«Η πατρίς δεν έχει ανάγκη πολλών Πιερίδων»

Η διδασκαλία τής ελληνικής γλώσσας στο Αρσάκειο

 

«Σεις γονείς δεν βλέπετε όταν εξέρχωνται εκ των πυλώνων τού Αρσακείου πόσον εἶναι ωχραί! Τι παιδία θα κάνουν αι ισχναί, αι αραχνοΰφαντοι, αι αναιμικαί, με το νάζι των και τούς πληθυντικούς των;»

Εφημερίδα «Ακρόπολις»

Η διδασκαλία τής ελληνικής γλώσσας ήταν ένας από τους βασικότερους στόχους τής παιδείας στο άρτι απελευθερωμένο ελληνικό κράτος. Τα χρόνια τής δουλείας η γλώσσα και η θρησκεία ήταν αυτό που διαχώριζε τον κατακτητή από τον κατακτημένο. Όμως κατά περιοχές η ομιλουμένη ελληνική γλώσσα ήταν αναμεμειγμένη με ντοπιολαλιές. Σε άλλες περιοχές στην καθημερινότητά τους οι κάτοικοι μιλούσαν αρβανίτικα. Η επικρατούσα άποψη ήταν ότι το ελληνικό έθνος έπρεπε να γνωρίζει και να διδάσκεται τη γλώσσα των προγόνων του για να μπορέσει να απαλλαγεί από τα ξένα στοιχεία και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και ελπίδα για το μέλλον. Και βέβαια τα παραπάνω ίσχυαν για τους άνδρες αλλά και για τις γυναίκες. Οι άνθρωποι που ίδρυσαν τη ΦΕ ήταν μορφωμένοι και οι περισσότεροι από αυτούς είχαν κάνει θεωρητικές σπουδές. Γι’ αυτούς η σωστή εκμάθηση τής ελληνικής γλώσσας για τις Ελληνίδες ήταν απαραίτητη. Η επιμονή αυτή τής ΦΕ στη διδασκαλία τής ελληνικής γλώσσας δεν ήταν αδικαιολόγητη. Το ελεύθερο ελληνικό κράτος αντιμετώπιζε γλωσσικό πρόβλημα εντός και εκτός των συνόρων του. Αυτός ήταν και ο λόγος που η ΦΕ προχώρησε στην ίδρυση των «εν Δήμοις Σχολείων» σε περιοχές που δεν ομιλείτο μόνο η ελληνική γλώσσα. Εξάλλου για τα σχολεία των ελληνικών κοινοτήτων εκτός των ελληνικών συνόρων, η παρουσία διδασκαλισσών που θα δίδασκαν την ελληνική γλώσσα στις Ελληνίδες τής διασποράς ήταν το ζητούμενο.

Για τον λόγο αυτό, σκοπός τού Σχολείου τής Εταιρείας ήταν η δημιουργία διδασκαλισσών. Στην αρχή, στο Προκαταρκτικό ή Κατώτερο Σχολείο τής ΦΕ η διδασκαλία τής ελληνικής γλώσσας γινόταν με την αλληλοδιδακτική μέθοδο. Το ίδιο ίσχυε και για τα σχολεία τού κράτους γιατί η μέθοδος αυτή δεν απαιτούσε πολλά έξοδα και είχε γρήγορα αποτελέσματα. Η διδασκαλία ακολουθούσε την εξής πορεία: στην Α κλάση: τα γράμματα τού αλφαβήτου, στη Β κλάση: συλλαβές με 2 γράμματα, στην Γ κλάση: συλλαβές με 3 γράμματα, στην Δ κλάση: συλλαβές με 4 γράμματα, στις Ε και ΣΤ κλάσεις: μεμονωμένες λέξεις, στις Ζ και Η κλάσεις: Μικρές προτάσεις και συνεχής ανάγνωση.

 

Πίνακες για την εκμάθηση τής ελληνικής γλώσσας κατά την αλληλοδιδακτική μέθοδο. Οι λέξεις χωρίζονται σε συλλαβές και οι συλλαβές σε γράμματα. Κη-που-ρός.

Στις μεγαλύτερες τάξεις άρχιζε σταδιακά η διδασκαλία κειμένων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Δεν ήταν και λίγοι αυτοί που θεώρησαν ότι στα σχολεία θηλέων πρέπει να διδάσκονται διαφορετικά κείμενα από την αρχαία ελληνική γραμματεία. Άλλοι πρότειναν Ξενοφώντα, Λυσία και Όμηρο, διότι τα «κοράσια» δεν θα μπορούσαν να εννοήσουν τον Δημοσθένη και τον Ισοκράτη, αφού δεν θα χρειαζόταν ποτέ να ρητορεύσουν, (Κ. Ξανθόπουλος), ενώ άλλοι περιόριζαν την ύλη των αρχαίων για τα κορίτσια στον Ξενοφώντα (Αντ. Ισηγόνης, Ι. Σκυλίτσης), ενώ η Σαπφώ Λεοντιάς, εκπαιδευτικός και λογία τής εποχής, αντέκρουσε στο γυναικείο περιοδικό «Ευρυδίκη» τις απόψεις αυτές και δήλωσε ότι η γυναίκα πρέπει να μορφώνεται όπως ακριβώς και ο άνδρας.

 

Εκλογαί εκ τής Ομήρου Οδυσσείας. Οργανισμός Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων 1949

 

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι όταν το 1890 το Υπουργείο Παιδείας κατάργησε για τα σχολεία θηλέων τα αρχαία ελληνικά ως μη απαραίτητα, η Καλλιρρόη Παρρέν διαμαρτυρήθηκε με άρθρο στην εφημερίδα της «Διατί η ασέβεια ταύτη εις τους αρχαίους συγγραφείς ή μάλλον διατί η καταφρόνησις αύτη εις τας γυναίκας;». Πάντως, παρά την κριτική και τα παράπονα, το Αρσάκειο πάντα έδινε βάρος στη διδασκαλία των Αρχαίων. Από τα αναλυτικά προγράμματα μάλιστα φαίνεται ότι τα αρχαία Ελληνικά διδάσκονταν οι μαθήτριες από την Ε΄ τάξη τού δημοτικού (Μύθοι τού Αισώπου και Γραμματική τής Αρχαίας Ελληνικής). Στην Στ΄ τάξη τού δημοτικού διδάσκονταν Κύρου Ανάβαση τού Ξενοφώντα.

 

Ξενοφώντος Κύρου Ανάβασις, Ελληνικά. Κυριάκου Κοσμά, Νικολάου Φραγκίσκου,

εκδόσεις Καλοκάθη

Το 1840 είχε εκδοθεί η «Συλλογή Ελληνικών Μαθημάτων συνερρανισθείσα υπό Α. Α. προς χρήσιν των σπουδαζουσών την Αρχαίαν Ελληνικήν Γλώσσαν νεανίδων (Αθήναι 1840, σελ. γ). Στη Συλλογή αυτή φαίνεται καθαρά το είδος τής ανώτερης μόρφωσης που είναι κατάλληλο για τις μαθήτριες και για τα μαθήματα που πρέπει να διδάσκονται στα Παρθεναγωγεία.

Στην «Εφημερίδα των Κυριών» (έτος Β΄, αρ 46, 30 Μαΐου 1888) η Καλλιρρόη Παρρέν ασκεί κριτική στο Αρσάκειο λέγοντας ότι στόχος του θα έπρεπε να είναι «να μορφώνονται ου μόνον κόραι αποστηθίζουσαι την Γραμματικήν τού Γενναδίου και το Συντακτικόν τού Ασωπίου, αλλά νεάνιδες κατανοούσαι την υψηλήν εν τη Κοινωνία θέσιν και αποστολήν αυτών». Άλλωστε, τον ίδιο χρόνο στο άρθρο της «Τα κατά το Αρσάκειον» (έτος Β΄, αρ. 66, 12 Ιουνίου 1888) γράφει «Και τους απλουστέρους των συγγραφέων αδυνατούσι να εννοήσωσι διότι ο διδάξας αυτούς διδάσκαλος θυσιάζει πάντοτε το ύφος, τας ιδέας τού συγγραφέως εις την ξηράν γραμματικήν και τυπικήν ανάλυσιν. Πού αι κριτικαί γνώσεις; πού η νεωτέρα Ελληνική Φιλολογία και η Ιστορία αυτής;»

Εις το «Πρόγραμμα των κατά το Σχολικόν Έτος 1890-1891 διδαχθησομένων μαθημάτων εν τοις Διδασκαλείοις τής Φιλεκπαιδευτικῆς Εταιρείας» (Σημείωσις Α΄), αναφέρονται τα παρακάτω πολλά και ενδιαφέροντα «Περί τού τρόπου τής διδασκαλίας τής Ελληνικής γλώσσης έν ταις τάξεσι τού διδασκαλείου»

α) Η εν τω Διδασκαλείω διδασκαλία τής ελληνικής γλώσσης χωρούσα βαθμηδόν και ομοιομόρφως από της Α΄ τάξεως μέχρι και τής Γ΄ (τής Δ΄ ούσης καθαρώς πρακτικής), αποτελεί πλήρες και οργανικόν σύστημα, σκοπούν να καταστήσει τας μαθητρίας να εννοώσι μεν ευχερώς τους ευληπτοτέρους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, να γράφωσι δε απταίστως την Νέαν Ελληνικήν Γλώσσαν.

Αχιλλέως Α. Τζαρτζάνου, πρώην εκπαιδευτικού συμβούλου, «Γραμματική τής αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης», Αθήνα, Bιβλιοπωλείον τής Εστίας, Ιωάννου Δ. Κολλάρου κ ΣΙΑ ΑΕ. Το βιβλίο κυκλοφόρησε και εγκρίθηκε το 1931 και αποτέλεσε τη βασική σχολική γραμματική για τα αρχαία Ελληνικά για πολλά χρόνια.

β) Η διδασκαλία τής Ελληνικής Γλώσσης γίνεται επί το πρακτικώτερον. Ιδία δε:

1. Εν τη Α΄ τάξη τού Διδασκαλείου το Ελληνικόν κείμενον εξηγεί αυτός ο διδάσκαλος, αι δε μαθήτριαι γράφουσι την εξήγησιν κατ’ οίκον, ην διορθοί κατόπιν ο διδάσκαλος εν τη παραδόσει ͘ εν δε ταις λοιπαίς τάξεσι εξηγούσι το κείμενον αυταί αι μαθήτριαι, καθοδηγούμεναι υπό τού διδασκάλου ͘ γράφουσι δε και αυταί την εξήγησιν κατ’ οίκον, ην διορθοί ο διδάσκαλος εν τη παραδόσει.
2. Εννέα ορισθεισών καθ’ εβδομάδα ωρών τής διδασκαλίας τής Ελληνικής Γλώσσης, ήτοι τριών μονών και τριών διπλών, κατά μεν τας μονάς ώρας γίνεται η μετ’ ήθους απαγγελία επί τού Νεοελληνικού κειμένου, αι γραπταί ασκήσεις και αι εκθέσεις ιδεών, κατά δε τας διπλάς, η ερμηνεία τού κειμένου, η διόρθωσις των εξηγήσεων, η ανάγνωσις εξ ευλήπτου αρχαίου συγγραφέως (άπαξ τής εβδομάδος) και η διδασκαλία τής Γραμματικής και τού Συντακτικού.
3. Ξενοφώντος, Κύρου Παιδεία, Εκλογαί. Προς χρήσιν των μαθητριών τής Γ΄ τάξεως των Γυμνασίων. Εκδ. Οίκος Ι. Σιδέρη

γ) Η των Ελληνικών διδασκαλία κανονίζεται ως εξής: ͘

1. 1. Εν μεν τη Α΄ άξῃ γίνεται επανάληψις τής Γραμματικής, διδασκαλία τού Συντακτικού επί καταλλήλων παραδειγμάτων, η σύγκρισης των τύπων τής Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης και τής νεωτέρας και τανάπαλιν.

2 .Εν δε τη Β΄ τάξει γίνεται επανάληψις τού συντακτικού και ασκήσεις γραμματικαί και συντακτικαί επί παραδειγμάτων τής τε αρχαίας και τής Ελληνικῆς γλώσσης τρεπομένων των μεν τής Αρχαίας γλώσσης εις την νέαν, των δε τής νέας εις την αρχαίαν ͘ προσέτι δε γίγνονται ασκήσεις εις το μετατρέπειν διαφόρους προτάσεις κατά χρόνον, έγκλησιν, αριθμόν και πρόσωπον.

3. 3. Εν δε τη Γ΄ τάξει γίνεται ανάλυσις λόγου και τροπή αυτού από πλάγιον εις ορθόν και τα ανάπαλιν, έτι δε φρασεολογία, και καθόλου ακριβεστέρα εξέτασις τής Ελληνικής Γλώσσης.
4. 4. Εν δε τη Δ΄ τάξει η διδασκαλία τής Ελληνικής γλώσσης έχει καθαρώς πρακτικόν χαρακτήρα, γινομένη αφθόνως επί ευλήπτων συγγραφέων (οίον Ξενοφώντος Διοδώρου και των ομοίων) ͘ εν δε τη αυτή τάξει καθοδηγούνται προσέτι αι μαθήτριαι υπ’ αυτού τού διδάσκοντος τα Ελληνικά και εις το διδάσκειν καταλλήλως της ελληνικήν γλώσσαν.

Μεγάλη προσοχή και σπουδαιότητα έδωσε η ΦΕ στη διδασκαλία τής έκθεσης. Στις 2 Φεβρουαρίου 1913 το ΔΣ τής ΦΕ αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή σχέδιο διδασκαλίας τού μαθήματος τής Εκθέσεως που είχε εκπονήσει ο φιλόλογος Θ. Σκούφος και είχαν υπογράψει όλοι οι καθηγητές των σχολείων τής Αθήνας, σύμφωνα με το οποίο βάση τής επιτυχίας στο μάθημα αυτό ήταν η διδασκαλία τής νεοελληνικής γλώσσας, η έλλειψη τής οποίας συνεπαγόταν μεγάλη ζημιά στη γλωσσική μόρφωση των νέων. Στο πρόγραμμα τού 1890-91 (Σημείωση Β΄) περιλαμβάνονταν οι παρακάτω οδηγίες.

Οδηγίαι περί των γραπτών εκθέσεων.

Αι των ιδεών εκθέσεις σκοπόν έχουσιν την άσκησιν των μαθητριών εις το ορθώς εκφράζειν και διατυπούν τα αισθήματα και διανοήματα αυτών ͘ τούτου ένεκα το μάθημα τούτο ανατίθεται εις τους διδάσκοντας την Ελληνικήν Γλώσσαν.

Η ύλη των εκθέσεων πρέπει να ήναι σύμφωνος και ανάλογος τής ηλικίας των μαθητριών, τής πνευματική αυτών αναπτύξεως. Διό καλόν είναι να αντλείται συνήθως εκ τού κύκλου των εν εκάστη τάξει διδασκομένων μαθημάτων. Τούτο δε μεγάλως συντελεί ου μόνον εις την εμπέδωσιν ,ελλά και εις την συγκέντρωσιν των διαφόρων γνώσεων, ας εκ των διαφόρων μαθημάτων τής τάξεως πορίζονται αι μαθήτριαι.

Αι κυρίως εκθέσεις άρχονται από των τάξεων τού Διδασκαλείου, οπότε αι μαθήτριαι είναι ήδη εις κατάστασιν να αυτενεργώσι. Προπαρασκευάζεται όμως εις ταύτας η των μαθητριών διάνοια από των τάξεων τού Προτύπου διά τε των προφορικών ή γραπτών ασκήσεων.

Α) Εν τω ονομάζειν τα διάφορα αντικείμενα και παρατηρείν τας διαφόρους αυτών ιδιότητας.

Β) Εν τω διαιρείν το όλον εις τα μέρη αυτού και ενώνειν ταύτα της αποτέλεσιν τού όλου.

Γ) Εν τω ανευρίσκειν την αρχήν εκάστου αντικειμένου και προσδιορίζειν τον σκοπόν και την χρησιμότητα αυτού.

Δ Εν τω συγκρίνειν και αντιπαραβάλλειν τα διάφορα αντικείμενα και ανευρίσκειν τας μεταξύ αυτών ομοιότητας και διαφοράς.

Ε) Εν τω σχηματίζειν απλάς και μικράς προτάσεις επί γνωστών αντικειμένων.

Στ) Εν τω ακροάσθαι, αντιγράφειν, απομνημονεύειν και απαγγέλλειν διαφόρους εκλεκτάς περιγραφάς.

Αι εκθέσεις των τού Διδασκαλείου τάξεων χωρούσι βαθμηδόν από τού απλουστέρου και ευκολωτέρου είδους εις το συνθετώτερον και δυσκολώτερον. Διακρίνονται δε τέσσερα είδη εκθέσεων αναλόγως τού αριθμού των τού Διδασκαλείου τάξεων.

 

Συλλογή Ωφελίμων και Ψυχαγωγών Αναγνωσμάτων. Τόμος Β΄. ΄Εν Αθήναις Τύποις Χ. Νικολαΐδου-Φιλαδελφέως. 1856

Και εν μεν τη Α΄ τάξει η μαθήτρια εκτίθησι κατ’ οίκον ή περιγράφει αντικείμενον τι, όπερ αυτός ο διδάσκαλος εν τω σχολείω αφηγήσατο ή περιέγραψε προφορικώς.

Εν δε τη Β΄ τάξει η μαθήτρια εκτίθησι κατ’ οίκον ή περιγράφει αντικείμενόν τι, όπερ αυτός ο διδάσκαλος εν τη τάξει υπέδειξε, υποτυπώσας μόνον τα ουσιώδη τής εκθέσεως ή περιγραφής σημεία.

Εν τη Γ΄ τάξει η μαθήτρια εκτίθησι κατ’ οίκον ή περιγράφει αντικείμενόν τι προταθέν απλώς υπό τού διδασκάλου, ή αναπτύσσει βραχύ τι γνωμικόν ή απόφθεγμα, ή παροιμίαν, βεβαιούσα την εν αυτοίς εγκειμένην αλήθειαν διά παραδειγμάτων, λαμβανομένων εκ τε της ιστορίας και τού βίου. Ο τρόπος όμως τής τοιαύτης των μαθητριών εργασίας υποδεικνύεται προηγουμένως υπ’ αυτού τού διδασκάλου.

Εν δε τη Δ΄ τάξει η μαθήτρια διαπραγματεύεται ελευθέρως διάφορα ζητήματα, προτεινόμενα μεν υπό τού διδασκάλου, αναγόμενα δε εις αντικείμενα τού μέλλοντος αυτής βίου ως μητρός, οικοδεσποίνης, διδασκάλου και των ομοίων αι εκθέσεις αυταί θέλουσι φέρειν τον τύπον οτέ μεν επιστολής, οτέ δε λόγου, οτέ δε αναφοράς κτλ.

Αι εκθέσεις δεν πρέπει να υπερβαίνωσιν εν ουδεμιά τάξει τας 4 σελίδας τού κοινού χάρτου.

Άπασαι αι μαθήτριαι υποχρεούνται να μετέχωσι των εν τοις εκθέσεσιν ασκήσεων.

Αι εκθέσεις γίνονται καθ’ εκάστην εβδομάδα ο δε τρόπος τής εν αυταίς ασκήσεως γίνεται ως εξής:

Ο επί των εκθέσεων διδάσκαλος προ μιας εβδομάδος προτείνει το θέμα τής εκθέσεως, αι δε μαθήτριαι οφείλουσι να επιδείξωσιν την εργασίαν αυτών την μεν μίαν εβδομάδα, μίαν ημέραν προ τής την άσκησιν τετεγμένης ημέρας, οπότε ο διδάσκαλος διά κλήρου παραλαμβάνει 5 εκ των εκθέσεων, και ταύτα διορθώσας κατ’ οίκον, επιδίδει την επιούσαν εις τας δικαιούχους μετά την δημοσία ακριβή κατάδειξιν των διορθωθέντων σφαλμάτων. Την δε ετέρα εβδομάδα την αυτήν ημέραν τής εν ταις εκθέσεσιν ασκήσεως, οπότε ο διδάσκαλος υπανιστάς διά κλήρου μαθήτριαν τινα, επιτάσσει αυτήν να εκθέση επί τού πίνακος το προταθέν αντικείμενον κατά την υπ’ αυτής γινομένην εργασίαν. Εν αμφοτέραις ταις περιστάσεσι λαμβάνει κατάλληλον αφορμήν ο διδάσκαλος ου μόνον όπως διορθώνη τα γραμματικά, πραγματικά και λογικά σφάλματα των μαθητριών. Μετά την εργασίαν ταύτην δίδει ο διδάσκαλος έτερον θέμα διά την έκθεσιν διά τής επιούσης εβδομάδος.

Αι μαθήτριαι εκ των υπό τού διδασκάλου γενομένων παρατηρήσεων και διορθώσεων οφείλουσι να επιφέρωσιν εις τας εαυτών εκθέσεις, τας δεούσας διορθώσεις και βελτιώσεις.

Τας ούτω διορθωθείσας εκθέσεις μετά των επί πίνακος επεξειργασμένων, οφείλουσι αι μαθήτριαι να τηρώσιν εν καθαρώ διά να επιδείξωσιν εν καιρώ τοις εαυτών προϊσταμένοις.

 

«Nεοελληνικά Αναγνώσματα, προς χρήσιν των μαθητών τής Α΄ τάξεως των Ελληνικών Σχολείων. Υπό Νικολάου Ιωάν. Μπέρτου, εγκριθέντα εν τω κατά τον νόμον ΓΣΑ διαγωνισμόν ανά την τετραετίαν 1913-1917. Εν Αθήναις 1914, δρχ. 1,35

Τα Νέα Ελληνικά καθιερώθηκαν ως μάθημα στην ελληνική εκπαίδευση μόλις το 1884, κατόπιν ενεργειών τού Νικολάου Πολίτη, οπότε και εισήχθησαν ως μάθημα στα ελληνικά σχολεία των αγοριών.

Μία από τις πρώτες μορφές λογοτεχνίας που εντάχθηκε στα σχολικά εγχειρίδια ήταν η διδακτική και παιδαγωγική λογοτεχνία και οι ηθικοί μύθοι. Τα παραμύθια, δηλαδή, τα οποία ήταν ταυτοχρόνως, διδακτικά και ψυχαγωγικά. Παρά το γεγονός ότι οι μύθοι δεν ήταν γραμμένοι ειδικά για παιδιά διέθεταν την απαραίτητη ηθική διάσταση που ήταν κατάλληλη γι’ αυτά. Στην παιδική λογοτεχνία τού 19ου αι. φαίνεται ότι ο επιδιωκόμενος στόχος είναι το «τέρπειν και διδάσκειν».

Αναμνηστική φωτογραφία Αρσακειάδων με τον καθηγητή Αριστείδη Κουρτίδη, φιλόλογο, παιδαγωγό και λογοτέχνη, ο οποίος καθιέρωσε στο Αρσάκειο το μάθημα απαγγελίας για τις μαθήτριες. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη σε φωτογραφικό στούντιο και, αν κρίνουμε από τις στολές των κοριτσιών, η φωτογράφιση πρέπει να έγινε το 1915-1917.

