Λιλή Ιακωβίδου. Η ποιήτρια, μούσα τού Κωστή Παλαμά

 

Η Λιλή Ιακωβίδου, το γένος Πατρικίου, ήταν συγγραφέας. Με το ποιητικό, δοκιμιακό και θεατρικό έργο της κατέχει σημαντική θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1902, φοίτησε στο Αρσάκειο και στη συνέχεια σπούδασε στη Νομική Σχολή. Παντρεύτηκε τον γιο τού Γεωργίου Ιακωβίδη, ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους.

Στα Γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1918 με δημοσιεύσεις ποιημάτων στο περιοδικό «Νουμάς», τού οποίου αργότερα υπήρξε συντάκτρια. Το διάστημα από το 1927 m;exri το 1929 συνεργάστηκε ως ανταποκρίτρια στην ελληνόφωνη εφημερίδα τής Νέας Υόρκης «Εθνικός Κήρυξ». Το 1932 κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική συλλογή της με τίτλο «Φωτεινές ώρες». Το 1941 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή της «Κορυδαλλοί».

 

Η Λιλή Ιακωβίδου σε νεαρή ηλικία.( anemourionblockspot.com)

Μέχρι τον Πόλεμο η Λιλή Ιακωβίδου έγραφε κυρίως παραδοσιακή ποίηση, με πλήθος λυρικών και ερωτικών στοιχείων, με πολλή ευαισθησία και πρωτοτυπία στο μέτρο. Κύριο χαρακτηριστικό τής μορφής των ποιημάτων της ήταν η σχέση τους με το ύφος και τον ρυθμό τού παραδοσιακού τραγουδιού. Πολλά ποιήματά της έχουν τις ρίζες τους σε δημοτικά νανουρίσματα, παραλογές και μοιρολόγια. Για παράδειγμα, το ποίημά της με τίτλο «Ο ζωντανός ο χωρισμός», που έγινε γνωστό από τη μελοποίηση τού Γιάννη Σπανού στην «Τρίτη Ανθολογία», παραπέμπει σε ηπειρώτικο δημοτικό τραγούδι τής ξενιτειάς:

«Ο ζωντανός ο χωρισμός, το λέει και το τραγούδι,

Παρηγοριά δεν έχει.

Από την ώρα που ’φυγες, έχει βουρκώσει ο ουρανός

Κι η θλίψη σιγοβρέχει.»

                                                 Λιλή Ιακωβίδου

 

«Παρηγοριά έχει ο θάνατος και λησμοσύνη ο Χάρος

Ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει.»

                                                                Δημοτικό

 

Η ποιήτρια Λιλή Πατρικίου-Ιακωβίδου (anemourionblockspot.com)

Η ποίησή της, αρχικά επηρεασμένη από την παλαμική ποιητική αντίληψη, μετά τον Πόλεμο άλλαξε ύφος και στόχους. Πήρε τόνο πιο προσωπικό, με έντονο ερωτικό στοιχείο. Η Ιακωβίδου επηρεάστηκε, όπως ήταν φυσικό, από το φεμινιστικό πνεύμα που κυριαρχούσε στις αρχές τού 20ού αι. Η ποίησή της απελευθερώθηκε από το μέτρο και την ομοιοκαταληξία και έγινε περισσότερο κοινωνική. Σε αυτή κυριαρχούσε το ερωτικό στοιχείο σε πιο σύγχρονη και «χειραφετημένη» μορφή. Στα μεταπολεμικά της ποιήματα δεν διακρίνουμε πλέον την επίδραση τού Παλαμά, ο οποίος, όπως έλεγε η ίδια, τής είχε σταθεί «οδηγός».

 

Φωτογραφία τής Λιλής Ιακωβίδου με τον ποιητή Κωστή Παλαμά (anemourion blockspot.com)

Το 1957 κυκλοφόρησε η ποιητική της συλλογή «Αναδρομή», που επίσης τιμήθηκε με κρατικό βραβείο. Εκεί φάνηκε καθαρά η διαφοροποίηση στην ποίησή της. Το 1968 εκδόθηκε η «Άνυδρη Γη», από όπου το απόσπασμα που ακολουθεί και στο οποίο φαίνεται καθαρά η διαφορά στον στίχο.

