Η Αθήνα το 1834. Σε πρώτο πλάνο η πηγή από την περιοχή τού Μετς. Έργο τού Τhomas Endler
Η Αθήνα στις 18 Σεπτεμβρίου 1834 ορίστηκε επίσημα πρωτεύουσα τού ελληνικού κράτους. Η απόφαση είχε γίνει γνωστή από τον Φεβρουάριο τού 1833 και οι Αθηναίοι από τη χαρά τους έκαναν δοξολογία στον ναό τού Αγίου Γεωργίου, δηλαδή το Θησείο στην Αρχαία Αγορά, που τότε ήταν χριστιανικός ναός. Η μικρή πόλη δεν θύμιζε σε τίποτα τη σημερινή πολύβουη Αθήνα. Δεν υπήρχε σύστημα ύδρευσης, δημόσιος φωτισμός και συγκοινωνίες. Οι περιηγητές λένε γι’ αυτήν «ήσαν δε αι Αθήναι τότε [1834] κωμόπολις 10 ή 12.000 κατοίκων, πλήρης ερειπίων, ολίγας οικίας παρά τους πρόποδας τής Ακροπόλεως έχουσα». Άλλοτε πάλι η πόλη περιγράφεται ως «απλούς μόνον σωρός ρυπαρών ερειπίων, τεταγμένων κύκλω μεγαλοπρεπών τινών λειψάνων». Ελάχιστα πράγματα θύμιζαν την αρχαία της αίγλη, ενώ ορατά ήταν τα σημάδια των μαχών που προσφάτως είχαν γίνει στο έδαφός της. «Χρειάζεται καλή θέληση και αυθυποβολή ακόμα, για να πιστέψει κανείς ότι το σημερινό πενιχρό χωριό που λέγεται Αθήνα, είναι η ένδοξος πατρίς τού Φειδία, τού Περικλέους και τού Πλάτωνος. Ευτυχώς που σώζονται μερικά ερείπια αρχαίων μνημείων» λέει ο Τhomas Grosse περιγράφοντας την πόλη.
Άποψη των Αθηνών από την βορειοδυτική πλευρά. Σε πρώτο πλάνο διακρίνονται καμήλες, οι οποίες χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά βαρέων υλικών. Ακουαρέλα τού Ludwig Lange (1808-1868) με τίτλο «Athen und die Akropolis von Nordwesten» (1836). Πηγή: https://www.eefshp.org/ludwig-
Καρδιά τής πόλεως τότε ήταν η οδός Αδριανού και κυρίως η Αγορά, το «Παζάρι», κατά μήκος τής σημερινής οδού Άρεως μέχρι τη Ρωμαϊκή Αγορά, δηλαδή η περιοχή γύρω από τους «Αέρηδες» (Ωρολόγιον τού Κυρρήστου). Μέσα σε τέσσερα χρόνια όμως από την ημέρα που έγινε πρωτεύουσα τής Ελλάδος κτίστηκαν περίπου 1.000 κατοικίες, οι περισσότερες αυθαίρετες, που τις περιγράφουν οι επισκέπτες ως «κακώς οικοδομημένας, χθαμαλάς, πενιχράς εξωτερικής καί εσωτερικής όψεως, άνευ ακρογωνιαίων λίθων, άνευ σχεδίων, συνεσφιγμένας περί στενάς, ανωμάλους και ακαθάρτους οδούς».
Το πάνω παζάρι τής πόλεως των Αθηνών γύρω από τους Αέρηδες. Στο βάθος δεξιά διακρίνεται ο Μεντρεσές. Έργο τού William Cole of the remains of ancient monuments. Selected views of the remains of ancient monuments in Greece, from drowing taken and coloured on the spot in the year 1833.
Το 1836 άρχισε να κτίζεται και το παλάτι τού Όθωνα στην κορυφή τού ομαλού λόφου που βρισκόταν στη γωνία των οδών Ερμού και Σταδίου, σύμφωνα με τα σχέδια τού Γκαίρτνερ, μετά την απόρριψη των προτάσεων των Κλεάνθη, Σάουμπερτ και Κλέντσε για να κτιστεί στην Ομόνοια, στον Κεραμεικό και στην Ακρόπολη, αντιστοίχως. Η οικοδόμησή του, που ξεκίνησε το 1836 και κράτησε μέχρι το 1847, μετακίνησε οριστικά το κέντρο τής πρωτεύουσας τού ελληνικού κράτους από το Μοναστηράκι στην περιοχή που σήμερα ευρίσκεται η πλατεία Συντάγματος.
Το μοναδικό σχολείο θηλέων που λειτουργούσε στην Αθήνα την εποχή εκείνη ήταν το «Hill Memorial School» τού Αγγλικανού ιεραποστόλου John Hill και τής συζύγου του Fanny και στεγαζόταν τότε σε έναν τουρκικό πύργο κοντά στους «Αέρηδες». Προφανώς, λοιπόν, η Εταιρεία, όπως είπε και ο Μισαήλ Αποστολίδης στον λόγο που εκφώνησε στην τελετή εγκαινίων, άρχισε να αναζητεί στη γύρω περιοχή «εν οπωσούν κατάλληλον οίκημα» για να στεγάσει το σχολείο της.
|
Στη μικρή μας περιήγηση στην Αθήνα των αρχών τού 19ου αιώνα και στις οικίες που νοικιάστηκαν από το ΔΣ τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας για να στεγάσουν το σχολείο της, θα μας βοηθήσει πολύ το «Μοντέλο τής πόλεως των Αθηνών» τού 1843, που κατασκευάστηκε από τον Ιωάννη Τραυλό και τον Νικηφόρο Γερασίμωφ και ευρίσκεται στο Μουσείο τής Πόλεως των Αθηνών. (κλικ για μεγέθυνση) |
(Aπό το Μουσείο τής πόλεως των Αθηνών)
Α. ΟΙΚΙΑ ΒΙΤΑΛΗ ΣΥΡΙΑΝΟΥ
Το πρώτο Σχολείο τής Εταιρείας στεγάστηκε τελικά στην οικία Βιτάλη Συριανού στην οδό Καραϊσκάκη κοντά στη διασταύρωση με την οδό Ερμού, στού Ψυρρή.
Η συνοικία τού Ψυρρή κατά τους οθωμανικούς χρόνους βρισκόταν στις παρυφές τής Αθήνας. Τον 19ο αιώνα κατοικούσαν εκεί Αθηναίοι αστοί, πετυχημένοι έμποροι, οι οποίοι εργάζονταν και στήριζαν το παζάρι, αλλά και αγωνιστές τής Επανάστασης τού 1821, περιηγητές και ξένοι επισκέπτες τής πόλης. Εκεί βρισκόταν και το σπίτι τής Θηρεσίας Μακρή, στο οποίο φιλοξενήθηκε ο λόρδος Βύρων. Από εκεί κατάγονταν οι γνωστοί αγωνιστές τού 1821 αδελφοί Νικόλαος και Χρήστος Σαρρής αλλά και ο Παναγιώτης Κτενάς. Όπως λέει και ο Καρλ Κρουμβάχερ στο βιβλίο του «Ελληνικό ταξίδι», το 1886 «Επισκεφθήκαμε την πιο παλιά συνοικία της νέας πόλης την ονομαζόμενη “Ψυρρή”, που με τους κατοίκους και τα σπίτια της δίνει εικόνα από την κατάσταση της πόλης, όπως ξεπετάχθηκε μέσα από τα ερείπια μετά τον απελευθερωτικό πόλεμο στην πλαγιά της Ακρόπολης.»
Η Αθήνα το 1836. Σε πρώτο πλάνο η συνοικία του Ψυρρή. Στο κέντρο δικαρίνεται το τζαμί του Τζισταράκη και οι κολόνες από τη Βιβλιοθήκη του Αδριανού. Στο βάθος ο Λυκαβητός και μπροστά του ο Μικρός, λεγόμενος, Λυκαβητός ή Σχιστή Πέτρα όπως ονομάζεται σήμερα (Αugust Ferdinand Stademann, Panorama von Athen, Munchen 1841)
Τα μικρά λαϊκά αλλά περιποιημένα σπίτια τής περιοχής ήταν διώροφα με μπαλκόνι και εσωτερική αυλή. Έτσι πρέπει να έμοιαζε και η οικία τού Βιτάλη, στην οποία από το 1819 μέχρι το 1837 διέμενε ο Γάλλος ζωγράφος Louis Dupré (1789-1837). Μετά τον θάνατο τού ζωγράφου, ο ιδιοκτήτης της, που ήταν και μέλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, ενοικίασε το κτήριο αυτό για τη στέγαση τού πρώτου «Σχολείου τής Εταιρείας». Η ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε στον Τύπο, καλώντας τους Αθηναίους να εγγράψουν σε αυτό τις θυγατέρες τους διέσωσε τη φήμη τής οικίας μέχρι τις μέρες μας.
«Πρόσκλησις προς τους γονείς»
Τής Φιλεκπαιδευτικής Ἑταιρείας. Ιούνιος 1837
«Το υπό τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας συστηθέν σχολείον των κορασίων είνε ήδη έτοιμον, όθεν ειδοποιούνται όσοι των γονέων επιθυμούν να παρουσιάσωσι τα τέκνα των, διά να καταγραφώσι εις τους καταλόγους των μαθητριών.
Η καταγραφή γίνεται εις το κατάστημα τού σχολείου (οικία τού κ. Βιτάλη Συριανού), οδός Καραϊσκάκη παρά τη οδώ Ερμού, πλησίον τής χουρμαδιάς από την 9 ώραν-12 πμ. Και από την 2-5 μμ., παρούσης ήδη τής διδασκάλου κ. Ειρήνης Σπορίδη μαθητευσάσης εις Παρισίους.»
Στις 7 Ιουνίου 1837 άρχισε να λειτουργεί εκεί το αλληλοδιδακτικό, όπου η φοίτηση ήταν δωρεάν, ενώ το ανώτερο τμήμα είχε μικρά δίδακτρα και άρχισε να λειτουργεί στις 29 Ιουνίου. Σε δημοσίευση τής εφημερίδας «Φήμη», στην οποίαν αναφέρονται και τα παραδιδόμενα μαθήματα, γίνεται ειδική μνεία στο ότι η Εταιρεία «επιφυλάττει το δικαίωμα να παραδέχηται αμισθί τας πτωχάς καί ορφανάς κόρας των αγωνισθέντων υπέρ πατρίδος».
Στις 13 Ιουνίου έγινε η πανηγυρική, επίσημη συνέλευση για την «εγκαθίδρυση τού σχολείου τών κορασίων». Στην τελετή παρευρέθησαν ο πρόεδρος και το ΔΣ τής Εταιρείας, ο επί τής Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Γραμματεύς τής Επικρατείας [υπουργός Παιδείας], ο Σεβασμιότατος Επίσκοπος Αττικής και ο Επίσκοπος Επιδαύρου Λιμηράς «ομού με άλλους τινάς φιλομούσους κληρικούς, πολλά των μελών τής Εταιρείας και πλήθος άλλων εν οις καί τινες κυρίαι, ώστε και το διδακτήριον και τα παρακείμενα δωμάτια έγεμον από το πλήθος των συρρευσάντων ακροατών. Εις όλων εν γένει των παρευρεθέντων τα πρόσωπα εφαίνετο η φαιδρότης μαρτυρούσα τής ψυχής των την αγαλίασιν, και λολοι συγχαίροντες αλλήλους εξέφραζον τας ελπίδας τής μελλούσης ωφελείας ήτις θέλει προέλθει εκ τού τοιούτου καταστήματος εις όλον το έθνος ως προς την εκπαίδευσιν τού γυναικείου φύλου».
Το κτήριο βέβαια δεν ήταν κατάλληλο και, όπως αναφέρει η Σοφίκα Δοανίδου στο έργο της «Η Βασίλισσα Αμαλία και το Αρσάκειον», ήταν παλαιό, μικρό και «αρκετά άθλιον».
Ώς τις ημέρες μας έχει σωθεί η περιγραφή τής οικίας Βιτάλη Συριανού που περιέλαβε ο Γάλλος ζωγράφος Λουί Ντυπρέ στο βιβλίο του «Ταξίδι σε Αθήνα και Κωνσταντινούπολη». «Εγκατασταθήκαμε στο σπίτι κάποιου Βιτάλη, όπου είχε παραμείνει και ο Λόρδος Βύρων. Μοιρασθήκαμε και οι τέσσερεις τραπέζι στη μέση και ένα καναπέ που απλωνόταν σε όλους τους τοίχους τού δωματίου όπως συνηθίζεται στην Ελλάδα. Το σπίτι ήταν πολύ απλό, αλλά δεν θα επιθυμούσα κανένα πολυτελέστερο, αφού έβλεπε το Θησείο».
Β. ΟΙΚΙΑ ΒΕΝΘΥΛΟΥ
Oι Άγιοι Ανάργυροι στού Ψυρρή. Τού Ferdinand Stademann
Λόγω όμως τής μεγάλης προσέλευσης μαθητριών, κυρίως από την επαρχία και τις εκτός συνόρων ελληνικές περιοχές, η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία άρχισε αμέσως να αναζητεί οίκημα για τη στέγαση τού Οικοτροφείου της, στο οποίο θα διέμεναν οι «εσωτερικές» μαθήτριες και οι δασκάλες. Έτσι ενοικίασε στις 3 Οκτωβρίου 1837 την οικία Βενθύλου, στη συμβολή των οδών Μιαούλη και Θέσπιδος, στην ίδια περιοχή αλλά πιο κοντά στο Μοναστηράκι, για να στεγάσει εκεί το Οικοτροφείο της για μαθήτριες και δασκάλες. Ο Ιωάννης Βενθύλος (1804-1854) ήταν καθηγητής Πανεπιστημίου και είχε σπουδάσει Φιλολογία στο Βερολίνο. Το κτήριο αυτό χρησιμοποιήθηκε από τη ΦΕ μέχρι το 1842 για διαφορετικούς κατά καιρούς λόγους, όπως διαβάζουμε στα Πρακτικά τού ΔΣ τής 2ας Δεκεμβρίου 1842.
Γ. ΟΙΚΙΑ ΛΟΓΟΘΕΤΟΥ
Η οικία Λογοθέτου ήταν κατοικία τού προξένου τής Αγγλίας, γι' αυτό και την συναντουμε σε πολλές γκραβούρες τής εποχής. Στο βάθος διακρίνονται οι κολόνες τής Βιβλιοθήκης τού Αδριανού. Eργο των Stuart et Revett, «The antiquities of Athens» 1787.
Λόγω τού συνεχώς αυξανόμενου αριθμού των υποψηφίων μαθητριών τα δύο αυτά κτήρια δεν κάλυπταν πλέον τις ανάγκες τού Παρθεναγωγείου. Το Συμβούλιο αναζητούσε ένα οικοδόμημα «οπωσούν καλύτερον» σε κεντρικότερο σημείο που να χωράει τα δύο Σχολεία και το Οικοτροφείο. Έτσι το 1838 το «Σχολείον τής Εταιρείας» άρχισε να λειτουργεί στην οικία Λογοθέτου.
Στην οικία Λογοθέτου φιλοξενήθηκε και ο λόρδος Έλγιν όταν αφαίρεσε και τα Μάρμαρα τού Παρθενώνα. Στην εικόνα αποτυπώνεται η παρουσία των αρχαιοτήτων που αποσπάστηκαν από την Ακρόπολη μέσα στην οικία Λογοθέτου. Σκίτσο τού Τζιοβάνι Μπατίστα Λουζιέρι.
Ο Νικὀλαος Λογοθέτης καταγόταν από τη Τζια. Λόγω τής ευστροφίας του βρέθηκε στη δούλεψη τού Τούρκου αρχιναυάρχου Τζανούμ Χότζα. Μετά από πολλές περιπέτειες εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, παντρεύτηκε την κόρη τού Βερνάρδου Καπετανάκη που είχε το «κονσουλάτο» τής Μεγάλης Βρετανίας, δηλαδή ήταν πρόξενος τής Αγγίας, τίτλο που κατάφερε να πάρει και ο ίδιος ο Λογοθέτης. Σύμφωνα με γραπτές πηγές, στην αυλή τής οικίας αυτής ο λόρδος Έλγιν είχε συγκεντρώσει τα μάρμαρα που αφαίρεσε από την Ακρόπολη, πριν τα μεταφέρει με καράβι στο Λονδίνο.
Η εσωτερική αυλή τής οικίας Λογοθέτη από γραβούρα τής εποχής. Γκραβούρα τού Otto von Stackelberg, 1834
Η αρχοντική κατοικία τής οικογενείας Χωματιανού – Λογοθέτη είναι κτίσμα τού 17ου αιώνα και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα οικίας των οθωμανικών χρόνων. Διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία των αρχοντικών τής εποχής εκείνης, δηλ. ισόγειες τοξωτές στοές που ένωναν τον εσωτερικό χώρο, περιμαντρωμένη αυλή και σκεπαστά χαγιάτια. Στην αυλή τής οικίας υπήρχε πηγάδι και στέρνα αλλά και βοηθητικά κτίσματα, όπως φούρνοι, πατητήρια και στάβλοι. Βρίσκεται στο Μοναστηράκι, απέναντι από τη Βιβλιοθήκη τού Αδριανού και την Παλαιά Στρατώνα, επί τής σημερινής οδού Άρεως 14β, η οποία τότε λεγόταν «Πλατειά Ρούγα τού Κάτω Συντριβανίου». 
Η οδός Άρεως σε γκραβούρα τής εποχής. Αριστερά διακρίνεται η Βιβλιοθήκη τού Αδριανού και το εκκλησάκι τού Αγίου Ασωμάτου στα σκαλιά, που γκρεμίστηκε μετά την απελευθέρωση. Στο βάθος τού δρόμου διακρίνεται η παλια Στρατώνα. Απέναντι ακριβώς βρισκόταν η οικία Λογοθέτου. Χειροποίητο χαρακτικό τού Αndrea Gasparini, Roma, 1844.
Εκεί γινόταν και το θορυβώδες παζάρι τής οθωμανικής Αθήνας. Πριν ενοικιασθεί από τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, στεγαζόταν σε αυτή το Ελεγκτικό Συνέδριο. Το κτήριο αυτό νοικιάστηκε από τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία το 1838 αντί 240 δρχ. τον μήνα, εκ των οποίων τις 40 δρχ. κατέβαλλε ο Δήμος Αθηναίων. Εκεί στεγάστηκαν οι αίθουσες διδασκαλιας και το Οκοτροφείο.
Μέσα στην αυλή τής παλαιάς οικίας βρίσκεται το εκκλησάκι τού Αγίου Ελισσαίου, μονόκλιτη βασιλική κτισμένη κατά την οθωμανική περίοδο (17ο αι.). Ανήκε και αυτό στην οικογένεια Λογοθέτου, έγινε όμως περισσότερο γνωστό αργότερα, γιατί εκεί
έψαλλαν ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου.
Το εκκλησάκι τού Αγίου Ελισσαίου όπως ήταν πριν το γκρεμίσουν οι ιδιοκτήτες στην Κατοχή. Στην εκκλησία αυτή έψελνε ο Παπαδιαμάντης. Φωτογράφιση τού Βαλέτα το 1940.
Σήμερα η οικία Λογοθέτου έχει αναστηλωθεί και θα στεγάσει το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης. Η εικόνα αποτυπώνει τι είχε απομείνει από την οικία Λογοθέτη πριν αρχίσει η αναστήλωση. Εφημ. «Καθημερινή».
Σήμερα από το κτίσμα αυτό σώζεται μόνον η πύλη, η βρύση και μέρος τής αυλής με την εξωτερική πέτρινη σκάλα. Η αποκατάσταση τού χώρου έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αττική 2007-2013» τού ΕΣΠΑ. Όταν ολοκληρωθούν οι εργασίες, θα στεγαστεί εκεί το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης.
Δ. ΟΙΚΙΑ ΔΟΣΙΟΥ
Η οικία Δοσίου όπως είναι σήμερα. Αρχείο ΦΕ
Η αύξηση τού αριθμού των αιτήσεων των «κορασίων» που επιθυμούσαν να εκπαιδευτούν στο «Σχολείον τής Εταιρείας», αλλά και ο λόγος που έγινε στο ΔΣ «περί ιδρύσεως ενός σχολείου δι’ ανήλικα ἄάρρενα, επί διδάκτροις» κατόπιν επιθυμίας πολλών συνδρομητών έστρεψαν την Εταιρεία στην αναζήτηση νέας πιο ευρύχωρης στέγης. Γι’ αυτό το 1839 μίσθωσε αρχικά μέρος τής οικίας Δοσίου. «Η οικία αύτη και διά την ευρυχωρίαν και διά την θέσιν της ούσα καταλληλοτάτη, παρέχει τας ευκολίας εις το να αυξήσωμεν τον αριθμόν των συσσίτων κατά την επιθυμίαν πολλών γονέων, να αναπτύξωμεν και να τελειοποιήσωμεν την εκπαίδευσιν τού γυναικείου φύλου και εις το νάα συστήσωμεν και έν σχολείον διά τα ἀνήλικα άρρενα κατά την επιθυμίαν πολλών συνδρομητών επί διδάκτροις» παραδέχεται τό Διοικητικό Συμβούλιο τής ΦΕ. Παράλληλα όμως, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες, αναθέτει στον Σταμάτη Κλεάνθη να κάνει κάποιες μεταβολές στο οικοδόμημα για να γίνει περισσότερο λειτουργικό.
Η οικία Δοσίου όπως είναι σήμερα. Με το πέρασμα τού χρόνου έχουν προστεθεί εσωτερικά κια εξωτερικά πολλά εκλεκιστικά στοιχεία. Αρχείο ΦΕ.
Η οικία Δοσίου παραδόθηκε στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία στις 18 Δεκεμβρίου 1839. Βεβαίως δεν είχε την ιδανική ευρυχωρία, όπως πληροφορούμεθα από μεταγενέστερη περιγραφή τού 1847, όταν πλέον στεγαζόταν εκεί το Κεντρικό Σχολείο. «Οι μαθηταί ήσαν τόσον συνεσφιγμένοι, ώστε ουδέ να σαλεύσωσιν εις τας παραδόσεις εδύναντο.» Η οικία Δοσίου βρίσκεται στην οδό Ναυάρχου Νικοδήμου στη συμβολή με τη Θουκυδίδου, ακριβώς απέναντι από το κτήριο που στεγαζόταν η Σχολή Χιλλ. Τον Ιανουάριο τού 1840 λειτούργησε εκεί και το «νηπιακό σχολείο των αρρένων». Το ενοίκιο ήταν 500 δρχ., όπως μαθαίνουμε από τα Πρακτικά τής Γενικής Συνέλευσης τής ΦΕ. Από την ίδια πηγή μαθαίνουμε ακόμα ότι κατά τα τέλη Απριλίου ‒ αρχές Μαΐου 1841 η βασίλισσα Αμαλία, μετά από επίσκεψή της στο κατάστημα, «εξέφρασεν την υψηλήν ευχαρίστησίν της και τον έπαινον διά την ευταξίαν, καθαριότητα, επιτηδειότητα των χειροτεχνημάτων και την γενικήν τού καταστήματος πρόοδον», όπως αναφέρεται στα Πρακτικά τής Συνελεύσεως τής 4ης Μαΐου. Λίγο αργότερα, στη Συνέλευση τής 2ας Νοεμβρίου, ανακοινώθηκε ότι η βασίλισσα Αμαλία «ηυδόκησε και έγραψε διά τού κυρίου Αυλάρχου εις το Συμβούλιον, ότι ευηρεστήθη να δεχθή τον τίτλον τής προστάτιδος τής Εταιρείας.»
