Επίσημοι επισκέπτες στο Σχολείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας τον 19ο αιώνα

Το 1845 το Σχολείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στεγαζόταν στην οικία Ηπίτου, η οποία δεν επαρκούσε να στεγάσει τον αυξανόμενο αριθμό των μαθητριών. Γι’ αυτό τα μέλη τού Δ.Σ. προσπαθούσαν αγωνιωδώς να συγκεντρώσουν χρήματα για την απόκτηση ιδιόκτητου κτηρίου. Πιστεύοντας ότι όσο πιο γνωστό γίνεται το Σχολείο τόσο πιο εύκολη θα ήταν η εξεύρεση χορηγών, με ευχαρίστηση δέχονταν ξένους επισκέπτες και μιλούσαν για το εκπαιδευτικό έργο τού Σχολείου.

Σε έκθεση τού Γραμματέως Γ.Χ. Πρινάρη τής 17ης Μαρτίου 1845 διαβάζουμε ότι «προσεφέρθη δίπλωμα Επιτίμου Προέδρου και Ευεργέτου τής Εταιρείας προς την Α.Β.Υ. τον Πρίγκιπα Αντώνιο τής Ορλεάνης, Δούκα τού Montpensier», ο οποίος ήταν γιος τού βασιλέως τής Γαλλίας Λουδοβίκου Φιλίππου και το 1845, πραγματοποιώντας επίσκεψη στην Ελλάδα, περιηγήθηκε τις αρχαιότητες και ιστορικές περιοχές, όπως αποδεικνύεται και από τον πίνακα τού Γάλλου ζωγράφου Jules de Sinety με τίτλο «Το καραβάνι του Δούκα τού Montpensier διασχίζει τον Ταΰγετο». Κατά τη διάρκεια τής παραμονής του στην Αθήνα μέλη τού Δ.Σ. τής Φ.Ε. τον επισκέφθηκαν, τού προσέφεραν το τιμητικό δίπλωμα και τού μίλησαν για το Σχολείο. Ο πρίγκιπας τούς δέχθηκε με χαρά και τους υποσχέθηκε ότι θα αναφέρει όσα έμαθε για το Σχολείο αυτό στον πατέρα του, βασιλιά Λουδοβίκο Φίλιππο τον Α΄ τής Γαλλίας. Το αίτημα για βοήθεια προφανώς κατεγράφη, γιατί τα χρόνια που ακολούθησαν αρκετοί Γάλλοι επίσημοι και λόγιοι επισκέφθηκαν το Σχολείο τής Φ.Ε.

Ο πίνακας τού ζωγράφου Jules de Sinety «Το καραβάνι τού Δούκα τού Montpensier διασχίζει τον Ταΰγετο».

Σε λόγο που εκφώνησε ο Λέων Μελάς προς τη Γενική Συνέλευση των εταίρων τού 1864 γίνεται λόγος για σειρά επισκέψεων διακεκριμένων προσωπικοτήτων, για τις οποίες και ενημέρωνε τα μέλη. Στην Έκθεση αναφέρεται ότι το Αρσάκειο Μέγαρο επισκέφθηκε ο Γενικός Επόπτης των Αγαθοεργών Καταστημάτων τής Γαλλίας Martin Doisy, ενώ στο Βιβλίο Επισκεπτών τής Φ.Ε. έγραψε: «Martin Doisy inspecteur général français dépose ici le témoignage de son adoration pour un établissement duquel il ne connait pas d’égal». Εξέφρασε λοιπόν τον θαυμασμό του για το Παρθεναγωγείο, παραδεχόμενος ότι δεν είχε ξαναδεί παρόμοιο.

Ένας άλλος επισκέπτης ήταν ο διακεκριμένος αρχιτέκτονας τής γαλλικής κυβερνήσεως Cezar Daly[1], ο οποίος κατά τη διάρκεια τού καλοκαιριού είχε επισκεφθεί το Αρσάκειο, ενημερώθηκε για τη λειτουργία του και φεύγοντας έγραψε στο Βιβλίο Επισκεπτών: «Εύχομαι πραγματικά το Παρθεναγωγείο αυτό να έχει πάντα τις ίδιες επιδόσεις και επιτυχίες. Γιατί μορφωμένη μητέρα σημαίνει οικογένεια απαλλαγμένη από την αμάθεια και τα δεινά που αυτή κυοφορεί. Και το έθνος εκείνο στο οποίο οι μητέρες είναι μορφωμένες είναι πραγματικά χειραφετημένο.».

Ο καθηγητής τής Θεολογικής Σχολής στο Άιτον τής Αμερικής Εδουάρδος Μίτζελ έγραψε: «Με μεγάλη ευχαρίστηση διαπιστώνω ότι το Παρθεναγωγείο αυτό τής Αθήνας είναι τέλειο. Με μια σωστή διοίκηση αποτελεί άριστο οιωνό για το μέλλον τής Ελλάδος.».

Και στην ίδια Έκθεση αναφέρεται: «Mία πολύ μορφωμένη Κυρία από την Ολλανδία, η χήρα Στορμ, γράφει στο Βιβλίο Επισκεπτών: ʺΗ παιδεία τού ανδρός θα είναι ατελής αν δεν ισχυροποιηθεί από αυτήν τής γυναίκας. Γι’ αυτό μακαρίζω την Ελλάδα για το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο της, το οποίο θα την τιμά για πολλά χρόνια και το οποίο μπορεί να χρησιμεύσει ως παράδειγμα για τις χώρες που θεωρούν ότι είναι περισσότερο εξευγενισμένες. Το κατάστημα αυτό είναι από τα καλύτερα που έχω επισκεφθεί και γνωρίσει κατά την περιοδεία μου που κράτησε 30 χρόνια και κατά την οποία επισκέφθηκα τους μεγαλύτερους πολιτισμούς και των δύο ημισφαιρίωνʺ.».

Κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, που διήρκεσε μόλις μία ημέρα, ο Γάλλος γερουσιαστής και πρώην υπουργός Παιδείας Victor Dourui[2], αφού επισκέφθηκε τα αρχαία μνημεία τής χώρας, δεν παρέλειψε να επισκεφθεί και το Αρσάκειο. Παρακολούθησε τη διδασκαλία μαθημάτων, ρώτησε τη διευθύντρια για τη λειτουργία τού Σχολείου, επαίνεσε με θερμότατα λόγια το έργο των εκπαιδευτικών και έγραψε στο Βιβλίο Επισκεπτών τα εξής: «J’ai visité avec grande plaisir l’Arsakeion, cette institution fait autant d’honneur à la générosité patriotique des citoyens qui l’ont fondé ou qui la soutient, qu’ a l’intelligeance et au dévouement des personnes qui la dirigent.» («Επισκέφθηκα με μεγάλη χαρά το Αρσάκειο, αυτό το ίδρυμα που τιμά την φιλόπατρι γενναιοδωρία των πολιτών που το ίδρυσαν και το στηρίζουν και στην ευφυία και την αφοσίωση όσων το διοικούν»).

Λίγα χρόνια αργότερα, τον Ιανουάριο τού 1870, δημοσιεύτηκε στο γαλλικό περιοδικό «Revue de deux mondes» το άρθρο «La Grece en 1869» τού Εmile-Loui Burnouf[3] (1821-1907), o οποίος ήταν κορυφαίος μελετητής τής Ανατολής και οπαδός από τον 19ο αιώνα τής θεωρίας τής αρίας φυλής[4]. Είχε διατελέσει καθηγητής στη Σχολή Γραμμάτων στο Πανεπιστήμιο τής πόλεως Νανσύ και διευθυντής τής Γαλλικής Σχολής στην Αθήνα από το 1867 έως το 1875. Είχε επίσης συντάξει και ένα σανσκριτικό-γαλλικό λεξικό. Στο δημοσίευμά του αυτό έγραφε: «Το Παρθεναγωγείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, που ιδρύθηκε το 1836, άργησε κάποια χρόνια να προοδεύσει, αλλά μετά από εύστοχες ενέργειες των Συμβουλίων του κατόρθωσε να συγκεντρώσει αφιερώματα, εισφορές και κληροδοτήματα και σήμερα φοιτούν σε αυτό κορίτσια κάθε τάξεως, εκπαιδεύονται εκεί οικότροφοι μαθήτριες μακριά από τις οικογένειές τους και δημιούργησε παιδαγωγούς και δασκάλες για όλη την Ελλάδα. Το Αρσάκειο σήμερα είναι πρότυπο Διδασκαλείο, εφάμιλλο προς τα Λύκειά μας, στο οποίο 300 κορίτσια λαμβάνουν παιδεία και αγωγή καθόλου κατωτέρα των αγοριών, από καθηγητές ακόμα και τού Πανεπιστημίου Αθηνών. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι σε αυτό το σχολείο βρίσκεται ο κυριότερος και πλέον δυναμικός μοχλός τού πολιτισμού τής Ανατολής. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι το σχολείο τούτο είναι ο πρόδρομος τού πολιτισμού τής Ανατολής.».

Ο Εmile Burnouf, διευθυντής τής Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα. (Λεπτομέρεια  απο Δαγκεροτυπία στην οποία απεικονίζονται τα πρώτα μέλη της Γαλλικής Σχολής Αθηνών) (Wikipedia)

Τον Σεπτέμβριο τού 1873 επισκέφθηκε το Αρσάκειο ο Γάλλος ακαδημαϊκός Barthelemy de St Hilaire[5], ο οποίος έγραψε στο βιβλίο επισκεπτών[6]: «Μακαρίζω την Ελλάδα και τον πολιτισμό για το Κατάστημά της, παρόμοιο τού οποίου δεν υπάρχει στα μέρη τής Ευρώπης που έχω επισκεφθεί.».

Ο Jules Barthelemy-Saint Hilaire, γάλλος Φιλόσοφος, Δημοσιογράφος και Πολιτικός.(Φωτογραφία του Charles Rentinger) (Wikipedia)

Στην Έκθεση τού Γραμματέως Χ.Ν. Φιλαδελφέως προς τη Συνέλευση τής 30ής Ιανουαρίου 1877 αναφέρεται ότι ο αυτοκράτωρ τής Βραζιλίας Δον Πέτρος ο Β΄ επισκέφθηκε το Σχολείο, παρακολούθησε κάποια μαθήματα, ευχαριστήθηκε πολύ από τις παραδόσεις και ζήτησε να τού δώσουν μια περίληψη τής ιστορίας τού Σχολείου. Επειδή ο αυτοκράτωρ κατέγραφε την περιήγησή του στην Ελλάδα, στη Φ.Ε. θεωρούσαν ότι θα γράψει ο ίδιος για την επίσκεψή του αυτή. Δυστυχώς όμως αυτό δεν πραγματοποιήθηκε λόγω τού τραγικού τέλους του.

Οι επισκέψεις αυτές καταδεικνύουν την σπουδαία θέση που κατείχε το Αρσάκειο στην ελληνική εκπαίδευση και πόσο περήφανη ήταν η εκάστοτε κυβέρνηση τής Ελλάδας για τη λειτουργία του. Το Σχολείο εξάλλου δεν έχανε ευκαιρία να κάνει αισθητή την παρουσία του σε διεθνείς εκθέσεις και εκδηλώσεις, ώστε να γίνεται γνωστό όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

• Το κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από τις εκθέσεις των Γενικών Συνελεύσεων τής Φ.Ε., στο Αρχείο τής Φ.Ε. και το ανέκδοτο βιβλίο τού Στεφ. Γαλάτη «Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, 1836-1936».

[1] O Σεζάρ Ντενί Νταλί (Cezar Denis Daly 1811-1894) ήταν Γάλλος αρχιτέκτονας, εκδότης και συγγραφέας, μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες τού αρχιτεκτονικού Τύπου στη Γαλλία τού 19ου αιώνα. Με το περιοδικό που εξέδιδε «Revue générale de l’architecture et des travaux publics» διαμόρφωσε πολλές γενιές αρχιτεκτόνων στη Γαλλία και όχι μόνο.

[2] O Jean Victor Duruy (1811-1894) ήταν Γάλλος ιστορικός και πολιτικός. Ασχολήθηκε με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση για περισσότερα από 25 χρόνια. Αναδιοργάνωσε την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ίδρυσε τις Cοnferences publiques σε όλη τη Γαλλία και ένα κύκλο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για κορίτσια από λαϊκούς δασκάλους. Το 1884 εξελέγη μέλος τής Γαλλικής Ακαδημίας.

[3] O Emile Burnouf όταν ήταν σπουδαστής τής Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής ξεκίνησε τη συστηματική αρχαιολογική διερεύνηση των λόφων των Μουσών, τής Πνύκας κα των Νυμφών. Αργότερα, μεταξύ των ετών 1867 και 1875, διετέλεσε διευθυντής τής Σχολής.

[4] Η αρία φυλή, σύμφωνα με θεωρία που παρουσιάστηκε στα τέλη τού 19ου αι., ήταν πρωτοϊνδοευρωπαϊκή, με ιδιαίτερα φυλετικά χαρακτηριστικά. Ανθρωπολογικά, ιστορικά και αρχαιολογικά δεν αποδείχθηκε ποτέ η θεωρία αυτή.

[5] O Jules Barthelemy-Saint-Hilaire (1805-1895) ήταν μεταφραστής των έργων τού Αριστοτέλη, καθηγητής στο College de France, είχε εκλεγεί πολλές φορές βουλευτής και το 1880-1881 διετέλεσε υπουργός των Εξωτερικών.

[6] Το Βιβλίο των Επισκεπτών δυστυχώς δεν ανευρέθη στο Αρχείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Οι πληροφορίες προέρχονται από τις Εκθέσεις των Γενικών Συνελεύσεων τής Φ.Ε.