Από τη Σμύρνη στην Κέρκυρα

Έχει περάσει ένας χρόνος από τις φωτιές τής Σμύρνης και την ξέφρενη φυγή τής οικογένειάς της. Όλα αυτά ήταν ένα κακό όνειρο που όμως δεν θα ξεχάσει ποτέ. Έξι χρόνια ήταν μαθήτρια στο Ομήρειο, το αγαπημένο της σχολείο, όπου είχε τελειώσει το Δημοτικό. Ήθελε να συνεχίσει τη μόρφωσή της γιατί τής άρεσε το διάβασμα και ήταν πάντα συνεπής στα μαθήματά της. Η τύχη όμως τα έφερε διαφορετικά. Καταστροφή, φωτιά, φυγή, Μυτιλήνη, Αθήνα, σχεδόν έναν χρόνο στο θεωρείο τού Δημοτικού Θεάτρου, και τέλος Κέρκυρα. Ένα όνειρο που είχε δει η μητέρα της με τον Άγιο Σπυρίδωνα έφερε τη μικρή Όλγα, τη μητέρα της και τα 4 αδέλφια της στο νησί των Φαιάκων για να μπορέσουν να ορθοποδήσουν και να ξεκινήσουν τη νέα τους ζωή.

Οι πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Αθήνα έπρεπε να εγκατασταθούν κάπου μέχρι να τους δοθεί χώρος μόνιμης εγκατάστασης. Κάποιοι εγκαταστάθηκαν σε σκηνές γύρω από το Θησείο και άλλους εγκατέστησαν στο Δημοτικό Θέατρο, κυρίως στα θεωρεία. Στη φωτογραφία τα θεωρία τού Θεάτρου, όταν ήταν εγκατεστημένοι εκεί οι πρόσφυγες.(Αρχείο Ερτ)

Εγκαταστάθηκαν στη Γαρίτσα, σε ένα φιλόξενο σπίτι, σε ένα μικρό δωμάτιο με δύο κρεβάτια. "Καμία σχέση με τη Σμύρνη", σκεφτόταν η μικρή, αλλά αυτό δεν έπρεπε να το λέει για να μη στεναχωρεί τη μητέρα της. Έτσι ξάπλωσε μπρούμυτα στο πάτωμα και άρχισε να διαβάζει ένα βιβλίο που βρέθηκε στα χέρια της. Οι πρώτες μέρες ήταν δύσκολες, όμως η ζωή έπρεπε να συνεχιστεί. Ένα πρωί, η πόρτα τού δωματίου άνοιξε ξαφνικά και μπήκε μέσα ένας πανύψηλος ιερωμένος και κάποιοι άλλοι που τον κοίταζαν και τού μιλούσαν με σεβασμό. Η μητέρα της, ταραγμένη, κρατώντας το μικρό αδελφάκι της αγκαλιά, τον κοίταζε αμίλητη. «Αύριο να φέρετε εδώ αμέσως ένα τραπέζι και 6 καρέκλες. Πού θα κάθονται; Πού θα διαβάζει το παιδί;» είπε αυστηρά ο ψηλός παπάς, που εκ των υστέρων η μικρή Όλγα έμαθε ότι ήταν ο Μητροπολίτης Κερκύρας Αθηναγόρας, ο μετέπειτα Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Τον άκουσε να ρωτάει τη μητέρα της κάτι για «σχολείο» και να τής συστήνει να πάει την επόμενη μέρα κάπου εκ μέρους του. Τότε ήταν και η πρώτη φορά που η μικρή Όλγα άκουσε την λέξη «Αρσάκειο».

Το κτήριο τού Αρσακείου Κερκύρας βρίσκεται στην παραδοσιακή παλιά πόλη τής Κέρκυρας, στην περιοχή τού Αγίου Αντωνίου. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο είχε υποστεί μεγάλες ζημιές από βομβαρδισμό. Είναι, όπως και όλος ο οικισμός, διατηρητέο μνημείο και σήμερα στεγάζει δημοτικό σχολείο. Εδώ η εσωτερική αυλή τού Σχολείου. (Αρχείο  ΦΕ.)

Την επόμενη ημέρα, ντυμένη με ένα καθαρό φόρεμα, η Όλγα ξεκίνησε μαζί με τη μητέρα της για το «Σχολείο». Πέρασαν τη Σπιανάδα, έστριψαν στη Νικηφόρου Θεοτόκη και κατηφόρισαν προς το λιμάνι. Σε κάποιο σημείο δεξιά, η μητέρα της άνοιξε μια σιδερένια πόρτα, ανέβηκαν τα σκαλάκια, προχώρησαν στο βάθος και αριστερά σε μια μικρή αυλή και βρέθηκαν στον αύλειο χώρο ενός σχολείου. Ο επιστάτης τούς οδήγησε στο γραφείο τής Διευθύντριας Ελένης Σταμπόγλη. Εκείνη τους υποδέχθηκε ευγενικά, ζήτησε από την Όλγα και τη μητέρα της να απαντήσουν σε κάποιες ερωτήσεις, συμπλήρωσε ένα έντυπο και το έδωσε σε μια καθηγήτρια. «Κυρία Παπά» της είπε «είναι η νέα μας μαθήτρια. Είναι υπότροφη τής Μητροπόλεως Κερκύρας. Πηγαίνετε να την εξετάσετε για να την εγγράψουμε σε μια τάξη».

Βρισκόμαστε στην περίοδο τού Μεσοπολέμου. Οι νεαρές Αρσακειάδες φωτογραφήθηκαν στο πάρκο τού Μον Ρεπό, το οποίο τις περιόδους που η βασιλική οικογένεια βρισκόταν σε εξορία, άνοιγε για το κοινό. Αξιοσημείωτο το μήκος τής φούστας (μόλις καλύπτει το γόνατο), καθώς και η γόβα με μπαρέτα που ήταν μόδα τής εποχής, όπως και το ομπρελίνο (Αρχείο Όλγας Νικολαΐδου- Ατσαβέ)

Η μικρή Όλγα τρόμαξε στην ιδέα των εξετάσεων. Το χαμόγελο όμως τής Κατίνας Παπά τής έδωσε δύναμη. Τη ρώτησε Γραμματική και Ιστορία. Ένας κύριος που ήρθε μετά τής έκανε ερωτήσεις στην Αριθμητική. Όταν τελείωσαν οι ερωτήσεις οι δύο καθηγητές κοιτάχτηκαν ευχαριστημένοι από τις απαντήσεις που έδωσε η μικρή απόφοιτος του Ομηρείου Δημοτικού. Τότε η Κατίνα Παπά ρώτησε χαμογελαστή την Όλγα «Πόσων χρονών είσαι κοριτσάκι μου;», «Δεκατριών» απάντησε η μικρή. Η καθηγήτρια σηκώθηκε, πήρε το έντυπο που της είχε δώσει η διευθύντρια και με βήμα αποφασιστικό πλησίασε τη μητέρα τής μικρής. «Κυρία μου» τής είπε «λέτε εδώ ότι η κόρη σας τελείωσε την έκτη Δημοτικού στο Ομήρειο. Κανονικά πρέπει να τη βάλουμε στην πρώτη τάξη τού Ελληνικού. Όμως η κόρη σας είναι πολύ καλή μαθήτρια. Είναι 13 χρονών και έχει χάσει εκτός των άλλων και έναν χρόνο από τις σπουδές της. Σας παρακαλώ πολύ, σκίστε αυτό το έντυπο και δηλώστε ότι τελείωσε την Α΄ τάξη τού Γυμνασίου στη Σμύρνη. Είναι κρίμα να χάσει κι άλλον χρόνο. Είναι πολύ καλή μαθήτρια. Θα τα καταφέρει».

