Γενικές Συνελεύσεις των μελών τής Φ.Ε. τον 19ο αιώνα σύμφωνα με τον Α΄ Διοργανισμό[1]

 

Τις πρώτες ημέρες τού Ιουλίου τού 1836 συνήλθε η πρώτη Γενική Συνέλευση των μελών τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Συγκεντρώθηκαν 73 πρόσωπα, εξέχουσες προσωπικότητες των Αθηνών. Δυστυχώς δεν έχουν σωθεί Πρακτικά αυτής τής Συνέλευσης. Το μόνο που γνωρίζουμε, που είναι και το σπουδαιότερο, είναι ότι στη Συνέλευση αυτή τέθηκαν οι βάσεις για τη δημιουργία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Τότε εξελέγη τριμελής επιτροπή η οποία πήρε εντολή να εκπονήσει το Καταστατικό τής Εταιρείας. Τα μέλη τής Επιτροπής ήταν οι ιδρυτές τής Φ.Ε. Ιωάννης Κοκκώνης, Γεώργιος Γεννάδιος και Μισαήλ Αποστολίδης, οι οποίοι λόγω τού ιδιαίτερου ενδιαφέροντός τους για την Εταιρεία θα διεκπεραίωναν την αποστολή τους πολύ γρήγορα. Γνωρίζουμε ακόμα ότι σε αυτή την πρώτη Συνέλευση αποφασίστηκε η επίδοση διπλωμάτων στα μέλη, η χρησιμοποίηση σφραγίδας, η αποδοχή αντεπιστελλόντων μελών, καθώς και πώς θα γινόταν η διαχείριση των χρημάτων.

Το δίπλωμα που έπαιρναν στα μέλη τής Φ.Ε,. Το συγκεκριμένο ανήκε στον  Ι. Βαϊνέσκον. (αρχείο Εθνολογικού και Ιστοτικού Μουσείου)

Για τον τόπο όπου διεξάγονταν οι πρώτες αυτές Συνελεύσεις δεν γνωρίζουμε. Από τις 9 Απριλίου 1850 αναφέρεται ότι οι Συνελεύσεις πραγματοποιούνταν στην μεγάλη αίθουσα τού Α΄ Γυμνασίου Αθηνών, διευθυντής τού οποίου ήταν ο Γεώργιος Γεννάδιος. Πιθανόν και οι πρώτες Συνελεύσεις να γίνονταν στον ίδιο χώρο, αλλά αυτό δεν αναγράφεται πουθενά.

Το σχέδιο τού Καταστατικού τής Φ.Ε. κατετέθη στη 2η Συνέλευση, που πραγματοποιήθηκε στις 25 Ιουλίου 1836. Το περιεχόμενό του συζητήθηκε και κυρώθηκε από όλα τα μέλη. Διαβάζοντάς το διαπιστώνει κανείς ότι οι συντάκτες του ήταν γνώστες τής ψυχολογίας τής κοινωνίας τής εποχής, των αναγκών τής παιδείας και όσων ήταν εφικτό να υλοποιηθούν. Τον Σεπτέμβριο ο «Διοργανισμός» τυπώθηκε και κατόπιν Βασιλικού Διατάγματος άρχισε η λειτουργία τού ιδρύματος.

Σύμφωνα με τον Διοργανισμό οι Συνελεύσεις τής Εταιρείας έπρεπε να γίνονται την 1η και την 15η κάθε μηνός. Άρα μετά την έναρξη τής λειτουργίας της έπρεπε να διεξαχθεί Συνέλευση στις 15 Δεκεμβρίου. Στην «Έκθεση των πράξεων τού Διοικητικού Συμβουλίου, γενομένη επί τής Β΄ Γενικής Συνελεύσεως αυτής», με ημερομηνία 31 Ιανουαρίου, βλέπουμε ότι για τη Φ.Ε. η Α΄ Γενική Συνέλευση θεωρείται αυτή τής ιδρύσεως τής Εταιρείας (Ιούλιος 1836) και δεύτερη η πρώτη μετά την επίσημη ίδρυση, στην οποία το πρώτο Δ.Σ. κατέθεσε απολογισμό των πράξεών του. Έκτοτε οι Συνελεύσεις γίνονταν κάθε δύο μήνες, ενώ στις 25 Μαρτίου γινόταν μία «Γενική δημοσία και εορτάσιμος Συνέλευσις» κατά την οποία γινόταν «Έκθεση όλων των αντικειμένων και πράξεων τής Εταιρείας». Στη Συνέλευση αυτή κατέθεταν και τον προϋπολογισμό για το επόμενο έτος, αλλά και ενημέρωση για τα έσοδα και έξοδα που είχαν γίνει.

