Ο ναός τής Αγίας Αναστασίας τής Ρωμαίας στο Αρσάκειο Ψυχικού

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας είχε συνειδητοποιήσει, ήδη από το 1919, ότι θα έπρεπε το «Παλαιόν Αρσάκειον» να αντικατασταθεί από νέο οικοδόμημα, ώστε να πληροί τις απαιτήσεις ενός σύγχρονου σχολείου. Για τον λόγο αυτό το 1927 η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία αγόρασε ένα οικόπεδο 60 στρεμμάτων στο Παλαιό Ψυχικό, έναντι του ποσού των 900.000 δραχμών. Το οικόπεδο απείχε 6 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Η μεγάλη του έκταση έδινε τη δυνατότητα να οικοδομηθεί εκεί σχολείο με χώρους άθλησης και ψυχαγωγίας, καθώς και οτιδήποτε άλλο θα έπρεπε να περιλαμβάνει ένα σύγχρονο για την εποχή σχολείο. Εκεί, στο νέο οικόπεδο κτίστηκε, επί προεδρίας Ιωάννου Κουντουριώτη, και ο νέος μεγαλοπρεπής ναός τής Αγίας Αναστασίας τής Ρωμαίας σε σχέδια τού Ανδρέα Κριεζή, ο οποίος είχε αναλάβει και την εκπόνηση των σχεδίων ολόκληρου τού συγκροτήματος τού Αρσακείου Ψυχικού. Στα Πρακτικά τής Συνέλευσης τής 6ης Μαρτίου 1932 ανηγγέλθηκε ότι «το όνειρο τού Ψυχικού επραγματοποιήθη διά μεγαλοπρεπεστάτης οικοδομής μελλούσης να περιλάβη οικοτροφείον και τα διάφορα σχολεία μετά τού ιερού ναού και τού γυμναστηρίου, όπερ οφείλει να διεγείρη την υπερηφάνειαν των εταίρων.»

Ο Ναός της Αγίας Αναστασίας στο Αρσάκειο Ψυχικού (Αρχείο ΦΕ)

Ο ναός, κτισμένος σε προβεβλημένη θέση στον αύλειο χώρο τού Αρσακείου Ψυχικού, κοντά από τις σχολικές αίθουσες, είναι κομψός, σχεδόν τετράγωνος, σταυροειδής μετά τρούλου. Λειτουργούσε κανονικά όλο τον χρόνο, διότι στο Οικοτροφείο τού Σχολείου διέμεναν κατά τη διάρκεια ολοκλήρου τού έτους μαθήτριες προερχόμενες από την επαρχία και χώρες τού εξωτερικού. Προ τού πολέμου ο ναός δεν είχε ιστορηθεί. Τα εγκαίνιά του πραγματοποιήθηκαν με κάθε επισημότητα στις 29 Οκτωβρίου 1935, επί προεδρίας Κ. Κυριακού.

Στολισμός του Επιταφείου το 1936 στο  Ναό της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας στο Αρσάκειο Ψυχικού (Αρχείο ΦΕ)

Την 28η Οκτωβρίου 1936 από τον ναό αυτόν ξεκίνησε ο πενθήμερος εορτασμός για την εκατονταετηρίδα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας με θεία λειτουργία που τελέσθηκε από τον Μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Παπαδόπουλο. Κατά τη διάρκεια τής τελετής ο Αρχιεπίσκοπος, παίρνοντας αφορμή από το χωρίο τής αναγνωσθείσας επιστολής του Αποστόλου Παύλου προς Γαλάτας «Ουκ ένι Ιουδαίος και Έλλην, ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ…», μίλησε επί μακρόν για την εξύψωση τής γυναίκας διά τού Χριστιανισμού, την αποστολή των γυναικών στην κοινωνία και εξήρε το επί έναν αιώνα έργο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας η οποία πάντα δραστηριοποιείτο στο πνεύμα τής Χριστιανικής Ορθοδόξου θρησκείας. (Αρχείο ΦΕ)

Όπως μαρτυρούν φωτογραφίες τής εποχής, τη φροντίδα για τα ιερά σκεύη τού ναού αλλά και για τον καλλωπισμό του είχαν μαθήτριες τού Σχολείου, οι οποίες στόλιζαν και τον Επιτάφιο, λάμβαναν μέρος στην περιφορά του και έψαλλαν κατά τη διάρκεια τής θείας λειτουργίας.

Αρσακειάδες φροντίζουν για τον στολισμό του Ναού. (Αρχείο ΦΕ)

Με το ξέσπασμα τού Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1940, το κτήριο τού Αρσακείου Ψυχικού επιτάχθηκε και έγινε νοσοκομείο. Ο ναός τής Αγίας Αναστασίας συνέχισε να λειτουργεί και κατά τη διάρκεια τού πολέμου πολλές φορές για δυσάρεστα γεγονότα. Το 1951, επί προεδρίας Παναγιώτη Πουλίτσα, το κτηριακό συγκρότημα επεστράφη στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και άρχισαν οι επισκευές ώστε να λειτουργήσει εκ νέου. Με απόφαση τού Δ.Σ. τότε αποφασίστηκε και η αγιογράφηση τού ναού, η οποία ανατέθηκε στον Ιωάννη Ψυχάκη. Το έργο διήρκεσε από το 1963 μέχρι το 1968. Με ιδιαίτερη προσοχή ο αγιογράφος φρόντισε να συμπεριληφθούν και οι φορητές εικόνες τού παλαιού ναού, οι περισσότερες των οποίων αποτελούσαν χορηγίες ευσεβών δωρητών από τον 19ο αιώνα.

Το Τέμπλο και η κόγχη του Ιερού του Ναού της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας στο  Αρσάκειο Ψυχικού. (Αρχείο ΦΕ)

Ο κήπος που υπάρχει σήμερα γύρω από τον ναό διαμορφώθηκε μετά τον πόλεμο, χάρη στην καθηγήτρια Φυσικής τής Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ολυμπία Κοκκέβη, αλλά και στη συστηματική εργασία των κηπουρών τού Σχολείου. Έτσι, πολύ γρήγορα το τοπίο γύρω από τον ναό άλλαξε. Φυτεύτηκαν κυπαρίσσια, ευκάλυπτοι και νεραντζιές από τις δύο πλευρές τού διαδρόμου τής εισόδου, λουλούδια και άλλα καλλωπιστικά φυτά.

Ο Ναός της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας  στο Αρσάκειο Ψυχικού το 2000. (Αρχείο ΦΕ)

Κάθε χρόνο, την 29η Οκτωβρίου, τιμάται η μνήμη τής Αγίας με λατρευτικές εκδηλώσεις. Τον Οκτώβριο τού 2000 η μνήμη τής Αγίας Αναστασίας τιμήθηκε με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Κατόπιν επικοινωνίας τού Προέδρου τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας καθηγητή Γεωργίου Μπαμπινιώτη με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χριστόδουλο και τον ηγούμενο τής ιεράς μονής τού Αγίου Γρηγορίου τού Αγίου Όρους π. Γεώργιο, μεταφέρθηκαν από το Άγιον Όρος στον φερώνυμο ναό τού Αρσακείου Ψυχικού ιερά λείψανα τής Αγίας, συνοδευόμενα από μοναχούς του Αγίου Όρους. Στις 28 Οκτωβρίου, στις 5.00 μ.μ. έφθασαν στην κεντρική πύλη τού Σχολείου. Από εκεί σε πομπή, αποτελούμενη από τον Πανοσιολογιότατο Αρχιμανδρίτη π. Χρυσόστομο, ιερέα των Σχολείων, τον Πρόεδρο και τα μέλη τού ΔΣ τής ΦΕ, τον Επόπτη, συντονιστές, διευθυντές , εκπαιδευτικούς, μαθητές και μαθήτριες, γονείς και πλήθος κόσμου, μεταφέρθηκαν στον ναό. Μαθήτριες τού Γυμνασίου συνόδευαν με κάνιστρα και κεριά, μαθητές τού Δημοτικού με τύμπανα έδιναν ρυθμό και παιδιά από όλες τις σχολικές βαθμίδες ήταν παρατεταγμένα δεξιά και αριστερά τής πομπής. Ακολούθησε μέγας πανηγυρικός εσπερινός, χοροστατούντος τού Επισκόπου Σαλώνων κ. Θεολόγου. Ο Πρόεδρος τής ΦΕ κ. Γ. Μπαμπινιώτης απηύθυνε χαιρετισμό, στον οποίο επεσήμανε τις ανάγκες τής παιδείας σήμερα. Την επομένη τελέσθηκε πανηγυρική θεία λειτουργία προεξάρχοντος τού Αρχιεπισκόπου Αθηνών, ενώ χορωδία μαθητών απέδωσε κατανυκτικά τους εκκλησιαστικούς ύμνους. Μεγάλος αριθμός πιστών προσκύνησε τα ιερά λείψανα τις λίγες μέρες που παρέμειναν στον ναό. Οι στιγμές αυτές σίγουρα ήταν από τις σημαντικότερες της ιστορίας του .

Η Ανάληψη του Κυρίου. Εικόνα που μετεφέρθη απο τον παλαιό στον νέο Ναό της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας στο Αρσάκειο Ψυχικού. (Αρχείο ΦΕ)

Η Εικόνα του Εσταυρωμένου, που μετεφέρθη απο τον παλαιό στον νέο Ναό της Αγίας Αναστασίας. (Αρχείο ΦΕ)

Ο χρόνος που πέρασε όμως άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια του στο οικοδόμημα τού ναού. Βάσει τής προκαταρκτικής μελέτης που εκπονήθηκε από την Τεχνική Υπηρεσία τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας έπρεπε να τοποθετηθούν σιδηρά ικριώματα, να αντικατασταθούν τα κεραμίδια, να γίνουν αντιδιαβρωτικές επαλείψεις σκυροδεμάτων, να γίνει έλεγχος των κλίσεων των στεγών, γενικό στοκάρισμα, αποκατάσταση μαρκιζών-κορνιζών, να καθαριστούν τα επιχρίσματα, να βαφούν οι εξωτερικοί τοίχοι, να τοποθετηθούν υδρορροές , να γίνει αποκατάσταση και συντήρηση των εξωτερικών θυρών τού ιερού ναού, να αποκατασταθούν τα βιτρό και να στηριχθεί η καμπάνα του. Όλες αυτές οι απαραίτητες εργασίες είχαν προϋπολογισμό δαπάνης 77.977 ευρώ.

Η Αγία Αναστασία η Ρωμαία. Εικόνα απο το Τέμπλο του παλαιού Ναού. (Αρχείο ΦΕ)

Στους δύσκολους οικονομικά καιρούς που διανύουμε το κόστος αυτό ήταν δυσβάσταχτο για τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Για μία ακόμη φορά όμως το ζεύγος Μαρίνας και Θανάση Μαρτίνου, ακολουθώντας τα πρότυπα των μεγάλων ευεργετών τού παρελθόντος, προσφέρθηκε να αναλάβει εξ ολοκλήρου την πραγματοποίηση του έργου. Έτσι, με την προσφορά τους αυτή παρέδωσαν τον ναό στις νέες γενιές, αφού εξακολουθεί να αποτελεί χώρο προσευχής και λατρείας των μαθητών αι των μαθητριών των Αρσακείων Σχολείων Ψυχικού.

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ

φιλόλογος - ιστορικός