού Δούναβη, κοντά στο Giurgiu. Στη σημερινή Βεντέα, (τότε Παραϊπάνι), ο Αρσάκης είχε κτίσει το 1820 το αρχοντικό του. Ήταν πλούσιος πια, είχε πολλά κτήματα τα οποία τού απέφεραν περιουσία αλλά ενέπνευσαν και τον σεβασμό τής αριστοκρατίας τής Βλαχίας, η οποία αρχικά αντιμετώπιζε με επιφύλαξη τον βλαχικής καταγωγής Έλληνα γιατρό που προσπαθούσε να ενταχθεί στους κόλπους της.

291889333 1078453622781364 1925529439951425205 n 

Το σπίτι τού Αρσάκη στη Vedea

Λίγα χρόνια όμως μετά, η προσωπική και η οικογενειακή ζωή τού Αρσάκη άρχισε να δέχεται αλλεπάλληλα χτυπήματα. Το 1832 πέθανε η σύζυγός του Ελένη, το γένος Κωνσταντίνου Δάρβαρι, η οποία ετάφη στον περίβολο τής σκήτης Δάρβαρι στο Βουκουρέστι. Την εκκλησία είχε κτίσει ο αδελφός της Μιχαήλ και φαίνεται ότι είχε συνεισφέρει και η ίδια οικονομικά, γιατί η μορφή της, μαζί με τις 2 κόρες της Ελένη και Ολυμπία, βρίσκεται στον τοίχο των κτητόρων.

019 

H Ελένη Αρσάκη μαζί με τις κόρες της Ελένη και Ολυμπία, όπως εικονίζονται στον τοίχο των κτητόρων τής σκήτης Δάρβαρι.

Ο γιος τού Αρσάκη Γεώργιος, που είχε γεννηθεί το 1815, βρισκόταν πλέον στη Βιέννη όπου σπούδαζε φιλοσοφία. Εκεί ερωτεύτηκε μια κοπέλα την οποία θέλησε να παντρευτεί. Η κοπέλα ήταν Εβραία. Ο Αρσάκης αρνήθηκε να τού επιτρέψει αυτό τον γάμο.

 293960765 748872403115496 4672652220400447699 n

Η μορφή τού Γεωργίου Αρσάκη στον τοίχο των κτητόρων τού ναού τού Αγίου Παντελεήμονα στη Vedea μαζί με την κοπέλα που ήθελε να παντρευτεί.

Τι ήταν όμως αυτό που έκανε τον Αρσάκη να μην ευθυγραμμιστεί με τις απόψεις τού αγαπημένου του δασκάλου Νεόφυτου Δούκα, ο οποίος εκτιμούσε τους Ιουδαίους θεωρώντας τους εφάμιλλους των Ελλήνων;[1]

Στις αρχές τού 19ου αι., μεγάλος αριθμός Ιουδαίων είχε συγκεντρωθεί στις Ηγεμονίες, επειδή τις θεωρούσαν, όπως και πολλοί Έλληνες, ένα είδος «Γης τής Επαγγελίας», έναν τόπο γρήγορου πλουτισμού και ευημερίας. Γρήγορα απέκτησαν τον έλεγχο σημαντικών τομέων τού εμπορίου και τής οικονομίας και κυρίως άρχισαν να επεμβαίνουν στις σχέσεις μεταξύ βογιάρων και αγροτών. Αυτό ερχόταν σε αντίθεση με τα συμφέροντα τής άρχουσας τάξης, με συνέπεια να αυξάνεται συνεχώς η αντιπαλότητα μεταξύ τους. Την εποχή εκείνη ο Αρσάκης ήταν βαθύτατα επηρεασμένος από τους κύκλους των βογιάρων, στους οποίους είχε εισέλθει με τον γάμο του, και σκεφτόταν περισσότερο ως Ρουμάνος παρά ως μαθητής τού Νεόφυτου Δούκα.[2]

