Σεβαστή Μάνου

Η Φαναριώτισσα διευθύντρια τού Αρσακείου

«Προς τούτοις, Κύριοι, σάς αναγγέλλομεν ευχαρίστως ότι το κατάστημα απηλλάγη τέλος πάντων από τας παρελθούσας δυσαρέστους περιπλοκάς. Απήλαυσε Διευθύντριαν ομογενή διακρινομένην διά την παιδείαν, την χρηστότητα και αυστηρότητα των ηθών, και τον ειλικρινή ζήλον τον οποίον δεικνύει πραγματικώς εις την άοκνον οδηγίαν των επιτετραμμένων εις την επιστασίαν αυτής κορασίων. Είναι δε αύτη, Κύριοι, η κατά πάντα αξιόπιστος κυρία Σεβαστή Μάνου, τής οποίας αι αρχαί μάς εμπνέουσι τας χρηστοτέρας ελπίδας περί τής εις το μέλλον μεγαλυτέρας αναπτύξεως και τελειοποιήσεως τής αγωγής των ομογενών μας κορασίων.»

Με τους ενθουσιώδεις αυτούς λόγους τού Γραμματέα τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Ι. Φωτίλα, το ΔΣ τής ΦΕ υποδέχθηκε την τοποθέτηση τής Σεβαστής Μάνου στη θέση τής διευθύντριας τού Σχολείου τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στη συνέλευση τής 14ης Μαΐου 1842. Και είχαν κάθε λόγο να το κάνουν. Η παρουσία τής Αγγλίδας Κάννον, που είχε προηγηθεί στη θέση αυτή, είχε στοιχίσει πολύ στη ΦΕ. Η συμπεροφορά της ήταν κακή προς όλους, καθηγητές, μαθήτριες και γονείς. Η περιφρόνησή της προς την Ελλάδα και τον τρόπο διαβίωσης δεν κρυβόταν. Κυρίως όμως δεν μπορούσε να αντιληφθεί ότι έπρεπε να σέβεται και να τιμά τους απλούς ανθρώπους, που με τον αγώνα τους είχαν ελευθερώσει την πατρίδα τους. Όλα αυτά στοίχισαν στη ΦΕ όχι μόνο χρήματα αλλά και κύρος. Οι αντιπολιτευόμενες τον Όθωνα εφημερίδες άρχισαν να γράφουν ότι αυτή η «αφ' υψηλού» συμπεριφορά αντικατόπτριζε το πνεύμα τής Εταιρείας και δεν ήταν μόνο η κακότροπη συμπεριφορά μίας διευθύντριας. Το ΔΣ αναγκάστηκε να διακόψει το συμβόλαιό της και να της πληρώσει τα έξοδα επιστροφής στην Αγγλία προκειμένου να απαλλαγεί από αυτήν.

«Εξαιρέτως, όμως, Κύριοι, πρέπει να συγχαρώμεν ημάς αυτούς διότι ευτυχήσαμεν να εύρωμεν μέσα εις τον κόλπον τής κοινωνίας μας εκ μίας των ευγενεστάτων οικογενειών το προς την εσωτερικήν διεύθυνσιν τού καταστήματος αναγκαίον πρόσωπον, το οποίον μετά δαπάνης αδράς και πραγμάτων ου μικρών εις την αλλοδαπήν ζητούντες ου μόνον δεν ευτυχήσαμεν να το εύρωμεν, αλλά και πειρασμούς τοιούτους υπέστημεν, ώστε μόνη η υπομονή και καρτερία τού ΔΣ και η ειλικρινής αφοσίωσις αυτού εις το ελληνικόν συμφέρον και την τιμήν ηδυνήθη να διασώση από την διάλυσιν τού καταστήματος.

