Το Αρσάκειο Αστικό Σχολείο Θηλέων στα Τρίκαλα

Το Αρσάκειο Αστικό Σχολείο Θηλέων στα Τρίκαλα ήταν ένα από τα 8 Αστικά Σχολεία που ίδρυσε η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία σε διάφορες πόλεις τής Ελλάδας. Τα Αστικά Σχολεία Θηλέων αποσκοπούσαν στην παροχή συμπληρωματικής μόρφωσης στα κορίτσια που είχαν ολοκληρώσει τη φοίτησή τους σε εξατάξιο Δημοτικό. Βέβαια δεν εξασφάλιζαν στις  αποφοίτους τους πρόσβαση σε ανώτερες σπουδές. Ήταν όμως ένα πρώτο βήμα τού κράτους για την ενίσχυση τής εκπαίδευσης των κοριτσιών. Η ίδρυσή τους έγινε με το Βασιλικό Διάταγμα τής 8ης Σεπτεμβρίου του 1914. Τα σχολεία αυτά εποπτεύονταν από το Υπουργείο Παιδείας μέσω των Γενικών Επιθεωρητών. Τα διδασκόμενα μαθήματα παρείχαν πρακτικές γνώσεις. Οι απόφοιτες μπορούσαν να καταταγούν, κατόπιν εξετάσεων, στην Α΄ τάξη τού Διδασκαλείου. Πάντως από τα διδασκόμενα μαθήματα βλέπουμε ότι τα Αστικά Σχολεία Θηλέων απέβλεπαν κυρίως στο να προετοιμάσουν τις μαθήτριες για την αποστολή που είχαν μέσα στο σπίτι τους ως νοικοκυρές, προσπαθώντας παράλληλα να τους δώσουν και εγκυκλοπαιδική μόρφωση, ώστε να στραφούν σε διάφορα επαγγέλματα που δεν ήταν όμως επιστημονικά.

στο

Άποψη τής πόλεως των Τρικάλων στις αρχές τού 19ου αι.

Είναι γνωστό ότι μέχρι το τέλος τού 19ου αιώνα η μέση και η ανωτέρα εκπαίδευση προοριζόταν για τους άρρενες. Τα κορίτσια φοιτούσαν μόνον στο δημοτικό σχολείο και ελάχιστα στο Σχολαρχείο, η φοίτηση δε στο Γυμνάσιο ήταν άγνωστη γι’ αυτά. Στην καλύτερη περίπτωση φοιτούσαν σε κάποιο Διδασκαλείο και ακολουθούσαν το επάγγελμα τής δασκάλας. Τα ήθη τής εποχής εκείνης ήταν αυστηρά, οι γονείς θεωρούσαν τη μόρφωση τού Σχολαρχείου αρκετή για τα κορίτσια και αυτή τού Γυμνασίου για τα αγόρια.

Το γυναικείο αυτό Σχολείο έγινε πόλος έλξης πολλών νεαρών κοριτσιών, κυρίως τής αστικής κοινωνίας των Τρικάλων, και βέβαια είχε το κύρος και τη φήμη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, η οποία είχε την εποχή εκείνη την αποκλειστικότητα στον τομέα τής «εκπαίδευσης των κορασίων». Μέχρι τότε οι κοπέλες των Τρικάλων φοιτούσαν μόνο στο δημοτικό σχολείο και πολύ λίγες στο Σχολαρχείο. Από το 1915 τα πρώτα δε κορίτσια τής περιοχής που άρχισαν να φοιτούν στο γυμνάσιο πήγαιναν κατ’ ανάγκη στα μικτά γυμνάσια, αφού δεν υπήρχαν αντίστοιχα θηλέων.

Το κτήριο όπου στεγαζόταν το Αρσάκειο Τρικάλων, αριστερά στη γωνία.

Στην Αστική Σχολή φοιτούσαν απόφοιτες τού εξαταξίου Δημοτικού, ενίοτε και κάποιας τάξης τού Σχολαρχείου. Σε αυτή διδάσκονταν τα μαθήματα των κατωτέρων τάξεων τού γυμνασίου: Θρησκευτικά ,Αρχαία και Νέα Ελληνική γλώσσα, Αριθμητική μετά λογιστικής καταστιχογραφίας, Γεωμετρία, Ελληνική Ιστορία, Οικιακή Οικονομία και Οικιακή Παιδαγωγική, Υγιεινή, Νοσηλευτική, διόρθωση ασπρορούχων, Φυσική Πειραματική, Χημεία, Ανθρωπολογία, Ορυκτολογία, Στοιχεία Γεωπονίας και Γεωγραφίας, Γυμναστική και ελληνικοί χοροί, Γαλλικά, ευρωπαϊκοί χοροί, Μουσική, Μαγειρική, Κοπτική, Ιχνογραφία και Καλλιγραφία. Το πρόγραμμα αντικατόπτριζε την αντίληψη τής ελληνικής κοινωνίας για τη θέση τής γυναίκας. Γι’ αυτό δίνονταν Ιδιαίτερη προσοχή στο ήθος των μαθητριών, το οποίο έπρεπε να είναι άμεμπτο.

Το σημερινό κτήριο στη θέση όπου βρισκόταν το Αρσάκειο Τρικάλων.

Η Σχολή στεγαζόταν σε διώροφο κτήριο επί τής οδού Αμαλίας, στην αριστερή όχθη του ποταμού Ληθαίου, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η κλινική Παντελιδάκη. Το 1923 το κτήριο επιτάχθηκε για τη στέγαση προσφύγων από τη Μ. Ασία. Το διδακτικό προσωπικό τής Σχολής αποτελούσαν η διευθύντρια, μία βοηθός, καθώς και καθηγητές τού τοπικού γυμνασίου. Πρώτη διευθύντρια υπήρξε η Σταυρούλα Λουκάκου, η οποία παρέμεινε μέχρι το 1921. Για τα έτη 1921-1925 φέρεται διευθύντρια η Θεοδώρα Κανά και το διάστημα 1925-1931 η εκπαιδευτικός Ζωή Τζαμαρέλλα. Οι διευθύντριες παρακολουθούσαν τις μαθήτριες όχι μόνο για την επίδοσή τους στα γράμματα αλλά και για το ήθος τους. Οι περισσότερες είχαν βαθμό «πάνυ καλώς» και διαγωγή « κοσμιωτάτη». Στα 14 χρόνια λειτουργίας τής σχολής φοίτησαν συνολικά 938 μαθήτριες με μέση αναλογία 60-80 μαθήτριες ανά έτος. Τα δίδακτρα το διάστημα 1917-1926 ήταν 66 δρχ. ετησίως, το 1926-1928 198 δρχ. και τα υπόλοιπα έτη 252 δρχ.

Η Αστική Σχολή Τρικάλων έκλεισε το 1931, διότι είχε μειωθεί ο αριθμός των μαθητριών.

Μαθήτριες τής Αστικής Σχολής Τρικάλων στην τελετή λήξης τού σχολικού έτους επιδεικνύουν τα έργα τους. (Αρχείο ΦΕ). 

Όπως συνέβη και σε άλλες περιοχές τής Ελλάδος οι μαθήτριες προτιμούσαν να διαθέτουν απολυτήριο Γυμνασίου, διότι με αυτό μπορούσαν να βρουν πιο εύκολα εργασία και κυρίως μπορούσαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο Πανεπιστήμιο. Οι κάτοικοι των Τρικάλων όμως ζήτησαν από τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία να συνεχίσει να λειτουργεί Ανώτατο Παρθεναγωγείο, το οποίο λειτούργησε το 1930-1932 και από αυτό αποφοίτησαν 299 μαθήτριες.

Μαθήτριες τού Αρσακείου Τρικάλων σε εκδρομή στον Πυργετό, πάνω στο παλιό ξύλινο γεφυράκι τού ποταμού Αγιαμονίτη. (Φωτογρ. Αθ. Μάνθου.)

Η λειτουργία τής Αρσακείου Αστικής Σχολής στα Τρίκαλα ωφέλησε ιδιαίτερα την πόλη, διότι απέδωσε στην κοινωνία χίλιες περίπου απόφοιτες με μόρφωση και ήθος, οι οποίες συνέβαλαν στην πρόοδο και την προκοπή τής περιοχής.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

Φιλόλογος – ιστορικός

*  Το κείμενο βασίζεται σε στοιχεία απο το Αρχείο της ΦΕ, την ανέκδοτη ιστορία "Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία , 1836-1936 " του Στέφανου Γαλάτη,.

.