 RO GR Vedea St Panteleimon church 01[1]

Ο ναός τού Αγίου Παντελεήμονα στη Vedea πριν από τις εργασίες συντήρησης

Ο δεσμός τού γιου του με μια νέα ιουδαϊκής καταγωγής σήμαινε γι’ αυτόν καταστροφή και ακύρωση των προσπαθειών του. Έχοντας πρόσφατα χάσει τη γυναίκα του και μητέρα των παιδιών του, έπρεπε να αποφασίσει μόνος του. Άνθρωπος αυτοδημιούργητος, είχε περάσει μέχρι τότε πολλές δυσκολίες και γνώριζε πολύ καλά τι θα επακολουθούσε ενός τέτοιου γάμου. Έτσι δεν συναίνεσε στην επιθυμία τού γιου του, χωρίς βέβαια να είναι σε θέση να προβλέψει τι θα ακολουθούσε. Ο Γεώργιος Αρσάκης και η αγαπημένη του προσπάθησαν μάταια να τού αλλάξουν γνώμη. Όταν είδαν ότι αυτό ήταν αδύνατο, επέστρεψαν στη Βιέννη όπου αυτοκτόνησαν στις 24 Ιανουαρίου 1834. Το γεγονός αυτό συγκλόνισε τον Απόστολο Αρσάκη. Κλείστηκε στον εαυτό του και έγινε περισσότερο εσωστρεφής. Ο θάνατος τού γιου του αποτέλεσε βασική καμπή στη ζωή και στη σκέψη του και καθόρισε τις μετέπειτα κινήσεις του.

003 

Ο ναός τού Αγίου Παντελεήμονα στη Βεντέα κατά την διεξαγωγή των εργασιών συντήρησης

Στα κτήματά του στο Παραϊπάνι (σήμερα Vedea) έσπευσε να κτίσει έναν ναό τού Αγίου Παντελεήμωνος στη μνήμη τού γιου του. Στον ναό εκκλησιάζονταν οι χωρικοί που φρόντιζαν τα κτήματά του και οι οικογένειές τους. Η ανέγερσή του κράτησε 10 χρόνια (1835-1845). Οι πρώτες αγιογραφίες ήταν τού «Georghe Zugravul.[3] Από την αγιογράφηση αυτή σώζεται σήμερα μία εικόνα και 4 εικονίδια διαστάσεων 0,78x0,55 στο τέμπλο. Όμως λίγο πριν από τον θάνατό του ο Αρσάκης ανέθεσε στον γνωστό Ρουμάνο ζωγράφο και αγιογράφο Gheorghe Tattarescu[4] την εκ νέου αγιογράφηση τού ναού.

 292897674 1134362714179946 1318765516285073484 n

Ο πίνακας που παρίστανε τον Γεώργιο Αρσάκη και την αγαπημένη του μετά τη συντήρηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο τού προγράμματος «Η χριστιανική κληρονομιά κατά μήκος τού πολιτιστικού διαδρόμου Russe-Giurgiu».

Στον τοίχο των κτητόρων, απέναντι από το Ιερό, υπήρχαν δύο πίνακες, έργα και αυτοί τού Τατταρέσκου, τοποθετημένοι εκεί όσο ζούσε ο Αρσάκης. Στον έναν εικονίζεται ο γιος τού Αρσάκη Γεώργιος με την κοπέλα μαζί με την οποία αυτοκτόνησαν. Πίσω τους διακρίνεται ένας άγγελος φύλακας και πάνω από τις μορφές τους υπάρχει κάποια επιγραφή σε λατινική γραφή, δυσανάγνωστη μέσα στον χρόνο.

 arsakis kai aggelos

Ο πίνακας που παρίστανε τον Απόστολο Αρσάκη με τον άγγελο τής παρηγοριάς μετά τη συντήρηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο τού προγράμματος «Η χριστιανική κληρονομιά κατά μήκος τού πολιτιστικού διαδρόμου Russe-Giurgiu».

