Πληροφοριακά Στοιχεία

Κατηγορία: Μικρασιατικά

Δημοσιεύθηκε : 25 Ιανουαρίου 2022

Εμφανίσεις: 1430

Το Ομήρειο Παρθεναγωγείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Σμύρνης.
«Το αδελφόν σχολείον»

 

Υπάρχουν κάποιες συμπτώσεις στην ιστορία των πόλεων, των εκπαιδευτηρίων και των ανθρώπων που είναι δύσκολο να τις παραβλέψει ο μελετητής τής Ιστορίας. Όταν το 1836 ο Ιωάννης Κοκκώνης έπεισε τα μέλη τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας να ιδρύσουν σχολείο θηλέων προσπαθώντας να ανακόψει τις δραστηριότητες ξένων μισιοναρίων, οι οποίοι βλέποντας την αδυναμία τού κράτους να οργανώσει την γυναικεία εκπαίδευση ίδρυαν παρθεναγωγεία, για να εκπαιδεύσουν τις Ελληνίδες, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι, μετά από 50 χρόνια, κάτι αντίστοιχο θα συνέβαινε στην Σμύρνη.

Ήταν η εποχή που Γάλλοι και Γερμανοί άρχισαν να ιδρύουν πλήρη και καλώς οργανωμένα σχολεία. Πολλές Ελληνίδες μαθήτριες προτιμούσαν να φοιτήσουν σε αυτά, διότι παρείχαν άριστη διδασκαλία ξένων γλωσσών και τεχνικών μαθημάτων. Ακόμα διέθεταν οικοτροφείο, κάτι που διευκόλυνε την φοίτηση Ελληνίδων από το εσωτερικό τής Σμύρνης και τής Μ. Ασίας. Στα ξένα σχολεία διδάσκονταν ακόμα μουσική, ζωγραφική και χορός, εφόδια απαραίτητα για την κοσμοπολίτικη ζωή τής Σμύρνης. Το διάστημα 1875-1880 σχεδόν το 80% των μαθητριών φοιτούσε στα ξένα σχολεία με δίδακτρα 8.000 χρυσές λίρες το έτος. Τα παρθεναγωγεία αυτά όμως δεν έκαναν μόνο θρησκευτική αλλά και πολιτική προπαγάνδα, με στόχο να επηρεάσουν τους κατοίκους τής Σμύρνης που δεν ήταν Οθωμανοί. Κατά την διδασκαλία τής Ιστορίας και τής Γεωγραφίας τόνιζαν το μεγαλείο των ξένων κρατών, στηριζόμενα στην θεωρία τού Φαλμεράυερ που υποστήριζε ότι η φυλή των αρχαίων Ελλήνων χάθηκε και ότι οι σύγχρονοι Έλληνες δεν είναι απόγονοι των αρχαίων.

Το Ομήρειο Παρθεναγωγείο στη Σμύρνη (Απο το Βιβλίο "Η Παιδεία στη Σμύρνη" του Χρ. Σολωμονίδη)

Το γεγονός προκάλεσε την αντίδραση των ορθόδοξων Σμυρνιών. Ο ελληνικός Τύπος τής Σμύρνης επιτίθετο εναντίον όσων επιβουλεύονταν την ορθόδοξη πίστη και την ελληνικότητα. Οι Έλληνες τής Σμύρνης αποφάσισαν τότε να ιδρύσουν ένα ελληνικό παρθεναγωγείο εφάμιλλο των ξένων ως προς την εμφάνιση και την λειτουργία. Το τουρκικό Υπουργείο Παιδείας, μετά τις παρεμβάσεις των ξένων προξενικών αρχών, δεν έδινε την σχετική άδεια. Όμως δεν υπήρχαν και τα χρήματα που απαιτούσε ένα τέτοιο εγχείρημα. Όταν στις 23 Μαρτίου 1880 έγινε μεγάλος σεισμός στην Χίο, εκπρόσωποι των ξένων σχολείων έσπευσαν να παραλάβουν αρκετά ορφανά, για να τα εκπαιδεύσουν με υποτροφία στο παρθεναγωγείο τους. Το γεγονός χαροποίησε τους Έλληνες της Σμύρνης αλλά πολύ γρήγορα οι ξένοι μισιονάριοι δήλωσαν στην ελληνική κοινότητα ότι για να συνεχίσουν το έργο τους θα έπρεπε τα παιδιά να αλλάξουν όνομα και θρησκεία. Η Μητρόπολη τής Σμύρνης αντέδρασε και με την βοήθεια των ελληνικών αρχών τής πόλης ανέλαβε εκείνη την μόρφωση και την περίθαλψή τους.

Τότε ο Παύλος Αθηνογένης αποφάσισε να ιδρύσει την «Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Σμύρνης» για την λειτουργία ελληνικού παρθεναγωγείου με οικοτροφείο. Η Εταιρεία αναγνωρίστηκε αμέσως από το Υπουργείο Εξωτερικών τής Ελλάδας. Ο Αθηνογένης μάλιστα, ως αντιπρόσωπος τής Τράπεζας Κωνσταντινουπόλεως και τού εμπορικού οίκου τού Γεωργίου Ζαρίφη στην Σμύρνη, πέτυχε, μέσω των διασυνδέσεών του στην Κωνσταντινούπολη, να εκδοθεί εντός λίγων μηνών σουλτανικό φιρμάνι που χορηγούσε στην Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Σμύρνης άδεια ίδρυσης και λειτουργίας τής σχολής. Για την πραγμάτωση αυτού τού σκοπού η Εταιρεία εξέδωσε μετοχές και σε ελάχιστο χρόνο συγκεντρώθηκε το ποσό των 20.000 χρυσών λιρών. Αγοράσθηκαν μάλιστα για την στέγαση τού σχολείου πέντε οικήματα στην οδό Μανίφικου, στις Χουρμαδιές. Τα οικήματα διαρρυθμίστηκαν καταλλήλως και εξοπλίσθηκαν με το πλέον σύγχρονο εποπτικό υλικό.

Πρώτος πρόεδρος τής «Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας Σμύρνης» εξελέγη ο Παύλος Αθηνογένης, γενικός γραμματέας ο Διονύσιος Μαρκόπουλος, ο οποίος έγινε πρόεδρος τής Εταιρείας το 1902, και ταμίας ο Έκτωρ Κοσσαντέλης. Την πρώτη Εφορεία τού σχολείου αποτελούσαν οι Γ. Βάφας (μέλος τής Φ.Ε.-Αρσακείου), Ματθαίος Παρανίκας, Δημ. Φωτιάδης, Ιακ. Σαμιωτάκης, Ιω. Μαρτζέλας, Γ. Λάτρης (μέλος τής Φ.Ε.-Αρσακείου), Σ. Καρακούσης, Κ. Λαμπρινούδης, Δ. Μαρκόπουλος, Ι. Μισθός, Φωκίων Βουτσινάς, Αριστοτ. Ψαράς και Έκτωρ Κοσσαντέλης.

 

 

Η Ελένη Λουΐζου με Ομηρειάδες στην Σμύρνη (Wikipedia)

Το «Παρθεναγωγείον μετ’ Οικοτροφείου» εγκαινιάσθηκε τον Σεπτέμβριο τού 1881. Περιέλαμβανε νηπιαγωγείο διετούς φοιτήσεως, Ελληνικό Σχολείο πέντε τάξεων και γυμνάσιο τεσσάρων τάξεων. Κατά τον Κανονισμό του απέβλεπε «εις την ψυχικήν διάπλασιν και την προς το αγαθόν αγωγήν των μαθητριών». Το σχολείο δεν δεχόταν μόνο «ορθόδοξες» μαθήτριες αλλά σε αυτό μπορούσαν να φοιτήσουν και «μαθήτριαι ανήκουσαι εις παν έτερον ανεγνωρισμένον θρήσκευμα, μη ούσαι αι τελευταίαι υπόχρεοι να ακολουθώσι τα εις τας ορθοδόξους διδασκόμενα μαθήματα». Η Εφορεία του Παρθεναγωγείου μετακάλεσε διακεκριμένους καθηγητές και δασκάλους από την Αγγλία, την Γαλλία και την Γερμανία να διδάξουν τις ξένες γλώσσες και να εφαρμόσουν σύγχρονες εκπαιδευτικές μεθόδους. Η κατάταξη των νέων μαθητριών στις εκπαιδευτικές βαθμίδες γινόταν κατόπιν γραπτών εξετάσεων. Στο νηπιαγωγείο μπορούσαν να φοιτήσουν και αγόρια ηλικίας μικρότερης των δέκα ετών. Τα ετήσια δίδακτρα για τις οικότροφες ήταν 32 λίρες, για τις ημιοικότροφες 16 και για τις εξωτερικές 8 λίρες. Η δωρεάν φοίτηση προβλεπόταν μόνο για αριστούχες άπορες κοπέλες, απόφοιτες τής γ΄ ή δ΄ τάξης τού γυμνασίου που επιθυμούσαν να εγγραφούν στο Διδασκαλείο.

Τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυσή του, το 1885, το «Ελληνικό Παρθεναγωγείο μετ’ Οικοτροφείου», όπως αρχικά ονομάστηκε, αναγνωρίστηκε από το Υπουργείο Δημόσιας Εκπαίδευσης τής Ελλάδας ως ισότιμο και ισόβαθμο με το Αρσάκειο, το σχολείο τής «εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας». Είχε μόνο την υποχρέωση να συμμορφώνεται «προς το κατ’ έτος εγκρινόμενον υπό τού καθ’ ημάς Υπουργείου πρόγραμμα των διδακτέων εν τω Αρσακείω Μαθημάτων». Το παρθεναγωγείο παρείχε δημοτική και γυμνασιακή εκπαίδευση και περιλάμβανε επίσης διδασκαλείο, τού οποίου οι απόφοιτες διορίζονταν δασκάλες σε σχολεία τού εσωτερικού τής Σμύρνης. Τον Οκτώβριο τού 1886, ο Παύλος Αθηνογένης εισηγήθηκε στην Εφορεία τού Παρθεναγωγείου την μετονομασία τού Σχολείου σε «Ομήρειον», προς τιμήν τού «αθανάτου Σμυρναίου ραψωδού».

Το Νοέμβριο τού 1886 ολόκληρο το κτήριο τού σχολείου καταστράφηκε από πυρκαγιά. Αμέσως, στο ίδιο οικόπεδο αλλά και σε ένα διπλανό που αγοράστηκε για τον σκοπό αυτό, κτίστηκε νέο σχολικό κτήριο σε σχέδια του Σμυρναίου αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Λάτρη. Το νέο «Ομήρειο» αποτελούσε το πλέον σύγχρονο αρχιτεκτόνημα για την εποχή εκείνη ακόμη και όσον αφορά στον φωτισμό και τον αερισμό. Με μάρμαρα παντού, με ευρύχωρες και ηλιόλουστες αίθουσες διδασκαλίας και μεγάλη αίθουσα τελετών, διακοσμημένη με προτομές τού Ομήρου, τού Σωκράτη, τού Πλάτωνα και τού Ρήγα Φεραίου. Στην αίθουσα συνεδριάσεων υπήρχαν οι προσωπογραφίες των ιδρυτών του και οι προτομές των Παύλου Αθηνογένους και Διονυσίου Μαρκόπουλου. Διέθετε ακόμη βιβλιοθήκη, που αριθμούσε περισσότερους από 10.000 τόμους, υπόστεγο για γυμναστική και ανθόκηπο με μαρμάρινο συντριβάνι. Οι διπλοί πίνακες με μια περιστροφική κίνηση έδιναν την δυνατότητα στον καθηγητή να χρησιμοποιεί τέσσερεις επιφάνειες γραφής. Το Ομήρειο διέθετε και χημείο εξοπλισμένο με σύγχρονα για την εποχή τεχνολογικά μέσα. Μετά την εγκατάσταση τού σχολείου στα νέα του κτήρια, καμία σχεδόν Ελληνίδα μαθήτρια τής Σμύρνης δεν φοίτησε στα ξένα εκπαιδευτήρια. Αντίθετα έσπευδαν να εγγραφούν και άλλες μαθήτριες στο Ομήρειο, με την βεβαιότητα ότι δεν θα γίνουν θύματα προσηλυτισμού.

Απόφοιτες Ομηρειάδες με τους καθηγητές τού Ομηρείου. Στο κέντρο η Ελένη Λουΐζου (Απο το βιβλίο Μικρασιατικός Ελληνισμός και Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία της  Μ. Βαϊάννη)

Το Ομήρειο, σε έμψυχο και σε άψυχο υλικό, ήταν εφάμιλλο με τα καλύτερα παρθεναγωγεία τής Ευρώπη. Ήταν στην ουσία ίδρυμα εθνικό και όχι ιδιωτικό. Το διοικούσε δεκαμελές ισόβιο συμβούλιο, που αρχικά αποτελείτο από τους ιδρυτές του και αργότερα από τους διαδόχους που οι ίδιοι υποδείκνυαν. Το συμβούλιο λογοδοτούσε κάθε χρόνο στον μητροπολίτη Σμύρνης και στον γενικό πρόξενο τής Ελλάδας. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του ανερχόταν σε 10.000 χρυσές λίρες και καλυπτόταν από τα δίδακτρα και τα τροφεία. Κατά την Μικρασιατική Καταστροφή η αξία τού ακινήτου και των εγκαταστάσεών του ξεπερνούσε τις 50.000 χρυσές λίρες. Με την απελευθέρωση τής Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό, το κτήριο επιτάχθηκε και σε αυτό εγκαταστάθηκαν για μικρό χρονικό διάστημα Έλληνες στρατιώτες.

Το Ομήρειο ακολουθούσε κατά γράμμα το πρόγραμμα τού Αρσακείου. Η διδασκαλία των ξένων γλωσσών αποτελούσε μια από τις βασικές παροχές του. Η διδασκαλία τής Γαλλικής και τής Αγγλικής ήταν υποχρεωτική σε όλες τις τάξεις τού σχολείου. Στο άρθρο 21 τού Κανονισμού του αναφέρεται ότι «κατά τας ώρας τής τραπέζης και τα διαλείμματα, αι μαθήτριαι χρώνται εν ταις διαλέξεσιν αυτών τη γαλλική και αγγλική γλώσσα εναλλάξ». Υποχρεωτική ήταν επίσης η εκμάθηση φωνητικής, μουσικής, χορού και γυμναστικής. Αντιθέτως, προαιρετική ήταν η διδασκαλία τής γερμανικής, τής ιταλικής και τής αρμενικής γλώσσας. Μεγάλη έμφαση δινόταν στην ηθική και την σωματική αγωγή και στην προετοιμασία των κοριτσιών για τα οικογενειακά τους καθήκοντα. Ο εκκλησιασμός, η ανάγνωση τού Ευαγγελίου και η προσευχή κατείχαν σημαντική θέση στο πρόγραμμα των μαθητριών. Καθημερινά «αι οικότροφοι επί δίωρον καταγίνονται εις την ραπτικήν». Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τον Κανονισμό τού σχολείου, το Διοικητικό Συμβούλιο μπορούσε να συγκροτεί, όποτε έκρινε αναγκαίο, σώμα κοσμητριών από «συμπολίτιδας δέσποινας εκ των επί φιλομουσία και χριστιανική αρετή διακρινομένων αίτινες […] εποπτεύωσι την εν αυτώ ευταξίαν των μαθητριών». [1]

Οι σχέσεις τού Ομηρείου με το Αρσάκειο ήταν πάντα στενές. Πολύ συχνά συναντούμε αμοιβαία ανταλλαγή απόψεων των δύο σχολείων για παιδαγωγικά και διοικητικά θέματα. Η Φ.Ε. εφοδίαζε το Ομήρειο με βιβλία και εκπαιδευτικό υλικό. Οι δασκάλες οι οποίες δίδασκαν στο Ομήρειο εύρισκαν εργασία εκεί είτε κατόπιν συστάσεως τής Φ.Ε. είτε κατόπιν ενεργειών τού Συλλόγου «Ανατολή».

Αλλά το μεγαλύτερο ίσως δώρο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στο Ομήρειο Παρθεναγωγείο Σμύρνης ήταν η πρόταση να διορισθεί στην θέση τής διευθύντριας η Ελένη Λουΐζου. Πολλές φορές η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία ενίσχυε τις ικανές και φιλομαθείς αριστούχες απόφοιτές της να συνεχίσουν «σπουδές εν τη Εσπερία»[2], με στόχο κατά την επιστροφή τους να στελεχώσουν το Αρσάκειο και να εργαστούν σε αυτό παρέχοντας στις Αρσακειάδες καλύτερη και πιο σύγχρονη εκπαίδευση. Το 1881 ο Παύλος Αθηνογένης επικοινώνησε με την Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία στην Αθήνα και ζήτησε να συστήσουν για την θέση τής Διευθύντριας τού Παρθεναγωνείου τής Σμύρνης μία Αρσακειάδα , που θα ήταν ικανή να αντεπεξέλθει στις περιστάσεις. Ο Χρήστος Νικολαΐδης Φιλαδελφεύς, επίτιμος Γραμματέας και σύμβουλος τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, παρά το γεγονός ότι η Ελένη Λουΐζου είχε σπουδάσει στο εξωτερικό με υποτροφία τής Φ.Ε., δεν δίστασε να την συστήσει ως την ικανότερη εκπαιδευτικό που διέθετε το Αρσάκειο, με μεγάλη μόρφωση και διδακτική εμπειρία. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πρόταση αυτή ήταν αναμενόμενη, γιατί ο Χ.Ν. Φιλαδελφεύς είχε μικρασιάτικες ρίζες, αφού καταγόταν από την Φιλαδέλφεια τής Μικράς Ασίας. Εντυπωσιακό όμως είναι το γεγονός ότι το Διοικητικό Συμβούλιο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας δεν έφερε καμία αντίρρηση και επέτρεψε στην Ελένη Λουΐζου να μεταβεί στην Σμύρνη και να αναλάβει την διεύθυνση τού Ομηρείου, επειδή θεωρούσε την εκπαίδευση των Ελληνίδων τής Μικράς Ασίας υπόθεση όλων των Ελλήνων.

Η Ελένη Λουΐζου στο Βερολίνο  (Από το λεύκωμα "Φυσιογνωμίαι τινες Αρσακειάδων" έκδοση ΣΑΦΕ 1936)

Η Ελένη Λουΐζου διετέλεσε διευθύντρια τού Ομηρείου από την σύστασή του έως την Μικρασιατική Καταστροφή. Επί σαράντα και πλέον χρόνια ήταν η ψυχή και η ήρεμη δύναμη τού ιστορικού αυτού σχολείου. Με την οξυδέρκεια και την εργατικότητά της και με το κατάλληλο πρόγραμμα κατόρθωσε οι «Ομηρειάδες», όπως ονομάζονταν οι μαθήτριες τού σχολείου, να μιλούν άριστα Γαλλικά και Αγγλικά, χωρίς αυτό να αποβαίνει εις βάρος τής ελληνικής τους παιδείας.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος – ιστορικός

 

• Το κείμενο στηρίζεται σε στοιχεία από τα Πρακτικά τού Δ.Σ. τής Φ.Ε., τον τόμο «Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία. Αρσάκεια ‒ Τοσίτσεια Σχολεία, 160 χρόνια Παιδείας», και τα βιβλία τού Χρήστου Σωκρ. Σολομωνίδη «Η Παιδεία στη Σμύρνη» και τής Μαρίας Ν. Βαϊάννη «Μικρασιατικός Ελληνισμός και Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία 1836-1900.»

 

[1] Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί και στο Αρσάκειο στην Αθήνα , αλλά το μέτρο δεν  κράτησε για πολύ.

[2] Στην Δύση, στην Ευρώπη.

Πληροφοριακά Στοιχεία

Κατηγορία: Μικρασιατικά

Δημοσιεύθηκε : 22 Δεκεμβρίου 2021

Εμφανίσεις: 967

Αρσακειάδες δασκάλες στα σχολεία τής Ανατολικής Θράκης και τής Μικράς Ασίας 

 

Ένας από τους ισχυρότερους συνδετικούς κρίκους τού Μικρασιατικού Ελληνισμού με τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία είναι οι νεαρές 18χρονες Αρσακειάδες δασκάλες που έσπευσαν να αναζητήσουν θέση στα σχολεία των ελληνικών κοινοτήτων τής Ανατολικής Θράκης και τής Μικράς Ασίας μεταλαμπαδεύοντας το φως τής ελληνικής παιδείας στον εκεί ελληνισμό. Γνωρίζοντας ότι οι Έλληνες τής Μ. Ασίας έδιναν πολύ μεγάλη σημασία στην ελληνική παιδεία, πολλές απόφοιτοι έρχονταν σε επαφή με εκπροσώπους των κατά τόπους εκκλησιών ή τις εφορείες των σχολείων κάθε περιοχής και διεκδικούσαν μια θέση στα σχολεία αυτά. Ήταν σίγουρες, εκ των προτέρων, ότι θα τύχουν μεγάλης εκτίμησης και υποδοχής από τα μέλη των εκεί κοινοτήτων. Από την άλλη πλευρά τού Αιγαίου, οι Μικρασιάτες Έλληνες επεδίωκαν να βρουν άξιες και ικανές δασκάλες να στελεχώσουν τα σχολεία τους, προκειμένου να προωθήσουν την ελληνική παιδεία στις περιοχές τους. Το δίπλωμα τής δασκάλας από το Σχολείο τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας αποτελούσε γι’ αυτούς εγγύηση, γι’ αυτό δεν δίσταζαν να απευθυνθούν στο Δ.Σ. τής Φ.Ε. ζητώντας να τους συστήσουν την καλύτερη δασκάλα. Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι τα θέματα τής αμοιβής ή τού χρονικού διαστήματος που θα παρέμεναν στα σχολεία οι δασκάλες αυτές ήταν αποτέλεσμα προσωπικής τους συμφωνίας  με τις κατά τόπους εφορείες. Φυσικά τα πράγματα ήταν αρκετά ρευστά και η καριέρα των περισσοτέρων αβέβαιη. Όμως οι Αρσακειάδες δασκάλες, όπως και όλοι οι δάσκαλοι που εργάστηκαν στα σχολεία αυτά τού «Μείζονος Ελληνισμού», με αυτοθυσία και πατριωτισμό ανέλαβαν το έργο τής διαπαιδαγώγησης των νέων Ελλήνων τής Μ. Ασίας.

Όπως γράφει στο βιβλίο της «Μικρασιατικός Ελληνισμός και Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία 1836-1900» η Μαρία Ν. Βαϊάννη «Ο εντοπισμός όμως και η καταγραφή των Αρσακειάδων που δίδαξαν σε ελληνικά Μικρασιατικά σχολεία, μολονότι αποτελεί την σημαντικότερη συμβολή τής Φ.Ε. στα εκπαιδευτικά πράγματα τού Μικρασιατικού Ελληνισμού παρουσιάζει δυσκολίες ως προς τις άμεσες πηγές πληροφόρησης.»

Από το Αρχείο τής Φ.Ε., τα Πρακτικά τού Δ.Σ., τα μητρώα προσωπικού και τα Πρακτικά των Γενικών Συνελεύσεων δεν μαθαίνουμε για την σταδιοδρομία τους στα σχολεία τής Μικράς Ασίας. Τα αρχεία των εκεί ελληνικών σχολείων δεν διασώθηκαν ή βρίσκονται σε σχολεία στην Τουρκία. Στα Γενικά Αρχεία τού Κράτους σώζονται κάποιοι κώδικες κοινοτήτων τής Μικράς Ασίας αλλά δεν δίνουν πολλές πληροφορίες. Τα ονόματα που αναφέρονται παρακάτω βρέθηκαν σε κάποια από τις παραπάνω πηγές. Εν τούτοις, επειδή ο αριθμός των Μικρασιατισσών που αποφοίτησαν από το Αρσάκειο είναι κατά πολύ μεγαλύτερος, δεν υπάρχουν πληροφορίες για το αν όλες ή κάποιες από αυτές χρησιμοποίησαν το πτυχίο τους για να εργαστούν ως δασκάλες, κάτι που δεν αποκλείεται. Η προσφορά πάντως όλων, είτε έχει φτάσει το όνομά της σε εμάς είτε όχι, ήταν ουσιαστική, εθνική και ιστορική, αφού στους λεπτούς ώμους τους σήκωσαν το βάρος τής εκπαίδευσης των Ελλήνων τής Μικράς Ασίας.