«...Τώρα ο πόνος δε γυρεύει τον αφανισμό μου

Γδύνεται τον εαυτό μου,

λευτερώνεται από το αίμα μου,

Μπαίνει

στη ζωή που δεν έζησες.

Στη ζωή που ’σουν φτιαγμένη να ζήσης.

Στη ζωή που βιάστηκες να ξοφλήσης.

Ακουμπά

στην πεινασμένη ματιά των παιδιών.

Στη «θελιά»

γύρω απ’ το λαιμό των απελπισμένων.

Στα πεσμένα φύλλα των δέντρων,

ώρα φθινοπωρινή

κυκλωμένη από το θάνατο.

Απλώνεται στην ερημωμένη ψυχή τής Γης

Στον κόσμο

που ανασαίνει φαρμάκι

Στον κόσμο που αγκομαχά

Γίνεται ένα

με το σπασμό

τής ανθρώπινης κραυγής

με την ατέρμονη εγρήγορση

Και, ακραγγίζοντας

την αίσθηση τού «Χρόνου»,

αχνοβλέπει

το πρόσωπο τής «Αλήθειας».

Σφαλώ τα βλέφαρα

για να δω τη φωτεινή Απουσία

Για να ζήσω -

μέσα στη γυμνή στιγμή-

πέρα από τη λύπη

πέρα από τη χαρά

«αυτό» που μου ανήκει.»

Το 1973 τής απονεμήθηκε το βραβείο τής Ακαδημίας Αθηνών για το έργο της «Κοσμοείδωλα».

Η Λιλή Ιακωβίδου έγραψε επίσης οκτώ έργα για το θέατρο. Το έργο της «Εύκολα θύματα» βραβεύτηκε το 1937 στον «Καλοκαιρίνειο διαγωνισμό» και μεταφέρθηκε με επιτυχία στη σκηνή από τον θίασο Νέων Καλλιτεχνών στο θέατρο Μουσούρη. Το θεατρικό της έργο «Κορίτσια» βραβεύτηκε το 1938 από την Ακαδημία Αθηνών, ενώ το έργο της «Αγγελίνα» παρουσιάστηκε το 1943 από τον θίασο τής Μιράντας. Ένα ακόμη θεατρικό έργο της με τίτλο «Υπάρχουν δρόμοι για όλους» βραβεύτηκε με κρατικό βραβείο από το Υπουργείο Παιδείας το 1963.

Σχέδιο τού Α. Πρωτοπαπάτση αφιερωμένο στη Λιλή Ιακωβίδου (anemourionblockspot.com)

Η Ιακωβίδου ασχολήθηκε επίσης με φιλολογικές μελέτες, κυρίως σε σχέση με το έργο τού Κωστή Παλαμά, με τον οποίο συνδεόταν με στενή φιλία. Το 1929 εξέδωσε μελέτες για τους «Χαιρετισμούς τής Ηλιογέννητης» τού Παλαμά και το 1936 για την ποίηση τού Καρθαίου.

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και για πολλά χρόνια μέλος τού Διοικητικού της Συμβουλίου.

Λίγο πριν πεθάνει κατέθεσε στο Ίδρυμα τής Εθνικής Τράπεζας 300 περίπου επιστολές που τ;hς είχε αποστείλει ο Κωστής Παλαμάς, με την εντολή να μη δημοσιευθούν όσο βρισκόταν στη ζωή. Πέθανε στις 11 Νοεμβρίου 1985 στην Κηφισιά, σε ηλικία 88 χρονών, μετά από μακρόχρονη ασθένεια, και ετάφη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.

Δημοσίευμα τής εφημερίδας «Αυγή» τής 13ης Νοεμβρίου 1985 που αναφέρεται στον θάνατο τής Ελληνίδας ποιήτριας Λιλής Ιακωβίδου.

 

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός

• Το κείμενο βασίζεται σε στοιχεία από τον «Πανδέκτη» Τού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, το «Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό» τής Εκδοτικής Αθηνών και το άρθρο τής Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη στη «Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας».

 2016.   Ποιητικά διαμάντια και αριστουργήματα Τέχνης οι διασωθείσες από τη Λιλή επιστολές του Κ. Παλαμά «Κ. Παλαμάς», κατά το νέο έτος 2016.   Ποιητικά διαμάντια και αριστουργήματα Τέχνης οι διασωθείσες από τη Λιλή επιστολές του Κ. Παλαμά διοχετεύουν ως χείμαρρος έμπνευσης και δη