Στον δεύτερο πίνακα εικονίζεται ο Απόστολος Αρσάκης με τον άγγελο τής παρηγοριάς. Το χέρι τού ευεργέτη είναι προτεταμένο και δείχνει τον διπλανό πίνακα, ο οποίος απεικονίζει τον Γεώργιο με την αγαπημένη του, σαν να τους δίνει την ευχή του. Η λέξη CONCORDIA (Συμφιλίωση) διακρίνεται παρά την πατίνα τού χρόνου. Είναι η αίτηση συγγνώμης ενός πατέρα για το λάθος του και η προσπάθεια συμφιλίωσης με τον γιο του.

Ο χρόνος που πέρασε άφησε τα σημάδια του στο οικοδόμημα. Με κόπο και εκ των ενόντων οι σεβάσμιοι ιερείς τo διατήρησαν στα χρόνια που μεσολάβησαν από τον θάνατο τού Αρσάκη μέχρι το 2014. Η συντήρηση τού ναού αυτού εντάχθηκε στο πλαίσιο τού προγράμματος «Η χριστιανική κληρονομία κατά μήκος του πολιτιστικού διαδρόμου Russe-Giurgiu» το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ιnteprreg va Romania-Bulgaria 2014-2020). Τα ικανά χέρια των συντηρητών αποκάλυψαν στους δύο πίνακες τού τοίχου των κτητόρων, εκτός από τις μορφές των εικονιζόμενων και τη δυσανάγνωστη επιγραφή που βρισκόταν στον πίνακα των δύο αυτόχειρων.

 292505859 542604357607734 6265898647745777928 n

Η λεπτομέρεια τής επιγραφής που αποκαλύφθηκε στον πίνακα τού Τατταρέσκου μετά τη συντήρηση.

Με συγκίνηση οι επισκέπτες τού ναού διαβάζουν πλέον τα συγκινητικά και τρυφερά λόγια που αφιέρωσε ένας συντετριμμένος πατέρας στον χαμένο του γιο: «Δύο τριαντάφυλλα ήταν και η ζωή των τριαντάφυλλων ένα πρωινό μόνο». Με τον τρόπο αυτό ο Απόστολος Αρσάκης λίγο πριν πεθάνει ζήτησε συγγνώμη από τον γιο του και την αγαπημένη του, αλλά και το έλεος τού Θεού για να αντιμετωπίσει τον πόνο του.

«Ἐλέησόν με, ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα έλεός σου,

καὶ κατὰ τὸ πλήθος τῶν οἰκτιρμῶν σου

ἐξάλειψον τὸ ἀνόμημά μου».

                        Ψαλμοί Δαυίδ, 50

 

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

  • Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Παύλο Μαυρόγιαννη, διευθυντή Αρσακείου Λυκείου Ιωαννίνων, για τις πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο των έργων στν ναό τού Αγίου Παντελεήμονα στη Βεντέα και τις φωτογραφίες που έθεσε στη διάθεσή μας.

 

[1] Σοφοκλή Λώλη «Αι θρησκευτικαί ιδέαι τού Νεόφυτου Δούκα», 1949.

[2] Δημήτρη Μιχαλόπουλου, «Αρσάκης», Κάκτος.

[3] Γνωστός Ρουμάνος ζωγράφος που είχε εικονογραφήσει πολλούς ναούς.

[4] O Γεώργιος Τατταρέσκου γεννήθηκε στη Φοσκάνη το 1818. Σπούδασε στη Σχολή Ζωγραφικής τού Μπουζάου, συμμετείχε στην επανάσταση τού 1848 στη Βλαχία. Ζωγράφισε πορτρέτα Ρουμάνων επαναστατων στην εξορία και αργότερα ζωγράφισε αλληγορικές συνθέσεις με επαναστατικά θέματα. Το 1864, μαζί με τον Τηεοδόρε Αμάν, ίδρυσε την Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών.