Η Ημέρα τού Συνδέσμου Αποφοίτων Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας
κατά τον εορτασμό τής Εκατονταετηρίδος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας
Κατά τον πενθήμερο εορτασμό τής Εκατονταετηρίδος τής Φ.Ε. κάθε ημέρα είχε το δικό της ιδιαίτερο πρόγραμμα. Ο εορτασμός τής δεύτερης ημέρας, 30 Οκτωβρίου 1936, είχε οργανωθεί από τον Σύλλογο Αποφοίτων τής Φ.Ε. (Σ.Α.Φ.Ε.), ο οποίος είχε ιδρυθεί το 1933. Ψυχή τής προσπάθειας για την ίδρυσή του ήταν η Διευθύντρια τού Σχολείου Αικατερίνη Βαρουξάκη, η οποία σκέφτηκε ότι ο ψυχικός δεσμός που δημιουργήθηκε στα θρανία τού Αρσακείου δεν πρέπει να χαθεί. Οραματίστηκε, λοιπόν, μια κοινωνία αποφοίτων ενωμένη με το ίδιο πνεύμα αγάπης και αλληλεγγύης.
Ο εορτασμός έγινε το απόγευμα στο Θέατρο τού Αρσακείου Ψυχικού. Ο Σ.Α.Φ.Ε. παρακάλεσε στην οργάνωση τής εορτής, εκτός από τα μέλη του, να συμμετάσχουν και διαπρεπή μέλη τού Δ.Σ. τού Λυκείου των Ελληνίδων, το οποίο αποδέχθηκε την παράκληση σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τη Φ.Ε. και τη δράση της. Η Άννα Γιαννοπούλου, πρόεδρος τού Σ.Α.Φ.Ε., απηύθυνε χαιρετισμό στους παρευρεθέντες. «Σήμερον συνερχόμεθα διά να δώσωμεν εθνικήν χροιάν εις την εορταστικήν επί τη 100ετηρίδι συγκέντρωσίν μας και να παρουσιάσωμεν τας αντιπροσώπους μας εκ των χωρών τής Ελλάδος και εκ τού εν τη ξένη Ελληνισμού, αι οποίαι προσωπικώς πλέον θα εκφράσουν τας σκέψεις και τα αισθήματά των προς την Φ.Ε. διά τους εκατονταετείς αγώνας της υπέρ τής μορφώσεως τής Νεοελληνίδος […] Με συγκίνησιν άφατον τας υποδεχόμεθα. Χαίρετε, αδελφαί Αρσακειάδες! Καλώς ωρίσατε εις τους κόλπους τής μητρός σχολής η οποία σάς εξέθρεψεν.».
Τα φώτα στον χώρο τού Θεάτρου έσβησαν. Η σκηνή φωτίστηκε. Τότε ακούστηκε η υποβλητική φωνή τής Αρσακειάδος Μ. Γιατρά, η οποία άρχισε να απαγγέλλει το ποίημα τού Ανδρέα Κάλβου «Επίκληση προς τας μούσας».
«Τας χορδάς ας αλλάξωμεν
ω χρυσόν δώρον, χάρμα
Λητογενέος μέγα
τας χορδάς ας αλλάξωμεν
Ιώνιος λύρα.
Άλλα σύρματα δότε,
ζεφυρόποδες Χάριτες
και σεις επί το ξύλον
μελίφρονον, υακίνθινον
βάλετε στέμμα.
Ήτον ποτέ αι εννέα
Ολύμπιαι φωναί
εκεί όπου χορεύουσι
τής ημέρας αι κόραι
λαμπαδηφόροι.
Ήκουον μόνον οι κύκλοι
των ουρανών, την σύμφωνον
θεόπνευστον ωδήν,
και τον αέρα ακίνητον
είχε η γαλήνη»…
Στο βάθος τής σκηνής εμφανίστηκε μια πλαστική εικόνα (tableau vivant) με τις 9 μούσες. Η εικόνα αυτή έφθασε ώς εμάς χάρη σε μια φωτογραφία που δημοσιεύτηκε σε εφημερίδα τής εποχής.
Οι εννέα μούσες, πλαστική εικόνα από τον εορτασμό των 100 ετών από την ίδρυση τής Φ.Ε. Παρουσιάστηκε ενώ μαθήτρια απήγγελε την " Επίκλησι προς τας Μούσας" του Ανδρέα Κάλβου.Απο την εφημερίδα Καθημερινή (31/10/1936)
Ύστερα στο βήμα ανέβηκε η Άννα Τριανταφυλλίδου, Αρσακειάς, αντιπρόεδρος τού Λυκείου των Ελληνίδων, και εκφώνησε τον πανηγυρικό τής ημέρας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Λύκειο των Ελληνίδων και η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία την εποχή εκείνη είχαν πολύ στενούς δεσμούς, γιατί τα περισσότερα μέλη τού Λυκείου ήταν Αρσακειάδες. Η συνέχεια τής γιορτής θα αποδείξει την επίδραση τού Λυκείου των Ελληνίδων στον εορτασμό τής ημέρας των αποφοίτων. Η Άννα Τριανταφυλλίδου στον πανηγυρικό λόγο που εκφώνησε είπε μεταξύ άλλων τα εξής: «[…] Είχεν επιστή πλέον ο χρόνος, καθ’ ον θα ετελείωναν τα δεινά της και νέα ζωή θα διηνοίγετο εις την Ελλάδα. […] Ήρχιζε περισυλλέγουσα εαυτήν, να βλέπη στοχαστικά προς την αύριον, ήρχιζεν αποφασιστικά τας βάσεις τής νέας σταδιοδρομίας της να θέτει βαθμηδόν […] Και εκ των πρωτίστων μελημάτων της και εκ των προσφιλεστέρων λογισμών της η διά τής παιδεύσεως των τέκνων της αναβίωσις, συν τω χρόνω, τής αρχαίας ευκλείας. Χρόνοι μεγάλοι, χρόνοι συγκινητικοί! [...] Ας είναι ευλογημένος ο Ιωάννης Κοκκώνης. Και ευλογημένοι από την πατρίδα όλοι εκείνοι οι θαυμάσιοι πατριώται οι οποίοι, ενωτισθέντες την αγίαν σκέψιν του, δεν εδίστασαν να την εγκολπωθούν και να την καταστήσουν ωραία πραγματικότητα. [...] Και τρις ευλογημένος ο μέγας Ηπειρώτης σοφός επιστήμων, ο αοίδιμος Απόστολος Αρσάκης, ο Μαικήνας τού αγιωτέρου και εθνικωτέρου των έργων τού νεωτέρου Ελληνισμού, τού οποίου τόσον δικαίως σύμβολον κατέστησε το όνομα η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, κοσμήσασα με αυτό, μετά το πρώτον εκείνο μνημειώδες Ίδρυμα τής οδού Πανεπιστημίου και όλα τα έκτοτε υπ’ αυτής τής ιδίας αναγερθέντα Ιδρύματα. […]».
Στη συνέχεια μίλησε για τη δράση τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας η Αρσακειάς Ευφροσύνη Λόντου-Δημητρακοπούλου, η οποία είχε βραβευθεί από την Κοινωνία των Εθνών για το θεατρικό της κείμενο για παιδιά «Το τραγούδι τής ειρήνης».
Ακολούθως η Μ. Γιατρά απήγγειλε το ποίημα τής Αρσακειάδας ποιήτριας Νίκης Λ. Πέρδικα «Στην άγνωστη Αρσακειάδα»
«Άγνωστη Αρσακειάς! Το πέρασμά σου
Δε σήμαναν τα θούρια κι οι παιάνες.
Λουλούδισαν στο διάβα σου, άξιες μάνες
Γυναίκες, θυγατέρες κι αδελφές!
……………………………………….
Δασκάλα! Το θεμέλιο κι έχεις στήσει,
Του Ελληνισμού το χτίριο να στηλώση.
Στο τρυφερό κορμί δύναμη τόση
Μόνη η αγάπη μπόρειε να χαρίση!
Στην ταπεινή θανή, λαμπρά μνημεία
Δε στήθηκαν, τη δόξα σου να υμνήσουν.
Δυό λόγια τη ζωή σου θα ιστορήσουν:
«Αρσακειάδα ήταν κι Ελληνίδα!».
Μόλις τελείωσε το ποίημα ακολούθησαν προσφωνήσεις αντιπροσώπων αποφοίτων Αρσακειάδων από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Μία απόφοιτος από κάθε περιοχή ανέβαινε στη σκηνή και απηύθυνε χαιρετισμό. Την ακολουθούσαν 3 μαθήτριες που φορούσαν τοπικές ενδυμασίες τής περιοχής και μία εξ αυτών κρατούσε μικρό λάβαρο με το όνομα τής περιοχής: Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησος, Επτάνησα, Δωδεκάνησα, Κύπρος, Κρήτη, Μικρά Ασία κ.ά. Όταν τελείωσε και η τελευταία εκπρόσωπος των αποφοίτων, η σκηνή του θεάτρου είχε πλέον γεμίσει «Ελλάδα». Ήταν μια πετυχημένη απεικόνιση τού έργου τής Φ.Ε. το οποίο δεν περιορίστηκε μόνο στην Αθήνα, αλλά αγκάλιασε όλες τις Ελληνίδες σε όλη την Ελλάδα και έξω από αυτήν. Και η συγκινητική αυτή εικόνα συμπληρώθηκε με την φωνή τής Αρσακειάδας Φ. Φιλιππίδου που απάγγειλε το ποίημα τού Γεωργίου Δροσίνη «Αρσακειάδες».
«Ξενόφερτες Ελληνοπούλες
κι Αθηνογέννητα παιδιά
γινόμαστε όλες αδελφούλες
στης ίδιας μάννας την ποδιά.