Το πρόσωπον τούτο είναι η ευγενής και ελλόγιμος Κυρία Σεβαστή Μάνου, ήτις από εθνικήν φιλοτιμίαν μάλιστα ορμωμένη ηξίωσε να δεχθή την σημαντικήν ταύτην επιστασίαν την οποίαν τη ενεπιστεύθη το ΔΣ και σήμερα έχομεν την ευχαρίστησιν να βλέπωμεν τα εμπιστευμένα εις ημάς κοράσια διατελούντα υπό την οδηγίαν και άμεσον επαγρύπνησιν κυρίας ομογενούς και ομοθρήσκου με παιδείαν και σύνεσιν διακεκριμένην, ήτις με μητρικόν φίλτρον και ειλικρινή αφοσίωσιν ενασχολείται ήδη εις το υψηλόν τούτο αλλά και επίπονον έργον τής ηθικής μορφώσεως των νεανίδων. Παρασιωπώ τα άλλα διά να μη προσβάλλω ίσως την μετριοφροσύνην τής Κυρίας Διευθυντρίας, λέγω δε μόνον ότι μόλις δύο μήνες είναι αφού ανέλαβε ικανάς και πραγματικάς αποδείξεις τού ζήλου και τής ικανότητας αυτής κατά την ευταξίαν, καθαριότητα και την φιλοπονίαν την οποίαν παρατηρείτε υμείς οι ίδιοι εις τας ενταύθα ενδιαιτομένας νεάνιδας, και ταύτα δικαίως μας εμπνέουσι πεποίθησιν περί τής εις το μέλλον μείζονος προόδου και βελτιώσεως.»

Η Σεβαστή Μάνου. Από το βιβλίο «Φυσιογνωμίαι τινές Αρσακειάδων», έκδοση ΣΑΦΕ 1936

Η Σεβαστή Μάνου ήταν κόρη τού Ιάκωβου Αργυρόπουλου, Μεγάλου Διερμηνέα τής Πύλης. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1806 (1799 κατά τήν Ελ. Χαλκιοπούλου). Ήταν εξαιρετικά μορφωμένη και καλλιεργημένη. Η οικογένειά της, όταν ξέσπασε η Επανάσταση, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη και να καταφύγει στην Ελλάδα. Το 1827 παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Μάνο, γιο του μεγάλου Διερμηνέα και Ποστέλνικου στη Βλαχία Δημητρίου Μάνου και τής Μαριώρας Καρατζά. Από τον γάμο της απέκτησε 5 παιδιά, τη Μαρία, τον Δημήτριο, τον Αλέξανδρο, την Καλλιόπη και τον στρατηγό Θρασύβουλο Μάνο. Χήρεψε όμως αρκετά νέα (ή διεζεύχθη, διότι κάποιοι αναφέρουν δεύτερο γάμο τού συζύγου της), σε ηλικία 33 ετών και προκειμένου να μπορέσει να αναθρέψει τα παιδιά της ζήτησε να τής δοθεί η θέση τής διευθύντριας τού Αρσακείου. Το αίτημά της έγινε αμέσως δεκτό από το ΔΣ τής ΦΕ με μεγάλη ευχαρίστηση και ανακούφιση. Μάλιστα κατά τη Συνέλευση τής 3ης Ιανουαρίου 1843, ο Δ. Φωτίλας παρομοιάζει την παρουσία της στη θέση τής διευθύντριας ως «άγκυρα ασφαλή». «Μετά πολλάς κατ' επανάληψιν συσκέψεις και συζητήσεις εξελέξατο και εγκατέστησε την νυν διευθύνουσαν το σχολείον, την Κυρίαν Μάνου, και το συμβούλιον ευρέθη ευτυχές εις την εκλογήν του βεβαιωθέντος εκ τής πείρας ότι έγινε αρίστη και παρέσχεν εις τής Εταιρείας το κατάστημα, τοσούτον σαλευόμενον υπό τού παρελθόντος κλύδωνος, άγκυραν ασφαλή εις την οποίαν αιωρούμενον έμελλε να διαμείνη, ασφαλές από τας αδίκους πολλών ιδιοτελών ανθρώπων προσβολάς.»

Και είχε κάθε λόγο να είναι ενθουσιασμένο το ΔΣ. Η Σεβαστή Μάνου ήταν η ιδανική διευθύντρια για το Αρσάκειο με τα δεδομένα τής εποχής. Είχε μεγάλη μόρφωση. Γνώριζε άριστα Αρχαία Ελληνικά και Γαλλικά, ήταν σοβαρή με λαμπρή προσωπικότητα και ωραία φυσιογνωμία. Είχε λάβει άριστη ανατροφή και, το κυριότερο, γνώριζε καλά τη νοοτροπία τής ελληνικής κοινωνίας, η οποία διέφερε παρασάγγας σε αξίες και αρχές από τις δυτικές κοινωνίες. Παράλληλα, λόγω τού ονόματος και τής καταγωγής της, έχαιρε σεβασμού από όλους, ακόμα και από το παλάτι. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός που συνέβη το 1850, όταν η βασίλισσα Αμαλία δυσαρεστήθηκε με τα μέλη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας επειδή εξελέγη μέλος τού ΔΣ τής ΦΕ ο Κωνσταντίνος Λεβίδης, ο οποίος διηύθυνε την αντιβασιλική εφημερίδα «Ελπίς» και συχνά αρθρογραφούσε εναντίον τού Όθωνα. Η Αμαλία ενοχλήθηκε, κάλεσε τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και τού ανακοίνωσε ότι δεν προτίθεται να παραστεί στις εξετάσεις τού τέλους τού έτους, όπως κάθε χρόνο, σε ένδειξη δυσαρέσκειας, αλλά και διότι δεν επιθυμούσε να συναντήσει τον Κωνσταντίνο Λεβίδη. Λίγες ημέρες μετά, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος παρακάλεσε τη διευθύντρια τού Σχολείου Σεβαστή Μάνου να επισκεφθεί τη βασίλισσα  Αμαλία και να την παρακαλέσει να παραστεί στις εξετάσεις, τουλάχιστον για να μη στενοχωρηθούν οι νέες κοπέλες, Η Αμαλία όμως ήταν αμετάπειστη και η απουσία της έγινε αισθητή. Το γεγονός πάντως ότι η διευθύντρια τού Σχολείου είχε πρόσβαση στα ανάκτορα αποδεικνύει το κύρος και τον σεβασμό που είχαν όλοι στο πρόσωπό της.

Η Σεβαστή Μάνου παρέμεινε διευθύντρια στο Αρσάκειο από το 1841 μέχρι το 1858. Ήταν διευθύντρια τού Σχολείου όταν αυτό μεταφέρθηκε από την οικία Ηπίτουν στο νέο ιδιόκτητο κτήριο στην Πανεπιστημίου. Η συνεργασία της με το ΔΣ ήταν άριστη και η αγάπη της για τις νεαρές Αρσακειάδες μεγάλη. Το ΔΣ.προσέλαβε ακόμη την Αγγλίδα Ουάτσον ως υποδιευθύντρια και την Αικατερίνη Βρόσκη, γνωστή για την επιτηδειότητα στα χειροτεχνήματα, ως επιμελήτρια. Η τελευταία μάλιστα ήταν αυτή στην οποία είχε παραδώσει η Κάννον το υλικό τού Σχολείου όταν έφυγε. Το ΔΣ ανέθεσε στη Μάνου να ταξιδέψει στην Ευρώπη και να βρει ικανές καθηγήτριες για ειδικά μαθήματα. Το 1858 η Σεβαστή Μάνου απεσύρθη από την υπηρεσία και η ΦΕ αναζήτησε νέα διευθύντρια και πάλι στο εξωτερικό, για να ατυχήσει δυστυχώς και δεύτερη φορά.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ
φιλόλογος - ιστορικός

• Το κείμενο βασίζεται στην ανέκδοτη ιστορία τής ΦΕ τού Στεφ. Γαλάτη και στη βιογραφία τής Σεβαστής Μάνου στο βιβλίο «Φυσιογνωμίαι τινές Αρσακειάδων», ΣΑΦΕ 1936.