Ακολουθούν τα ονόματα όσων διδασκαλισσών αποφοίτων τού Αρσακείου αναφέρονται σε κάποια από τις παραπάνω πηγές:

ΑΡΣΑΚΕΙΑΔΕΣ ΔΑΣΚΑΛΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ

" Ηλιοβασίλεμα στην Κωνσταντινούπολη" Έργο του Αivazovsky. (Wikipedia)

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

Ασπιώτου Παγώνη

Ήταν από τις πρώτες δασκάλες τού Ιωακειμείου Παρθεναγωγείου Κωνσταντινουπόλεως. Πέθανε το 1933.

Αντωνιάδου Αγαθονίκη

Γεννήθηκε στη Σκύρο. Αριστούχος τού Αρσακείου, διετέλεσε διευθύντρια τού Αρσακείου Κερκύρας και το διάστημα 1895-1897 διευθύντρια στο Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο Κωνσταντινουπόλεως. Έγραψε πολλές παιδαγωγικές μελέτες και ποιήματα.  (--> Αρσακειάδες)

Ιωαννίδου-Παπαγγελή Χρυσούλα

Ήταν από την Αθήνα. Μετά την αποφοίτησή της από το Αρσάκειο έκανε παιδαγωγικές σπουδές στη Μασσαλία. Το διάστημα 1865-1868 διετέλεσε διευθύντρια τού Παρθεναγωγείου τού Αγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη. Υπήρξε η πρώτη διευθύντρια του Ιωακειμείου Παρθεναγωγείου από το 1882 έως το 1896. Η συμβολή της στην οργάνωση τού σχολείου ήταν σημαντική.

Κεχαγιά Καλλιόπη

Γεννήθηκε στην Προύσα το 1839. Σπούδασε στη σχολή Χίλλ και στο Αρσάκειο, από όπου και αποφοίτησε. Υπήρξε πολύπλευρη προσωπικότητα που σφράγισε με το έργο της τα εκπαιδευτικά πράγματα στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη τα τελευταία 30 χρόνια τού 19ου αι. Διετέλεσε διευθύντρια τού Ζαππείου Παρθεναγωγείου Κωνσταντινούπολης και πρώτη Επόπτρια των Σχολείων τής Φ.Ε..  (--> Εκπαίδευση στην Φ.Ε.) 

Αικατερίνη Κοντίδου

Αριστούχος Αρσακειάς με μετεκπαίδευση στη Γενεύη. Διηύθυνε το Παρθεναγωγείο της Παλλάδος.

Μιχόγλου Ευφροσύνη

Δίδαξε στο Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο από το 1889-1890.

Νικολαΐδου Καλλιρρόη

Αρσακειάς με μετεκπαίδευση στο Παρίσι. Δίδαξε στο Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο το 1899-1900.

Σειρηνίδου Βικτωρία 

Γεννήθηκε στο Ζιντζί Ντερέ ή την Καισάρεια της Καππαδοκίας.

Σκορδέλη Ασπασία

Γεννήθηκε στη Φιλιππούπολη. Τελείωσε το Αρσάκειο το 1886. Μιλούσε Γαλλικά και Γερμανικά. Διετέλεσε Διευθύντρια του Παρθεναγωγείου Σταυροδρομίου απο το 1912-1923  Στη συνέχεια διεύθυνε την Οικοκυρική Σχολή του Αρσακείου Ψυχικού (-->Σχολεία της Φ.Ε.)

Στάμπα Υπατία

Η Αρσακειάδα Υπατία Στάμπα ήταν γλωσσομαθής και είχε μετεκπαιδευτεί στην Αγγλία. Το 1890-1891 ήταν διευθύντρια τού Παρθεναγωγείου «Παλλάς» στην Κωνσταντινούπολη.

Τρανού Ελένη

Καταγόταν από τη Σμύρνη. Δίδαξε στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο Κωνσταντινουπόλεως.

Άννα Τριανταφυλλίδου

Γεννήθηκε το 1876 στις Σέρρες. Σπούδασε στο Αρσάκειο. Εργάστηκε μέχρι το 1900 στο Ζάππειο Κωνσταντινουπόλεως, όπου διετέλεσε και διευθύντρια τού Νηπιαγωγείου. Όταν επέστρεψε στην Αθήνα δραστηριοποιήθηκε στον εκπαιδευτικό, τον κοινωνικό και τον πολιτιστικό τομέα.

                                                                                     

ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗ

Ο Ναός τού Αγίου Γεωργίου στην Αδριανούπολη. (Wikipedia)

Αντωνιάδου Ευφροσύνη 

Διετέλεσε Διευθύντρια του Ζαππείου Παρθεναγωγείου Aδριανουπόλεως

Αποστολίδου Ευφροσύνη

Δίδαξε στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο Αδριανουπόλεως

Βουγάτσου Θεοδώρα

Διετέλεσε Διευθύντρια του Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αδριανουπόλεως

Σιγανού-Παρρέν Καλλιρρόη.

Γεννήθηκε στην Κρήτη. Σπούδασε στο Αρσάκειο.Διετέλεσε Διευθύντρια του Ροδοκανακείου Παρθεναγωγείου της Οδησσου και του Ζαππείου Παρθεναγωγείου Αριανουπόλεως. Ηγήθηκε του Φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα και ήταν η πρώτη γυναίκα δημοσιογράφος.(-->Αρσακειάδες)

 

ΜΑΚΡΑ ΓΕΦΥΡΑ

Η Μακρά Γέφυρα του ποταμού Εργίνη,η οποια εκτός απο τον ποταμό καλύπτει και έκταση βάλτων. Βρίσκεται κοντά στα Ελληνοτουρκικά  Σύνορα. (Aπο γκραβούρα του 19ου αι.)

Σιναπίδου Μαρία

 

ΕΠΑΡΧΙΑ ΔΕΡΚΩΝ

Άποψη της λίμνης  των Δερκών (Wikimapia)

Κυφιώτου Ελένη

Νηπιαγωγός, δούλεψε σε πολλά σχολεία της επαρχίας Δερκών από το 1883-1890

 

ΑΡΣΑΚΕΙΑΔΕΣ ΔΑΣΚΑΛΕΣ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

 

ΣΜΥΡΝΗ

Άποψη της Σμύρνης. Η προκυμαία. ( Wikipedia)

Αρνού Ευρυδίκη

Αριστούχος του Αρσακείου, δίδαξε στο Ομήρειο Παρθεναγωγείο.

Κοντίδου Αικατερίνη

Αριστούχος του Αρσακείου και μετεκπαιδευμένη στη Γενεύη.Δίδαξε στα Παρθεναγωγείο του Μπουτζά, του Μπουρνόβα και των Βουρλών.

Κάρτ Ποστάλ όπου απεικονίζεται η παραλία της Σμύρνης. Ξεχωρίζει το καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής. 

Λαιλίου-Τζανή Σαπφώ

Γεννήθηκε στη Μυτιλήνη. Φοίτησε στο Αρσάκειο. Μαζί με τον σύζυγό της Ιωσήφ Μάγνη ίδρυσαν ιδιωτικό παρθεναγωγείο στη Σμύρνη το οποίο έγινε πολύ γνωστό στα πρώτα χρόνια τής λειτουργίας του. Αργότερα διετέλεσε διευθύντρια του Κεντρικού Παρθεναγωγείου Σμύρνης.

Λουΐζου Ελένη

Εμβληματική φυσιογνωμία τής εκπαίδευσης τού Μικρασιατικού Ελληνισμού. Αποφοίτησε από το Αρσάκειο και μετεκπαιδεύτηκε 3 χρόνια στην Ευρώπη. Υπήρξε η πρώτη και μοναδική Διευθύντρια τού Ομηρείου Παρθεναγωγείου Σμύρνης. (-> Αρσακειάδες)

Λουτράρη Μαρία

Στα πεπραγμένα τής Συνέλευσης τής 13ης/11/1846 τής Φ.Ε. αναφέρεται ότι διορίστηκε στη Σμύρνη.

Λουΐζου Μαρία

Δίδαξε στο Ομήρειο Παρθεναγωγείο.

Σειρηνίδου Βικτωρία 

Γεννήθηκε στο Ζιντζί Ντερέ ή την Καισάρεια της Καππαδοκίας.

Σπετσιώτου Ζαφειρία

Διετέλεσε Διευθύντρια τού Παρθεναγωγείου της Αγίας Φωτεινής.

Παπαδάκη Χρυσάνθη

Γεννήθηκε το 1855 στο Αϊδίνι. Σπούδασε στο Αρσάκειο. Εκτός από το πτυχίο της Δασκάλας απέκτησε και το πτυχίο τής πρωτοεισαχθείσης τότε μεθόδου τού νηπιαγωγού. Εργάστηκε ως νηπιαγωγός στη Θεσσαλονίκη. Το 1873 ίδρυσε στη Σμύρνη το «Ελληνικόν Σχολείον» και το πρώτο Νηπιαγωγείο. Σε αυτό ακολουθούσε πιστά το πρόγραμμα που εφαρμοζόταν στο Αρσάκειο. Η κοινωνία τής Σμύρνης σεβάστηκε το έργο της και εξετίμησε τις προσπάθειές της για την παιδεία στη Σμύρνη.

Παπαεμμανουήλ Ελισσάβετ

Σύμφωνα με έκθεση τού επιθεωρητή Γεωργίου Ρωγδιανού για τα ιδιωτικά σχολεία στη Σμύρνη, που συντάχθηκε στις 13/1/1921, δίδαξε στο «Λύκειο Παπαεμμανουήλ» στη Σμύρνη.

Ψιμιλοπούλου Κωνσταντίνα

Γεννήθηκε στη Σμύρνη. Φοίτησε στο Αρσάκειο με οικονομική διευκόλυνση τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Δίδαξε στο «Ελληνικόν Σχολείον» τού Ν. Αρώνη στη Σμύρνη

 

ΑΜΙΣΟΣ

Άποψη της πόλεως της Αμισού (Σαμψούντα) του Πόντου όπως απεικονίζεται σε  παλαιό επιστολικό δελτάριο .

Αδελφές Μιχαλακοπούλου

Δίδαξαν στο Παρθεναγωγείο Αμισού (Σαμψούντα) του Πόντου η μία ραπτική και η άλλη μουσική.

 

ΑΤΤΑΛΕΙΑ

Η Πύλη του Αδριανού στην Αττάλεια. ( Wikipedia)

Πέτσου Ευαγγελία

Γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Διετέλεσε επι 3 χρόνια Διευθύντρια  του Παρθεναγωγείου της Ατταλείας.

 

ΠΡΟΥΣΑ

Η Πύλη του κάστρου της Προύσας. (Wikipedia)

Κοντίδου Αικατερίνη 

Αριστούχος του Αρσακείου, μετεκπαιδευμένη στην Ευρώπη, δίδαξε στο Ευγενίδειο Παρθεναγωγείο Προύσας.

 

ΚΥΔΩΝΙΕΣ (ΑΪΒΑΛΙ)

Άποψη της πόλεως των Κυδωνιών (Αϊβαλί) όπως απεικονίζεται σε  παλαιό επιστολικό δελτάριο 

Νεοχωρήτου Μαρία

Σε έκθεση του Επιθεωρητή Ασκητόπουλου της 12/ 12/ 1920 αναφέρεται ότι ήταν Διευθύντρια στο Παρθεναγωγείο Άνω Συνοικιάς Κυδωνιών.

Σαριβαξεβάνη Μαριάνθη

Γεννήθηκε στις Κυδωνίες. Σπούδασε στο Αρσάκειο, οικότροφη στο Εσωτερικό Διδασκαλείο, από το οποίο αποφοίτησε το 1891. Διετέλεσε διευθύντρια τού Κεντρικού Παρθεναγωγείου Κυδωνιών.

 

ΖΙΝΤΖΙ-ΝΤΕΡΕ (Φλαβιανά)

Η Ροδοκανάκειος Ιερατική Σχολή στα Φλαβινά Καισαρείας. (Αρχείο Ένωσης Ζιντζίντερε -Φλαβιανών Καππαδοκίας)

Σειρηνίδου Βικτωρία 

Γεννήθηκε στο Ζιντζί Ντερέ ή την Καισάρεια της Καππαδοκίας. Δίδαξε στο Παρθεναγωγείο στα Φλαβιανά.

 

ΑΔΡΑΜΥΤΙΟ

Γκραβούρα με την είσοδο του λιμένος του Αδραμυτίου. Πρόκειται πιθανότατα για φανταστική απεικόνιση. (Wikipedia)

Λουΐζου Ελένη

Η εμβληματική αυτή μορφή της Ελληνικής Εκπαίδευσης στη Μικρα Ασία ξεκίνησε την καριέρα της  στο σχολείο του Αδραμυτίου

Μαρία Σπυρίδωνος

Το 1881 και επι 2 χρόνια ήταν Διευθύντρια του Παρθεναγωγείου του Αδραμυτίου.

Κοντίδου Αικατερίνη

Αριστούχος του Αρσακείου μετεκπαιδευμένη στη Γενεύη, δίδαξε σε πολλά σχολεία στην Μικρά Ασία.

 

ΚΕΡΑΣΟΥΝΤΑ

Κάρτ Ποστάλ της εποχής με την πόλη της Κερασούντας.

Σπίνου Δήμητρα

Απόφοιτος τού Αρσακείου, γύρω στα 1900 ήταν διευθύντρια τού Παρθεναγωγείου Κερασούντος.

 

ΜΕΡΣΙΝΗ

Επιστολικό δελτάριο στο οποίο απεικονίζεται το λμάνι της  Μερσίνης

Ζουμπουλάκη Ελένη

Γεννήθηκε στη Μερσίνα το 1885. Δίδαξε από το 1907 ώς το 1920 στο Μαυρομάτειο Παρθεναγωγείο Μερσίνης .

 

ΣΠΑΡΤΗ ΠΙΣΙΔΙΑΣ

Άποψη της Σπάρτης της Πισιδίας όπως είναι σήμερα  (Wikipedia)

Ιορδάνου Ευθαλεία

Καταγόταν από τη Σπάρτη τής Πισιδίας. Φοίτησε στο Αρσάκειο και επέστρεψε στα σχολεία τής πατρίδας της όπου και δίδαξε. Για την προσφορά της η Δημογεροντία Σπάρτης Πισιδίας έστειλε ευχαριστήριο έγγραφο στη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία.

Ουλκέρογλου Ευθαλεία

Γεννήθηκε στη Σπάρτη τής Πισιδίας. Σπούδασε με υποτροφία της κοινότητας στο Αρσάκειο και από το 1902 ώς το 1922 δίδαξε στο εκεί σχολείο. Ο Χ. Σαπουντζάκης γράφει γι’ αυτήν «Περίφημη δασκάλα που άφησε εποχή για το έργο της και μετά την καταστροφή σε σχολεία τής Νέας Ιωνίας».

Σεραφείμ ή Σεραφετεινίδου Μελπομένη

Γεννήθηκε το 1866 στη Σπάρτη Πισιδίας. Σπούδασε στο Αρσάκειο ως υπότροφος τής κοινότητος. Το διάστημα 1889-1922 δίδαξε σε πολλά σχολεία τής Μικράς Ασίας. Ο Χαρ. Σαπουντζάκης στο έργο του «Η Ελληνική Παιδεία στη Σπάρτη Πισιδίας» αναφέρει ότι «ήταν άριστα καταρτισμένη δασκάλα με ήθος και ευσυνειδησία. Αυστηρή και επιβλητική, κράτησε επάξια όλα τα χρόνια ώς το 1922 τη διεύθυνση τού Παρθεναγωγείου, για λίγο διάστημα δε και τη διεύθυνση όλων των σχολείων στα τραχιά χρόνια μετά τον σεισμό τής Σπάρτης το 1914 και την ταυτόχρονη κήρυξη τού Α΄ Παγκοσμίου πολέμου».

 

ΦΙΛΑΔΕΦΕΙΑ

Ναός Αγ. Ιωάννη στη Φιλαδέλφεια (Wikipedia)

Καμπιέζου Χαριστώ

Καταγόταν από τη Σύρο. Αποφοίτησε από το Αρσάκειο το 1877. Δίδαξε στο Θεολόγειο Παρθεναγωγείο Φιλαδελφείας από το 1878 έως το 1893 και στο Παρθεναγωγείο Αξαρίου από το 1905 έως το 1919.

Μακρυγιαννοπούλου Άννα

Γεννήθηκε στην Τσαγκαράδα τού Πηλίου το 1860. Αριστούχος τού Αρσακείου, δίδαξε σε παρθεναγωγεία πολλών Μικρασιατικών πόλεων (Σωκίων, Φωκαίας, Ναζλή, Οδεμησίου και Φιλαδελφείας). Διετέλεσε διευθύντρια τού Παρθεναγωγείου Περγάμου. Με την ευρύτητα των αντιλήψεών της κατόρθωσε να πείσει την εφορεία των σχολείων τής Περγάμου να δημιουργήσει μεικτό σχολείο, στο οποίο εκείνη πρώτη έστειλε την κόρη της.

 

ΑΞΑΡΙΟ - ΘΥΑΤΕΙΡΑ

Αρχαιολογικός χώρος Θυατείρων. Το τείχος των Θυατείρων. Η ονομασία Αξάριον προέρχεται από την τουρκική Αkhisar  (Wikipedia)

Καμπιέζου Χαριστώ

Καταγόταν από τη Σύρο. Αποφοίτησε από το Αρσάκειο το 1877. Δίδαξε στο Θεολόγειο Παρθεναγωγείο Φιλαδελφείας από το 1878 έως το 1893 και στο Παρθεναγωγείο Αξαρίου από το 1905 έως το 1919.

 

ΣΩΚΙΑ

Σώκια - Γενική άποψη από το Βορρά. Πόλη στις όχθες του ποταμού Μαιάνδρου, κάτω από την αρχαία Πριήνη (από παλαιό Επιστολικό Δελτάριο) 

Μακρυγιαννοπούλου Άννα

Γεννήθηκε στην Τσαγκαράδα τού Πηλίου το 1860. Αριστούχος τού Αρσακείου, δίδαξε σε παρθεναγωγεία πολλών Μικρασιατικών πόλεων (Σωκίων, Φωκαίας, Ναζλή, Οδεμησίου και Φιλαδελφείας). Διετέλεσε διευθύντρια τού Παρθεναγωγείου Περγάμου. Με την ευρύτητα των αντιλήψεών της κατόρθωσε να πείσει την εφορεία των σχολείων τής Περγάμου να δημιουργήσει μεικτό σχολείο, στο οποίο εκείνη πρώτη έστειλε την κόρη της.

 

ΝΑΖΛΙ - ΛΥΓΔΑ

Οικία στα Λύγδα της Μικράς Ασίας. Σήμερα  ονομάζεται Ναζλί  και βρίσκεται στο Νομό Αϊδινίου (Mikrasiatis Gr.)

Μακρυγιαννοπούλου Άννα

Γεννήθηκε στην Τσαγκαράδα τού Πηλίου το 1860. Αριστούχος τού Αρσακείου, δίδαξε σε παρθεναγωγεία πολλών Μικρασιατικών πόλεων (Σωκίων, Φωκαίας, Ναζλή, Οδεμησίου και Φιλαδελφείας). Διετέλεσε διευθύντρια τού Παρθεναγωγείου Περγάμου. Με την ευρύτητα των αντιλήψεών της κατόρθωσε να πείσει την εφορεία των σχολείων τής Περγάμου να δημιουργήσει μεικτό σχολείο, στο οποίο εκείνη πρώτη έστειλε την κόρη της.

 

ΟΔΕΜΙΣΙΟΝ

Το Οδεμήσιο όπως είναι σήμερα. (απο την εφημερίδα Πολιτικά Λέσβου) 

Μακρυγιαννοπούλου Άννα

Γεννήθηκε στην Τσαγκαράδα τού Πηλίου το 1860. Αριστούχος τού Αρσακείου, δίδαξε σε παρθεναγωγεία πολλών Μικρασιατικών πόλεων (Σωκίων, Φωκαίας, Ναζλή, Οδεμησίου και Φιλαδελφείας). Διετέλεσε διευθύντρια τού Παρθεναγωγείου Περγάμου. Με την ευρύτητα των αντιλήψεών της κατόρθωσε να πείσει την εφορεία των σχολείων τής Περγάμου να δημιουργήσει μεικτό σχολείο, στο οποίο εκείνη πρώτη έστειλε την κόρη της.

 

ΛΙΒΙΣΙ

Το μαρτυρικό Λίβισι όπως είναι σήμερα, "πόλη  φάντασμα", αφού  δεν ξανακατοικήθηκε μετά την αποχώρηση των Ελλήνων κατοίκων της το 1922-23.  (Bημαgazino, 2014)

Καρακάς Ελένη

Γεννήθηκε στο Βουρδούριο τής Μ. Ασίας. Κατόπιν αιτήσεως τής εφορείας των Σχολείων Μάκρης Λιβισίου, φοίτησε στο Αρσάκειο με μειωμένα δίδακτρα και με την υποχρέωση να επιστρέψει και να διδάξει στην ιδιαίτερη πατρίδα της.

 

ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ

Άποψη τηςΤραπεζούντας από τη θάλασσα. (Eύξεινος Λέσχη Βεροίας) )

Καρυοφύλλου Μαριγώ

Στην έκθεση πεπραγμένων Συνέλευσης τής 13ης/11/1846 τής ΦΕ διαβάζουμε ότι δίδαξε στην Τραπεζούντα.

Σπίνου Δήμητρα

Απόφοιτος τού Αρσακείου, γύρω στα 1900 ήταν διευθύντρια τού Παρθεναγωγείου Κερασούντος. Δίδαξε και στην Τραπεζούντα

                                                                                                

ΣΙΝΑΣΟΣ

Άποψη της Σινασού σήμερα  (Wikipedia)

Κωνσταντίνου Ελένη

Κωνσταντίνου Παναγιώτα

Δίδαξαν στο Παρθεναγωγείο Σινασού Καππαδοκίας από το 1874 έως το 1877 ύστερα από πρόσκληση τής κοινότητος Σινασού.

Παπανδρέου Ελένη

Απόφοιτος τού Αρσακείου, εργάστηκε ως «ανωτέρα διδάσκαλος» στο Παρθεναγωγείο τής Σινασού Καππαδοκίας

Χαραλάμπους Ελένη

Η Αρσακειάς Ελένη Χαραλάμπους δίδαξε το διάστημα 1872-1874 στο Παρθεναγωγείο Σινασού Καππαδοκίας. Ο Αρχέλαος Σαραντίδης στο βιβλίο του για τη Σινασό γράφει «Κατά το 1872 συνέστη κατά πρώτον Παρθεναγωγείον εν Σινασώ καταρτισθέν υπό της εξ Αθηνών ελθούσης αποφοίτου τού Αρσακείου Ελένης Χαραλάμπους».

 

ΦΩΚΑΙΑ

Άποψη της πόλεως της Φώκαιας (Από το βιβλίο του Felix Sartiaux " Γεγονότα της Φώκαιας 1914".

Μακρυγιαννοπούλου Άννα

Γεννήθηκε στην Τσαγκαράδα τού Πηλίου το 1860. Αριστούχος τού Αρσακείου, δίδαξε σε παρθεναγωγεία πολλών Μικρασιατικών πόλεων (Σωκίων, Φωκαίας, Ναζλή, Οδεμησίου και Φιλαδελφείας). Διετέλεσε διευθύντρια τού Παρθεναγωγείου Περγάμου. Με την ευρύτητα των αντιλήψεών της κατόρθωσε να πείσει την εφορεία των σχολείων τής Περγάμου να δημιουργήσει μεικτό σχολείο, στο οποίο εκείνη πρώτη έστειλε την κόρη της.

ΠΕΡΓΑΜΟΣ

Η αρχαία πόλη της Περγάμου (Wιkipedia)

Οικονομίδου Ανθίππη

Δίδαξε στη Δημοτική Σχολή Θηλέων Περγάμου.

Πολυχρονάκη Μαρία

Ήταν αριστούχος τού Αρσακείου . Σύμφωνα με την έκθεση τού επιθεωρητή Κοσμά Μιχαηλίδη (9/12/20), δίδαξε στη Δημοτική Σχολή Θηλέων Περγάμου.

 

ΜΑΓΝΗΣΙΑ

Η Μαγνησία του Σιπύλου,σήμερα Μανίσα, απο το βιβλίο "Με το βλέμμα των περιηγητών 15ος-20ος αι" (Βause Ewald)

Οικονομίδου Φωτεινή                                                                                                                                                      

Δίδαξε στο Βεζυρόγλειο Παρθεναγωγείο Μαγνησίας. Ο επιθεωρητής Κοσμάς Μιχαηλίδης σε έκθεσή του στις 20/12/1921 έγραφε «εκ δε των διδασκαλισσών υπερέχει από επαγγελματικής μορφώσεως και διδακτικής ικανότητος η δεσποινίς Οικονομίδου, απόφοιτος τού Αρσακείου». Η Μαγνησία (Μανίσα) βρίσκεται στη Δ. Τουρκία, στη θέση που στην αρχαιότητα βρισκόταν η Μαγνησία τού Σιπύλου, αιολική αποικία των κατοίκων τής Θεσσαλικής Μαγνησίας.

 

ΝΕΒ-ΣΕΧΙΡ

Η Νεάπολη των Ελλήνων είναι σήμερα το Νέβσεχιρ . (από παλαιό επιστολικό δελτάριο )

Οικονομοπούλου Ελένη

Σε σχετικά πρακτικά τής «Εν Καππαδοκία Νεαπολέως Φιλεκπαιδευτικής Λέσχης Βασιλειάδος» αναφέρονται οι ενέργειες τού «Αγίου Καισαρείας Ευσταθίου Κλεοβούλου προς τον εν Αθήναις κύριον Λέοντα Μελάν» σχετικά με την εξεύρεσιν νηπιαγωγού ικανής να εκπαιδεύσει τα παιδιά τής περιοχής. Ο Πρόεδρος τότε τής Φ.Ε. έστειλε την Ελένη Οικονομοπούλου, απόφοιτο τής προτύπου σχολής Νηπιαγωγών τού Αρσακείου στην καππαδοκική πόλη Νέβσεχιρ (Νεάπολη).

 

ΜΑΚΡΗ

Άποψη τής πόλεως τής Μάκρης από  παλαιό Επιστολικό Δελτάριο .

Το λιμάνι της Μάκρης το 1927 (απο το βιβλίο της Ρένας Βελισσαρίου "Όσα σάρωσε η θύελλα". )

Ζαμπάκη Μαρία

Ήταν από τη Μάκρη τής Μικράς Ασίας. Κατόπιν αιτήσεως τής εφορείας των σχολείων Μάκρης και Λιβισίου φοίτησε στο Αρσάκειο με μειωμένα δίδακτρα και την υποχρέωση να διδάξει στην πατρίδα της.

Παπαθανασίου-Παπαντωνίου Δέσποινα ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ

Γεννήθηκε στη Μάκρη τής Λυκίας. Σπούδασε στο Αρσάκειο με υποτροφία τού Συλλόγου «Ανατολή» και αποφοίτησε με άριστα το 1907. Επέστρεψε στην πατρίδα της όπου ανέλαβε τη διεύθυνση τού νέου σχολείου τής πόλης. Ήταν η τελευταία δασκάλα τού Παρθεναγωγείου τής Μάκρης. Παρά τους διωγμούς των Τούρκων ανέπτυξε εθνική δράση διδάσκοντας κρυφά, στο σπίτι της, με κίνδυνο τής ζωής της τη γλώσσα των προγόνων τους.Όταν επέστρεψε στην Αθήνα συνέχισε να εργάζεται ως δασκάλα στην αρχή στην Τζια και αργότερα στη Νέα Ιωνία.(-->Μικρασιατικά)

Παπαϊωάνου-Μαυρομιχάλη Φωτεινή

Καταγόταν από τη Σύμη. Δίδαξε στο Παρθεναγωγείο Μάκρης πριν από το 1910.

.

Παναγιώτα Ατσαβέ

Φιλόλογος ‒ ιστορικός

• Το κείμενο βασίστηκε σε πληροφορίες από το αρχείο τής Φ.Ε. και στα βιβλία τής Μαρίας Βαϊάννη «Μικρασιατικός Ελληνισμός και Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία» (Α+Β τόμος), τού Χρ. Σολομωνίδη «Η παιδεία στη Σμύρνη», τού Αρχέλαου Σαραντίδη και τού Χαρ. Σαπουντζακη που αναφέρονται στο κείμενο και στον τόμο «Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία, 160 χρόνια Παιδείας».

 

Πληροφοριακά Στοιχεία

Κατηγορία: Μικρασιατικά

Δημοσιεύθηκε : 22 Δεκεμβρίου 2021

Εμφανίσεις: 1383

Δέσποινα Παπαθανασίου-Παπαντωνίου

Η Αρσακειάς δασκάλα στη Μάκρη τής Μικράς Ασίας

 

Πέντε χρόνια σπούδασε εσωτερική στο Αρσάκειο η Δέσποινα Παπαθανασίου από την Μάκρη τής Λυκίας. Ορφανή από μικρή, έπρεπε να μορφωθεί για να μπορέσει να εργαστεί και να κερδίσει μόνη της τη ζωή της. Έτσι, φοίτησε με υποτροφία ως εσωτερική στο μεγάλο Σχολείο τής Αθήνας, το Αρσάκειο. Στόχος της ήταν, εφοδιασμένη με το δίπλωμα τής δασκάλας, να γυρίσει και να διδάξει την ελληνική γλώσσα και την Ιστορία στις νέες κοπέλες τού τόπου της. Η ζωή στο Σχολείο δεν ήταν εύκολη. Μόνη της έμαθε να αγωνίζεται και να εργάζεται σκληρά. Οι συγκυρίες την βοήθησαν να σφυρηλατήσει έναν δυναμικό χαρακτήρα.  Η διευθύντρια τού Σχολείου η Μαρία Αλεξανδρίδου ήταν αυστηρή, αλλά περιέβαλλε τις μαθήτριες με μητρική στοργή, κάτι που η μικρή Δέσποινα δεν ξέχασε ποτέ. Συνέχισε να διαβάζει, να μελετά τα μαθήματά της και κατάφερε το 1907 να κερδίσει το Ράλλειο βραβείο, το παλαιότερο βραβείο τής Φ.Ε.  Όλα αυτά θυμόταν με συγκίνηση η Δέσποινα όταν, έναν χρόνο αργότερα, είχε επιστρέψει στην πατρίδα της, τη Μάκρη τής Λυκίας. Ήταν ήδη Οκτώβριος τού 1908 και σε λίγο θα εγκαινιαζόταν το νέο σχολείο στο οποίο θα ήταν διευθύντρια.

 

Η Δέσποινα Παπαθανασίου (καθισμένη) με δύο συμμαθήτριές της από το Αρσάκειο. Στη φωτογραφία σημειώνονται τα ονόματα τους: Ρακίδου και Βρατσάνου. ( Απο το Αρχείο της οικογένειας Δ. Παπαντωνίου)

Η Μάκρη ήταν μια μικρή πόλη, κτισμένη στον μυχό τού κόλπου Γλαύκου στα παράλια τής Λυκίας, όπου βρισκόταν άλλοτε η αρχαία Τελμησσός. Διάσπαρτα αρχαία μνημεία αλλά και εκκλησίες, μέσα και γύρω από την πόλη, μαρτυρούσαν το ένδοξο παρελθόν και την εκεί παρουσία των Ελλήνων.  Από τους κατοίκους οι περισσότεροι ήταν Έλληνες. Υπήρχαν ακόμα λίγοι Ιταλοί, Εβραίοι και ελάχιστοι Τούρκοι. Το λιμάνι της ήταν από τα πιο σημαντικά τής Ν.Α. Μικράς Ασίας.

Το σχολείο της πόλης ήταν κτισμένο πάνω σε έναν ογκόλιθο, απομεινάρι μιας αρχαίας οικοδομής που αποτελούσε ένα από τα 4 κάστρα τής Μάκρης. Η Δέσποινα πάντα θυμόταν τα λόγια τού προέδρου τής Δημογεροντίας την ημέρα των εγκαινίων τού σχολείου: « Απεφασίσαμεν την ίδρυσιν Παρθεναγωγείου υπό την διεύθυνσιν τής διδασκαλίσσης Δεσποίνης Παπαθανασίου, ήτις ετίμησεν την γενέτειρά της, ελθούσα πρώτη μεταξύ όλων των αποφοίτων των Αρσακείων Αθηνών, Λαρίσης, Πατρών και Κερκύρας τού έτους 1907. Είμεθα βέβαιοι ότι επαξίως θα αναλάβει την μόρφωσιν και διαπαιδαγώγησιν των κορασίδων μας. Και σήμερα, αγαπητή Δέσποινα, αρχίζουν τα καθήκοντα και οι ευθύνες σου.»

 

Η νεκρόπολη τής αρχαίας Τελμησσού (Πηγή εικόνας Travel Atelier)

Έτσι, έναν χρόνο μετά την αποφοίτησή της από το Αρσάκειο, η Δέσποινα Παπαθανασίου ανέλαβε τα καθήκοντα τής δασκάλας και τής διευθύντριας στο μικρό σχολείο τής Μάκρης. Έθεσε σε εφαρμογή όλα όσα είχε διδαχθεί και προσπάθησε να μεταλαμπαδεύσει στις μαθήτριές της την αγάπη για την Ελλάδα και την ελληνική γλώσσα. Οι εξετάσεις στο τέλος τής σχολικής χρονιάς ήταν θρίαμβος για την Δέσποινα.  Οι Δημογέροντες, οι ευεργέτες, τα μέλη τής σχολικής Εφορίας και άλλα σημαίνοντα πρόσωπα τής κοινωνίας τής Μάκρης και τού Λιβισίου έθεσαν ερωτήσεις στις μαθήτριες πάνω στα μαθήματα που είχαν διδαχθεί. Ακόμα και προβλήματα τις έβαζαν να λύσουν. Η επίδοσή τους έκρινε την απόδοση των δασκάλων τους. Έτσι η Δέσποινα δικαιώθηκε για τις προσπάθειες και το έργο της και κέρδισε την εκτίμηση των συμπατριωτών της.

Οι σχέσεις των Ελλήνων τής Μάκρης με τους Τούρκους ήταν φαινομενικά καλές. Οι Δημογέροντες φρόντιζαν να τηρούν τους τύπους και ο χρόνος περνούσε σχετικά ήρεμα. Τα νερά τάραζαν πότε-πότε σταδιακές δραπετεύσεις και εξαφανίσεις νεαρών ανδρών που ήθελαν να αποφύγουν τη στράτευση, κάτι που είχε ως συνέπεια τη σύλληψη και τη φυλάκιση των υπολοίπων μελών τής οικογένειας.

Η έναρξη των Βαλκανικών πολέμων επιδείνωσε την κατάσταση των Ελλήνων χριστιανών στην Τουρκία. Οι Τούρκοι, ενοχλημένοι από τις νίκες τού ελληνικού στρατού στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία, εκδήλωναν το μίσος τους εναντίον των Ελλήνων τής Μικράς Ασίας. Αντίθετα η προέλαση τού ελληνικού στρατού τόνωνε το ηθικό των Ελλήνων στη Μάκρη και στο Λιβίσι. Παρά τις δυσκολίες όμως η ζωή συνεχιζόταν. Και παρά τις ανησυχίες τής μητέρας της, που νόμιζε ότι η κόρη της δεν θα παντρευτεί γιατί δεν είχε προίκα, η Δέσποινα αρραβωνιάστηκε τον δάσκαλο Δημήτριο Παπαντωνίου.

Το Λιβίσι, η πόλη φάντασμα τής Τουρκίας, όπως είναι σήμερα. (Πηγή εικόνας Βημαgazino 2014)

Το 1913 ο Μουσταφά Κεμάλ διορίστηκε αρχηγός τού τουρκικού επιτελείου στην Καλλίπολη. Σύννεφα όμως άρχισαν να συσσωρεύονται στην Ευρώπη. Άρχίσε να φυσά ο άνεμος ενός μεγάλου πολέμου που προμήνυε διεθνή σύρραξη. Στις 26 Αυγούστου 1914 οι κάτοικοι τής Μάκρης ξύπνησαν από τις φωνές  τής στρατιωτικής φρουράς τής πόλης που τραγουδούσε διάφορα εμβατήρια. Γρήγορα κηρύχθηκε γενική επιστράτευση. Όμως αυτό δεν αφορούσε ακόμη τους Έλληνες, γιατί οι Γερμανοί που οργάνωναν τον τουρκικό στρατό δεν ήθελαν Έλληνες στρατιώτες. Έναν χρόνο μετά όμως και ενώ στο λιμάνι τής Μάκρης είχαν συγκεντρωθεί πολλά πλοία, αποκλεισμένα από τον συμμαχικό στόλο, ένα γαλλικό θωρηκτό με 2 αντιτορπιλικά αρχισαν να βομβαρδίζουν το λιμάνι. Ο βομβαρδισμός κράτησε λίγες ώρες, αρκετές όμως για να σκορπίσει τον τρόμο στον πληθυσμό.

Οι επιτυχίες τού συμμαχικού στόλου έδωσαν φτερά στις ψυχές των χριστιανών. Συγχρόνως όμως πολλαπλασίασαν τις βίαιες ενέργειες των Τούρκων. Τόσο πολλές ήταν οι βίαιες και απρόκλητες επιθέσεις τους, ώστε οι κάτοικοι τής Μάκρης και τού Λιβισίου τής Λυκίας αποφάσισαν να στείλουν επιστολή στην ελληνική κυβέρνηση ζητώντας την προστασία της από τον Τούρκο δυνάστη. «Όλος ο ελληνικός πληθυσμός στενάζει υπό τον ζυγόν και το μαστίγιον των Τούρκων οίτινες μάς εκδικούνται έτι περισσότερον προσφάτως, κατόπιν των δολιοφθορών που υφίστανται από τα πυρά τού συμμαχικού στόλου.»

 

Άποψη της Μάκρης απο παλαιό επιστολικό δελτάριο. Στο κέντρο η εκκλησία τού Αγίου Νικολάου 

Σύντομα οι φόβοι των κατοίκων επαληθεύτηκαν. Ένα πρωί ο τελάλης, κτυπώντας την κουδούνα του, ανακοίνωνε με βροντερή φωνή ότι κηρύχθηκε «σεφερμπελίκ» (επιστράτευση) Όλοι οι άνδρες άνω των 20 ετών έπρεπε να παρουσιαστούν εντός δύο ημερών στο Μουτουρλίκι. Οι Έλληνες έτρεχαν να πληρώσουν για να αποφύγουν τη στράτευση, ενώ άλλοι προσπάθησαν να αποδράσουν. Δεν ήθελαν με κανέναν τρόπο να καταταγούν στα «αμελέ ταμπουρού»[1]. Γνώριζαν ότι αυτό ήταν δύσκολο, αλλά δεν είχαν άλλη επιλογή. Οι Τούρκοι έμαθαν για την επιστολή προς την Ελλάδα και ένα πρωί χτύπησαν την πόρτα τού σπιτιού τής Δέσποινας και τού Δημήτριου Παπαντωνίου στη Μάκρη. Από τις φωνές και την βία τα δύο παιδιά, που εν τω μεταξύ είχαν αποκτήσει, έκλαιγαν γοερά. Η Δέσποινα απελπισμένη και κατακίτρινη προσπαθούσε να τα καθησυχάσει, καθώς οι Τούρκοι τραβούσαν βίαια τον Δημήτριο έξω από το σπίτι. Από τότε άρχισε το μαρτύριο τού ελληνικού πληθυσμού τής Μάκρης. Ανακρίσεις, ξυλοδαρμοί, βούρδουλας, βασανιστήρια, φυλάκιση, απομόνωση και πολλοί θάνατοι ήταν ο τελικός απολογισμός .Τα Χριστούγεννα τού 1916 ήταν μαύρα. Οι Τούρκοι συνέχιζαν τις βιαιότητες. Εξόρισαν μάλιστα και την ίδια τη Δέσποινα για να δικαστεί μαζί με τον σύζυγό της, επειδή την θεώρησαν επικίνδυνη γιατί ήταν δασκάλα και είχε σπουδάσει στην Αθήνα. Έτσι ένα παγωμένο χειμωνιάτικο πρωί, όλοι μαζί πήραν τον δρόμο για το Δενισλί, όπου θα διεξαγόταν το δικαστήριο.

Η πορεία των Ελλήνων που μετείχαν στα τάγματα εργασίας. (Wikipedia)

Η πορεία προς την εξορία ήταν θλιβερή. Οι Τούρκοι με άγριες φωνές έσπρωχναν τις γυναίκες να φύγουν. Ο Δημήτριος, πάνω σε ένα μουλάρι, κρατούσε τη μικρή Ειρηνούλα στην αγκαλιά του. Η Δέσποινα σε ένα άλλο είχε στον κόρφο της τον Αντωνάκη, βρέφος 5 μηνών. Προχωρούσαν αργά στους παγωμένους δρόμους που συχνά ήταν δύσβατα μονοπάτια. Ακόμα και τα ζώα περπατούσαν με δυσκολία και ήταν μαρτύριο για όσους ακολουθούσαν με τα πόδια. Γλιστρούσαν, έπεφταν και σηκώνονταν αμίλητοι.  "Μια βουβή πορεία, πιο θλιβερή κι από κηδεία, που τη διέκοπταν οι άγριες φωνές των στρατιωτών, για να προχωρούν πιο γρήγορα, και οι κλωτσιές τους σε όσους έπεφταν, για να ξανασηκωθούν αμέσως". Οι μισοί από τους εξόριστους τη δεύτερη εβδομάδα τής πορείας είχαν αρρωστήσει από κρυολογήματα και από εξάντληση. Άλλους έψηνε ο πυρετός, γιατί δεν έκαναν τίποτα πια τα πρόχειρα φάρμακα που είχαν μαζί τους. Κουρασμένοι, εξαντλημένοι, γεμάτοι ψείρες έσερναν με κόπο τα πόδια τους. Όσοι είχαν πυρετό παραμιλούσαν και παρακαλούσαν να πεθάνουν παρά να συνεχίσουν αυτή η μαρτυρική πορεία.

«Φτάσαμε στο Δενισλί[2] μετά από μια εξαντλητική πορεία δύο εβδομάδων. Δεν περιγράφονται οι ταλαιπωρίες μας ώσπου να φτάσουμε εδώ. Ο Δημήτριος είναι φυλακή μαζί με τους άλλους πατριώτες, περιμένοντας να δικαστούν από το στρατοδικείο. Εγώ με την Ειρηνούλα και τον Αντωνάκη μένουμε σε ένα σπιτάκι δίπλα στον ιατρό Κώστα Δαγκλή, που μας φιλοξένησε μόλις φτάσαμε. Πρέπει να περνώ πάντως από το φρουραρχείο να δίνω το παρόν. Ο εξανθηματικός τύφος θερίζει τους πατριώτες.» έγραφε στους δικούς της η Δέσποινα ζητώντας βοήθεια. Σιγά-σιγά άρχισε να παραδίδει μαθήματα τρεις φορές την εβδομάδα στα παιδιά των Ελλήνων τής περιοχής για να μπορέσει να ζήσει την οικογένειά της.  Ο Δημήτριος χαρακτηρίστηκε βαριά άρρωστος και τον άφησαν να νοσηλευτεί στο σπίτι του. Όμως, μετά από σύντομη νοσηλεία, συνήλθε και άρχισε και εκείνος με τη σειρά του να διδάσκει τους μαθητές τής Δέσποινας που διψούσαν για μάθηση. Τα δίδακτρα που έπαιρναν και οι δύο κάλυπταν τα έξοδα για να  συντηρείται η οικογένειά τους. Όλα θα μπορούσαν να τα αντέξουν. Ο θάνατος όμως τού γιου τους Αντωνάκη, το 1917, τους συνέτριψε.

Η Σμύρνη το 1919, όπως απεικονίζεται σε  επιστολικό δελτάριο.

Εν τω μεταξύ η έκβαση τού πολέμου στην Ευρώπη εξαγρίωσε τους Τούρκους. Στο μένος των στρατιωτών προστέθηκε και το μίσος τού εξαγριωμένου απαίδευτου όχλου, που εκδηλωνόταν με αγριότητα.Το 1919 όλοι οι Έλληνες τής Μικράς Ασίας διάβαζαν αχόρταγα στις εφημερίδες τις θριαμβευτικές περιγραφές τής απόβασης τού ελληνικού στρατού και τη συγκινητική υποδοχή του από την εκκλησία, τη δημογεροντία, τους αλαλαγμούς χαράς από τον ελληνικό πληθυσμό, αλλά και τις δολοφονικές συμπλοκές με άτακτους κρυμμένους Τούρκους και με θύματα άμαχο πληθυσμό.

Η υποδοχή τού ελληνικού στρατού στη Σμύρνη (Wikipedia)

Η εξορία του Δημητρίου  έληξε και έτσι η Δέσποινα μπόρεσε να γεννήσει τα δίδυμα κοριτσάκια της στη Σμύρνη, στο σπίτι τής αδελφής της. Εκεί πρόλαβε να δει τους σημαιοστολισμένους με τη γαλανόλευκη δρόμους της πόλης και τους κατοίκους που με χαρά και ενθουσιασμό υποδέχθηκαν τον ελληνικό στρατό. Το 1920 μαζί με τα κοριτσάκια τους επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν στη Μάκρη.

Όμως, τα διεθνή γεγονότα έτρεχαν με ταχύτητα φωτός. Οι Ρώσοι μετά την Οκτωβριανή επανάσταση εγκατέλειψαν τους συμμάχους. Ο Κεμάλ υπέγραψε συμμαχία με τη Ρωσία και τον Λένιν.[3] Έτσι ένα πρωί τού Αυγούστου τού 1921 εκεί που ανέμελοι συζητούσαν οι Έλληνες άκουσαν για μία ακόμη φορά τον τελάλη να φωνάζει «Γενική επιστράτευση! Όλοι οι αρσενικοί από 12 έως 70 να παρουσιαστούν σε 8 μέρες στην Μάκρην στο Διοικητήριον. Ακούσατε! Επιστράτευση.».

Για μία ακόμα φορά ο Δημήτριος μαζί με άλλους Έλληνες τής περιοχής ξεκίνησαν τη θλιβερή πορεία τους προς το εσωτερικό τής χώρας. Έφτασαν στο Δενισλί και από εκεί όσοι είχαν να πληρώσουν τους Τούρκους μεταφέρθηκαν με τραίνο στο Ερεγλή[4]. Οι υπόλοιποι ακολούθησαν με τα πόδια και ένας Θεός ξέρει αν έφθασαν ποτέ. Εν τω μεταξύ, την τελευταία ημέρα τού Αυγούστου η Δέσποινα γέννησε το αγοράκι της. Οι Τούρκοι είχαν κλείσει τα ελληνικά σχολεία και διέταξαν τα Ελληνόπουλα να γραφτούν στα τουρκικά. Οι Έλληνες τής Μάκρης θεώρησαν καλύτερη λύση να γράψουν τα παιδιά τους στο ιταλικό σχολείο που υπήρχε εκεί. Παράλληλα η Δέσποινα από το φθινόπωρο του 1921 άρχισε να παραδίδει κρυφά μαθήματα στα παιδιά των Ελλήνων τής Μάκρης. Έτσι κατόρθωσε να ζήσει τα παιδιά και την πεθερά της.

Την ίδια εποχή ο Μουσταφά Κεμάλ διορίστηκε αρχιστράτηγος στον Σαγγάριο και υπέγραψε συμφωνία με τους Γάλλους[5]. Οι εξόριστοι Έλληνες, μεταξύ των οποίων και ο Δημήτριος, έφυγαν από το Ικόνιο[6] και έφτασαν στη Νίγδη[7] και από εκεί στην Καισάρεια[8] εξασθενημένοι βρώμικοι και αδύναμοι. Εκεί τους πλησίασε ένας από τους προύχοντες τής πόλης, ο Τοζάκογλου, μεγαλέμπορος και τραπεζίτης πασίγνωστος στην περιοχή ο οποίος ζητούσε δάσκαλο για να διδάξει Ελληνικά στα παιδιά του. Με τη βοήθεια τού ανθρώπου αυτού ο Δημήτριος γλύτωσε τις κακουχίες και παρέμεινε με την οικογένεια τού Έλληνα μεγαλέμπορου μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών[9].

Το 1922 βρήκε τους χριστιανούς τής Μικράς Ασίας να δέονται στις εκκλησιές για τους εξόριστους. Τα γεγονότα δεν άφηναν κανέναν να ησυχάσει. Οι ζέστες είχαν ξεκινήσει νωρίς, ήδη από το τέλος Μαΐου. Τα μαθήματα τής Δέσποινας γίνονταν πλέον στην πίσω αυλή τού σπιτιού. Έχοντας ζήσει εξορίες, βάσανα και φόβο αγωνιούσε μηπως την ανακαλύψουν οι Τούρκοι. Αναρωτιόταν αν θα επιζήσουν, τι μέλλον θα έχουν τα παιδιά της, πού βρίσκεται ο άντρας της. «Να περάσει αυτή η θύελλα, να μετρηθούμε και να μη λείπει κανείς» ευχόταν με δάκρυα στα μάτια.

Από τη στιγμή που το μέτωπο κατέρρευσε, τον Αύγουστο τού 1922, ο ελληνικός πληθυσμός έβλεπε το τέλος να πλησιάζει. Ο στρατός είχε νικηθεί και οι Τούρκοι έδιωχναν τους Έλληνες, που μάζευαν τα πράγματά τους, αλλά και τις εικόνες από τις εκκλησιές για να τις σώσουν. Τους είχαν πει ότι μαζί τους επιτρεπόταν να πάρουν ένα μπαούλο με ρούχα, έναν μπόγο με κουβέρτες και ένα κοφίνι με τρόφιμα. Όσα πράγματα δεν μπορούσαν να πάρουν τα έβγαζαν στον δρόμο για να τα πουλήσουν όσο-όσο, προκειμένου να έχουν μαζί τους χρήματα. Η Δέσποινα κάθε βράδυ ξήλωνε γιακάδες και φόδρες από τα φορέματά της για να κρύψει χρυσά κοσμήματα που θα μπορούσε να πουλήσει στην Ελλάδα. Όταν ήρθε η ημέρα τής αναχώρησης πήρε τα  παιδιά της, την πεθερά της και τα πράγματα που είχαν συγκεντρώσει και κατέβηκαν στο λιμάνι. Εκεί αυστηροί Τούρκοι αξιωματικοί άνοιγαν επιδεικτικά τα μπαούλα προσπαθώντας να αυξήσουν την αγωνία των προσφύγων και να θέσουν ένα ακόμα εμπόδιο στο μαρτυρικό ταξίδι τους προς την πατρίδα. Στην πραγματικότητα προσπαθούσαν να αφαιρέσουν ό,τι κοσμήματα είχαν μαζί τους οι γυναίκες . Η Δέσποινα καθόταν με αγωνία και υπομονή μπροστά σε ένα σεντούκι, όταν ξαφνικά ο Τούρκος αξιωματικός την κοίταξε αυστηρά και δείχνοντάς της δύο διπλωμένα χαρτιά της είπε:

- Τι είναι αυτά;

- Τα διπλώματά μας. απάντησε η Δέσποινα.

Ο Τούρκος με μια θυμωμένη κίνηση τα έσκισε σε πολύ μικρά κομμάτια και είπε περιφρονητικά:

- Να σου βγάλουν άλλα εκεί που θα πας.

- Αυτό είναι εύκολο. Κι αυτά αντίγραφα είναι, απάντησε θυμωμένη η Δέσποινα.

Άθελά της, ο νους της γύρισε στο Σχολείο της και στα χρόνια των σπουδών της. «Θα μου στείλουν αντίγραφο και μάλιστα πολύ γρήγορα» σκέφθηκε. Και γυρίζοντας την πλάτη στον Τούρκο αξιωματικό κατευθύνθηκε προς το πλοίο.

Το αποδεικτικό τού διπλώματος τής Δέσποινας Παπαθανασίου-Παπαντωνίου από το Αρσάκειο Αθηνών (Απο το αρχείο της οικογενείας Δ. Παπαντωνίου)

Ήταν η τελευταία οικογένεια που επιβιβάστηκε στο καΐκι που θα τους πήγαινε στη Ρόδο, η οποία τότε βρισκόταν υπό ιταλική διοίκηση. Από εκεί ένα ελληνικό πλοίο θα τους μετέφερε στον Πειραιά. Αργούσε όμως και έτσι πέρασαν πολλές μέρες στοιβαγμένοι όλοι στο λιμάνι τής Ρόδου, αφού οι ιταλικές αρχές δεν τους επέτρεψαν την έξοδο στο νησί. Το ταξίδι με το ελληνικό καράβι κράτησε πολλές ώρες και ήταν επώδυνο. «Τρεις μέρες ταξίδευαν στο πέλαγος και ο Πειραιάς ήταν ακόμα μακριά. Το βαπόρι έπλεε σιγά-σιγά και κόντευε να βουλιάξει από το βάρος. Γυναίκες λιποθυμούσαν, παιδιά έκλαιγαν. Οι νύχτες ήταν ακόμα πιο εφιαλτικές.» Λίγο πριν φθάσουν στον Πειραιά ο καπετάνιος πήρε σήμα να σταματήσουν λίγες μέρες στην Τζια, γιατί στον Πειραιά υπήρχαν ήδη τόσοι πολλοί πρόσφυγες που κοιμόντουσαν στους δρόμους. Την επόμενη ημέρα το πλοίο μπήκε στο λιμάνι τής Τζιας. Λίγα σπιτάκια ήταν κτισμένα γύρω από το λιμανάκι και οι κάτοικοι είχαν συγκεντρωθεί στην προκυμαία. Τότε η Δέσποινα αποφάσισε να δοκιμάσει την τύχη της. Με μια βάρκα κατέβηκε στο νησί. Ανάμεσα στους κατοίκους που είχαν συγκεντρωθεί ήταν και ένας ιερέας. Τον πλησίασε με θάρρος και ευγενικά τον ρώτησε.

- Πάτερ, λειτουργεί σχολείο εδώ; 
- Μόνο στη Χώρα, τής απάντησε                                                                                                                                   
- Μήπως ξέρετε αν υπάρχει κενή θέση δασκάλας;
- Βεβαίως, υπάρχει κενή θέση δασκάλου στο σχολείο μας. Γιατί ρωτάτε; Μήπως είστε δασκάλα; τής απάντησε ένας άλλος καλοντυμένος κύριος.
- Ναι. Απόφοιτος τού Αρσακείου Αθηνών. Και σκέφθηκα μήπως είναι καλύτερα να μείνω εδώ αντί να πάω στον Πειραιά.
- Ήρθε εντολή να δεχθούμε κάποιους πρόσφυγες εδώ. Αν θέλετε προσπαθήστε.

Έτσι η Δέσποινα με την οικογένειά της εγκαταστάθηκε στη Χώρα τής Τζιας. Ζήτησε από το Αρσάκειο αποδεικτικό τού πτυχίου της, το οποίο τής έστειλαν αμέσως, στις 24 Οκτωβρίου 1922. Το υπέγραφαν ο πρόεδρος τής Φ.Ε. Αγγ. Σίμος και ο Γραμματέας Ιωαν. Θεοδωρίδης.

Ο άντρας τη Δέσποινας κατόρθωσε να σωθεί χάρη στη βοήθεια τής οικογένειας που τον έκρυβε στην Καισάρεια και με ψεύτικα στοιχεία ξέφυγε από τους Τούρκους και  επέστρεψε στην Ελλάδα. Μόλις έφτασε στον Πειραιά έμαθε από κάποιους συγγενείς τα νέα τής οικογένειάς του και έφυγε χαρούμενος για την Τζια. Ευχαριστημένος που ξανάσμιξε με τους δικούς του, δούλεψε και εκείνος ως δάσκαλος στο νησί. Με τη Δέσποινα απόκτησαν ακόμα ένα κοριτσάκι.

Η οικογένεια τού Δημητρίου και τής Δέσποινας Παπαντωνίου. Από αριστερά η Κική, η Δέσποινα, η Νίκη, η Ειρηνούλα, η Καίτη, ο Δημήτριος και ο Αντώνης.  (Από το αρχείο της οικογενειας Δ. Παπαντωνίου)

Το 1930 η οικογένεια ήρθε στην Αθήνα  και εγκαταστάθηκε στη Νέα Φιλαδέλφεια. Έτσι τελείωσε η οδύσσεια τής Δέσποινας Παπαθανασίου. Η νεαρή Αρσακειάδα βρήκε επιτέλους την Ιθάκη της και όπως είχε ευχηθεί στην προσευχή της στην Μάκρη « όταν τελείωσε αυτή η θύελλα μετρήθηκαν και δεν έλειπε κανείς». Ήταν επιτέλους σώοι και ελεύθεροι.

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

• Το κείμενο βασίστηκε στο βιβλίο τής Ρένας Βελισσαρίου «Όσα σάρωσε η θύελλα», βασισμένο στην αληθινή ιστορία τής οικογενείας, αφού η συγγραφέας είναι η πρωτότοκη κόρη τής Δέσποινας, η Ειρήνη.

 

Ευχαριστώ την μαθήτριά μου Δέσποινα Παπαντωνίου που μας γνώρισε τη γιαγιά της και μάς έδωσε όλα τα στοιχεία που είχε η οικογένεια στη διάθεσή της.

 

[1] Αμελέ ταμπουρού ονομάζονται στην ελληνική βιβλιογραφία τα τάγματα εργασίας (amele taburlari) που χρησιμοποιήθηκαν από την οθωμανική Αυτοκρατορία στις περιοχές που ελέγχονταν από τους Νεότουρκους ή τις δυνάμεις τού Κεμάλ Ατατούρκ. Ουσιαστικά αποτελούσαν μια μέθοδο εθνοκάθαρσης, διότι στα τάγματα αυτά εργάζονταν σκληρά άνδρες μη μουσουλμάνοι, σε βαριές εργασίες και υπό απάνθρωπες συνθήκες, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να πεθαίνουν.

[2] Πρόκειται για την πόλη Ντενιζλί που βρίσκεται στη ΝΔ Μικρά Ασία σε μια κοιλάδα η οποία διαμορφώθηκε από τον ποταμό Μαίανδρο. Είναι πρωτεύουσα τής ομώνυμης επαρχίας. Κοντά της, στα ΒΔ, βρίσκονται τα ερείπια τής αρχαίας Ιεράπολης και τής Λαοδικείας, που βρίσκεται στη συμβολή των ποταμών Λύκου και Μαιάνδρου.

[3] Πρόκειται για τη συνθήκη τής Μόσχας του 1921. Έκτοτε με ρωσικά χρήματα και όπλα ο Κεμάλ θα πολεμήσει τους Έλληνες στη Μικρά Ασία.

[4] Πρόκειται για την αρχαία ελληνική πόλη τής Παφλαγονίας Ηράκλεια την Ποντική. Σήμερα ονομάζεται Eregli Karadenir, κάτι που αποτελεί ακριβή μετάφραση τής αρχαίας ονομασίας της (Eregli=Hράκλεια Karadenir=Μαύρη θάλασσα=πόντος)

[5] Πρόκειται για τη Συνθήκη τής Άγκυρας που συνομολογήθηκε μεταξύ τής Γαλλίας και τής επαναστατικής κυβέρνησης τής Άγκυρας τού Κεμάλ Ατατούρκ στις 20 Οκτωβρίου 1921, την εποχή που η Ελλάδα επιχειρούσε την Μικρασιατική Εκστρατεία.

[6] Το Ικόνιο (Κonya) είναι πόλη τής κεντρικής Τουρκίας, 500 χλμ. ΝΑ τής Σμύρνης. Βρίσκεται στο κέντρο τής αρχαίας Λυκαονίας και την αναφέρει ο Ξενοφών στο έργο του «Κύρου Ανάβασις».

[7] Η πόλη Νίγδη είναι πρωτεύουσα τής ομώνυμης επαρχίας της Καππαδοκίας, κτισμένη ανάμεσα σε ηφαιστειακά βουνά τής περιοχής. Κοντά της βρίσκονται τα αρχαία Τύανα, τα οποια ο Ξενοφών αναφέρει στην Κύρου Ανάβαση ως πόλη μεγάλη και ευημερούσα με το όνομα Δάνα.

[8] Η Καισάρεια (Kayseri) είναι μεγάλη και αρχαία πόλη τής κεντρικής Ανατολίας και πρωτεύουσα τής Καππαδοκίας. Η παλαιά της ονομασία ήταν Μάζακα από την προϊστορική θεότητα Μα. Πήρε το όνομα Καισάρεια το 17 μ.Χ., όταν κατέλαβαν την Καππαδοκία οι Ρωμαίοι. Βρίσκεται στη διασταύρωση μεγάλων δρόμων, γι’ αυτό και ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός την οχύρωσε με ισχυρά τείχη. Ήταν σημαντικό θρησκευτικό κέντρο. Επίσκοπος Καισαρείας υπήρξε και ο Μέγας Βασίλειος.

[9] Η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών ήταν στην ουσία μια μεγάλης κλίμακας συμφωνημένη αμοιβαία εκτόπιση, που υπογράφηκε στη Λωζάνη (31 Ιαν. 1923) από εκπροσώπους τής Ελλάδας και τής Τουρκίας. Αφορούσε σε 2.000.000 άτομα (1.500.000 Έλληνες και 500.000 μουσουλμάνους τής Ελλάδας, δηλαδή τους Ελληνορθόδοξους χριστιανούς πολίτες τής Τουρκίας και τους μουσουλμάνους πολίτες τής Ελλάδας με εξαίρεση τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και τους μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης).

Πληροφοριακά Στοιχεία

Κατηγορία: Μικρασιατικά

Δημοσιεύθηκε : 22 Δεκεμβρίου 2021

Εμφανίσεις: 1543

H καθ’ ημάς Ανατολή

 

«Τα σπίτια που είχα μου τα πήραν. Έτυχε να ’ναι τα χρόνια δίσεχτα· πολέμοι, χαλασμοί, ξενιτεμοί· κάποτε ο κυνηγός βρίσκει τα διαβατάρικα πουλιά κάποτε δεν τα βρίσκει· το κυνήγι ήταν καλό στα χρόνια μου, πήραν πολλούς τα σκάγια· οι άλλοι γυρίζουν ή τρελαίνουνται στα καταφύγια»

Γιώργος Σεφέρης

 

Η Μικρά Ασία με τα αρχαία και μεσαιωνικά ονόματα των επαρχιών και με τις μεγάλες πόλεις (ελληνικά ή τουρκικά ονόματα). Αρχείο Κ.Μ.Σ.
Από τη Διπλωματική εργασία της Αγάπης Μ. Ευδωρίδου με τίτλο "Ο ελληνισμός στη Νικομήδεια και την περιφέρεια της" που υποβλήθηκε το 2010 στο Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας
της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ

Τα ποιήματα είναι αρωγοί τής ιστορικής μνήμης. Λέγονται σαν παραμύθι από γενιά σε γενιά. Κάθε ποίημα έχει ιδιαίτερη αξία και κάθε λέξη τη δική της ιερή σημασία. Ποιητικές αφηγήσεις μάς γνώρισαν τους Ομηρικούς ήρωες, τον αγώνα ανθρώπων που αντιτάχθηκαν στη μοίρα τους, όπως ο Οιδίποδας και η Αντιγόνη, και τον ηρωισμό τού Διγενή Ακρίτα. Με τον ίδιο τρόπο «τα σμυρνιώτικα, πολίτικα, μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα, λυπητερά»[1] θυμίζουν σε όλους μας σήμερα την καθ’ ημάς Ανατολή, τον τόπο καταγωγής πολλών Ελλήνων και τον τόπο δράσης πολλών σοφών, αγίων και ηρώων.

«Η Ελλάδα από τους αρχαίους χρόνους ήταν ένα έθνος με τόνο οικουμενικό, όχι μονάχα γιατί με τις αποικίες της έδενε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά και γιατί με το πνεύμα της, τον στοχασμό και την τέχνη της, με τον πολιτισμό της δηλαδή, εξέφρασε για πρώτη φορά μέσα στην ιστορία τής ανθρωπότητας τον οικουμενικό άνθρωπο.»[2]

Πολύ πριν «απ’ την θαυμάσια πανελλήνια εκστρατεία, την νικηφόρα, την περίλαμπρη, την περιλάλητη την δοξασμένη» από την οποία βγήκε «ο ελληνικός καινούργιος κόσμος, μέγας, οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς, οι Σελευκείς κι οι πολυάριθμοι επίλοιποι Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας και οι εν Μηδία και οι εν Περσίδι. Και όσοι άλλοι»[3], τα παράλια τής Μικράς Ασίας ήταν η ανάσα τού Ελληνισμού, οι αποικίες, οι εμπορικοί σταθμοί, ο πλούτος. Η διαμάχη Ελλήνων και Περσών είχε αφορμή τη Μικρασία, γιατί η ελληνικότητα και ο πολιτισμός της αποτελούσαν την καρδιά τής Ελλάδας στην Περσία.[4] Το πέρασμα τού Μεγάλου Αλεξάνδρου έφερε ακόμα περισσότερους Έλληνες στην περιοχή. Τη Ρωμαϊκή περίοδο από την περιοχή αυτή ξεκίνησε η διάδοση τού Χριστιανισμού. Εκεί βρίσκονται τα επτά μεγάλα χριστιανικά κέντρα και αυτός ήταν ο τόπος καταγωγής των περισσοτέρων αγίων και μαρτύρων. Η Μικρασία ήταν ο σιτοβολώνας τού Βυζαντίου και από τις ανατολικές επαρχίες της επανδρώνονταν τα στρατεύματα των «Θεμάτων». Στην Τουρκοκρατία, που κράτησε πεντέμισι αιώνες, η επιβίωση τής γλώσσας και τής θρησκείας κράτησε όρθιο το ελληνικό στοιχείο. Ακόμα και οι Καραμανλήδες στην Καππαδοκία, που ήταν υπό τουρκική κατοχή από τον 11ο αιώνα, όταν τους ετέθη το δίλημμα να επιλέξουν αν θα διατηρήσουν τη γλώσσα ή τη θρησκεία τους, προτίμησαν να διατηρήσουν τη θρησκεία, γιατί μέσω αυτής θα διατηρούσαν και τη γλώσσα. «Ο Μικρασιατικός πολιτισμός κατακεραύνωσε την ιστορική αντιξοότητα» είπε πολύ σοφά η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ.

Ο Ναός της Αθηνάς που ξεκίνησε ο Μαυσωλός και τον ολοκλήρωσε ο Μέγας Αλέξανδρος στην Αρχαία Πριήνη. Στο βάθος ο Βράχος της Ακρόπολης. Wikipedia
Το Θέατρο της αρχαίας Μιλήτου  ( Aρχείο Αντ. Μαρκόπουλου)

Τα ιστορικά γεγονότα που ακολούθησαν το τέλος τού Α΄ Παγκοσμίου πολέμου οδήγησαν στην καταστροφή τής Σμύρνης και στη σφαγή πολλών Ελλήνων τής Μικράς Ασία. Ίσως η πιο εύγλωττη μαρτυρία για την σκληρότητα των γεγονότων τής εποχής είναι όσα έγραψε ο Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη Τζωρτζ Χόρτον: «Ένα από τα δυνατώτερα συναισθήματα που πήρα μαζί μου απ’ τη Σμύρνη ήταν το συναίσθημα τής ντροπής, διότι ανήκα στο ανθρώπινο γένος».

Η Μικρασιατική Καταστροφή αποτελεί τη µεγαλύτερη τραγωδία που γνώρισε ο νεότερος Ελληνισµός. Είχε ως αποτέλεσμα, από ελληνικής πλευράς, 25.000 νεκρούς και τραυματίες στρατιώτες. Πάνω από 1.500.000 Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες των προγόνων τους και να έρθουν πρόσφυγες στην Ελλάδα κάτω από άθλιες συνθήκες, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς.

«Με τι χαρά, με τι πνοή
τι πόθους και τι πάθος
πήραμε τη ζωή μας‧
λάθος. Κι αλλάξαμε ζωή.»[5]

Στα ερείπια τής Σμύρνης έσβησε το όνειρο τής Μεγάλης Ιδέας. Το σχεδόν χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος έπρεπε να στεγάσει και να περιθάλψει τον τεράστιο πληθυσμό των Μικρασιατών προσφύγων. Είχε όμως και την τύχη να υποδεχθεί 1.500.000 και πλέον υπέροχους, γνήσιους, συνειδητοποιημένους και εργατικούς Έλληνες, που τού χάρισαν μεγαλύτερη εθνική και θρησκευτική ομοιογένεια και επέφεραν μεγάλες οικονομικές, πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές.

Η προκυμαία της Σμύρνης  όπως αποτυπώνεται σε  ταχυδρομική κάρτα. Wikipedia

Σήμερα οι χαμένες πατρίδες είναι κλεισμένες στις ψυχές μας και αποτυπώνονται στα έθιμα και στις παραδόσεις, στη θρησκεία, τη μουσική, στον χορό, στα μνημεία, στα κειμήλια, με δύο λόγια στην ιστορία τού πολιτισμού, σ’ αυτό που ονομάζουμε συνείδηση και πολιτισμική ταυτότητα. Αυτή είναι η ιστορική μνήμη τού ανθρώπου. Οι γενιές των προσφύγων έχουν πλέον φύγει. Οι απόγονοί τους κρατούν στις ψυχές τους τα ακούσματα, τα βιώματα και κυρίως τα συναισθήματα, που πέρασαν στο DNA τους.

Ο Άγιος Νικόλαος στο Κελεμπέσι (Γκιούλμπαχτσέ) όπως είναι σήμερα ( Αρχείο Αντ. Μαρκόπουλου)

«Κύριε, βοήθα να θυμόμαστε πώς έγινε τούτο το φονικό,·
την αρπαγή, τον δόλο, την ιδιοτέλεια,
το στέγνωμα τής αγάπης.·
Κύριε, βόηθα να τα ξεριζώσουμε…»[6].

Το 2022 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τα γεγονότα τού 1922. Η κατάρρευση τού Μικρασιατικού μετώπου και η ήττα τού ελληνικού στρατού, που είχαν ως τραγική συνέπεια τον ξεριζωμό των ελληνορθόδοξων πληθυσμών τής Μικράς Ασίας, αποτυπώθηκε στα λογοτεχνικά έργα τής γενιάς τού Μεσοπολέμου ή τής Γενιάς τού ’30. Όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Ι.Θ. Δημαράς: «Τα παιδιά των δεκαπέντε και των δεκαοχτώ χρόνων θα μεγαλώσουν ανήσυχα, ταραγμένα, χωρίς ιδανικά, χωρίς πίστη. [...] Από τις αντικρινές ακτές τού Αιγαίου ήρθαν άλλα παιδιά· μέσα στην ψυχή τους ζει το νοσταλγικό δράμα τής χαμένης κοιτίδας. Και μεγαλώνουν κι αυτά μέσα στους καημούς και μέσα στην ταραχή». Αυτή η «σκιά στην ψυχή» κινητοποίησε κατά τον Δημαρά τούς λογοτέχνες τής Γενιάς τού ’30 να προσεγγίσουν τα λογοτεχνικά πράγματα με σοβαρότητα και συναίσθηση τής ευθύνης. Στόχος τους ήταν να παραμείνει ζωντανή η ανάμνηση και να διατηρηθεί στην προσωπική και τη συλλογική μνήμη όλων.

Το καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής στη Σμύρνη. Wikipedia

Το αφιέρωμα που ακολουθεί αναφέρεται στις αμφίδρομες σχέσεις τής Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας με τον Ελληνισμό τής Ανατολικής Θράκης και τής Μικράς Ασίας. Και ίσως τότε καταλάβουμε πόσο συνδεδεμένη με τον Ελληνισμό ήταν η «Ελληνίς Ανατολή» που αναφέρεται στον στίχο τού Διονύση Σαββόπουλου και συνειδητοποιήσουμε ότι:

«Γιατί τα σπάσαμε τ’ αγάλματά των,
γιατί τους διώξαμεν απ’ τους ναούς των,
διόλου δεν πέθαναν γι’ αυτό οι θεοί.
Ω γη τής Ιωνίας, σένα αγαπούν ακόμη,
σένα οι ψυχές των ενθυμούνται ακόμα.                                                                                                                                                         

Κ. Καβάφης, «Ιωνικόν»

 

Παναγιώτα Αναστ. Ατσαβέ

φιλόλογος ‒ ιστορικός

• Οι πηγές τού κειμένου υποσημειώνονται.

[1] Κωστή Παλαμά, «Ανατολή»

[2] Κώστα Τσιρόπουλου, «Η μαρτυρία τού ανθρώπου», Αθήνα 1967

[3] Κωνσταντίνου Καβάφη, «Στα 200 π.Χ.»

[4] Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, ομιλία για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Εκφωνήθηκε στο Μουσείο τής Φιλιώς Χαϊδεμένου στη Νέα Φιλαδέλφεια στο πλαίσιο τής εκδήλωσης τού ΣΜΝΦ με τίτλο «Μικρασία, 91 χρόνια μετά».

[5] Γιώργου Σεφέρη, «Άρνηση»

[6] Γεωργίου Σεφέρη: «Στη Σαλαμίνα της Κύπρος»