Αναζητούν τα κρύα μας χέρια
στην ίδια αγκάλη ζεστασιά
και τής ψυχής μας τ’ αγιοκέρια
στην ίδια ανάβουμε εκκλησιά.
………………………………….
Ξενόφερτες Ελληνοπούλες
κι Αθηνογέννητα παιδιά
για πάντα μένουμε αδελφούλες
με την Ελλάδα στην καρδιά».
Τα φώτα στο θέατρο έσβησαν ξανά. Τα φώτα τής σκηνής ξανάναψαν και μια νέα πλαστική εικόνα (tableau vivant) παρίστανε μια νεαρή μητέρα που νανούριζε το μωρό της. Η απεικόνιση απέδιδε πλήρως την ιερότητα τής σκηνής, ενώ η Αρσακειάς Ν. Χαλκίδου απήγγειλε ένα σχετικό ποίημα. Μόλις τελείωσε, η χορωδία των μαθητριών τραγούδησε ένα υπέροχο νανούρισμα. Στη συνέχεια η αντιπρόσωπος των Πατρών Ηλέκτρα Παπαμικροπούλου-Μικρούτσικου μαζί με απόφοιτες τού Αρσακείου Πατρών παρουσίασαν την ελληνική ραψωδία «Παιάν» που είχε συνθέσει και απήγγειλε η ίδια.
Μαθήτριες τού Αρσακείου Πατρών στο Αρσάκειο Ψυχικού για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την ίδρυση τής Φ.Ε.( απο το αρχείο της ΦΕ)
Το δεύτερο μέρος τής εορτής πραγματοποιήθηκε στο χολ τού Αρσακείου Ψυχικού. Η Σ.Π. Σαββίδου, εκ μέρους τού Σ.Α.Φ.Ε., έστεψε το άγαλμα τού Αποστόλου Αρσάκη. Ακολούθησε ολιγόλεπτη σιγή στη μνήμη των ιδρυτών τής Φ.Ε. Στη συνέχεια μαθητική χορωδία έψαλε τον ύμνο τού Αρσάκη σε στίχους τού Αλ. Ρίζου Ραγκαβή και μουσική τού Λ. Καμηλιέρη. Ο ύμνος είχε ακουστεί για πρώτη φορά κατά τον εορτασμό τής Πεντηκονταετίας τής Φ.Ε.
«Τού σεμνού τεμένους τούτου των μουσών ο ιδρυτής
και των δώρων τής παιδείας εις ημάς χορηγητής,
Υμνηθήτω μυριάκις ο αοίδιμος Αρσάκης.»
Η Σοφία Σαββίδου, πρόεδρος τού Σ.Α.Φ.Ε. (απο το αρχείο του ΣΑΦΕ)
Την επόμενη ημέρα (31/10/1936) ένας δημοσιογράφος έγραψε στην εφημερίδα «Ακρόπολη» για τη γιορτή: «Ἐπρόκειτο για μία εσωτερική οικογενειακή γιορτή που περιελάμβανε όμως σαν οικογένεια ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα, γιατί σ’ αυτήν συναντήθηκαν οι απόφοιτοι τού 1936 και απόφοιτοι τού 1906 και τού 1886 και τού 1896, γριούλες και κορίτσια από την Αθήνα και την επαρχία, από την Ασία, την Αφρική και την Αμερική που έζησαν κάποτε τα μαθητικά τους χρόνια κάτω από την στέγη τού Αρσακείου, μεγάλωσαν με τα όνειρα τής Αρσακειάδας και έζησαν με τις όμορφες αναμνήσεις τού λαμπρού εκπαιδευτηρίου!».
Σήμερα οι συνθήκες έχουν αλλάξει και ίσως είναι δύσκολο να αντιληφθούν οι σύγχρονοι απόφοιτοι και απόφοιτες τού Σχολείου την ιερότητα τής στιγμής εκείνης, όταν οι εκπρόσωποι τής πρώτης γενιάς Αρσακειάδων τιμούσαν το ίδρυμα που με την παιδεία που τους προσέφερε βελτίωσε τις συνθήκες, όχι μόνο τής δικής τους ζωής αλλά και ολόκληρης τής Ελλάδας. Όμως η ιστορία έχει γραφτεί και στις μεγάλες επιτυχίες τού Αρσακείου συγκαταλέγεται το γεγονός ότι οι σύγχρονοι απόφοιτοι δεν μπορούν ούτε να διανοηθούν τη σταδιακή αλλαγή που επήλθε στην ελληνική κοινωνία με την εκπαίδευση των Ελληνίδων και την παιδεία που τους χάρισε το σχολείο αυτό.
Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ.
φιλόλογος ‒ ιστορικός
- To κείμενο βασίστηκε σε στοιχεία από το Αρχείο τής Φ.Ε. και το Βιβλίο τού Σ.Α.Φ.Ε. «Φυσιογνωμίαι τινές Αρσακειάδων», Αθήνα 1936.