Η ανταλλαγή λευκωμάτων συνηθιζόταν μεταξύ των νεαρών μαθητριών, οι οποίες καλούνταν να απαντήσουν σε ερωτήσεις τύπου «Τι εστί έρως», «Ποια είναι η μεγαλύτερή σου επιθυμία» κ.ά. Το λεύκωμα ανήκε στη σπουδάστρια τού Αρσακείου Διδασκαλείου Όλγα Νικολαΐδου που φοίτησε στο Αρσάκειο Κέρκυρας το διάστημα 1924-1929. (Αρχείο Ολγας Νικολαΐδου-Ατσαβέ)

Έτσι σε συνεννόηση με τη Διευθύντρια η μικρή Όλγα γράφτηκε στη Β΄ τάξη. Την ιστορία αυτή μού τη διηγήθηκε η ίδια η μικρή μαθήτρια από τη Σμύρνη. Είχε στεναχωρηθεί πολύ γιατί δεν διδάχτηκε ποτέ την «Οδύσσεια», όμως μιλούσε με ευγνωμοσύνη για τη θερμή υποδοχή που βρήκε στο σχολείο, τους υπέροχους δασκάλους της και τη ζεστή αγκαλιά που άνοιξαν γι’ αυτήν οι συμμαθήτριές της. Μιλούσε για την Αγάθη Νικοκάβουρα και την ευρύτητα πνεύματος με την οποία το Σχολείο αντιμετώπισε όλες τις δυσκολίες που παρουσιάστηκαν. Πέντε χρόνια μετά η Όλγα Νικολαΐδου αποφοίτησε πρώτη από το Διδασκαλείο τού Αρσακείου Κερκύρας, δικαιώνοντας έτσι όσους την εμπιστεύθηκαν.

Η Κατίνα Παπά γεννήθηκε στο Γιαννιτσάτι τής Β. Ηπείρου το 1900. Σπούδασε στο Αρσάκειο Κερκύρας από όπου αποφοίτησε με άριστα. Αργότερα σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εργάστηκε ως καθηγήτρια στο Αρσάκειο Κερκύρας. Το 1930 σπούδασε «θεραπευτική παιδαγωγική» στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης με κρατική υποτροφία. Το 1935 δημοσιεύτηκαν τα πρώτα της μυθιστορήματα. Πέθανε το 1959. Προσωπογραφία της συγγραφέως από την αδελφή της Αγλαΐα Παπά. Εκτίθεται  στην Πινακοθήκη  του Δήμου Κερκύρας.

Όσο για την Κατίνα Παπά δεν χρειάζεται να διευκρινίσουμε ότι ήταν η γνωστή συγγραφέας. Μαθήτρια τού Αρσακείου η ίδια, είχε τελειώσει το Γυμνάσιο Κερκύρας και είχε σπουδάσει Φιλολογία στην Αθήνα. Στο Αρσάκειο Κερκύρας δίδαξε λίγα χρόνια. Έφυγε για σπουδές στη Βιέννη, στο Μόναχο και το Βερολίνο. Στη λογοτεχνία εμφανίστηκε το 1935 με τη συλλογή διηγημάτων «Στη Συκαμιά από κάτω». Λίγο πριν από τον θάνατό της το 1959 εκδόθηκε το αυτοβιογραφικό της μυθιστόρημα «Σ’ ένα Γυμνάσιο Θηλέων».

Η νεαρή Αρσακειάδα Όλγα Νικολαΐδου-Ατσαβέ  στη φωτογραφία είναι περίπου 18 χρονών, όταν πήρε το πτυχίο της από το Αρσάκειο Κερκύρας με τον μεγαλύτερο βαθμό. (Αρχείο Όλγας Νικολαΐδου-Ατσαβέ)

• Οι πληροφορίες προέρχονται από την απόφοιτο τού Αρσακείου Κερκύρας Όλγα Νικαλαΐδου-Ατσαβέ.

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός