Η ιστορία ενός κτηρίου
Το «Αρσάκειο» στην οδό Μαιζώνος Δημαρχείο της Πάτρας
Έχουν και τα κτήρια την ιστορία τους. Πολλοί την αγνοούν και σπεύδουν να τη διαγράψουν. Άλλοι πάλι τη σέβονται και προσπαθούν να την κρατήσουν ζωντανή. Κάτι τέτοιο έγινε και με το κτήριο της οδού Μαιζώνος στην Πάτρα, όπου στεγαζόταν το Αρσάκειο Πατρών.
Το Αρσάκειο, νέο Δημαρχείο Πατρέων
Κτισμένο από το Δήμο Πατρέων σε σχέδια του Αναστασίου Μεταξά, όπως και το Αρσάκειο Ψυχικού, στο 0ικόπεδο που περιβάλλεται από τις οδούς Μαιζώνος, Κορίνθου, Παρθενάκου και Βιλελμίν, το κτήριο του Αρσακείου Πατρών συνδέθηκε άρρηκτα με την Ιστορία της πόλης τα τελευταία 95 χρόνια. Όταν το 1925 κατέθετε τον θεμέλιο λίθο ο Δήμαρχος Πατρέων Ιωάννης Βλάχος είπε: «Η κατάθεσι του θεμελίου λίθου για την απόκτηση ιδίου Μεγάρου προς αξιοπρεπή στέγαση της μαθητιώσης θηλείας νεολαίας της πόλης, δικαιολογεί την χαρά και τον ενθουσιασμό μας». Η ολοκλήρωση της Οικοδομής καθυστέρησε με αποτέλεσμα το Αρσάκειο να εγκατασταθεί στο νέο κτήριο στις 21 Οκτωβρίου 1940 χωρίς ιδιαίτερη τελετή, γιατί αυτή θα γινόταν σε «καταλληλότερο χρόνο». Όμως «το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον». Η λαίλαπα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου χτύπησε την Ελλάδα 7 ημέρες μετά. Την 28η Οκτωβρίου τα εχθρικά αεροπλάνα σκοτείνιασαν τον ουρανό της πρωτεύουσας της Αχαΐας και άρχισαν να βομβαρδίζουν ανελέητα την πόλη σπέρνοντας την καταστροφή και τον θάνατο.
Το κτήριο επιτάχθηκε και εγκαταστάθηκαν σε αυτό δημόσιες υπηρεσίες. Οι Γερμανοί το μετέτρεψαν σε Νοσοκομείο τοποθετώντας το σήμα του Ερυθρού Σταυρού στους εξωτερικούς τοίχους. Έτσι λειτούργησε μέχρι την αποχώρησή τους από την Ελλάδα. Το 1945 το κτήριο επεστράφη στην Εταιρεία σε άθλια κατάσταση. Ο Δήμος Πατρέων ανέλαβε να το ανακαινίσει και γρήγορα οι παιδικές φωνές και οι εφηβικές ανησυχίες γέμισαν ξανά το κτήριο χαρίζοντάς του για μια ακόμα φορά την ζωή που είχε χαθεί απότομα πριν από 5 χρόνια.
Τα επόμενα 59 χρόνια δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι στο κτήριο της οδού Μαιζώνος χιλιάδες κορίτσια άνοιξαν τα μάτια τους στη γνώση και τη ζωή, καλλιέργησαν με ισορροπία τον νου και το σώμα τους, απέκτησαν παιδεία, λογοτεχνική μόρφωση και εφόδια, ώστε να γίνουν χρήσιμες στην κοινωνία. Και όταν η εκπαίδευση των δυο φύλων δεν είχε καμία διαφορά το σχολείο δέχθηκε και αγόρια συνεχίζοντας την πορεία του στο χώρο της Εκπαίδευσης. Οι δασκάλες που αποφοίτησαν από την Παιδαγωγική Ακαδημία, το πρώτο Ανώτερο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα στην Πάτρα (ιδρύθηκε το 1937), δίδαξαν τις νεότερες γενιές μεταλαμπαδεύοντας τη γνώση και τις αρχές τους. Η Αρσάκειος Παιδαγωγική Ακαδημία λειτούργησε στο κτήριο αυτό μέχρι το 1991, οπότε καταργήθηκαν όλες οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες διετούς φοιτήσεως.