Μετά την αποχώρηση και τού «κεντρικού σχολείου» από την οικία Δοσίου, αυτή πουλήθηκε στην οικογένεια Δεκόζη και έκτοτε άλλαξε πολλούς ιδιοκτήτες. Η οικία Δοσίου διατηρείται ώς τις μέρες μας, αφού υπέστη πολλές ανακαινίσεις και αναπλάσεις.
Ε. ΟΙΚΙΑ BRACEBRIDGE
Φωτογραφία τής οικίας Bracebridge λίγο πριν κατεδαφιστεί. Αρχείο Σχολής Χιλλ.
O Αμερικανός ιεραπόστολος τής Αγγλικανικής Εκκλησίας John Hill και η σύζυγός τού Fanny Hill έφθασαν στην Αθήνα το 1831, για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο ελληνικό κράτος, στον τομέα τής γυναικείας εκπαίδευσης. Το 1831 ίδρυσαν το πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης, ανώτερο παρθεναγωγείο και διδασκαλείο. Το 1842 στην εφημερίδα «Αιών» διατυπώθηκε κατηγορία για άσκηση προσηλυτισμού στις νεαρές μαθήτριες από τους ιδρυτές (Χίλλεια). Αυτό έγινε αιτία οι Χιλλ να κλείσουν προσωρινά το παρθεναγωγείο τους, παρά το γεγονός ότι απαλλάχθηκαν από τη Δικαιοσύνη, αφού οι κατηγορίες αποδείχθηκαν ανυπόστατες.
Στην οικία Bracebridge στεγαζόταν αρχικά η Σχολή Χιλλ. Όταν έκλεισε την ενοικίασε η ΦΕ. για να στεγάσει το Οικοτροφείο της. Αρχείο Σχολής Χιλλ.
Η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία τότε ενοικίασε το κτήριο στο οποίο στεγαζόταν η σχολή, δηλαδή την οικία τού Άγγλου αρχιτέκτονα Charles Holt Bracebridge, στη γωνία των οδών Θουκυδίδου και Ναυάρχου Νικοδήμου, για να στεγάσει εκεί το Οικοτροφείο. Κατεβλήθηκαν πάντως αρκετά χρήματα για τη βελτίωση τού κτηρίου και για την οργάνωση τού Οικοτροφείου. Τότε (1842) το Σχολείο απέκτησε και το πρώτο κλειδοκύμβαλο. Η τροφοδοσία ανατέθηκε σε εργολάβο, στον οποίο «περιεγράφη λεπτομερώς παν ό,τι ώφειλε να παρέχη». Το ενοίκιο ήταν 9.400 δρχ. ετησίως. Στα δύο αυτά γειτονικά κτήρια θα λειτουργήσει το «Σχολείον τής Εταιρείας» μέχρι το 1844.
Μετά την αποχώρηση τού «Σχολείου τής Εταιρείας», την οικία Bracebridge αγόρασε ξανά η Φανή Χιλλ το 1853. Αργότερα το κτήριο γκρεμίστηκε και ανοικοδομήθηκε νέο, στο οποίο μέχρι σήμερα στεγάζεται η σχολή Χιλλ.
ΣΤ. ΟΙΚΙΑ ΗΠΙΤΟΥ
Η οικία Ηπίτου στην οποία στεγάστηκε για πέντε χρόνια το Σχολείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας πριν μεταφερθεί στο ιδιόκτητο κτήριο. Ο πράσινος κήπος ανήκε σε τουρκικό τζαμί που είχε γκρεμιστεί κατά τη διάρκεια τής πολιορκίας των Αθηνών. Κ. Μπίρη, «Αι Αθήναι απο τον 19ο εις τον 20ό αιώνα».
Το 1844 το Σχολείο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την οικία Δοσίου λόγω τής αύξησης τού αριθμού των μαθητριών και μεταφέρθηκε στην οικία Ηπίτου. Ο Ηπειρώτης γιατρός Πέτρος Ηπίτης ήταν μέλος τής ΦΕ και επί σειρά ετών φρόντιζε αμισθί την υγεία των μαθητριών. Στο νέο αυτό κτήριο λειτούργησαν τα Σχολεία τής Εταιρείας, ενώ το Οικοτροφείο παρέμεινε στην οικία Bracebridge, όπως μαθαίνουμε από τα Πρακτικά τού ΔΣ.
Η οικία Ηπίτου όπως είναι σήμερα. Στο μέγαρο αυτό επί σειρά ετών στεγάστηκε και το 1ο Γυμνάσιο Αθηνών.
Η οικία Ηπίτου βρισκόταν στην οδό Βουλής και είχε πρόσοψη και στην οδό Σκούφου. Ήταν από τις πρώτες οικίες τής οδού αλλά και τής μετεπαναστατικής Αθήνας. Σε αυτή στεγαζόταν παλαιότερα η «Βαυαρική Λέσχη Φιλαδέλφεια», το σημερινό «Ινστιτούτο Γκαίτε».
Το «Σχολείον τής Εταιρείας» λειτούργησε εκεί μέχρι το 1855, χρονολογία κατά την οποία μεταφέρθηκε στο ιδιόκτητο κτήριο τής οδού Πανεπιστημίου, με την επωνυμία «Αρσάκειον», μετά τη δωρεά τού Αποστόλου Αρσάκη. Με το νέο αυτό όνομα το «Σχολείον τής Εταιρείας» θα συνεχίσει την πορεία του 158 ακόμα χρόνια (συνολικά 180), στηρίζοντας πάντοτε την εκπαίδευση των Ελληνίδων και από το 1981 και των Ελληνοπαίδων, όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στην Πάτρα, στη Θεσσαλονίκη, στα Ιωάννινα και από το 1998 και στα Τίρανα τής Αλβανίας.
Ζ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο Πύργος τού Έλγιν στον οποίο τοποθέτησαν οι Αθηναίοι το ρολόι που τους έκανε δώρο ο Έλγιν πριν αναχωρήσει από την Αθήνα. Βρισκόταν στο Πάνω Παζάρι τής πόλεως. Υδατογραφία σε χαρτί τού Ludnig Koelnberger,1838.
Εδώ τελειώνει η περιήγηση αυτή. Παρακολουθώντας την τοπογραφία των κτηρίων που ενοικίασε η ΦΕ για να στεγάσει τα Σχολεία της αντιλαμβανόμαστε ότι κύριο μέλημα τού ΔΣ ήταν να υπάρχει εύκολη πρόσβαση για τις μαθήτριες και τα κτήρια να βρίσκονται κοντά στο κέντρο τής πόλης, το οποίο βέβαια την εποχή εκείνη ήταν υπό διαμόρφωση. Το πρώτο Σχολείο βρισκόταν στού Ψυρρή, όσο το κέντρο τής πόλεως ήταν στο Μοναστηράκι, και σιγά-σιγά μετακινήθηκε στην Πλάκα, στο κέντρο τής Αγοράς, όπου, όπως είναι φυσικό, δεν παρέμεινε για πολύ.
Η θέα των Αθηνών από τα ανάκτορα τού Όθωνα. Δεξιά το ξενοδοχείο τής Μεγάλης Βρετανίας, μπροστά η μετέπειτα ονομασθείσα πλατεία Συντάγματος και στο βάθος η οδός Ερμού. Πίνακας τού Ulrich Halbreiter
Ύστερα το Σχολείο μεταφέρθηκε σιγά-σιγά στο εσωτερικό τής Πλάκας, αφού η ανέγερση τού ανακτόρου τού Όθωνα (σήμερα κτήριο τής Βουλής των Ελλήνων), στη μετέπειτα ονομασθείσα πλατεία Συντάγματος, άλλαξε οριστικά το κέντρο και τη ζωή τής πόλης. Λίγο αργότερα, η οικοδόμηση τού Πανεπιστημίου θα δημιουργήσει ένα τρίτο κέντρο στην πόλη, μια νέα πόλη γεμάτη φοιτητές και νέους κατοίκους. Αυτό το νέο κέντρο (απόκεντρο όμως στα μέσα τού 19ου αιώνα) θα αποτελέσει τον χώρο όπου θα κτιστεί το ιδιόκτητο Σχολείο τής ΦΕ.
Παναγιώτα Ατσαβέ
φιλόλογος - ιστορικός
