Πληροφοριακά Στοιχεία
Κατηγορία: Μικρασιατικά
Εμφανίσεις: 903

Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από το Βιβλίο τής Μαρίας Ν. Βαϊάννη «Μικρασιατικός Ελληνισμός και Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία 1836-1900» (τόμος Α΄). Ευχαριστούμε την «Ένωση Σμυρναίων Αθηνών», τον Πρόεδρο κ. Γεώργιο Αρχοντάκη και την συγγραφέα, φιλόλογο τού Αρσακείου-Τοσιτσείου Εκάλης κ. Μαρία Ν. Βαϊάννη διότι παραχώρησαν την άδεια για την αναδημοσίευσή του.

 

Ιδρυτικά μέλη - Μέλη Διοικητικών Συμβουλίων

 

Scan0010

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

"Κωνσταντινούπολη. Η Πόλις το 1900". Πίνακας τής Ρούλας Κανέλλη απο έκθεση που διοργανώθηκε στο Πνευματικό Κέντρο Κωνσταντινουπολιτών στις 18/5/1999. Η Ρούλα Κανέλλη ήταν καθηγήτρια Καλλιτεχνικών στο Αρσάκειο-Τοσίτσειο Εκάλης.

Το ενδιαφέρον των Μικρασιατών1 για το έργο τής ΦΕ εκδηλώθηκε κυριολεκτικά άμα τή συστάσει της από ισχυρούς παράγοντες τής κοινω­νικής ζωής της Βασιλεύουσας, και συγκεκριμένα τού Φαναρίου, τής πνευματικής αυτής κιβωτού που τροφοδότησε επί μακρόν με αξιολογότατο ανθρώπινο δυναμικό όλους σχεδόν τους τομείς τής δημόσιας ζωής τού νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Το ενδιαφέρον αυτό δεν μπορεί να θεω­ρηθεί τυχαίο γεγονός, αντιθέτως οφείλεται στην αταλάντευτη τακτική των Φαναριωτών να πλαισιώνουν και να ενισχύουν ηθικώς και υλικώς τις προσπάθειες που κατέβαλλε η ελεύθερη Ελλάδα για να συγκροτήσει τις δυνάμεις της και να χαράξει τη νέα πορεία της2.

Κατά συνέπεια, οι Φαναριώτες δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν από τις τάξεις τών Ελλήνων σκαπανέων, που επεδίωξαν να οργανώσουν στη μόλις απελευθερωθείσα Ελλάδα τη γυναικεία εκπαίδευση3. Στα ιδρυ­τικά μέλη, επομένως, τής ΦΕ, 73 τον αριθμό, συγκαταλέγονταν και δια­πρεπείς προσωπικότητες, όπως ο Αλέξανδρος Ρ. Ραγκαβής4, ο Γεώργιος Ράλλης, ο Ιάκ. Ρίζος, ο I. Α. Σούτσος, ο Κ. Δ. Σχινάς, γόνοι ιστορικών Φαναριώτικων οικογενειών, οι οποίοι συνέδεσαν τα ονόματα και τις τύ­χες τους με το γίγνεσθαι τής δημόσιας ζωής τού νεοσύστατου ελληνικού κράτους και οι οποίοι έσπευσαν να υποστηρίξουν το μεγαλόπνοο σχέδιο τής ΦΕ.

Στα ιδρυτικά μέλη τής Εταιρείας συμπεριλαμβάνονταν επίσης ο Κωνσταντινουπολίτες Επίσκοπος Αργολίδος Κύριλλος και ο Ιω. Φιλήμων, λόγιος και συγγραφέας5.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι Φαναριώτες συμμετείχαν και στο ΔΣ τής ΦΕ. Ο Αλ. Μαυροκορδάτος διετέλεσε πρόεδρος τού ΔΣ (1851- 1858)6, όπως επίσης και ο Ν. Μαυροκορδάτος (1880-1883)7, ενώ οι Α. Σούτσος και Α. Ραγκαβής υπήρξαν μέλη τού ΔΣ τής ΦΕ8.

Στα μέλη τού ΔΣ ανήκαν επίσης ο Ιω. Φιλήμων και οι Δ. και Κ. Ν. Λεβίδης, ενώ ο Λέων Μελάς (με τόπο γεννήσεως την Κωνσταντινούπολη) διετέλεσε επίσης πρόεδρος τού ΔΣ τής ΦΕ.(1866-1870)9.

Χωρίς αμφιβολία η παρουσία διαπρεπών προσωπικοτήτων τού Φα­ναρίου και τής Κωνσταντινουπόλεως γενικότερα μεταξύ των ιδρυτικών μελών και των στελεχών τής διοίκησης τής ΦΕ προσέδωσε κύρος και βα­ρύτητα στην υπόστασή της και απετέλεσε σοβαρό εχέγγυο και σταθερό υπόβαθρο για την πραγματοποίηση των στόχων της. Αυτό άλλωστε απέ­δειξε περίτρανα και όλη η μετέπειτα πορεία της.