Η είσιοδος της Εκθέσεως "Οι μνήμες του Κτηρίου"
Μετά από έναν μεγάλο σεισμό, ο οποίος έπληξε το κτήριο στο οποίο στεγαζόταν τότε το Δημαρχείο, άρχισε να τίθεται εκ νέου το θέμα της μεταφοράς του Δημαρχείου στο αλώβητο από τις δονήσεις του Εγκέλαδου κτήριο του Αρσακείου. Η διαφωνία- διαμάχη του Δήμου Πατρέων με την Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, ανάγκασε την τελευταία να εγκαταλείψει το ιστορικό κτήριο της οδού Μαιζώνος και να μεταφερθεί σε ιδιόκτητο υπερσύγχρονο κτήριο στο Πλατάνι του Ρίου. Το κτήριο της οδού Μαιζώνος μπορεί να μην ήταν πια σχολείο, αλλά ήταν για όλους το «Παλαιό Αρσάκειο». Όσο κι αν δεν ακουγόταν το κουδούνι και οι φωνές των παιδιών, πολλές διερχόμενες κυρίες σταματούσαν το βήμα τους έξω από την καγκελόπορτα κοιτάζοντας με νοσταλγία τον χώρο και απομακρύνονταν βιαστικά προσπαθώντας να κρύψουν το δάκρυ της συγκίνησης που είχε φτάσει στα μάτια τους. Ένα κτήριο μπορεί να αλλάξει χρήση, να σβηστεί από τους καταλόγους των σχολικών κτηρίων αλλά τίποτα δεν μπορεί να το σβήσει από τη μνήμη και την καρδιά όσων πέρασαν μέσα σε αυτό τα παιδικά και εφηβικά τους χρόνια, τα ωραιότερα χρόνια της ζωής τους. «Μέσα από το βάθος των καλών καιρών οι αγάπες μας συχνά μάς χαιρετάνε». Και τότε ακούμε «ιδανικές φωνές κι αγαπημένες» των δασκάλων και των συμμαθητών μας που «κάποτε μες στα όνειρά μας μάς μιλούνε, κάποτε μες στη σκέψη τες ακούει το μυαλό».
Ευτυχώς ο Δήμος Πατρέων κατάλαβε γρήγορα τη συναισθηματική φόρτιση του κτηρίου και συναισθάνθηκε «τί συμπύκνωση πεθυμιάς και νοσταλγίας νιώθεις αναπνέοντας τον αέρα» ενός κτηρίου που είχε κτιστεί ως σύμβολο γνώσης και Παιδείας. Γι’ αυτό και σεβάστηκε την ιστορία του. Ο Δήμαρχος κ. Πελετίδης αποφάσισε να αναδείξει με μία φωτογραφική έκθεση την πορεία του κτηρίου μέσα στον χρόνο. Και τώρα που στεγάζεται εκεί επισήμως το Δημαρχείο της πόλης, το Σάββατο 18 Μαΐου 2024 η Δημοτική Αρχή προσκάλεσε και υποδέχθηκε όσους έζησαν στο Αρσάκειο Πατρών, μαθητές, μαθήτριες, εκπαιδευτικούς και άλλους εργαζομένους, για μία ξενάγηση στο ανακαινισμένο «Αρσάκειο» μετά την υποδειγματική ανάπλαση. Μα πιο πολύ για να δουν τη μόνιμη φωτογραφική έκθεση που θα θυμίζει σε όλους το σχολείο τους .
Και ξαφνικά ο χρόνος γύρισε πίσω. Εκατοντάδες Πατρινοί και Πατρινές ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση, έδωσαν όλοι εκεί ένα ραντεβού συνάντησης και αναμνήσεων. Αγκαλιάστηκαν, συγκινήθηκαν, δάκρυσαν, είδαν τους παλιούς τους δασκάλους και αισθάνθηκαν για λίγο παιδιά. Η συναισθηματική μνήμη ήρθε και αγκάλιασε την ιστορική. Kαι οι εμβληματικές Διευθύντριες του παρελθόντος, η Μαρία Ξύδη και η Περσεφόνη Παπαδοπούλου κοιτούσαν από τις φωτογραφίες τους τις νεότερες γενιές των αποφοίτων να αγκαλιάζονται συγκινημένοι στο κτήριο που κάποτε ήταν το σχολείο τους. Και η συγκίνηση μεταβαλλόταν σε χαμόγελο καθώς κοιτούσαν τις φωτογραφίες από τις Αρσακειάδες που σοβαρές, φορώντας την επίσημη στολή του σχολείου και το καπέλο, λάμβαναν μέρος σε παρελάσεις ή πλαισίωναν τους καθηγητές τους σε σχολικές εκδρομές. Και το χαμόγελο μεγάλωνε περισσότερο όταν έβλεπαν τα παιδιά του Δημοτικού να κάνουν Γυμναστική στην ταράτσα. Και η αλήθεια είναι ότι ο μεγάλος και επίπεδος χώρος της ταράτσας προσφερόταν για γυμναστική, αφού εκτός των άλλων επί σειράν ετών προστάτευε τις μαθήτριες από τα αναιδή βλέμματα, μια και τα γύρω κτήρια ήταν πιο χαμηλά από το Αρσάκειο. Ο tempora o mores!
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων επί σειράν ετών κ. Χαράλαμπος Μπονάνος, παρατηρεί στην εφημερίδα «Πολιτεία»: «Σήμερα που όλοι μας επιστρέψαμε αναζητώντας τα ίχνη των ριζωμένων αναμνήσεων, τις παραστάσεις μιας εποχής που οι αξίες στη βαθμολόγηση είχαν την προτεραιότητά τους, έχουμε αν μη τι άλλο τη βεβαιότητα ότι το βλέμμα μας θα στρέφεται με μελαγχολία σε ένα οικοδόμημα που κάποτε κυριαρχούσε η αξία της μόρφωσης και όχι της έκδοσης ενός πιστοποιητικού.»
Πρέπει όμως να παραδεχθούμε όλοι ότι η στάση του Δήμου Πατρέων έριξε βάλσαμο στην ψυχή μας. Η γεμάτη ευαισθησία και σεβασμό προσέγγιση των υπευθύνων του Δήμου και η συγκίνηση των παρευρισκόμενων αποτελεί τη δίκαιη και έμπρακτη αναγνώριση του έργου των εκπαιδευτικών που εργάσθηκαν στο σχολείο και την επιβράβευση της επιλογής που έκαναν οι γονείς των παιδιών να επενδύσουν στη σωστή και συγκροτημένη μόρφωση των παιδιών τους. Η μορφή της Αρσακειάδας στο κτήριο του Δημαρχείου με τη επιγραφή «Η μνήμη του κτηρίου» δείχνει τον σεβασμό του σήμερα στο χθες, αξία την οποία το Αρσάκειο δίδαξε και διδάσκει εδώ και 188 χρόνια.
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Το Αρσάκειο Πατρών συνεχίζει την πορεία του στον χρόνο σε ένα σύγχρονο κτήριο στο Ρίο. Νέα παιδιά, νέες αναμνήσεις, νέα τεχνολογία , νέα εποχή. Όμως η ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας εξακολουθεί να είναι η ίδια. «Το κουδούνι ξανακτύπησε στο Παλιό Αρσάκειο» έγραφε ο συγκινητικός τίτλος της Πατρινής εφημερίδας «Πελοπόννησος». Διαβάζοντας τον πατρινό τύπο το μυαλό μου πήγε στις αλλεπάλληλες προσπάθειες πολιτών της Πάτρας το 1874 και το 1884 για την ίδρυση «Αρσακείου στην Πάτρα». Όμως τότε η ΦΕ έδινε προτεραιότητα στις παραμεθόριες περιοχές. Η τρίτη αίτηση, το 1891, με τη βοήθεια του Υπουργού Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Αχιλλέα Γεροκωστόπουλου, ευοδώθηκε και έτσι δημιουργήθηκε το Αρσάκειο Πατρών. Βλέποντας σήμερα τον σεβασμό των Πατρινών, του Δημάρχου και των άλλων αρχών της πόλεως στο έργο του Σχολείου και στο εμβληματικό του κτήριο, την αναγνώριση της συμβολής του στην ιστορία της πόλης, αισθάνομαι ότι ναι, η απόφαση του 1891 ήταν σωστή και η δημιουργία του σχολείου άξιζε τις προσπάθειες και την αγάπη τόσων γενεών, εδώ και 132 χρόνια.
Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ
Φιλόλογος-Ιστορικός
