Γαλάτεια Σαράντη. Η πρώτη γυναίκα ακαδημαϊκός

«Αρσακείου μαθήτρια τυγχάνω

Τι χαρά δι’ εμέ, τι τιμή!

Διαρκώς μελετώ και μανθάνω

και ματαίως δεν χάνω στιγμή.»

«Είναι τρομακτική η απόσταση που μας χωρίζει από την κοπέλα που βεβαίωνε με ενθουσιασμό στον κόσμο πως τυγχάνει Αρσακειάς. Την κοπέλα με τα ναυτικά, με τα κουμπωτά μποτίνια και με τις κοτσίδες. Μα αλήθεια είναι τόσο μεγάλη η απόσταση ή μας γελάνε τα φαινόμενα; Έχει αλλάξει και η ανθρώπινη ψυχή ή μόνο το ντύμα και οι κινήσεις και το ύφος; Πάντα προβάλλει τούτο το ερωτηματικό με όλο του το βάρος και δεν είναι εύκολο να απαντήσει κανείς… Ίσως μάλιστα μέσα στην αφέλεια τού τραγουδιού αυτού να κρύβεται κάτι από τον θαυμαστό συνδυασμό τού παλιού και τού νέου. Το Αρσάκειο σημαίνει παράδοση, σημαίνει διάρκεια μέσα στον χρόνο. Και η παράδοση αυτή αποτείνεται στα νιάτα. Το ξέρουμε όλοι πολύ καλά τι σημαίνουν τα νιάτα. Μαζί με πολλά άλλα σημαίνουν, νομίζω, το να ονειρεύεται κανείς, να αγωνίζεται, να αρνείται, να οργίζεται και να πιστεύει ότι είναι στο χέρι του να διορθώνει τον κόσμο. Τι δίνει το Αρσάκειο το ξέρουμε πολύ καλά όλοι και μάλιστα όσοι πέρασαν από εκεί. Τι ζητάνε τα νιάτα; Και αυτό το ξέρουμε, μα δεν βλάπτει να το λέμε. Νόημα στη ζωή, πολλές φορές μάλιστα το γυρεύουν με αλλοπρόσαλλο τρόπο». Αυτά έγραφε σε μια επετειακή έκδοση τού ΣΑΦΕ το 1985 η Γαλάτεια Σαράντη, η συγγραφέας και πρώτη γυναίκα Ακαδημαϊκός στην Ελλάδα. Θυμάμαι ακόμη με πόση συγκίνηση μού μίλησε, σε μια σύντομη συνάντηση που είχα μαζί της, για την αγάπη που είχε στη φιλόλογό της την Κασσιανή Φράγκου-Χασακή και πόσο πολύ θυμόταν τα χρόνια στο Αρσάκειο.

Η Γαλάτεια Σαράντη σε νεαρή ηλικία (Biblionet)

Η Γαλάτεια Σαράντη γεννήθηκε στην Πάτρα στις 8 Νοεμβρίου του 1920. Ήταν κόρη τού Τρύφωνα και τής Ελένης Σαράντη. Φοίτησε στο Αρσάκειο Πατρών. Πριν από τον Πόλεμο ήρθε με την οικογένειά της στην Αθήνα, όπου συνέχισε τις σπουδές της, γιατί, όπως είπε η ίδια σε συνέντευξή της, στην Πάτρα την είχε πειράξει η υγρασία. Σπούδασε στη Νομική Σχολή τού Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά δεν ασχολήθηκε με τα νομικά γιατί από νωρίς ασχολήθηκε με τη συγγραφή. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίσθηκε το 1945 με το διήγημα «Το κάστρο», που δημοσιεύτηκε στη «Νέα Εστία». Ακολούθησαν νέες δημοσιεύσεις διηγημάτων, καθώς και τής νουβέλας «Το βιβλίο τού Γιοχάνες και τής Μαρίας», που έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τον Γρηγόριο Ξενόπουλο ο οποίος έστειλε το κείμενο στον Πέτρο Χάρη. Το 1947 κυκλοφορήθηκε η νουβέλα της «Το βιβλίο τής Χαράς» μαζί με το διήγημα «Νάρκες». Το έργο τής Σαράντη είναι κυρίως πεζογραφικό, ασχολήθηκε ωστόσο και με τη λογοτεχνική μετάφραση. Τιμήθηκε με το Βραβείο τής Ομάδας των 12 (για την «Επιστροφή»), το Κρατικό Βραβείο μυθιστορήματος (για το «Παλιό μας σπίτι»), το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος (για το «Να θυμάσαι τη Βίλνα»), το Βραβείο Ιδρύματος Ουράνη τής Ακαδημίας Αθηνών (για τις «Ρωγμές») και το Βραβείο Παιδικού Μυθιστορήματος τού Ι.Δ. Κολλάρου (για το «Χαράζει η λευτεριά»). Παντρεύτηκε τον δικηγόρο Σταύρο Πατσούρη, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά

Η Γαλάτεια Σαράντη

Το λογοτεχνικό έργο τής Γαλάτειας Σαράντη χαρακτηρίζεται από στέρεη δομή και περιορισμένη εξωτερική δράση, έμφαση στην ψυχογραφία των προσώπων και αγωνιώδη αναζήτηση τού νοήματος τής ανθρώπινης μοίρας. Με επεξεργασμένη γραφή η Σαράντη στρέφεται κυρίως στον συναισθηματικό κόσμο των ηρώων της, όπως αυτός διαμορφώνεται και εκφράζεται στο πλαίσιο τού εκάστοτε κοινωνικού περίγυρου. Όπως δήλωσε και η ίδια στην εκπομπή «Μονόγραμμα» τού Γ. Σγουράκη: «Το να γράφεις μία σελίδα ή 10 σελίδες δεν είναι τίποτα εάν δεν υπάρχει η συνέχεια. Όχι η γραπτή, όσο η δουλεμένη χάνοντας τον ύπνο σου, γυρνώντας την πλάτη σε πολλές χαρές τής ζωής, γιατί σε πιέζει το πρέπει τής δουλειάς που διάλεξες και η χαρά που έχεις όταν γι’ αυτήν τη δουλειά σου πούνε ‟Τι καλό που ήταν!”»

Η Γαλάτεια Σαράντη όταν έγινε Ακαδημαϊκός (Σαν σήμερα)

Το 1997 αναγορεύτηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, στον τομέα της πεζογραφίας στη Β τάξη Γραμμάτων και Τεχνών και έγινε η πρώτη γυναίκα Ακαδημαϊκός στην Ελλάδα. Στην ίδια συνέντευξη η Γαλάτεια Σαράντη είπε: «Έχω πλήρη συνείδηση ότι είμαι η πρώτη γυναίκα Ακαδημαϊκός που έγινε επίσημα και τυπικά στην Ελλάδα. Αυτό το χάρηκα ,το έζησα ένα καλοκαίρι έως το φθινόπωρο που έγινε η εκλογή ώσπου πήραμε με τον Σταύρο, οι δυο μας, ένα τηλεφώνημα που έλεγε ‟Άντε, καλή δουλειά και καλό μυαλό”». […] «Δεν σκέφθηκα ούτε για μία φορά ότι ήμουνα η μόνη γυναίκα μέσα σε τόσους αρσενικούς. Είπα άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Απαγορεύεται από το καταστατικό της Ακαδημίας; Όχι. Κι υπέβαλα αίτηση. Το υπερασπίστηκαν μερικοί που ήθελαν να κάνουν την αρχή και, περίεργο, βγήκα με την πρώτη. Και αυτό βέβαια ήταν μια μεγάλη χαρά».

Το 2005 τιμήθηκε με το βραβείο τού Ανώτατου Ταξιάρχη τού Τάγματος τού Φοίνικος.

Πέθανε στην Αθήνα στις 28 Δεκεμβρίου 2009 σε ηλικία 89 ετών.

Παναγιώτα Ατσαβέ

Φιλόλογος - ιστορικός