Σημειώσεις

  1. Στους όρους «Μικρασιάτες» και «Μικρασιατικός Ελληνισμός» περιλαμβά­νεται ο Ελληνισμός τής Κωνσταντινουπόλεως και όλης τής Μ. Ασίας.
  2. Livre d' or de la noblesse Phanariote en Grece, en Roumanie, en Russie, en Turquie, par un Phanariote (Eug. Rizo Rangabe), Athenes 1892. Δ. Ζακυθηνός, «Η Τουρκοκρατία», Αθήναι 1957, σ. 50-58. Κ. Θ. Δημαράς, «Περί Φαναριωτών», Αρχείον Θράκης, 34 (1969), σ. 117-140. Νηφάλια αποτίμηση τής πολιτείας των Φαναριωτών. «Στην περίπτωση των Φαναριωτών, η ιστοριογραφία θέλησε να κρίνει και μάλιστα να οπισθογραφήσει όλες τις εμπαθείς μομφές τις οποίες προκάλεσε η μα­κραίωνη πολιτεία των Φαναριωτών για να εξουδετερωθούν μερικοί ζωντανοί, αποδοκιμάστηκε γενικά ένα ολόκληρο εθνικό συλλογικό σώμα. Αν πρόκειται όμως να επωμισθεί τέτοιες ευθύνες δικαστικές ο ιστορικός, τότε σύμφωνα με τους κανόνες αρμόζει να ακούσουμε το τελευταίο επιχείρημα από τον κατηγορούμενο. Καλό φερέ­φωνό του κατ’ εξοχήν είναι ο Παναγιώτης Σούτσος... “έκαστος κριθήτω κατά τα έργα αυτού· η γενική κρίσις επί ομάδος ανθρώπων υπάρχει σφαλερά”. Ιδίως όταν στηρίζε­ται σε άγνοιες, σε εμπάθειες και προβάλλει την εξαίρεση, παραμερίζοντας τον κανό­να». Χρήστος Σολομωνίδης, «Πολιτιστική εισφορά Κωνσταντινουπολιτών εις την Αναγέννησιν της Ελλάδος», Δελτίον Κέντρου Κωνσταντινουπολιτών, Αθήναι 1973, σ. 43-77. Μ. D. Sturdza, ό.π., Εκτενής αναφορά στην καταγωγή, εξέλιξη, δράση των φαναριώτικων οικογενειών, με παράθεση και των γενεαλογικών τους δένδρων.
  3. Τα πρώτα βήματα για την οργάνωση τής γυναικείας εκπαίδευσης είχαν γίνει ήδη από την εποχή τού Αγώνα, όταν ή «Φιλόμουσος Εταιρεία» ίδρυσε, το 1825, στην Αθήνα το πρώτο σχολείο θηλέων που όμως λειτούργησε ένα μόνο χρόνο. Αργότερα, επί Καποδίστρια, το 1828 ιδρύθηκε στο Ναύπλιο η «Γυναικεία Σχολή», ενώ στην ελεύθερη Αθήνα, σχολή θηλέων ίδρυσε το 1831 ό Αμερικανός ιεραπόστολος Χιλλ (Ηill). Βλ. Σ. Ζιώγου-Καραστεργίου, ό.π., σ. 640 κ.ε.
  4. Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Απομνημονεύματα, τόμ. 4ος, εν Αθήναις, 1930, σ. 512-513, 568-569, όπου ο συγγραφέας αναφέρει ότι υπήρξε μέλος τής ΦΕ και ότι αρνήθηκε την προεδρία της που του προτάθηκε, επειδή διαφωνούσε με ορι­σμένα σημεία τής τακτικής της και επειδή υπεστήριξε ότι «τα περί μορφώσεως διδασκαλισσών έπρεπε πρωτίστως να είναι έργον τ΄΄ης κυβερνήσεως και όχι ιδιωτών».
  5. Βλ. σημ. 7 τής Εισαγωγής. Στοιχεία για την προσωπικότητα και τη δράση των επιφανών Κωνσταντινουπολιτών και Μικρασιατών εν γένει που πλαισίωσαν και βοήθησαν ποικιλοτρόπως τη ΦΕ παρατίθενται στο τέλος τού πρώτου μέρους.
  6. Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/9.2.1851, σ. 107 - Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/ 7.3.1851, σ. 1 - Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/27.3.1853, σ. 1 - Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/27.7.1854, σ. 65 -Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/ 11.5.1855, σ. 81 - Π ΔΣ ΦΕ Α΄/ 23.5.1856, σ. 109 - Π. Δ Σ ΦΕ  Α΄/ 13.4.1857, σ. 1 - Π. ΔΣ ΦΕ Α΄7/27.3.1858, σ. 43. Από το 1859 έως το 1866, οπό­τε εξελέγη πρόεδρος τού ΔΣ ο Λέων Μελάς, αναφέρονται μόνον οι μεμονωμένες αλλαγές μελών τού ΔΣ και μελών των επιτροπών.
  7. Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/30.1.1880, σ. 744 - Π ΔΣ ΦΕ Α΄7/4.2.1881, σ. 805 - Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/17.2.1882, σ. 1 - Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/2.2.1883, σ. 132.
  8. Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/ 31.1.1860, σ. 175 - Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/ 29.1.1869, σ. 252 - Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/2.1.1842.
  9. Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/ 24.1.1844 - Βλ. βιογραφικό σημείωμα οικογένειας Λεβίδη στο τέλος τού πρώτου μέρους. Π. ΔΣ ΦΕ Α΄/ 21.2.1866. Ο Λέων Μελάς γεννήθηκε μεν στην Κωνσταντινούπολη, οι σπουδές και η σταδιοδρομία του όμως τον συνέδε­σαν με άλλα κέντρα τού Ελληνισμού. Βλ. Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών, σ. 117.

 

Μαρία Ν. Βαϊάννη
φιλόλογος - ιστορικός