Η θεμελίωση τού «Νέου Αρσακείου» από τη Βασίλισσα Όλγα
Το τέλος τού 19ου αιώνα ήταν περίοδος ταραγμένη και δύσκολη για την Ελλάδα. Τον ενθουσιασμό και την υπερηφάνεια για την τέλεση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων το 1896 και τη νίκη τού Σπύρου Λούη ακολούθησαν δυσάρεστα γεγονότα. Στις 5 Απριλίου 1897 ο ατυχής Ελληνοτουρκικός πόλεμος, η πολεμική αναμέτρηση μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής αυτοκρατορίας, με αφορμή το Κρητικό ζήτημα, είχε ως αποτέλεσμα την ήττα τής Ελλάδας και την υπαγωγή της σε Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο, επειδή είχε πτωχεύσει και έπρεπε να πληρώσει αποζημίωση στην Τουρκία. Στις 14 Φεβρουαρίου 1898, στην περιοχή Ανάλατος, εκεί που σήμερα βρίσκεται η εκκλησία τού Αγίου Σώστη, έγινε απόπειρα δολοφονίας τού βασιλέως Γεωργίου Α΄. Όμως η ζωή συνεχιζόταν. Στις 7 Φεβρουαρίου 1899 διενεργήθηκαν εκλογές, στις οποίες κέρδισε το Νεωτεριστικό Κόμμα (το κόμμα τού Χαρίλαου Τρικούπη που είχε πεθάνει το 1896) και πρωθυπουργός έγινε ο Γεώργιος Θεοτόκης. Η παρουσία στην Κρήτη τού πρίγκιπα Γεωργίου ως Ύπατου Αρμοστή θεωρήθηκε από τους Κρήτες μεταβατικό στάδιο μέχρι την προσάρτηση τού νησιού στο ελληνικό κράτος. Την ίδια χρονιά ο αρχαιολόγος Ά. Έβανς ξεκίνησε τις ανασκαφές του στην Κνωσό.
Αεροφωτογραφια του κέντρου της Αθήνας όπου φαίνεται το οικοδομικό τετράγωνο της ΦΕ. Το κτήριο που βρίσκεται κατα μήκος της οδού Σταδίου ελιναι το λεγόμενο "Νέο Αρσάκειο". Η αεροφωτογραφία πρέπει να είναι μετά το 1915 γιατί είναι ολοκληρωμένη η παρέμβαση του Τσίλλερ στο εξωτερικό του κτηρίου. (Γ.Υ.Σ.)
Το Διοικητικό Συμβούλιο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας προβληματιζόταν σχετικό με τον τρόπο που θα μπορούσε να αξιοποιήσει καλύτερα την περιουσία τής Εταιρείας, ώστε οι πόροι να επενδύονται στα Σχολεία. Αποφάσισε λοιπόν να κατεδαφίσει όλα τα κτήρια τού τετραγώνου στο κέντρο τής Αθήνας, εκτός από το Αρσάκειο Μέγαρο, και να οικοδομήσει καινούργιο ενιαίο κτήριο, διώροφο, αφήνοντας το ισόγειο σε καταστήματα. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να αποκτήσει πολλές αίθουσες διδασκαλίας, γυμναστήρια, εργαστήρια, θα προστάτευε τις μαθήτριες από τον κόσμο, τον θόρυβο και τις φωνές που δημιουργούσαν ένα περιβάλλον δύσκολο για τη διεξαγωγή τού μαθήματος, ενώ παράλληλα θα μπορούσε να εισπράττει χρήματα από τα ενοίκια των καταστημάτων τού ισογείου, τα οποία θα επενδύονταν στο Σχολείο. Έτσι, τα εξωτερικά Σχολεία μεταστεγάστηκαν σε νοικιασμένα κτήρια, όπως ήταν η ιδιωτική οικία Βασιλάκη που βρισκόταν απέναντι από το Αρσάκειο και παραπλεύρως της Βιβλιοθήκης, όπου εγκαταστάθηκαν 9 τμήματα και 8 τάξεις τού Προτύπου Δημοτικού.[1] Κάποιες τάξεις τού Εξωτερικού Διδασκαλείου φιλοξενήθηκαν στο Αρσάκειο Μέγαρο και οι υπόλοιπες στεγάστηκαν σε αίθουσες του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός».
Αρνητικές κριτικές δημοσίευσαν οι εφημερίδες για το κτήριο που κτίστηκε σε σχέδια τού Ν. Δημάδη. Έγραφαν ότι ήταν βαρύ, σε ύφος μπαρόκ και δεν ταίριαζε δίπλα στο Αρσάκειο Μέγαρο. (Αρχείο ΦΕ)
Η ανοικοδόμηση θα γινόταν σταδιακά και για τον λόγο αυτόν κράτησε πολλά χρόνια. Το πρώτο κτήριο κτίστηκε 1898 και βρίσκεται δίπλα στο Αρσάκειο Μέγαρο επί τής οδού Πανεπιστημίου, εκεί που πριν βρισκόταν η οικία Βάμβα. Τα σχέδια εκπόνησε ο αρχιτέκτονας Ν. Δημάδης, με κρεμαστούς ιωνικούς κίονες επί προβόλων στους επάνω ορόφους. Το κτήριο πήρε αρνητικές κριτικές. Ο Κ. Μπίρης μάλιστα σημειώνει ότι είναι κτισμένο «εις ύφος μπαρόκ, βαρύ και ακαλαίσθητον».
Άποψη τής Αθήνας από τον Λυκαβηττό. Στη φωτογραφία φαίνεται καθαρά ότι δεν έχουν κτιστεί ακόμα τα κτήρια τής οδού Σταδίου. Φωτογραφία τού Hubert Pernot από το λεύκωμα «Εξερευνώντας την Ελλάδα», φωτογραφίες 1898-1913. Η φωτογράφιση πρέπει να έγινε το 1900, πριν αρχίσει η ανοικοδόμηση. Η οδός Πανεπιστημίου [1] και τα οικοδομούμενα κτήρια επί τής οδού Σταδίου [2].
Εν τω μεταξύ, ήδη από το 1884 είχε γίνει πρόταση από την εξελεγκτική επιτροπή προς την Συνέλευση τής Φ.Ε. (25 Ιανουαρίου 1884), να χρησιμοποιηθούν όλα τα ανήκοντα στην Εταιρεία οικόπεδα που είχαν πρόσοψη επί τής οδού Σταδίου για την ανέγερση προσοδοφόρων εμπορικών καταστημάτων και πάνω από αυτά αίθουσες αξιοπρεπείς και ευρύχωρες στις οποίες θα στεγαστεί το Εξωτερικό Διδασκαλείο τής Φ.Ε.[2] Έτσι, κάποια χρόνια μετά, το Δ.Σ. αποφάσισε να ανεγείρει ενιαίο κτήριο κατά μήκος τού οικοπέδου που έβλεπε στην οδό Σταδίου, με ισόγεια καταστήματα και με δύο ορόφους που θα στέγαζαν τα Εξωτερικά Σχολεία τής Εταιρείας.
Τα αρχικά σχέδια ήταν τού Τρουμ. Όταν όμως ήρθε η ώρα τής οικοδόμησης τροποποιήθηκαν από τον μηχανικό Αν. Θεοφιλά με αρχιτέκτονα τον Κων. Μαρούδη. Αυτή η αλλαγή των σχεδίων δεν προμήνυε κάτι καλό για το κτήριο αλλά και για τον χρόνο ολοκλήρωσης τής οικοδομής. Το μεγαλοπρεπές αυτό κτήριο θα ονομαζόταν «Νέο Αρσάκειο» και θα στέγαζε κυρίως το Εξωτερικό Σχολείο τής Φ.Ε.
Στο Δ.Σ. τής 18ης Απριλίου 1901 ο πρόεδρος τής Φ.Ε. Κωνσταντίνος Καραπάνος ανακοίνωσε ότι η βασίλισσα Όλγα τον κάλεσε στα ανάκτορα και τον ενημέρωσε ότι θα ανταποκριθεί στο αίτημα τού Δ.Σ. τής Φ.Ε. και θα τοποθετήσει τον θεμέλιο λίθο τού κτηρίου τού Νέου Αρσακείου. Καθόρισε μάλιστα ότι η τελετή θα γινόταν την Πέμπτη 26 Απριλίου 1901 στις 10.30 το πρωί.
Έτσι το πρωϊνό εκείνο τής 26ης Απριλίου 1901, με μα σεμνή τελετή έγινε η τοποθέτηση τού θεμελίου λίθου τού Νέου Αρσακείου. Προηγήθηκε αγιασμός, τον οποίο τέλεσε ο Μητροπολίτης Αθηνών Προκόπιος ο Β΄,[3] ενώ μαθήτριες τού Αρσακείου έψαλαν εκκλησιαστικούς ύμνους. Ύστερα η χορωδία των μαθητριών έψαλε τον βασιλικό ύμνο. Ο πρόεδρος τής Φ.Ε. Κ. Καραπάνος[4] απηύθυνε χαιρετισμό. Μίλησε για τον λόγο τής ανεγέρσεως των κτηρίων και την προσπάθεια τού Δ.Σ. να δημιουργήσει ένα σύγχρονο σχολείο με εργαστήρια, γυμναστήρια και αίθουσα τελετών, ώστε να παρέχεται στις Ελληνίδες σωστή εκπαίδευση, αντάξια τής ιστορίας τού Σχολείου και τού οράματος των ευεργετών.
Η βασίλισσα Όλγα πλησίασε στο σημείο όπου θα γινόταν η θεμελίωση και, όπως συνέβαινε πάντα σε παρόμοιες τελετές, κάτω από τον θεμέλιο λίθο τοποθετήθηκε επίγραμμα γραμμένο στα Αρχαία Ελληνικά σε περγαμηνή κλεισμένη σε γυάλινο σφραγισμένο σωλήνα. Το επίγραμμα έγραφε:
«Επί Βασιλείας Γεωργίου τού Α΄
Η Α.Μ. η Βασίλισσα Όλγα
Προστάτις τής εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας
Έθετο τόνδε τον θεμέλιον λίθον των οικοδομημάτων αυτής
Προεδρεύοντος τού Δ.Σ. τού Κωνσταντίνου Καραπάνου
Τη 26η Απριλίου 1901»
Ακόμα, κάτω από το, θεμέλιο λίθο τοποθετήθηκε χρυσό νόμισμα 20 φράγκων και δύο αργυρά των 5 και τής 1 δραχμής. Η βασίλισσα, που πάντα αγαπούσε και παρακολουθούσε το έργο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, έθεσε τον θεμέλιο λίθο και συγκινημένη ευχήθηκε να προοδεύσει το Σχολείο ακόμα περισσότερο και να δώσει τη δυνατότητα μόρφωσης σε όσο γίνεται περισσότερα κορίτσια στην Ελλάδα. Έτσι έληξε αυτή η σεμνή τελετή τη ς οποίας το αποτέλεσμα μέχρι σήμερα μπορεί να δει κανείς ανεβαίνοντας την οδό Σταδίου .
Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ
φιλόλογος – ιστορικός
- To κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από το Αρχείο τής Φ.Ε. και την ανέκδοτη ιστορία τής Φ.Ε. τού Στέφανου Γαλάτη «Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, 1836-1936».
[1] Οι τάξεις ήταν 8 διότι με απόφαση τού Δ.Σ. τής 16/10/1896 οι τάξεις Η΄ και Θ΄ μετονομάστηκαν σε Ζ΄ και Η΄.
[2] Μέχρι τη στιγμή που έγινε η πρόταση αυτή, το Εξωτερικό Διδασκαλείο στεγαζόταν στην πρώην οικία Βάμβα, ένα κτήριο παλιό, η σαθρότητα τού οποίου ήταν εμφανής και υπήρχε ανά πάσα στιγμή κίνδυνος ατυχήματος.
[3] Ο Προκόπιος Β΄, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών (κατά κόσμον Οικονομίδης), μαθήτευσε στο Μέγα Σπήλαιο. Σπούδασε Θεολογία και Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στη Θεολογική Ακαδημία τής Μόσχας, στη Γαλλία, τη Γενεύη και τη Χαϊδελβέργη. Εξελέγη υφηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο μάθημα τής Ιστορίας των Δογμάτων. Υπήρξε καθηγητής Θρησκευτικών τοΥ διαδόχου Κωνσταντίνου και άλλων βασιλοπαίδων. Το 1896 εξελέγη Αρχιεπίσκοπος. Αποδείχθηκε ικανότατος ιεράρχης. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος τού Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων.
[4] Ο Κ. Καραπάνος γεννήθηκε στην Άρτα (1840) με καταγωγή από το Ξηρόμερο. Μορφώθηκε στα Ιωάννινα και στην Κέρκυρα και σπούδασε Νομική στην Αθήνα και στο Παρίσι. Το 1864 μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, όπου άσκησε το επάγγελμα τού τραπεζίτη. Ασχολήθηκε επίσης με την Αρχαιολογία και με άδεια τής τουρκικής κυβέρνησης και δικά του έξοδα διεξήγαγε ως αρχαιολόγος ανασκαφές στην περιοχή τής Δωδώνης το διάστημα 1875-1877 ανακαλύπτοντας τα ερείπια τής αρχαίας πόλης και το μαντείο της. Την πλούσια αρχαιολογική του συλλογή δώρισε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