Από το πρώτο έτος φάνηκε ότι ήταν δύσκολο να συγκεντρώνονται τα μέλη κάθε 2 μήνες. Το 1837 πραγματοποιήθηκαν μόνο 4 Συνελεύσεις, συμπεριλαμβανομένης τής εορτασίμου (25 Μαρτίου) και τής πανηγυρικής Συνέλευσης που έγινε για την εγκαθίδρυση τού Σχολείου στις 15 Ιουνίου 1837. Το 1838 αναφέρονται μόνο 2 Συνελεύσεις, το 1839 έγιναν 5, ενώ το 1940 διεξήχθησαν 8, δηλαδή επανήλθε η διεξαγωγή ανά δίμηνο. Το 1841 πραγματοποιήθηκαν 7, το 1842 έγιναν 5 και από το 1843 οι Συνελεύσεις περιορίστηκαν πάλι σε 2.

Από τα Πεπραγμένα φαίνεται ότι μόνο το πρώτο έτος μετά την ίδρυση τής Φ.Ε. (1837) εφαρμόστηκε ο θεσμός τής «Γενικής Εορτασίμου Συνελεύσεως τής 25ης Μαρτίου».[2]

Αντίθετα καθιερώθηκε η ετήσια Γενική Συνέλευση τού Ιουνίου, κατά τη διάρκεια των εξετάσεων, παρόλο που δεν την προέβλεπε το καταστατικό. Μέχρι το 1846 τα μέλη συνέρχονταν κάθε χρόνο σε μια απλή Συνέλευση, ενώ από το 1855 καθιερώθηκε η Συνέλευση να έχει τη μορφή επίσημης τελετής, για την οποία συντασσόταν σχετική έντυπη Έκθεση που περιλαμβανόταν στα Πεπραγμένα των Συνελεύσεων. Την τελετή αυτή παρακολουθούσε το Δ.Σ. τής Φ.Ε., οι εταίροι, οι γονείς των μαθητριών, μέλη τής κυβερνήσεως, Αρχιερείς, Σύμβουλοι τής Επικρατείας, γερουσιαστές και βουλευτές. Πολύ συχνά μάλιστα την τελετή τιμούσε με την παρουσία της η βασίλισσα Αμαλία.[3]

Η εκλογή τού Δ.Σ. γινόταν όλο αυτό το διάστημα κατ’ έτος σε πανηγυρική Συνέλευση, όπως αναγράφεται στα Πρακτικά τής 4ης Φεβρουαρίου 1845. Τα επόμενα χρόνια ο Διοργανισμός άλλαξε και προέβλεπε μία τουλάχιστον Γενική Συνέλευση το έτος.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

  • Το κείμενο βασίζεται σε στοιχεία από το Αρχείο τής Φ.Ε. και στην ανέκδοτη «Ιστορία τής εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, 1836-1936» τού Στέφανου Γαλάτη.

 

[1] Διοργανισμός είναι ο σχηματισμός, η σύσταση εταιρείας, το Καταστατικό.

[2] Φαίνεται ότι σε αυτό συνέβαλε και το Βασιλικό Διάταγμα 980/15(27)-3-1838 τής Κυβερνήσεως τού Όθωνα, συγκεκριμένα τού Γεωργίου Γλαράκη, γραμματέα (υπουργού) τής Επικρατείας επί των Εκκλησιαστικών, Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Εσωτερικών.

[3] Η επίσημη αυτή τελετή δεν πραγματοποιήθηκε το 1838, ίσως διότι δεν είχε ακόμα καθιερωθεί, και το 1843 λόγω των πολιτικών ανωμαλιών όπως αναφέρεται στα Πρακτικά τού Ιανουαρίου τού 1844 (αναφέρεται στην Επανάσταση τής 3ης Σεπτεμβρίου).