Το πρόγραμμα που εγκρίθηκε από το Υπουργείο για το 1886-1887 περιελάμβανε τα ίδια μαθήματα με την προσθήκη τής «Αναγνώσεως τεμαχίων νεωτέρων Ελλήνων λογογράφων και ποιητών και γραπτών εκθέσεων». Πάντως στο Αρσάκειο βλέπουμε στο πρόγραμμα τού 1889-1890 ότι στην Α΄ και τη Β΄ τάξη διδασκόταν μία ώρα την εβδομάδα Απαγγελία και Απομνημόνευση εκλεκτών τεμαχίων νεωτέρων Ελλήνων λογογράφων και ποιητών. Το 1910 μάλιστα καθιερώθηκε το μάθημα τής Απαγγελίας για τις μαθήτριες τής Α΄ τάξεως τού Διδασκαλείου. Το μάθημα δίδασκε ο Αριστείδης Π. Κουρτίδης.

Ο καθηγητής Γ. Μιστριώτης, αντιπρόεδρος τής ΦΕ, καθηγητής Πανεπιστημίου και γνωστός υπέρμαχος τής καθαρεύουσας, στο κέντρο τής φωτογραφίας μαζί με Αρσακειάδες τις οποίες δίδασκε. Ο Μιστριώτης δημιούργησε στο Αρσάκειο την παράδοση τής διδασκαλίας αρχαίου δράματος στο πρωτότυπο.

Οφείλουμε να αναφέρουμε ότι από το Αρσάκειο πέρασαν αξιολογότατοι φιλόλογοι οι οποίοι με την προσωπικότητα και τις γνώσεις τους επηρέασαν και γαλούχησαν πολλές γενιές Αρσακειάδων. Αξίζει να αναφερθούμε στον Αριστ. Κουρτίδη, τον Γεώργιο Μιστριώτη αλλά και τον Δημήτρη. Γληνό, το πέρασμα τού οποίου από το Αρσάκειο άφησε εποχή, τον Αχιλ. Τζάρτζανο, τον Γ. Γαρδίκα κ.ά.

 

Ο Δημήτριος Γληνός με τις Αρσακειάδες μαθήτριές του. Στο πίσω μέρος τής φωτογραφίας αναγράφεται η ημερομηνία «Αθήνησι, τη 8η Ιουνίου, ημέρα Τετάρτη, 1915, και τα ονόματα των μαθητριών Ειρ. Βαρδουλάκη, Αφρ. Γκιώνη, Δώρ. Μαροπούλου, Αλεξ. Φωτιάδου, Θάλεια Οικονομοπούλου, Αναστ. Στεφάνου, Μαρ. Σταθακοπούλου, Μάρθ. Παυλάκη, Ροζαλ. Τζανετάκη, Ευθ. Σαλαχώρη, Αλεξ. Γαλανού, Αικ. Τζουσάκη, Μαρ. Φανουράκη, Ευφρ. Σούτσου». Ο υπέρμαχος τής Δημοτικής και μεταρρυθμιστής τής εκπαίδευσης Δημήτριος Γληνός ανέλαβε αργότερα υπεύθυνη θέση στο Υπουργείο Παιδείας. Η φωτογράφιση έγινε σε φωτογραφικό στούντιο.

 

• Το κείμενο βασίζεται σε στοιχεία από το Αρχείο τής ΦΕ, την ανέκδοτη «Ιστορία τής ΦΕ» τού Στέφανου Γαλάτη, το βιβλίο τής Σιδηρούλας Ζιώγου-Καραστεργίου «Η Μέση Εκπαίδευση των κοριτσιών στην Ελλάδα (1830-1893)», Αθήνα 1986, το βιβλίο «Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία 1836-1996. 160 χρόνια παιδείας»

 

Παναγιώτα Αν. Ατσαβέ                                                                                                            

φιλόλογος – ιστορικός